•Nauka - «ogół wiedzy ludzkiej ułożonej w system zagadnień, wyrażonej w sądach prawdziwych i przypuszczeniach; dyscyplina badawcza odnosząca się do pewnej dziedziny rzeczywistości»

•Nauki humanistyczne «nauki, których przedmiotem badań jest człowiek jako istota społeczna i jego wytwory, np. język, literatura, sztuka, historia»

•Nauki ścisłe «nauki matematyczne i przyrodnicze w odróżnieniu od humanistycznych.

Dwa układy sygnałów

1. Pierwszy – bezpośrednie doznania zmysłowe,

2. Drugi – symboliczne znaczenia bodźców zmysłowych.

Rola nauki

Budowanie modeli rzeczywistości

model - «układ względnie odosobniony, możliwie mało skomplikowany, działający analogicznie do oryginału, którym może być istota żywa, maszyna, zakład przemysłowy, organizacja społeczna itp.»

Język pełni dwie funkcje:

- komunikatywną,

- reprezentatywną

Pedagogika

1.nauka o wychowaniu i nauczaniu;

2.świadoma i celowa działalność wychowawcza

Czas wolny – Toczek-Werner

Leisure i loisir

1. lei-sure

2. rzecz.

3. 1. wolność od obciążeń pracą lub obowiązkami,

4. 2. czas wolny od pracy lub obowiązków,

5. 3. niespieszna łatwość,

6. przym.

7. 4. wolny lub niezajęty,

8. 5. mający czas wolny; nie konieczny do pracy na życie,

9. 6. zaprojektowany do użytku rekreacyjnego.

10. loisir – zespół zajęć, którym jednostka oddawać się może z własnej woli dla odpoczynku, rozrywki bądź dla rozwoju swojej wiedzy i bezinteresownego kształcenia się, dobrowolnego uczestnictwa w życiu społecznym i swobodnego rozwoju swych zdolności twórczych, po uwolnieniu od obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych. [Kiełbasiewicz-Drozdowska, 2001]

Dzieje czasu wolnego

1. W czasach prehistorycznych,

2. W średniowieczu,

3. W epoce przemysłowej,

4. Obecnie.

Rekreacja wg J. Dumazediera

Definicje

1. kultura - całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie.

2. kultura fizyczna - część składowa kultury społeczeństwa obejmująca dziedzinę kształtowania fizycznych uzdolnień człowieka, naukę o wychowaniu fizycznym, sportowym społeczeństwa i osobistą higienę oraz racjonalną organizację czynnego wypoczynku.

3. wychowanie – całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym oraz przygotowanie go do życia w społeczeństwie; wykształcenie w określonym kierunku.

4. wychowanie fizyczne - ujęty w system pedagogiczny proces uczestnictwa w kulturze fizycznej młodych pokoleń, którego celem jest wspomaganie rozwoju fizycznego, ruchowego i zdrowia oraz przygotowanie do podtrzymywania i pomnażania tych właściwości w życiu późniejszym.

Praca
praca - świadoma, celowa działalność człowieka zmierzająca do wytworzenia określonych dóbr materialnych lub kulturalnych, będąca podstawą i warunkiem istnienia i rozwoju społeczeństwa.

Rekreacja

1. rekreacja - odpoczynek, wytchnienie, rozrywka; bardziej szczegółowo słowem tym określa się działania i zachowania człowieka w czasie wolnym, wypoczynek po pracy oraz zjawisko społeczne wynikające ze skracania ogólnego czasu pracy i tym samym wydłużania czasu wolnego, który należy odpowiednio wykorzystać.

2. rekreacja bierna - rekreacja polegająca na powstrzymaniu się od wszelkiej aktywności, umysłowej i fizycznej, np. opalanie się, oglądanie telewizji itp.

3. rekreacja czynna - rekreacja polegająca na podjęciu wysiłku intelektualnego (rozwiązywanie krzyżówek, gra w szachy, gra w bridża itp.) lub fizycznego.

4. rekreacja ruchowa - rekreacja czynna, w której głównym składnikiem jest ruch.

Cechy rekreacji

1. Musi być źródłem przyjemności.

2. Musi być dobrowolna.

3. Musi być bezinteresowna.

4. Musi cechować się spontanicznością i brakiem przymusu.

5. Musi być odmienna od zajęć związanych z pracą czy codziennymi obowiązkami.

Jan Amos Komensky

Poważną przeto część należytej organizacji szkoły stanowić będzie odpowiednie rozłożenie prac i odpoczynku, względnie zajęć i wakacji oraz przerwy w pracy (recreationes).

Tissot

Choroby literatów pochodzą z (...) ustawicznej pracy rozumu i (...) ciągłego bezruchu (...) Siedzenie uciska trzewia – stąd złe trawienie i bezsenność. Szkodliwy jest wpływ dymu z lamp i świec. Niezdrowe jest zatrzymywanie uryny. Szczególnie na to są narażeni kaznodzieje i uczeni. Szkodzi też kawa i tytoń.

Golec (U)orkiestra

Zarys pedagogiki i dydaktyki

Pedagogika

pedagogika – 1. nauka o wychowaniu i nauczaniu; 2. świadoma i celowa działalność wychowawcza. [Słownik języka polskiego, 1989],

Bardziej szczegółowa definicja [Okoń, 2001] brzmi następująco:

pedagogika – nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa – a przede wszystkim młodego pokolenia – w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, system wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój.

Andragogika

andragogika - dział pedagogiki zajmujący się zagadnieniami pobudzania, ukierunkowywania lub wspomagania procesów wychowania, kształcenia i samokształcenia ludzi dorosłych; pedagogika dorosłych.

Pedagogika specjalna

1. oligofrenopedagogika - to nauka o wychowaniu osób upośledzonych umysłowo,

2. logopedia – szeroka dziedzina zajmująca się m.in. usuwaniem zaburzeń i wad wymowy, zapobieganiem opóźnieniom w rozwoju mowy i wyrównywaniem tych opóźnień oraz nauczaniem mowy dzieci głuchych,

3. pedagogika resocjalizacyjna - zajmująca się osobami nieprzystosowanymi społecznie,

4. surdopedagogika – nauka o wychowaniu i kształceniu dzieci głuchych i niedosłyszących,

5. tyflopedagogika - zajmująca się kształceniem i wychowaniem dzieci niewidomych i niedowidzących

Podział pedagogiki

1. teoria wychowania

2. dydaktyka

Teoria wychowania

Teoria wychowania obejmuje wiedzę umożliwiającą jak najpełniejszą odpowiedź na pytanie, co należy zrobić, aby osiągnąć pożądany wychowawczo cel.

