STRES I ZABURZENIA PRZYSTOSOWANIA

STRES- stan charakteryzujący się negatywnymi emocjami o dużym natężeniu (złość, lęk, wrogość), któremu towarzyszą zmiany fizjologiczne, biochemiczne, przekraczające poziom charakterystyczny, powodem stresu jest zakłócenie równowagi pomiędzy wymaganiami i możliwościami ich spełnienie (wg J. Strelaua)

STRESORY- to wydarzenia, czynniki wywołujące indywidualny stres.

STRATEGIE RADZENIA SOBIE- starania zmierzające do zapobiegania skutkom stresu.

RODZAJE STRESÓW:

• STRES DOBRY (EUSTRES)- pobudza do działania i aktywności, wpływa na pozytywny rozwój osobowości, jest ogniwem napędowym, dzięki niemu działamy szybciej, lepiej i sprawniej.

• STRES ZŁY (DYSTRES)- wpływa ujemnie na organizm i jego funkcjonowanie zarówno w sensie fizycznym jak i psychologicznym. Jest reakcją organizmu na zagrożenie, na działanie stresora.

• NEUSTRES- to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych bywa eustresowy lub dystresowy.

RODZAJE STRESORÓW:

• FRUSTRACJE- pojawiają się, gdy dążenie do celu utrudniają lub uniemożliwiają jakieś przeszkody lub gdy brak odpowiedniego celu.

• KONFLIKTY- pojawienie się dwóch lub więcej trudnych do pogodzenia potrzeb lub motywów- zaspokojenie jednego wyklucza spełnienie innych (np. wybór kobiety pomiędzy praca a rodziną).

• PRZYMUS- może pochodzić z zewnątrz (przymus rodziców na ucznia) lub wewnątrz (uczeń sam nakłada na siebie przymus zdobycia dobrych stopni).

KRYZYS- odnosi się do tych sytuacji stresujących, które zbliżają się do granicy wytrzymałości jednostki lub grupy, bądź ją przekraczają.

INTERWENCJA KRYZYSOWA- polega na udzielaniu pomocy psychologicznej w sytuacjach szczególnie ciężkiego stresu.

CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE DO STRESU:

- DOŚWIADCZENIE KRYZYSU

- ZMIANY W ŻYCIU

- INDYWIDUALNA PERCEPCJA STRESORA – to co jednego stresuje, u drugiego wywołuje jedynie dreszczyk emocji.

- INDYWIDUALNA TOLERANCJA STRESU – indywidualna zdolność przeciwstawienia się stresowi bez poważnych konsekwencji.

- BRAK MOŻLIWOŚCI ZEWNĘTRZNYCH I WSPARCIA SPOŁECZNEGO

RODZAJE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM:

- RADZENIE SOBIE ZORIENTOWANE NA ZADANIE- polega na dokonaniu zmian w samym sobie, we własnym otoczeniu lub w obu jednocześnie po to by sprostać wymaganiom stresora i ustrzec się przed zaburzeniami i dezorganizacją.

- RADZENIE SOBIE ZORIENTOWANE NA OBRONĘ- stresor wywołuje poważne poczucie zagrożenia, postępowanie ma na celu obronę własnej osoby przed zranieniem i dezorganizacją, nie zaś znalezienie wyjścia z sytuacji.

ODDZIAŁYWANIE CIĘŻKIEGO STRESU

Ostry stres:

- obniża wydajność zasobów adaptacyjnych (dekompensacja osobowości lub psychiczna),

- osłabia zdrowie,

- może doprowadzić do degradacji osobowości,

- a w skrajnych wypadkach do śmierci

Organizm sprzeciwiający się działaniu jednego poważnego stresora ma tym samym osłabioną reakcję na inne stresory.

