Status naukowy teorii wychowania

1. Teoria wychowania jako subdyscyplina pedagogiczna wyłoniła się z nauk pedagogicznych po 1945r., w okresie międzywojennym zagadnienia przynależne teorii wychowania były realizowane w ramach pedagogiki ogólnej – tzw. podstaw pedagogiki. Przedmiot teorii wychowania przynależy do:

• Pedagogiki jako nauki o wychowaniu

• Filozofii człowieka

• Psychologii

• Socjologii

• Podstaw wychowania

1. Teoria wychowania jako teoria naukowa

1. Teoria naukowa – uporządkowane zespoły praw stanowiące pewne, wewnętrznie spójne konstrukcje logiczne, bez względu na to, czy twierdzenia w tych teoriach dotyczą zjawisk mniej lub bardziej pośrednio obserwowanych.

• Zespoły praw – prawo naukowe ma charakter uniwersalny, co oznacza, że nie istnieją żadne warunki, które mogły by je podważyć; na gruncie pedagogiki i teorii wychowania w szczególności trudno o prawa uniwersalne, jeśli się już formułuje prawa, to mają one charakter akcydentalny (tzn. w określonych warunkach, przy powtarzalności zachowań można formułować twierdzenia dotyczące np. postaw)

• Spójne konstrukcje logiczne – np. twierdzenie – dzieci matek nadmiernie chroniących doświadczają trudności w relacjach rówieśniczych:

• Postawa nadmiernie chroniąca (strukturalna teoria postaw)

• Konsekwencja po stronie dziecka

• Dynamika relacji rówieśniczych

• Zjawisko mniej lub bardziej obserwowalne – nie jest wymagana 100% obserwowalność

1. Konstruowanie teorii naukowej (zwłaszcza na gruncie nauk społecznych) wymaga tzw. koherencji logicznej (spoistość, prawdziwość sądu polega na jego niesprzeczności względem sądów uprzednio przyjętych)

2. Po spełnieniu powyższego postulatu teoria chcąc zyskać status naukowej winna:

• Określić swój przedmiot (np. teoria osobowości, teoria potrzeb, teoria wychowania moralnego)

• Mieć hierarchiczną siatkę pojęciową (np. proces wychowania: cel wychowania, sytuacja wychowawcza, doświadczenie wychowanka, skutek wychowawczy)

• Mieć uporządkowane pod względem merytorycznym i logicznym twierdzenia i hipotezy

• Uzasadniać i weryfikować twierdzenia

• Określić miejsce teorii na tle innych teorii pod względem stopnia zależności

1. Funkcje teorii naukowej:

• Eksplanacyjna – polega na opisie i wyjaśnianiu rzeczywistości będącej przedmiotem poznania

• Heurystyczna – formułowanie nowych problemów i hipotez na bazie ustaleń o charakterze eksplanacyjnym

• Prewidystyczna – przewidywanie, antycypacja zjawisk, procesów mających wpływ na przedmiot poznania

• Praktyczna – usprawnianie praktyki