Dydaktyka

Dydaktyka zajmuje się kształceniem, czyli harmonijnym połączeniem procesów uczenia się i nauczania. Dzieli się na dydaktykę ogólną i dydaktyki szczegółowe (metodyki) poszczególnych przedmiotów.

Nurty pedagogiki

1. Naturalizm pedagogiczny, zgodnie z którym dobre jest to, co dzieje się w trakcie naturalnego, spontanicznego rozwoju jednostki. Wychowawca nie powinien więc wpływać na tok tego procesu, a jedynie ostrożnie go wspomagać.

2. Socjologizm pedagogiczny, zgodnie z którym w wychowaniu ważne jest oddziaływanie na jednostki i grupy ludzkie. W takim ujęciu zadaniem wychowawcy jest przekazywanie młodym pokoleniom norm, wartości i wzorców zachowania.

3. Pedagogika kultury, zgodnie z którą człowiek jest istotą uczestniczącą w procesie przeżywania i tworzenia wartości. W modelu tym wychowanie polega na przygotowaniu człowieka do życia w świecie kultury i tworzenia jej wartości.

Typy szkół

1. Szkoła tradycyjna, której zadaniem jest przekazanie określonej ilości wiedzy i ukształtowanie pożądanych społecznie cnót – porządku i karności.

2. Szkoła postępowa, której zadaniem jest przede wszystkim nauczenie rozwiązywania problemów, ukształtowanie umiejętności twórczego stosowania wiedzy i przygotowanie do samokształcenia.

3. Szkoła skupiona na rozwoju psychicznym, której zadaniem pomaganie ludziom w poznawaniu samych siebie, ułatwianie rozpoznawania dyspozycji psychicznych, znajdowanie spokoju wewnętrznego oraz uczenie porozumiewania się z innymi.

Definicje (1)

1. dydaktyka - dział pedagogiki: nauka o metodach nauczania i uczenia się. [Słownik języka polskiego, 1989],

2. metodyka - dydaktyka szczegółowa jakiegoś przedmiotu szkolnego, omawiająca cele i sposoby nauczania tego przedmiotu. [Słownik języka polskiego, 1989],

3. uczenie się – proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianie formy wcześniej nabyte. [Okoń, 2001],

4. uczenie się ruchów - uwarunkowana doświadczeniem, stosunkowo trwała zmiana kompetencji do osiągania określonych celów w określonych sytuacjach przez określone zachowanie ruchowe. [Hossner, Künzell, 2003]

Definicje (2)

1. nauczanie – planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przekazywania wartości i działań praktycznych [Okoń, 2001],

2. wychowanie – świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na współdziałaniu wychowanka i wychowawcy, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka [Janowski, 2002, zmodyfikowane].

Prawo Yerkesa-Dodsona

TRUDNO PRZENIEŚĆ WYKRES - żółw (x=poziom pobudzenia lub motywacji NISKI-WYSOKI, y=sprawność działania NISKA-WYSOKA)

Uwaga

uwaga – skupienie świadomości, mimowolne lub celowe, na określonym przedmiocie, czynności, sytuacji lub zjawisku, od którego zależy jakość, trafność i skuteczność postrzegania, decyzji i działania.

Cechy uwagi – wybiórczość i skupienie

1. Jedną z najbardziej znamiennych właściwości uwagi jest wybiórczość, czyli umiejętność kierowania jej na dany przedmiot, zdarzenie czy działanie. Inną ważną właściwości jest skupienie uwagi, które ściśle wiąże się z wybiórczością. Zacytujmy Z. Czajkowskiego (1996):

2. Skupienie uwagi i jej wybiórczość polegają nie tylko na wyłączeniu z pola uwagi przedmiotów i zdarzeń w danej chwili dla nas nieistotnych, ale również na pomijaniu, niedostrzeganiu, wyłączaniu niepotrzebnych bodźców. Dzięki tej właściwości odzwierciedlenie przedmiotów, działań, zdarzeń ważnych dla nas w danej działalności staje się bardziej jasne i wyraźne.

Cechy uwagi – natężenie, pojemność, podzielność i przerzutność

1. natężenie, dzięki któremu obserwator postrzega drobne szczegóły, z których część może mieć znaczenie dla oceny sytuacji i wpływać na podejmowane decyzje.

2. pojemność uwagi oznacza liczbę informacji, którą obserwator może przyjąć i przetwarzać równocześnie.

3. podzielność uwagi polega na możliwości jednoczesnego skupienia jej na kilku przedmiotach,

4. przerzutność uwagi – na szybkim i dokładnym kierowaniu jej na różne przedmioty

Style uwagi

1. szeroka wewnętrzna, analizująca znaczny obszar „wnętrza” obserwatora; korzystna przy planowaniu, rozważaniach o przeszłych wydarzeniach, formułowaniu wniosków itp.

2. szeroka zewnętrzna, zwrócona ku licznym zjawiskom poza obserwatorem, pozwalająca na szybkie podejmowanie decyzji wymagających uwzględnienia wielu różnych czynników,

3. wąska zewnętrzna, umożliwiająca na szybką reakcję na kilka wybranych bodźców pochodzących spoza obserwatora,

4. wąska wewnętrzna, umożliwiająca intensywne skupienie się na wewnętrznych procesach obserwatora i przygotowanie decyzji i działań wymagających krótkotrwałego wysiłku o znacznym natężeniu.

Pamięć

1. krótkotrwała pamięć czuciowa, zachowująca informację – np. uczucie dotyku, temperatury, dźwięk, zapach itp. – przez bardzo krótki okres, około sekundy; następuje w niej albo usunięcie danej informacji, albo przekazanie jej do pamięci czasu krótkiego,

2. pamięć czasu krótkiego, do której trafiają informacje nie „odfiltrowane” przez krótkotrwałą pamięć czuciową; jest to główny ośrodek przetwarzania informacji, z którego odpowiednio utrwalone informacje zostają przekazane do pamięci czasu długiego,

pamięć czasu długiego, w której informacja może być przechowana przez dowolnie długi czas.

Typy pamięci

Schemat pamięci

Schemat uczenia się-nauczania

Układy sygnałów

Układy sygnałów

1. Pierwszy układ sygnałów - to sygnały przekazywane bezpośrednio do zmysłów – wzroku, słuchu, dotyku, smaku czy węchu. Wykorzystują go nie tylko ludzie, lecz również zwierzęta.

