V. POCZATKI CHRZESCIJAŃSKIEJ MYŚLI O WYCHOWANIU. KSZTAŁCENIE SIĘ ŚREDNIOWIECZNEGO KANONU KSZTAŁCENIA.

Wczesne chrześcijaństwo

- narodziło się w Palestynie, gdzie nauczał Jezus Chrystus wśród ubogiej ludności żydowskiej

- nauczanie nowej wiary kierowało się do dorosłych, wychowanie w niej dzieci było sprawą rodziców.

Rozwój chrześcijaństwa

Stopniowe zdobywanie zwolenników, m.in. dzięki podróżą św Pawła. Prześladowane zwłaszcza w okresie panowania Nerona. W 313 roku Konstantyn wielki wydał edykt mediolański, zrównujący chrześcijaństwo z innymi religiami. W 392 roku chrześcijaństwo uzyskało status religii państwowej.

Wychowanie chrześcijańskie

Może oznaczać:

1. Wprowadzenie w religię – tego uczył Kościół

2. Typ wychowania moralnego właściwego chrześcijaninowi – tego nauczał Kościół i rodzina. Obowiązkiem rodziny chrześcijańskiej było wpojenie zasad moralnych. Wychowanie oparte było na tradycji żydowskiej, prawach i zwyczajach oraz na Piśmie Świętym.

Chrześcijaństwo wobec kultury hellenistycznej

Krytyka kultur hellenistycznej przez Ojców Kościoła za jej skierowanie ku doczesności, za propagowanie wielobóstwa, za próby własnego rozwiązania problemów człowieka. Chrześcijaństwo było skierowane ku wieczności, obce ziemskim ideałom obywatelskim, patriotycznym, obowiązkom wobec państwa.

Chrześcijaństwo wobec szkoły hellenistycznej

- nie miało własnych szkól i wlanego programu kształcenia.

- istniał konflikt miedzy treściami nauczania w szkole pogańskiej a nauczaniem Kościoła.

- stopniowe zainteresowanie chrześcijaństwa szkołą gdy nowa wiara dotarła do ludzi wykształconych w kulturze hellenistycznej, chcących kształtować swe dzieci na poziomie wyższym niż elementarny.

Ojcowie Kościoła wobec szkoły hellenistycznej.

Tertulian (160-220) i inni ojcowie Kościoła uważali , że chrześcijanin nie powinien być nauczycielem w szkole pogańskiej ale nie był przeciwny posyłaniu tam dzieci chrześcijańskich – bo innych szkół nie było, a bez nauki świeckiej (czytania, pisania) nie można uprawiać nauki religii. Remedium miało być nauczanie w Kościele i w rodzinie.

Szkoły chrześcijańskie – pierwsze szkoły chrześcijańskie

- Szkoły dla dorosłych, udzielające wiedzy religijnej.

- Program nauczania: przedmioty szkól hellenistycznych ( czytanie, pisanie, gramatyka, logika, geometria, arytmetyka, astronomia, fizyka, etyka filozoficzna w ujęciu religijnym)

- ukoronowaniem tej nauki było dogłębne poznanie Pisma świętego

Klemens Aleksandryjski (160-225)

- twórca programy, jeden z Ojców Kościoła

- kierujący szkołą katechetyczną w Aleksandrii, który uważał, że zasady religii chrześcijańskiej stanowią syntezę filozofii greckiej (Platon) i religii żydowskiej wiec myśl starozytna może być podstawą programu szkoły chrześcijańskiej.

Święty Augustyn (354-430)

Wychowanek szkoły pogańskiej i nauczyciel retoryki. Uznał potrzebę wiedzy świeckiej dla chrześcijaństwa. Pisał że wiedza świecka potrzebna jest chrześcijaństwu do zwalczania fałszywych poglądów.

Wg świętego Augustyna, rzeczy zewnętrzne są poznawalne przez zmysły, natomiast prawdy wieczne można poznać dzięki łasce bozej.

Poglądy pedagogiczne Augustyna

Dał im wyraz w dialogu „De magisto”, poświeconym pracy nauczyciela i jego oddziaływaniu na ucznia. Korzystając z własnych doświadczeń nauczycielskich, zalecał chrześcijanom naukę: gramatyki, dialektyki, retoryki, muzyki, arytmetyki, geometrii oraz filozofii. Miało to być przygotowanie do studium Pisma Świętego.

