Prezentacja : UCZENIE SIĘ z książki „Psychologia współczesna”- Rathus Spencer, rozdział XII

Uczenie się :jest procesem,dzięki któremu doświadczenia modyfikują wykształcane przez nasz umysł reprezentacje otoczenia oraz prowadza do względnie trwałych zmian zachowań.

Duża cześć zachowań zwierząt ma charakter instynktowny czyli wrodzony, u ludzi natomiast złożoność zachowań jest indywidualna konsekwencja nabywanych doświadczeń.

I tak uczymy się chodzić ,mówić, czytać, serfować po necie. Uczymy się jak różne rodzaje zachowań spotykają się z aprobata innych lub nie .Rodzice i media uczą nas posługując się słownymi instrukcjami ,przykładami ,karami i nagrodami,starając się utrzymać naszepostepowanie w wyznaczonych granicach .Uczymy się również na podstawie doświadczeń innych ludzi.Uczymy się wynajdując sposoby działania i przedmioty dotąd przez nikogo niewymyślone.

Psychologowie nie ustalili jednej definicji uczenia się i tak :

Behawioryści uważają uczenie się za jakąś względnie stalą zmianę w zachowaniu pojawiająca się w wyniku doświadczenia.( pies nauczył się aportowania piłki poprzez wzmocnienia ze strony swego pana)

Natomiast psychologia poznania uważa ,ze uczenie się zachodzi dzięki procesom sprawiającym ,że doświadczenie powoduje zmiany w sposobie umysłowego reprezentowania świata zewnętrznego przez organizm(wzmacnianie przynoszenia piłki przez psa dało mu informacje ,ze chce aby mi ja przyniósł)

Warunkowanie klasyczne jest to jeden z rodzajów uczenia się .

jest to proces dzięki któremu uczymy się kojarzyć pewne zdarzenia z innymi zdarzeniami.Wszyscy wolimy dostawać piątki niż dwójki. Dlaczego? Przecież nie rodzimy się z większym upodobaniem do piątek. Znaczenia tych znaków uczymy się z uwagi na ich związek (skojarzenie)z innymi zjawiskami-aprobata nauczyciela.

Zwierzęta również uczą się związków miedzy zdarzeniami. Rosyjski fizjolog Pawłow uważał, że proces uczenia się przebiega w ten sam sposób u ludzi jak i u zwierząt.

Przeprowadził on eksperyment z psem i dzwonkiem ,w którym opisał odruchy warunkowe u psa.

Odruch Bezwarunkowy nie jest konieczne uczenie się ani spełnianie innych warunków aby go spełnić. Jest on wywołany przez pewien zakres bodźców. Bodziec to element otoczenia prowokujący reakcje organizmu(np. zapach mięsa)Ma on charakter wrodzony. Odruch Warunkowy –to wyuczenie się pewnych odruchów droga skojarzeń. Ślinienie się na dźwięk dzwonka.

Plakat 1. Eksperyment Pawłowa

Demonstruje ,żepodawaniesproszkowanego mięsa powodowało ślinienie się u psa i było nie wymagającym uczenia się bodźcem bezwarunkowym,wprowadzenie dźwięku dzwonka ,który początkowo był bodźcem neutralnym,czyli nie kojarzonym z jedzeniem, na kilka sekund przed podaniem mięsa i powtarzaniem kilkakrotnie tej sekwencji,dzwonek stał sięwyuczonym bodźcem warunkowym, wzbudzającym reakcje ślinienia się. Czyli ślinienie się w odpowiedzi na dźwięk jest wyuczona reakcja warunkowa.RW jest podobna do RB ale wywołana przez inny bodziec.

Behawioryści pojmują warunkowanie klasyczne jako prosta odmianę uczenia się ,w którejpewien bodziec zaczyna wzbudzać reakcje wywołana przez inny bodziec i proces ten zachodzi dzięki współwystępowaniu owych bodźców w czasie.Pies nauczył się ślinić w reakcji na dźwięk ponieważ dźwięk współwystępował z mięsem.