2. Drugi układ sygnałów – to słowa, w postaci mówionej lub pisanej, będące umownymi odpowiednikami przedmiotów, zdarzeń, uczuć czy pojęć abstrakcyjnych. Wykorzystanie tego drugiego układu sygnałów tworzy podstawę uogólnionego i pośredniego poznawania rzeczywistości, czyli myślenia

Ogniwa procesu nauczania

1. Tworzenie ładu zewnętrznego i wewnętrznego, czyli stworzenie uczącemu się warunków sprzyjających uczeniu się.

2. Zapoznawanie z faktami.

3. Kształtowanie pojęć – uogólnianie nowego materiału.

4. Wiązanie teorii z praktyką.

5. Kształtowanie umiejętności i nawyków.

6. Utrwalanie wiadomości i umiejętności.

7. Kontrola i ocena wyników nauczania.

Definicje 3

1. nawyk czuciowo-ruchowy – zharmonizowany ciąg ruchów będący skutkiem nabytych umiejętności, celowy, pozwalający osiągnąć cel z optymalną sprawnością, odporny na zaburzenia i giętki, wykorzystujący głównie sterowanie w trybie otwartej pętli (często w stanie nieświadomości wtórnej) [Czajkowski, 1994].

2. umiejętność – możliwość doprowadzenia do osiągnięcia wyniku końcowego z największą pewnością, najmniejszym wydatkiem energii lub w jak najkrótszym czasie.

3. umiejętność ruchowa – umiejętność, w której podstawą sukcesu końcowego jest składnik ruchowy. [Schmidt, 1991]

Zasady nauczania (1)

1. Systematyczności,

2. Wiązania teorii z praktyką,

3. Poglądowości,

4. Świadomości i aktywności uczniów w nauczaniu,

5. Stopniowania trudności,

6. Trwałości wyników nauczania.

Zasady nauczania (2)

1. Upodobnienia procesu uczenia się-nauczania do badania naukowego.

2. Samodzielności w myśleniu i działaniu.

3. Współdziałania z innymi.

4. Indywidualizacji.

5. Powiązania przedmiotów teoretycznych z aktualną praktyką.

6. Przenoszenia (transferu) wiedzy, nawyków i umiejętności.

Zasady nauczania 3

1. Nauczający kieruje lekcją i odpowiada za nią; sprawuje on funkcję kierowniczą w stosunku do uczącego się.

2. Najskuteczniejszy jest taki styl nauczania, który uruchamia proces uczenia się przewidzianych wiadomości czy umiejętności.

3. Nauczanie wymaga dyscypliny.

4. Nauczający powinien wykorzystywać inteligencję uczącego się.

5. Nauczanie polega na stawianiu przez nauczającego kolejnych zadań; czynności wykonywane przez uczącego się zależą od rodzaju tych zadań.

6. Każde zachowanie nauczającego wywołuje skutki wychowawcze, nawet niezamierzone.

7. Błędy popełniane w trakcie uczenia się powinny być prostowane, a ich przyczyny usuwane.

8. Osobowość każdego nauczającego jest niepowtarzalnym połączeniem różnych cech; nie należy więc jedynie naśladować dobrych pedagogów, lecz dążyć do ukształtowania swojej własnej osobowości, wykorzystującej zalety i tłumiącej wady.

Metody nauczania 1

1. Metody oglądowe (tablice, filmy, modele, plansze, mapy, wykresy), wykorzystujące głównie pierwszy układ sygnałów.

2. Metody słowne (wykład, opis, pogadanka, dyskusja, wykorzystanie książki), wykorzystujące głównie drugi układ sygnałów.

3. Metody praktyczne (laboratoryjno-ćwiczeniowe, zajęcia praktyczne), wykorzystujące w równym stopniu oba układy sygnałów oraz wiedzę i umiejętności uprzednio opanowane przez uczącego się.

Metody nauczania 2

1. Metody podające (uczenie się przez przyswajanie).

2. Metody problemowe (uczenie się przez odkrywanie).

3. Metody waloryzujące (uczenie się przez przeżywanie).

4. Metody praktyczne (uczenie się przez działanie).

Konspekt

1. Opracowanie ogólnego planu zajęć.

2. Wyróżnienie głównych punktów.

3. Odłożenie na pewien czas w celu zdobycia „dystansu” czasowego, co ułatwia wykrycie niespójności i niedociągnięć i usunięcie ich.

4. Przestudiowanie i poprawienie konspektu.

Rafy

1. Wyczerpie temat szybciej niż przewidywał.

2. Nie zdąży wyczerpać tematu w przewidzianym czasie.

3. Uczący się zadają pytania związane tematycznie z zajęciami, lecz wykraczające poza ich zakres.

Prawo Yerkesa-Dodsona

•nawyk czuciowo-ruchowy – zharmonizowany ciąg ruchów będący skutkiem nabytych umiejętności, celowy, pozwalający osiągnąć cel z optymalną sprawnością, odporny na zaburzenia i giętki, wykorzystujący głównie sterowanie w trybie otwartej pętli (często w stanie nieświadomości wtórnej) [Czajkowski, 1994].

•umiejętność – możliwość doprowadzenia do osiągnięcia wyniku końcowego z największą pewnością, najmniejszym wydatkiem energii lub w jak najkrótszym czasie.

•umiejętność ruchowa – umiejętność, w której podstawą sukcesu końcowego jest składnik ruchowy. [Schmidt, 1991]

Struktura sfery ruchowej człowieka

Swoistość nauczania czynności ruchowych (kształtowania nawyków czuciowo-ruchowych) - TABELA

Faza opanowywania nawyku ruchowego Procesy nerwowe i charakter nawyku Stosowane metody i środki oraz uwarunkowania

1. Stworzenie wyobrażenia o działaniu ruchowym Postrzegania i analiza działania ruchowego Podanie definicji i nazwy działania, pokaz całościowy

z podziałem na części składowe, objaśnienia o

sposobie wykonania i zastosowania.

2. praktyczne nauczanie działania ruchowego Uogólnienie i koncentracja procesów nerwowych Całościowe i cząstkowe działania w uproszczonych

łatwych i niezmiennych warunkach.

3. Wykonanie działania ruchowego w Automatyzacja Ćwiczenia działania w trudnych warunkach;

różnorodnych warunkach.

podwyższenie wysiłku fizycznego i psychicznego.

