(brak 15 min)

Od 2 pol IV w. – k. przeworska przesunięcie zasięgu osadnictwa z pn na pd, najmłodsze materiały znane są z pd zasięgu kultury. – Kłopoty z datowaniem tych przemian. Zmiany charakteru oddziaływań ze strefy rzymskiej – zmiany w stylistyce (?? Zubożenie społeczne)

-Przeniesienie ludności

375hunowie w Europie (data graniczna dla wczes. Okr. Wpł. Rzym)

-podporządkowanie sobie rożnych plemion europejskich nowy, silny twór polityczno – militarny

Źródła historyczne - Attyla podbił rejony po Bałtyk/ albo do środkowej Europy. dyskusyjne

Źr. Archeo. – znikome świadectwa na pn.- stan. Jakuszowice (grób książęcy – grób huński) –pocz. V w., członek elity w ścisłych powiązaniach z hunami. - stan. Jędrychowice k. Oławy – znaleziony kocioł huński i przedmioty w stylu kurazą (?) – styl polichromiczny, charakterystycznym dla strefy wschodniej. Stan. Ofiarne – typowe dla k. huńskiej.

-można je wiązać z pierwszą obecnością Hunów w Kotl. Karpackiej (pocz. V w.) (późniejsze związane z Cesarstwem Rzymskim, 2 faza – współdziałanie z Cesarstwem, najazdy, które są na rękę.)

(Lata ’30 – Hunowie i podległe im ludy – działania wymuszające na cesarstwie wschodnim wręczanie trybutów.)

Środkowy Dunaj – destabilizacja stosunków przez Hunów

Ale nie całkowity zanik osadnictwa prowincjonal. Rzymskiego

-495 – gromady germańskie i ? sarmaci uderzenie na Italie – odparci.

-406 – b. duże grupy Wandalów, Swebów, Alanów, przekraczają przy Aluncji zamarznięty Ren i 3 lata łupią Galię, a następnie przenoszą się do Hiszpanii. W rezultacie zakładają Państwo Wandalskie w pn Afryce (po przekroczeniu Gibraltaru). Potem zajęli wyspy m. Śródziemnego, próba opanowania pd Italii i złupienie Rzymu.

Te 2 wydarzenia przykład wydarzeń dotyczących też mieszkańców dorzecza Wisły i Odry.

• Bastarzy, Cyłtowie, Eutatowie, Goci, Wandalowie, Rugiowie, Herulowie, Burgundiowie (potem Longobardowie) ewidentny kierunek ekspansji na pd

• Także mieszkańcy Odry i Wisły szukają nowych obszarów do osiedlenia

ZJAWISKO PUSTKI OSADNICZEJ – pojedyncze znaleziska (luźne) dat. Na 2 poł V w. lub pojedyncze pochówki, brak osad, dużych cmentarzysk. Zanik osadnictwa, większość wyemigrowała, część pewnie została, ale brak w arch. Źródłach. Śladów ciągłości osadniczej.

Pn-wsch Polska: krąg zachodnio-baltyjski, 2 poł Vw.: w Olszynie na bazie bogatyńskiej powstaje olsztyńska – ma ona powiązania z germanami (zabytki)

Badania palinologiczne: zanik roślin uprawnych w 2 poł V w., a wzrosła ilość lasów (chyba->)na terenie Polski

Schyłek antyku/początek wczesnego średniowiecza: bardzo duża różnica, zubożenie materiału. Zanikają też pewne umiejętności, na przykład robienia ceramiki na kole. Obtaczanie pojawia się dużo później (najprawdopodobniej na wolno obiegowym kole).

Wyspecjalizowana produkcja żelaza z lokalnych rud darniowych (Dymarki Święt.!) w oparciu o dymarki wylepiane z gliny. Podobnie jak z toczoną ceramiką, ta umiejętność we wczesnym średniowieczu również zanika. Znajdowane są ślady wygrzewania rud w przydomowych ogniskach.