Natomiast psychologowie poznawczy traktują warunkowanie poznawcze jako uczenie się związków miedzy zdarzeniami.Pies ślinił sięw odpowiedzi na dźwięk ,ponieważ został on powiązany z pojawieniem się jedzenia. Koncentrują oni uwagę na informacji jaka uzyskał organizm, tworząc i sprawdzając reguły występowania zdarzeń.

Rodzaje warunkowania klasycznego

A)warunkowanie odroczonegdzie bodziec warunkowy (dźwięk)pojawia się w okresie poprzedzającym wystąpienie bodźca bezwarunkowego(od pół sekund do kilku sekundy)i pozostaje obecny aż do zareagowania przez organizm.Jest to warunkowanie najskuteczniejsze gdyż niesie ono największe korzyści adaptacyjne, organizm jest w stanie przewidzieć przebieg wydarzeń .

B)warunkowanie równoczesne gdzie bodziec warunkowy(dźwięk i bodziec bezwarunkowy (mięso pojawiają się równocześnie,

C)warunkowanie śladowe gdzie bodziec warunkowy pojawia się ,po czym znika jeszcze przed pojawieniem się bodźca bezwarunkowego .Wiec bodziec bezwarunkowy wzmacnia jedynieślad pamięciowy bodźca warunkowego

D)warunkowanie wsteczne gdzie bodziec bezwarunkowy pojawia się przed bodźcem warunkowym wiec uczenie się jest nieskuteczne lub w ogóle nie ma miejsca.

Plakat2

Awersje smakowe

Awersje smakowe są przykładem warunkowania klasycznego Maja one adaptacyjny charakter, ponieważ motywują organizm do unikania potencjalnie szkodliwego jedzenia.

Nabywane droga kojarzenia różnią się od innych warunkowań klasycznych. Po pierwsze ,do ich powstania może wystarczyć tylko jedno skojarzenie (najemy sie popcornu w kinie na tyle, że spowoduje to u nas mdłości izaczynamy czuć do tego wstręt).Po drugie podczas gdy do większości rodzajów warunkowania klasycznego potrzeba równoczesnego występowania BW i BB, tak w awersja smakowa może rozwinąć się nawet gdy BB(mdłości) pojawia się w kilka godzin po BW(smaku jedzenia).

Behawioryściuważają ze organizm może nauczyć się kojarzenia miedzy różnymi bodźcami,jeśli tylko współwystępują ze sobą W rzeczywistości nie wszystkie bodźce sa sobie równe. Wygląda na to ,że organizmy są biologicznie predysponowane do rozwijania takich awersji smakowych ,które sąadaptacyjne w ich naturalnym środowisku( tak kino kojarzone z mdłościami równie silne jak popcorn ,nie stało się bodźcem unikanym).

Wygaszanie i spontaniczny nawrót reakcji

Wygaszanie to proces ,dzięki któremu bodźce warunkowe tracą zdolność do wzbudzania reakcji warunkowej,ponieważ te pierwsze przestają być kojarzone z bodźcami bezwarunkowymi.Pawłow w swych badaniach stwierdza ze wielokrotne powtarzanie dźwięku dzwonkaBW bez następującego po nim podaniu mięsa BB prowadzi do Wygaszenia RW,to jest ślinienia się w odpowiedzi na sam dźwięk.

Organizmy maja jednak zdolność spontanicznego nawrotu wygaszonych reakcji po upływie pewnego czasu od wygaśnięcia. Zaprzestanie wzmacniania wydaje się jedynie hamować reakcje warunkowa,która w odpowiednich warunkach może pojawić się ponownie. Jeśli nastąpi spontaniczny powrót reakcji warunkowej ,nie osiąga ona pierwotnej siły, czyli tej jaką miała pod koniec fazy nabywania. Spontaniczny nawrót reakcji również ma charakter adaptacyjny.

Uogólnianie i różnicowanie

Skuteczne przystosowanie się do środowiska wymaga jednakowego reagowania na bodźce o równoważnej funkcji,nawet jeśli się one różną ,a także odmiennego reagowania nawet na podobne bodźce,pełniące jednak odmienne funkcje.