4. Stosowanie działania ruchowego Skuteczność stosowania działania i odporność Ćwiczenia całościowe (trening integralny),

uczestnictwo w zawodach

w działalności zawodniczej, osiągnięcia sportowe. na czynniki utrudniające

Nauczanie bierne

•Autorytet prowadzącego

Egzaminy

1. Sytuacja egzaminacyjna

2. Rodzaje egzaminów

3. Sterowanie stresem (Yerkes-Dodson)

4. Zdurnienie egzaminacyjne

5. Skuteczność uczenia się w trakcie egzaminu

6. Walory wychowawcze egzaminu

7. Osobowość egzaminatora

Ogólne zasady wychowania

1. Zasada aktywności wychowanka – motywacja.

2. Zasada indywidualizacji oddziaływań wychowawczych (słuchanie czynne).

3. Zasada organizowania zespołu środowiska wychowawczego – np. załoga w długim rejsie

4. Zasada postawy wychowawczej – np. praca z niewidomymi.

Motywacja

(tabela)

Grupa badanych	Liczba badanych	Płeć	Motywy
studenci	418	K, M	wyczyn, własna chęć, zdrowie, oczyszczenie psychiczne, potrzeba przyjaźni
studenci	160	K, M	radość, przyjemność, fizyczna adaptacja, wyrównanie napięć, zdrowie, potrzeba przyjaźni
uczestnicy sportu rekreacyjnego	158	K, M	wewnętrzna przyjemność, zdrowie, dostosowanie fizyczne
studentki	218	K, M	wewnętrzna przyjemność, zdrowie, dostosowanie fizyczne
dzieci (12 lat)	2261	K, M	wewnętrzne nagrody (przyjemność, doznania uczuciowe, „czucie się dobrze”), wyczyn
studenci	986	K, M	zdrowie, wewnętrzna przyjemność, wyczyn, wyrównanie napięć

Powody kontynuowania alpinizmu

1. środowisko przyjaciół (18,8%),

2. ukierunkowanie sportowe (15,3),

3. chęci (15,1%),

4. umiłowanie przyrody (12,3%).

Metody wychowania

1. Metoda wpływu osobistego

2. Oddziaływanie własnym przykładem

3. Wyrażanie aprobaty i dezaprobaty

4. Sugestia

5. Perswazja

6. Metody wpływu sytuacyjnego

7. Nagradzanie wychowawcze

8. Karanie wychowawcze

9. Instruowanie i organizowanie doświadczeń wychowanka

10. Przydzielanie ról i funkcji

11. Metody organizowania środowiska społecznego wychowanków

Niepowodzenia wychowawcze

1. Nie osiąganie celów dydaktycznych

2. Wypadki

3. Rezygnacja uczestników

Przyczyny niepowodzeń

1. Błędy prowadzącego

2. Uczestnik

3. Środowisko

Czynniki emocjonalne w aktywności ruchowej

1. Podniecenie lub apatia

2. Zdenerwowanie lub zrównoważenie

3. Lęk, strach lub brak lęku lub strachu

4. Złe samopoczucie i dobre samopoczucie

5. Brak pewności siebie lub pewność siebie

Zachowanie się w sytuacji trudnej

1. Agresja

2. Regresja

3. Fiksacja

Mistrza cechuje swoboda

Zachowania w sytuacji napięcia

1. Aktywne

2. Bierne

Utrudnienia

1. Fizjologiczne - choroba lokomocyjna

2. Psychologiczne - napięcia

Sposoby radzenia sobie z napięciami

1. Skupienie się na celu

2. Skupienie się na sobie i niebezpieczeństwie

Teorie X i Y Mc Gregora

Teoria X	Teoria Y
1.Ludzie naturalnie nie znoszą pracy i unikają jej jak tylko mogą.	1.Wysiłek fizyczny i umysłowy jest tak naturalny i przyjemny dla ludzi jak odpoczynek i zabawa.
2.Aby zmusić ludzi do pracy, trzeba ich sprawdzać, popędzać, kierować nimi i grozić im.	2.Ludzie potrafią kierować sami sobą, potrafią sami siebie sprawdzać w wykonywaniu różnych zadań, z którymi się utożsamiają.
3.Przeciętny człowiek woli być kierowany z zewnątrz, stara się unikać odpowiedzialności i jest mało ambitny.	3.Przeciętny człowiek, w odpowiednich warunkach, nie tylko chętnie przyjmuje na siebie odpowiedzialne zadania, ale sam ich czynnie poszukuje.

Style kierowanie grupą

1. władczy (dyktatorski) – krańcowa postać stylu zwierzchniczego, kierujący rządzi po dyktatorsku, niczego nie wyjaśnia, nie bierze pod uwagę odczuć czy opinii uczniów wydaje rozkazy, stosuje kary, często traktuje podopiecznych instrumentalnie;

2. zwierzchniczy – kierujący wyraźnie występuje w roli przełożonego, a podopieczny podwładnego; kierujący poucza i wydaje polecenia, podopieczny słucha i wykonuje;

3. służbowy – kierujący i podopieczny współpracują rzeczowo kolejno urzeczywistniając zadania szkoleniowe;

4. współpracujący (styl demokratyczny) – można stosować nawet wobec bardzo młodych podopiecznych, kierujący steruje procesem zaprawy, ale wyjaśnia swoje polecenia zawodnikom, bierze pod uwagę ich odczucia, wątpliwości, pytania i opinie, pobudza inicjatywę i samodzielność uczniów;

5. przyjazny – można stosować wobec starszego, dojrzałego, inteligentnego podopiecznego; kierującego i podopiecznego łączą więzy przyjaznego koleżeństwa i współpracy, mocno zaznaczona więź uczuciowa między kierującym a podopiecznym.

Andragogika

dział pedagogiki zajmujący się zagadnieniami pobudzania, ukierunkowywania lub wspomagania procesów wychowania, kształcenia i samokształcenia ludzi dorosłych; pedagogika dorosłych»‹andr-agogika, wg ped-agogika, p. andro-›

Refleksja andragogiczna

1. Sokrates (469-399 p.n.e.) – wzmianki o uczeniu się dorosłych, o starszych panach, którzy się późno uczyć zaczęli.

2. Platon (427-347 p.n.e.) – kształcenie najzdolniejszych do 35 roku życia.

Fazy życia

okres dzieciństwa i młodości, wzrostu i rozwoju organizmu (do 25 roku życia; anafaza),

okres wieku dojrzałego (od 25-30 do 55-60 roku życia; mezofaza),

okres wieku starszego (po 60 roku życia; katafaza).

Nazwy „anafaza”, „mezofaza” i „katafaza” niezbyt ściśle odpowiadają określeniom „dzieciństwo i młodość”, „dojrzałość” i „wiek starszy”; przedrostek ana- oznacza „wznosić się, przyrastać”, mezo- – „pośredni, środkowy”, kata- – „opadający, malejący”. Istotą określeń „anafaza”, „mezofaza” i „katafaza” jest więc kierunek przemian w ustroju człowieka, nie zaś okres życia.

Rola aktywności ruchowej w poszczególnych fazach życia (tabela)

okres życia	rola ruchu
dzieciństwo i młodość	- pobudza rozwój fizyczny, - podnosi wydolność, - wyrównuje skutki przeciążenia nauką, - ułatwia usuwanie odchyleń w rozwoju psychofizycznym
wiek dojrzały	- pomaga w utrzymaniu osiągniętej wcześniej wydolności fizycznej, -zapobiega schorzeniom (również cywilizacyjnym i zawodowym) i działa leczniczo, -ułatwia zachowanie równowagi wewnątrz ustroju oraz w układzie ustrój ‑środowisko,
wiek starszy	- opóźnia spadek wydolności i sprawności, pomaga zachować zdrowie, - wyrównuje zaburzenia i usuwa skutki niesprawności.

