Średniowiecze
Gatunki: kazanie, kronika, legenda, misterium, moralitet, roczniki, wiersz średniowieczny, hagiografia, historiografia.
Dzieła: Bogurodzica, Lament świętokrzyski, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Kazania świętokrzyskie, Legenda o świętym Aleksym, Dzieje Tristana i Izoldy, Boska Komedia, Pieśń o Rolandzie, Historia Polski.
Asceta wzór człowieka oddanego wierze, ascety gardzącego uciechami doczesności, zadowalającego się skromnym bytowaniem. Hasłem i maksymą życiową miała dlań być biblijna prawda “memento mori”- pamiętaj, że umrzesz. spędzać życie na pokutowaniu i modlitwach Przykładem ascety jest św. Aleksy z dzieła “Legenda o świętym Aleksym”. Mimo swego wysokiego urodzenia i bogactwa rezygnuje on ze wszystkiego co materialne.
Rycerz doskonały Cechą nadrzędną bohatera literackiego wieków średnich jest wiara i oddanie się Bogu. Legendarny i przysłowiowy jest dziś ogromny szacunek rycerzy wobec płci pięknej, ale najważniejsze dla niego było oddanie swemu władcy i ojczyźnie. Widzimy takiego bohatera we francuskiej “Pieśni o Rolandzie”. Hrabia Roland pełniący funkcję dowódcy tylnej straży wojsk francuskich bierze udział w wyprawie przeciwko Maurom .
Dobry władca Znana wszystkim z historii “Kronika polska” Galla Anonima dokumentuje czasy panowania Bolesława Chrobrego i Bolesława Krzywoustego. Pierwszy posiada cechy mądrego człowieka, który dba o dobro publiczne, jest oddany sprawom ojczyzny i poszczególnych obywateli, drugi jest świetnym wojownikiem i wzorem patriotyzmu.
scholastyka - naukę i sposób myślenia przyjmujący za sprawy nadrzędne dogmaty religijne, które starano się uzasadniać i wyjaśniać racjonalnie.

Renesans
Humanizm - prąd umysłowy, którego hasłem było powiedzenie Terencjusza “Jestem człowiekiem i nic co ludzkie, nie jest mi obce”. Oznaczało to całkowite przeciwstawienie się mentalności ludzi poprzedniej epoki, średniowiecza. człowiek żyjący według zasady carpe diem- chwytaj dzień, korzystaj z życia, ciesz się życiem ziemskim. Humanista to jednostka złożona i indywidualna, posiadająca prawo do rozwoju wszechstronnych zainteresowań nauką i światem zewnętrznym, sobą samym. Wzorzec osobowy renesansu to człowiek wykształcony, znający języki obce, dorobek kultury antycznej, podróżnik, bystry obserwator i uczestnik życia współczesnego rodzinnego i towarzyskiego.
Reformacja to prąd i ruch społeczny renesansu. wystąpienie wielkich reformatorów z Lutrem, Kalwinem i Husem na czele. Luter głównie przeciwstawił się w swoich tezach o odpustach demoralizacji Kościoła. Chodziło o odrzucenie tak wielkiej roli Kościoła jako pośrednika w kontaktach z Bogiem. Reformatorzy negowali przypisywaną sobie przez Kościół nieomylność w interpretowaniu prawd objawionych w Biblii i odrzucali większość dogmatów wcześniej przezeń ustalonych. Uważali religię za indywidualną sprawę człowieka, który jako wierzący powinien samodzielnie szukać wiary w Boga.
Gatunki: fraszka, inwersja, sonet, sielanka, tren, wiersz biały- wiersz bez rymów.