Uogólnienie to reagowanie na różne bodźce o tej samej funkcji, w ten sam sposób.(pies reagując na ślinieniem się na koło w fazie nabywania reakcji ,reagował tak samo na przedmioty podobne kształtem do koła).

Różnicowanie to reakcja na podobne bodźce , w inny sposób. Wiele bodźców wyglądających podobnie maja w rzeczywistości odmienne funkcje ,wiec i odmienne reakcje reagowania

Zastosowanie warunkowania klasycznego

Warunkowanie klasyczne to głównie mechanizm uczenia się ludzi. To dzięki niemu bodźce stają się zapowiedzią jakiś innych wydarzeń.. otwieranie drzwi po uprzednim pukaniu .

Skutecznie można wykorzystać je w redukowaniu leku .Do tego zabiegu możemy wykorzystać metodę zatapiania ,systematycznego uwrażliwiania lub przeciwwarunkowania.

Warunkowanie sprawcze(instrumentalne)

Warunkowanie sprawcze koncentruje się na tym, co organizmy robią w swoim środowisku ,organizmy uczą się coś robić lub czegoś nie robić z powodu konsekwencji takiego zachowania.(unikamy jedzenia popcornu, aby uniknąć przykrych mdłości)Początkowo reakcja poprawna” może zostać wykonana przypadkowo, bądź wynikać z naprowadzania słownego lub fizycznego. Reakcje wzmacniania występują z większą częstotliwością.

Prawo Efektu-EDWARD THORNDIKE

Prawo to zakłada ,że reakcja ulega w danej sytuacji wzmocnieni u przez nagrodę .Tak wiec nagrody wzmacniają pewne związki bodzie-reakcja (B-R),natomiast kary je osłabiają . Organizmy uczą się powstrzymywać od wykonywania reakcji po ,których następuje kara.

Typy wzmocnień

Wzmocnieniem może być kazde zdarzenie nasilające częstość przyszłego występowania reakcji ,po której zdarzenie to następuje.

Wzmocnienie pozytywne-zwieksza prawdopodobieństwo przyszłego pojawienia się reakcji,po której następuje.(jedzenie,pochwała)

Wzmocnienie negatywne-zwieksza prawdopodobieństwo przyszłego pojawienia się reakcji pod warunkiem ich usunięcia z sytuacji.Ludzie uczą się planowac zawczasu swoje działanie ,tak aby nie bać się wystąpienia niepożądanych następstw.

Wzmocnienie natychmiastowe-krótkofalowe następstwa zachowania sa silniejszym wzmocnieniem od następstw długofalowych.Palenie tytoniu trudno przerwać ,ponieważ korzysci z nikotyny są natychmiastowe.

Wzmocnienie odroczone-to następstwo długofalowe,gdzie negatywne konsekwencje palenia papierosów sa odroczone w czasie.

Wzmocnienie pierwotne-wynikają z biologicznej,wrodzonej struktury organizmu.(jedzenie wzmoc pozyty,ból –wzmoc.negatyw.)

Wzmocnienie wtórne-nabywają swoje wartości dzieki skojarzeniu z bodzcami,które już mają własności wzmocnienia,stąd tez bywają nazywane wzmocnieniami uwarunkowymi.(dążymy do pozyskania pieniedzy,bo nauczyliśmy się ,ze możemy je zamienić na wzmocnienia pierwotne (jedzenie)

Wygaszanie i spontaniczyny nawrót reakcji –w warunkowaniu sprawczym

Reakcje ulegaja wygaszeniu,jeżeli po ich pojawieniu się nie następuje wzmocnienie.Podobnie jak w warunkowaniu klasycznym,wygaszona reakcja może spontanicznie powrócić wjakiś czas po zakonczeniu procedury wygaszania.

Wzmocnienia a Nagrody i Kary

Nagrody –podobnie jak wzmocnienia podnosza częstotliwość występowania zachowań.

Kary-są nieprzyjemnymi zdarzeniami obnizającymi częstotliwośc pojawienia si ę zachowań,które je poprzedzają.