Psychologia w perspektywie całego życia

Podstawowym aspektem prac badawczych w dziedzinie psychologii rozwoju, który pojawił się w perspektywie całego życia (life-span psychology - LSP) jest ich odniesienie do nowej ogólnej, metateoretycznej konceptualizacji pojęcia rozwoju. To metateoretyczne podejście do psychologii na przestrzeni całego życia cechuje się połączeniem następujących punktów widzenia: uwzględnieniem wielokierunkowości zmian ontogenetycznych, włączeniem czynników rozwoju zależnych i niezależnych od wieku, rozpracowaniem permanentnego, dynamicznego wzajemnego oddziaływania między wzrostem (zyskiem) i rozpadem (utratą), podkreśleniem historycznych związków rozwoju i badań innych strukturalnych wpływów oddziałujących na te procesy z rozwojem oraz badaniami zakresu plastyczności procesów rozwojowych.

Rozwój przez całe życie

W modelu LSP zakłada się, że procesy ontogenezy trwają od narodzin aż po śmierć, a zatem na przestrzeni całego życia. Ontogenezę postrzega się jako proces trwający przez całe życie. Celem LSP jest opis, wyjaśnienia i modyfikacje (optymalizacja) tych procesów ontogenetycznych, z uwzględnieniem indywidualnych podobieństw i różnorodności

Współczesne założenia psychologiczne

Szczególny nacisk położymy na dwa nowe punkty widzenia. Jednym jest metodologiczne założenie, że plastyczność procesów rozwojowych najlepiej badać przy użyciu strategii “testing-the-limits” (badania granic zachowań). Drugim jest teoretyczne założenie, że każdy proces rozwojowy zawiera adaptacyjną zdolność zarówno zysku (wzrostu), jak i utraty (rozpadu).

Badania nad rozwojem ustawicznym

Do rosnącego zainteresowania perspektywą całego życia w początkowym okresie jej rozwoju szczególnie przyczyniły się zapewne trzy następujące czynniki:

1. demograficzne przemiany w strukturze społeczeństw, w której rósł udział ludzi w starszym wieku,

2.współczesny rozwój gerontologii zorientowany na badania poszukujące wczesnych oznak starzenia się na przestrzeni całego życia,

3. starzenie się osób badanych oraz badaczy, którzy uczestniczyli w klasycznych, długookresowych badaniach zapoczątkowanych w okresie dzieciństwa w latach dwudziestych i trzydziestych.

Charakterystyczne założenia psychologii rozwoju na przestrzeni całego życia (1)

Charakterystyczne założenia psychologii rozwoju na przestrzeni całego życia (2) str.27,28 od Izy

Charakterystyczne założenia psychologii rozwoju na przestrzeni całego życia (3)

Charakterystyczne założenia psychologii rozwoju na przestrzeni całego życia (4)

Założenia rozwoju przez całe życie

Koncepcja trwającego całe życie rozwoju zawiera dwa aspekty. Po pierwsze jest to ogólne założenie, ze rozwój obejmuje cały przebieg życia. Po drugie chodzi o aspekt, że trwający całe życie rozwój może obejmować procesy zmian, które rozpoczynają się nie w chwili narodzin, lecz w późniejszych fazach życia.

Różne rodzaje wiedzy

1. Wiedza deklaratywna (faktograficzna); „wiemy, że...”

2. Wiedza proceduralna; „wiemy, jak...”

Inteligencja

Inteligencja – zdolność rozumienia otaczających sytuacji i znajdowania na nie właściwych, celowych reakcji.

Rodzaje inteligencji

1. Inteligencja płynna – mechanika (operacje umysłowe, rozwiązywanie zadań),

2. Inteligencja skrystalizowana – pragmatyka (mowa, dostosowanie społeczne).

Pragmatyka inteligencji

Pod pojęciem “pragmatyka inteligencji” kryją się następujące aspekty:

a) ogólne systemy wiedzy deklaratywnej i proceduralnej, na przykład system wiedzy inteligencji skrystalizowanej,

b) specjalne systemy wiedzy deklaratywnej i proceduralnej, na przykład ekspercka wiedza zawodowa,

c) wiedza w odniesieniu do zdolności i umiejętności (heurystyka, strategie), które są ważne przy wykonywaniu czynności wymagających inteligencji i szczególnie oddziałują przy aktywacji inteligencji w sytuacji rozwiązywania problemów.

Nowe wartości w późnym wieku

1. Nowe wartości mogą się tworzyć w późnym wieku.

2. Rada starszych we wspólnotach plemiennych.

3. Rola doświadczenia w czynnościach ruchowych – sprawność sędziwych mistrzów walk wschodnich.

4. Angielska babcia, która w wieku 75 lat zdobyła licencję pilota.

5. Prof. Czesław Marchaj.

6. Prof. Zbigniew Czajkowski.

7. T. Kotarbiński, K. Popper i inni profesorowie.

8. Zachodni emeryci – podróże.

Rozwój

1. Badacze LSP proponują tu rozszerzenie pojęcia rozwoju poza biologiczną koncepcję wzrostu (growth) lub rozwoju (progression). Rozwój powinien wówczas obejmować nie tylko procesy wzrostu, ale również takie procesy, które w ciągu życia zwracają się w innym kierunku. Odpowiednio do tego w perspektywie LSP rozwój definiuje się jako każdą (pozytywną lub negatywną) zmianę w zdolnościach adaptacyjnych organizmu.

2. Robert Stiller – muszę zapominać języki.

3. Dlaczego starszy człowiek, o olbrzymiej wiedzy, nie potrafi opanować podstaw obsługi komputera?

Wychowanie do starości

Wychowanie do starości polega właśnie na pomaganiu ludziom w nabywaniu zainteresowań i aspiracji oraz umiejętności i przyzwyczajeń, które – gdy nadejdzie czas emerytury – dopomagają w realizowaniu trybu życia sprzyjającego wydłużeniu życia i dającej satysfakcję aktywności. Przy czym należy podkreślić, iż wychowanie pojmować będziemy nie tylko jak informowanie, przekonywanie, zachęcanie – lecz także jako wywoływanie sytuacji sprzyjających określonemu postępowaniu.

Trzy rodzaje ludzkich zainteresowań

1. Instrumentalne; celem ich jest dominacja nad natura przez naukę, dominowanie przez życie intelektualne nad dokonującymi się przemianami.