Osadnictwo datowane na IV i V w. lokowane jest b. często na wysoczyzną (nad doliną rzeczną)
w Średniowieczu osadnictwo przeniesiono w doliny. Kwestia różnicy najniższych temperatur w górach (w kotlinach najzimniej).

Jedynie w pn-wsch Polsce ciągłość osadnicza, aż do Prusów.

Ciągłość zachowana także na terenach Germańskich. Szukali nowych terenów osadniczych na terenach prowincji Rzymskich. (Goci, Gepidzi, etc…) część została w swoich siedzibach.

Herurowie –pocz. 6 w klęski z Bizancjum. 512r. – wędrówka z terenów pn Bałkańskich, środk. Dunaj. Na tereny przodków(Skandynawia). Przy okazji tej wędrówki 1-szy opis Slowian.

’30 Vw. – zasiedlenie Anglii przez Germanów: Anglo-Sasow, Jutów

ŹRÓDŁA PISANE –zainteresowanie świata antycznego odległymi krajami sięga bardzo wcześnie (VI/V w p.n.e.)

Najstarsze, z czasów panowania Oktawiana Augusta – Mapa Agryppy –świadomość o istnieniu Wisły i jej charakterze granicy Germanów i wsch. Kulturami

Strabon (p/n.e.)„ Geografia” – środk. Europa: państwo Margoba obejmujące Lugiów i ?

Tacyt „Germania” (98)

Ptolemeusz(1/2 w ne) –czasy wcześniejsze względem tych, kiedy pisał

Magnos z Tyru (ok 100)

Kasiusz DIjong(??)

Juliusz Cezar „Wojna Galijska” – opis działań militarnych i dyplomatycznych związanych ze zdobyciem Galii. !!o Celtach (m.in. opis obwarowań –murus galicus.)

Pliniusz Starszy „Natura est historiae”

Lugiowie – nazwa celtycka, utożsamiana z k. przeworska, powstała ok r. 200. Pozostawała w kontaktach z celtami (którzy ich nazwali). Nazwę potem przejęli rzymscy historycy. Brak informacji jaka grupa etniczna. Związek luwijski zapewne rozpadł się w ciągu 2 wieku.
W świetle dzieł Tacyta, tereny przez nich zajmowane nazywane są Swebią.

Burowie – wchodzili w skład lugiów. U Ptolemeusza pojawiają się, pomimo całkowitego braku Lugiow.

Tacyt używa nazwy zarówno Swebii jak i ludów swebskich.

Swebia – pojęcie kulturowe, krąg kult. Obejmujący plemiona Germańskie, Lugiowie i ?

Dorzecze Łaby, tereny Polski, Kotlina czeska wyraźnie zarysowane podobieństwo kulturowe.

Środkowo-europejskie barbarikum- lista wymienionych byłaby b. długa. Jednak większość dzieł nie zachowała się, znane są z wyciągów.

Dla późniejszych okresów opisy stają się coraz szczuplejsze mimo rozwoju stosunków i zmiany ich charakteru Casjusz Dion

Amianus Marcelinus 2 pol IV w. – m.in. opis Hunów i idąc wstecz: o Celtach, opis bitwy pod Strasburgiem

Jordanes „Gettica” – opracowanie dzieła Kasjodona: historia plemion Gockich, w tym najstarszych wędrówek

Dzieła ściśle kartograficze:

Mapa Agrypy (12/13 r pne
późniejsze mapy opierane na wcześniejszych poprawiane/zmieniane

Ptolemeusz o Europie Środk. –pd-zach zasięg kultury przeworskiej: Siningowie należący do plemion Wandalskich

Na pocz VI w. – lud Siningów pojawia się w Hiszpanii

Kultura wielbarska w PL Goci pochodzenia skandynawskiego, powstała na podstawie k. oksywskiej. ??Grupa polietniczna z dominacją Gotów.

W obrębie k. przeworskiej musieli być germańscy Wandalowie.