Próby ujęcia nauk ścisłych w krótkie kompendia

Przykładem Felix Cassiodor autor podręcznika „Kształcenie w naukach boskich i świeckich” (ok. 540 rok), którego głównym celem było przygotowanie duchowieństwa do studiów nad Pismem Świętym (jak zalecał św. Augustyn). Dziełem Cassiodora było ustaleniem obowiązującego dla całego średniowiecznego kanonu wychowania.

Kanon kształcenia średniowiecznego.

Trivium (gramatyka, retoryka, dialektyka)

Quadrivium (arytmetyka, geometria, astronomia)

To tzw. 7 sztuk (nauk) wyzwolonych - kanon kształcenia w szkole średniowiecznej

Reasumując

Przez cały okres istnienia cesarstwa rzymskiego kształcono w ten sam sposób, a szkolnictwo pogańskie stanowiło istotny czynnik oddziaływania kultury grecko-rzymskiej na kulturę chrześcijańską.

Europa w końcu V wieku

Rok 476 – upadek cesarstwa rzymskiego na zachodzie: upadek polityczny pod wpływem najazdów barbarzyńskich, upadek gospodarczy, demograficzny, powstanie nowych państw, które przyjmowały chrześcijaństwo, ale nie przyjęły rzymskiej tradycji oświatowej. Upadek szkół, oświaty i kultury. Nowi władcy nie byli nimi zainteresowani.

Kościół jedynym opiekunem oświaty ale wnosi odmienne poglądy na świat, życie, człowieka i społeczeństwo, aniżeli gracka i rzymska tradycja kulturowa – najważniejsza jest edukacja moralna, a intelektualna tylko o tyle, o ile potrzebna jest do zrozumienia zasad wiary.

Sprawa kształcenia duchowieństwa

- nacisk na kształcenie moralne i duchowe, a zaniedbanie intelektualnego doprowadziło do kryzysu umysłowego w samym Kościele

- nastąpił upadek kształcenia duchowieństwa

- Kościół nie uznaje już odpowiednio przygotowanych kandydatów na kapłanów, od których wymaga się przynajmniej minimalnego poziomu edukacyjnego ( pisanie, czytanie). W tej sytuacji Kościół postanawia utworzyć własne ośrodki formacji kapłańskiej.

Szkoły biskupie

Utworzone po synodzie w Toledo w 527 roku. Dla chłopców przeznaczonych przez rodziców do stanu kapłańskiego – w siedzibie biskupa i pod jego nadzorem – do 18 roku życia.

Poziom tych szkól nie był wysoki, chodziło o to, aby nauczyć czytać, pisać, a następnie Pisma Świętego.

Początki szkółek parafialnych

Tworzone po synodzie w Vaison w 529 roku w związku z potrzebą większej liczby kapłanów na wsi. Nawiązywano do istniejącej już instytucji szkoły biskupiej. Postanowiono, że każdy ksiądz wiejskiej parafii będzie się opiekował chłopcami w stopniu lektora i nauczał i psałterza i świętych tekstów żeby „przysposobić godnych siebie następców”.

Szkoły klasztorne

Ich początki miały miejsce już w III i IV wieku. Chodziło o formowanie młodych mnichów i mniszki. Edukacja miała tam charakter wyłącznie religijny.

Ok. 525 roku powstaje reguła św. Benedykta, która przewidywała 7 godzin pracy i 2 godziny lektury Pisma Świętego. Pojawiają się książki, klasztory stają się ogniskami kultury.

Zmiana pozycji nauczyciela

Cieszy się on uszanowaniem niemal religijnym (wzorem nauczyciela jest sam Jezus). Uczy nie tylko pisma, ale także Pisma świętego, szkoła kościelna nie oddziela wychowania religijnego od nauczania. Nauczyciel jest jednocześnie ojcem duchownym, co całkowicie różni go od lekceważonego nauczyciela w starożytnej Grecji i Rzymie.

Wiedza sprawą duchowieństwa

Wobec tego, że szkoły czysto świeckie, pozostałe z epoki antyku zniknęły już ostatecznie – szkoły kościelne stały się jedyna droga zdobycia kultury i jej przekazywania dalej. Uczęszczać do nich mogą w zasadzie wszyscy, ale cechą średniowiecza europejskiego jest pogląd, że nauka jest sprawa przede wszystkim duchowieństwa.