2. Hermeneutyczne; zawierające cel: rozumienie świata i samoekspresja przez sztukę i nauki humanistyczne,

3. Emancypacyjne – zmierzające do wolności i uwolnienia się od negatywnych wpływów otoczenia.

Selektywna optymalizacja z kompensacją: prototypowy proces dostosowawczego, trwającego całe życie rozwoju na przykładzie funkcji poznawczych

- ogólną cechą trwającego całe życie rozwoju jest rosnąca z wiekiem specjalizacja (selekcja) motywacyjnych i poznawczych zasobów i zdolności

dwie osobliwości cechują starzenie poznawcze (kognitywne):

a)         zmniejszone rezerwy maksymalnych osiągnięć w inteligencji płynnej (mechanice inteligencji),

b)         dalszy rozwój i zachowanie wysokich osiągnięć w niektórych systemach wiedzy (pragmatyce inteligencji).

kiedy w przypadku poddanej procesowi starzenia osoby zostaną przekroczone granice (progi) zdolności, ma to następujące konsekwencje dla rozwoju:

a)         rosnąca selekcja (kanalizowanie) i dalsze zmniejszanie liczby dziedzin z wysokimi osiągnięciami,

b)         rozwój mechanizmów kompensujących lub zastępczych.

Podstawowe funkcje wychowania dorosłych

1. Funkcja zastępcza – przekazywanie ludziom dorosłym tych wiadomości i kształtowanie tych umiejętności, których nie zdobyli w wieku szkolnym.

2. Funkcja właściwa – stałe uzupełnianie i aktualizowanie wiedzy i umiejętności ludzi dorosłych.

... najbardziej efektywnymi pracownikami są ludzie stale uczący się, ubogacający swoją osobowość, wiedzę i doświadczenie...

Składniki kształcenia dorosłych

1. Działalność uczniów dorosłych – uczenie się,

2. Działalność nauczycieli – nauczanie,

3. Układ treści kształcenia (program),

4. Środowisko dydaktyczne.

Zasady kształcenia dorosłych

1. Wykorzystywanie doświadczeń,

2. Indywidualizacja i zespołowość,

3. Kształtowanie umiejętności uczenia się,

4. Ustawiczność kształcenia.

Powracająca fala

Wykorzystanie doświadczeń – redukcja stopni swobody

Metody kształcenia dorosłych

1. Metody podające – wykład, pogadanka, dyskusja,

2. Metody poszukujące – konsultacja, instruktaż, metody laboratoryjne, zajęcia praktyczne

Treści kształcenia dorosłych

Zasady budowania programów nauczania:

1. Podejście problemowe – układy międzydyscyplinarne,

2. Kształtowanie umiejętności praktycznych,

3. Aktywizowanie uczących się.

Środki dydaktyczne w edukacji dorosłych

1. Słowo

2. Obraz

3. Komputer

Jeden obraz wart jest więcej niż tysiąc słów, ale niekiedy jedno słowo warte jest więcej niż tysiąc obrazów.

Autoedukacja

1. Wiedza proceduralna „Jak?”

2. Kilkakrotna zmiana zawodu w ciągu życia,

3. Samodzielne sterowanie swoim życiem

Czynniki kulturowe w kształceniu i samokształceniu dorosłych

1. Przypisanie do warstw społecznych – wbrew ideałom wolności, równości i braterstwa,

2. Tradycje poszczególnych warstw,

3. Konieczność przełamywania złych tradycji.

Funkcje nauczyciela

1. wychowawcza,

2. dydaktyczna,

3. badawcza,

4. społeczno-opiekuńcza,

5. innowacyjna,

6. środowiskowa,

7. socjalizacyjna.

Różnice w aspektach wychowawczych

1. Dzielenie się przez wychowawcę swoją osobowością

2. Inna funkcja autorytetu, bo dorosły już swoje wie – trudniej!

3. Dorosły już nie jest tak plastyczny – trudno cokolwiek popsuć

4. Jeśli już się popsuje – trudniej naprawić (inteligencja płynna i skrystalizowana)

Typy nauczycieli

1. Artysta,

2. Popularyzator,

3. Krytyczny analityk.

Funkcje nauczyciela dorosłych

1. Diagnostyczna

2. Planistyczna

3. Motywacyjna

4. Metodyczna

5. Udostępniania

6. Oceny

Typy nauczycieli - 2

1. Ekspert

2. Informator

3. Konsultant-doradca

4. Spolegliwy opiekun

5. Leseferysta (E. Niziurski – Sposób na Alcybiadesa)

Przebieg procesów starzenia się

1. Ogólne zwolnienie przemiany materii

2. Zmniejszania się uwodnienia tkanek

3. Zmiany w białkach i składnikach mineralnych

4. Odkładanie się wapnia.

Układy dotknięte procesami starzenia się

1. Narządy ruchu – mięśnie, kości, stawy

2. Układ oddechowy

3. Układ krążenia

1. Układ nerwowy

2. Wydolność fizyczna

Ogólna filozofia ewolucji

Przeciwwskazania bezwzględne do rekreacji ruchowej

-       choroba niedokrwienna serca i wczesny okres po zawale mięśnia sercowego,

-       jawna niewydolność krążenia, z trudem poddająca się leczeniu,

-       wady zastawkowe serca,

-       znaczne powiększenie serca,

-       nasilone zaburzenia rytmu pracy serca,

-       niewyrównana cukrzyca,

-       nadciśnienie tętnicze,

-       nadmierna otyłość,

-       ostre kłębkowe zapalenie nerek,

- ostre postacie chorób zakaźnych.

Przeciwwskazania względne

-       nieduże powiększenie serca,

-       niewydolność krążenia dająca się wyrównać leczeniem,

-       wszczepiony rozrusznik serca,

-       przewlekłe choroby układu oddechowego w okresie zaostrzeń,

-       cukrzyca wyrównana przez insulinę i inne leki,

-       wczesny okres po krwotoku wewnętrznym,

-       choroby narządu moczowego, ostre i przewlekłe,

-       niedokrwistość poddająca się leczeniu, ale niewyrównana,

-       nadciśnienie tętnicze krwi,

-       choroby naczyń obwodowych kończyn,

-       przewlekłe zapalenie stawów,

-       przewlekłe choroby zakaźne,

-       choroby z drgawkami lub krótkotrwałymi utratami przytomności.