Stosowanie kar w wychowaniu

Choć niewątpliwie kary bywają skuteczne,wielu teoretyków twierdzi ,że rzadko przynoszą zamierzone cele.

• Kara sama w sobie nie wskazuje pożądanego zachowania

• Kara ma tendencje do tłumienia karanego zachowania

• Karanie prowadzi do wycofania się dziecka z sytuacji

• Karanie mozeprowadzic do gniewu i wrogości

• Efekty kary mogą być zbyt szerokie

• Karanie może być przez dziecko naśladowane jako sposób radzenia sobie z własnym stresem

• Kara przyciaga uwage do niepoządanych reakcji

Schematy podawania wzmocnień

Wzmacnianie ciągłe prowadzi do najszybszego nabywania nowych reakcji, choć na wygaszenie najbardziej uodparniają wzmocnienia częściowe. Wzmocnienie może podawane według jednego z czterech podstawowych schematów:

• W schemacie stałego przedziału czasowego musi upłynąć stały odcinek czasu miedzy jednym a drugim wzmocnieniem za poprawną reakcją.

• W schemacie zmiennego podziału czasowego ,czas pomiędzy jednym a drugim wzmocnieniem zmienia się w jakiś granicach.

• W schemacie stałej proporcji wzmocnień następują one po wykonaniu określonej, niezmiennej liczbie poprawnych reakcji.

• W schemacie proporcji zmiennej liczba ta zmienia się w pewnych granicach.

Kształtowanie zachowania

To metoda uczenia się złożonych zachowań poprzez wzmacnianie kolejnych reakcji coraz to bardziej zbliżonych do właściwej.

Teoria Kontyngencji

Behawioryści i psychologowie poznawczy w odmienny sposób interpretują procesy warunkowaniaPierwsi traktują je jako rezultat współwystępowania bodźców a drudzy jako proces ,w którym bodźce dostarczają organizmowi informacji pozwalającej na wykształceniu umysłowej reprezentacji otoczenia.

Rescorla w wyniku przeprowadzonych badań ,doszedł do wniosku ,ze samo współwystępowanie zdarzeń nie jest wstanie wyjaśnić warunkowania .Według tak zwanej teorii kontyngencji uczenie występuje dlatego, ze bodziec warunkowy informuje organizm o prawdopodobieństwie wystąpienia bodźca bezwarunkowego.

Uczenie utajone

Tolman wykazał w swym doświadczeniu ze szczurami, że można nabywać istotnych informacji o otoczeniu bez jakichkolwiek wzmocnień. Uczenie może pozostać nie widoczne.

Uczenie się przez obserwacje

Bandura wykazał, że ludzie potrafią się uczyć za pomocą samej obserwacji innych ludzi ,nie przejawiając przy tym żadnych własnych reakcji ,które mogłyby być wzmacniane .Mogą też nie reagować w sposób wyuczony ,dopóki nie nastanie do tego odpowiedni czas- tzn. okazja przy której uważają ,że zachowanie takie jest właściwe lub może prowadzić do uzyskania nagrody.

Rodzaje uczeniasię	Co zostaje wyuczone	Jak przebiega uczenie się
Warunkowanie klasyczne	Związek miedzy zdarzeniami, automatyczne reakcje na nowe bodźce	Bodziec BW wielokrotnie współwyst. z BB wywołującym RB, dopóki sam BW nie zacznie wywoływać tej reakcji ,przygotowującej pojawienie się BB
	Zachowanie sprawia ,ze w otoczeniu pojawia się pożądane przez organizm zdarzenie	Reakcja zostaje nagrodzona,czyli wzmocniona,wskutek czego pojawia się w podobnych okolicznościachze zwiększoną częstotliwością
Warunkowanie sprawcze
		Człowiek obserwuje zachowania innego człowieka oraz efekty do których ono prowadzi(na żywo lub za pośrednictwem książki ,telewizji ,kina)
Uczenie się przez obserwacje	Oczekiwanie (związek typu jeżeli-to) wiedza i umiejętności