Homeostaza jest to „stan równowagi” organizmu, wtedy gdy zaspokojone są wszystkie jego podstawowe potrzeby biologiczne. Stres wytrąca organizm z homeostazy. Dla sprostania wymogom stresora organizm używa adrenaliny, która mobilizuje zasoby fizyczne. Przedłużający się stres utrzymuje organizm w stanie ciągłej mobilizacji nawet jeśli nie ma już takiej potrzeby. Prowadzi to do wyniszczenia organizmu tzn. obciążenia allostatycznego. Allostaza- proces przystosowania i osiągnięcia równowagi poprzez zmianę. Ostry i przedłużający się stres prowadzi na wszystkich poziomach za zaburzeń(osłabienia) zdolności adaptacyjnych organizmu.

ZESPÓŁ OGÓLNEJ ADAPTACJI SELYE’A

Trzy fazy stresu wg Selye’a:

1. Reakcja alarmowa- jest to faza mobilizacji.

2. Reakcja adaptacyjna- jest to faza przystosowania; radzenie sobie ze stojącym przed nami zaburzeniem.

3. Reakcja wyczerpania- jest to stadium wypalenia; następuje rozregulowanie funkcji fizjologicznych i utrata zdolności obronnych przez organizm, dalsze narażenie na stres prowadzi do choroby, a nawet śmierci.

Stres i współczulny układ nerwowy

W momentach zagrożenia pobudza on wydzielanie adrenaliny i przygotowuje organizm do ucieczki lub walki: 1) następuje przyśpieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia; 2) źrenice rozszerzają się, aby przepuścić więcej światła; 3) skóra kurczy się, aby w razie zranienia zmniejszyć utratę krwi; 4) podnosi się poziom cukru we krwi, aby zwiększyć wytwarzanie energii. Reakcja na stres ma poważny wpływ na układ sercowo-naczyniowy człowieka(podwyższa ryzyko nadciśnienia, ataku serca i wylewu).

„test prowokacji” – jest metodą badania wpływu stresu na systemy biologiczne organizmu w warunkach kontrolowanych np. puszczanie weteranom wojennym dźwięków z pola walki.

Stres a układ odpornościowy

Stres oddziałuje na organizm poprzez oś podwzgórze – przysadka – nadnercza i może poważnie zakłócić równowagę endokrynną, co znacznie osłabia system odpornościowy.

PSYCHOLOGICZNE NASTĘPSTWA DŁUGOTRWAŁEGO STRESU: oderwanie od rzeczywistości, urojenia, halucynacje, dezorganizacja myślenia i postrzegania, niekontrolowana przemoc, osłupienie, apatia.

ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (PTSD)- silny strach, uczucie bezradności, przerażenie.

Objawy PTSD:

- osoba dotknięta PTSD wciąż na nowo przeżywa traumatyzujące wydarzenie(np. w koszmarach nocnych),

- uporczywie unika bodźców związanych z urazem,

- może ustawicznie odczuwać objawy pobudzenia(drażliwość, bezsenność),

- może odczuwać osłabienie zdolności koncentracji i osłabienie pamięci,

- może odczuwać depresję.

ZABURZENIE PRZYSTOSOWANIA- ma miejsce gdy reakcje są nie proporcjonalnie silne w stosunku do stresora; gdy reakcja na pospolite stresory pojawia się w okresie trzech miesięcy od ich zadziałania.

RÓŻNICE MIĘDZY OSTRĄ REAKCJĄ NA STRES A ZESPOŁEM STRESU POURAZOWEGO

ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO	ZABURZENIE STRESU OSTREGO
- zaburzenie trwa ponad miesiąc	- zaburzenie trwa nie krócej niż dwa dni i nie dłużej niż cztery tygodnie
	- ujawnia się w ciągu czterech tygodni od dramatycznego wydarzenia

TRENING ODPORNOŚCI NA STRES- polega na przygotowaniu ludzi do zmierzenia się z oczekiwanym zagrożeniem poprzez zmianę tego, co mówią sobie w danej sytuacji, jeszcze zanim ona zaistnieje.

PSYCHONEUROIMMUNOLOGIA- nauka badająca wpływ stresu na układ odpornościowy.

ZESPÓŁ KATASTROFY- reakcje charakterystyczne dla wielu ofiar wielkich katastrof.