Cechy programu aktywności rekreacyjnej

a)      celowość, czyli ustalenie hierarchii celów cząstkowych i pośrednich umożliwiających osiągnięcie celu końcowego,

b)      wykonalność, czyli prawdopodobieństwo osiągnięcia celu końcowego lub przynajmniej celów pośrednich lub cząstkowych,

c)      wewnętrzną zgodność,

d)      przejrzystość strukturalną,

e)      rzetelność, czyli pozostawanie w zgodzie z istniejącą wiedzą,

f)        elastyczność, czyli możliwość dokonywania niezbędnych zmian w czasie realizacji programu,

g)      optymalność, czyli jak najlepsze ułożenie ze względu na cel,

h)      perspektywiczność, czyli obejmowanie jak najdłuższego okresu czasu,

i)        terminowość, czyli wyznaczenie określonych ram czasowych na realizację poszczególnych celów, a także osób odpowiedzialnych za tę realizację,

j)        ekonomiczność i kompleksowość, czyli ujęcie całości zadań i zapewnienie niskich kosztów ich realizacji.

Zasady treningu zdrowotnego

1.    Zasada wszechstronności treningu, czyli podwyższania ogólnej wydolności mierzonej poziomem pułapu tlenowego.

2.    Zasada swoistości treningu, czyli dostosowania wykonywanych ćwiczeń do potrzeb ćwiczącego.

3.    Zasada systematyczności treningu, by stale utrzymywać „w ruchu” mechanizm superkompensacji.

4.    Zasada stopniowania obciążeń treningowych; zbyt niskie obciążenia nie powodują superkompensacji, a więc nie dają spodziewanych efektów, natomiast nadmierne obciążenia mogą powodować zaburzenia czynności ustroju.

5.    Zasada cykliczności treningu, czyli okresowo powtarzających się zmian obciążeń treningowych. Ponieważ superkompensacja zachodzi w okresie powysiłkowym, ważny jest nie sam wysiłek, ale układ wysiłek-wypoczynek

Etapy ćwiczeń

1. Etap ćwiczeń początkowych,

2. Etap ćwiczeń entuzjastycznych (Thorndike, gorliwość neofitów),

3. Etap ćwiczeń racjonalnych.

Tolerancje obciążeń wysiłkowych – tolerancja fizjologiczna

chęć do wysiłku, natychmiast po treningu – dobre samopoczucie i wyrównanie rytmu pracy serca w ciągu 3 minut po wysiłku do 120 uderzeń na minutę, w czasie wypoczynku – znużenie mijające po ok. 2 godz. po treningu i oczekiwanie na kolejny trening.

Tolerancje obciążeń wysiłkowych – tolerancja wątpliwa

chwilowe załamania psychiczne, natychmiast po treningu – obojętność psychiczną i wyrównanie rytmu pracy serca w ciągu 3 minut po wysiłku do 120-140 uderzeń na minutę, w czasie wypoczynku – znużenie utrzymujące się przez ponad 2 godz. po treningu i obojętność co do kontynuowania treningów.

Tolerancje obciążeń wysiłkowych – tolerancja patologiczna

zaburzenia zborności ruchów, natychmiast po treningu – mdłości lub wymioty i wyrównanie rytmu pracy serca w ciągu 3 minut po wysiłku do ponad 140 uderzeń na minutę i ból w klatce piersiowej, w czasie wypoczynku – znużenie utrzymujące się przez ponad 12 godz. po treningu, niechęć do kontynuowania treningów, bezsenność i objawy psychonerwicowe.

Metoda Coopera 1

Punkty zdrowotne	Ćwiczenia o umiarkowanym natężeniu w czasie 30 min
10	chód 4,0-4,5 km/godz., po twardym podłożu Pływanie rekreacyjne w basenie (100 m – 3:00 min) Ergometr rowerowy, 25-50 W Taniec – walc, fokstrot Callanetics w warunkach domowych
15	Chód 5,5 km/godz., po twardym podłożu Wycieczka z obciążeniem turystycznym o masie do 20 kg Jazda na rowerze, rekreacyjna, poniżej 16 km/godz Pływanie (100 m – 2:20-2:30 min) Ergometr rowerowy, 75-100 W Tenis stołowy, tenis ziemny, badminton Siatkówka niezawodnicza Aerobic, taniec współczesny Łyżwiarstwo figurowe Skakanka (80-110 skoków/min)
20	Jogging, 7 km/godz Jazda na rowerze, 20-22 km/godz. Pływanie (100 m – 2:00 min) Narciarstwo biegowe, 4 km/godz. Wchodzenie na wzniesienie z obciążeniem o masie 10-20 kg, 6 km/godz. Ergometr rowerowy, 100-150 W Judo, karate Piłka nożna, koszykówka Skakanka (110-130 skoków/min)
25	Bieg 8,5 km/godz. Bieg na orientację Jazda na rowerze, 25-30 km/godz. Pływanie (100 m – 1:50-1:55 min) Narciarstwo biegowe, 8 km/godz. Wchodzenie na wzniesienie z obciążeniem o masie 10-20 kg, 7 km/godz. Ergometr rowerowy, 150-175 W
30	Bieg, 10 km/godz. Pływanie (100 m – 1:40-1:45 min.) Narciarstwo biegowe, 10 km/godz. Ergometr rowerowy, 175-200 W

Metoda Coopera 2

Próby sprawności

1. Próby z „miernikiem zewnętrznym” (np. Zuchory, Pilicza, NRD)

2. Próby z „miernikiem wewnętrznym” (np. step-test harwardzki)

Cele treningu zdrowotnego

1. Uzyskanie dobrej wydolności fizycznej.

2. Ustabilizowanie spoczynkowej częstości skurczów serca na poziomie 50-60 na minutę.

3. Ustabilizowanie zawartości tłuszczu podskórnego na poziomie 13±3% u mężczyzn i 20±5% u kobiet.

4. Ustabilizowanie wartości wskaźnika masy ciała BMI w granicach 24±1 kg/m².

5. Ustalenie poziomu stężenia cholesterolu HDL na poziomie 1,4±0,2 mmol/l.

6. Wskaźnik masy ciała BMI (Body Mass Index) oblicza się według wzoru:

7. BMI = masa ciała [kg]/{wzrost [m]}²

Podstawowa przemiana materii

Część przemiany materii pozwalająca sprawnie działać ustrojowi – mózgowi, sercu, wątrobie itp. – nosi nazwę podstawowej przemiany materii.

MET – równoważnik metaboliczny

MET (równoważnik metaboliczny, metabolic equivalent) - energia zużywana w ciągu jednej minuty przez ustrój pozostający w stanie spoczynku

Programowanie aktywności ruchowej – metoda Paffenbergera Jr.

A) aktywność pierwszego poziomu (2,5 – 4,0 MET)

B) aktywność drugiego poziomu (4,5-10 MET)

1. kg * MET * godz. wysiłku = kcal

2. Zalecenie – tygodniowo dla osoby o masie 70 kg w wieku 20-59 lat: 2000 kcal. Dla osób o innej masie – proporcjonalnie do masy. W starszym wieku norma maleje.

Wartości MET dla różnych rodzajów ćwiczeń (1) jest 7

Wartości MET dla różnych rodzajów ćwiczeń (2)

Wartości MET dla różnych rodzajów ćwiczeń (3)

Wartości MET dla różnych rodzajów ćwiczeń (4)

Warunki zachowania w czasie wolnym

Osobowość

Osobowość – zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych odróżniających daną jednostkę od innych.

Cechy osobowości

- dziedziczność,

- środowisko przyrodnicze życia,

- środowisko społeczno- kulturowe,

- doświadczenie życiowe.

Styl życia

Styl życia – zakres i formy codziennych zachowań jednostek lub grup, swoiste dla dla ich usytuowania społecznego, tzn. odzwierciedlające położenie społeczne oraz postrzeganie jako charakterystyczne dla tego położenia, a dzięki temu umożliwiające określenie różnic i zależności w stosunku do innych grup ludzi.

Uwarunkowania zachowań w czasie wolnym

- potrzeba aktywności (zwłaszcza ruchowej) – uwarunkowana biologicznie,

- forma aktywności - uwarunkowania środowiskowe (styl życia).

Aktywność ruchowa w społeczeństwie

- ok. 7% - regularnie uprawia jakąś formę ruchu,

- ok. 40% - aktywność od czasu do czasu,

- ok. 50% - absolutny brak dbałości o sprawność fizyczną.

Czynniki określające wybór aktywności ruchowej

- czynniki biologiczne,

- czynniki psychiczne,

- czynniki społeczno-demograficzne,

- czynniki gospodarczo-ekonomiczne.

Bariery rekreacji

- poznawcza,

- psychologiczna,

- kulturowa,

- ekonomiczna,

- ideologiczna.

Kształtowanie motywacji wychowawczych i rekreacyjnych (1) – (7)

Źródło wpływów	Sposób przekazu	Składniki wychowawcze
RODZINA	- codzienne, celowe, a także nieplanowane działania wychowawcze, -    przykład osobisty.	- silne przyswojenie potrzeb i wartości czynnego stylu życia, -     przyjmowanie za własne wzorców czynnego spędzania czasu wolnego, -    nabywanie nawyków aktywności rekreacyjnej w czasie wolnym.

Prozdrowotny styl życia

- właściwe odżywianie,

- unikanie alkoholu i nikotyny,

- aktywność fizyczna,

- unikanie ciągłego napięcia.

Napięcie (stres)

Czynniki prozdrowotnego stylu życia (1)

- biologiczne (10-15%),

- środowiska zewnętrznego (25-35%),

- styl życia (50%),

- opieka medyczna (10-20%).

Skutki hipokinezji (1)

- utrudnianie właściwego przyswojenia spożytych pokarmów,

- sprzyjanie otyłości i utrudnianie jej leczenia,

- upośledzanie krążenia wieńcowego,

- upośledzanie krążenia obwodowego krwi,

Skutki hipokinezji (2)

- osłabianie mięśni i ścięgien,

- zmniejszanie siły mięśni,

- obniżanie wydolności,

- osłabianie zborności ruchów,

- zwiększanie ryzyka uszkodzeń stawów,

- zmniejszenie odporności na nieprzewidziane trudy życia codziennego.

Fazy życia

- okres dzieciństwa i młodości, wzrostu i rozwoju organizmu (do 25 roku życia; anafaza),

- okres wieku dojrzałego (od 25-30 do 55-60 roku życia; mezofaza),

- okres wieku starszego (po 60 roku życia; katafaza).

Rola aktywności ruchowej w poszczególnych fazach życia

okres życia	rola ruchu
dzieciństwo i młodość	- pobudza rozwój fizyczny, - podnosi wydolność, - wyrównuje skutki przeciążenia nauką, - ułatwia usuwanie odchyleń w rozwoju psychofizycznym
wiek dojrzały	pomaga w utrzymaniu osiągniętej wcześniej wydolności fizycznej, - zapobiega schorzeniom (również cywilizacyjnym i zawodowym) i działa leczniczo, - ułatwia zachowanie równowagi wewnątrz ustroju oraz w układzie ustrój ‑środowisko,
wiek starszy	- opóźnia spadek wydolności i sprawności, pomaga zachować zdrowie, - wyrównuje zaburzenia i usuwa skutki niesprawności.

Pedagogika czasu wolnego

Pedagogika czasu wolnego – nauka o teoretycznych i praktycznych problemach przygotowania człowieka do spożytkowania czasu wolnego.

Związki pedagogiki czasu wolnego z innymi dziedzinami nauki

- pedagogika,

- historia wychowania,

- socjologia wychowania,

- psychologia wychowania,

- filozofia wychowania,

- nauki biomedyczne.

Edukacja do rekreacji

- bezpośrednia edukacja jednostek,

- bezosobowa edukacja przez środki masowego przekazu.

Edukacja bezpośrednia

- rodzina,

- szkoła – lekcje wychowania fizycznego,

- organizacje turystyczne,

- kluby sportowe.

Edukacja bezosobowa

- środki masowego przekazu,

- organizacje sportowo-turystyczne.

Cele edukacji rekreacyjnej

- rozbudzanie zainteresowania i potrzeb rekreacyjnych wśród dorosłych,

- kształtowanie potrzeb i postaw człowieka w zakresie rekreacji,

- zapoznanie z nowymi formami rekreacji,

- kształtowanie i utrwalanie umiejętności i nawyków aktywnego wypoczynku,

- wyrabianie umiejętności własnej oceny i decyzji wyboru form rekreacji.

Zasady edukacji rekreacyjnej

- ustawiczne kształtowanie świadomości, potrzeb i nawyków,

- łączenie rekreacyjnej działalności wychowawczej pochodzącej z różnych źródeł.

Ważne czynniki edukacji rekreacyjnej (3)

- doskonalenie umiejętności obserwacji oraz oceny zjawisk i obiektów,

- nabywanie umiejętności współżycia z grupą,

- wyrobienie umiejętności dokonywania właściwych wyborów sposobu czynnego wypoczynku.

Kształcenie specjalistów rekreacji

- kształcenie na kursach – TKKF, Resortowe Centrum Metodyczno-Szkoleniowe Kultury Fizycznej,

- kształcenie akademickie – licencjaci i magistrowie.

Wspólny mianownik – KULTURA FIZYCZNA

Doskonalenie specjalistów rekreacji

- kursy, np. TKKF i RCMSKF,

- studia podyplomowe.

Metodologia rekreacji

Metodologia rekreacji – nauka o metodach badania naukowego, o skutecznych sposobach dociekania ich wartości poznawczej.

Metody myślenia

- indukcja,

- dedukcja,

- analogia,

- synteza,

- porównanie,

- przeciwstawianie,

- dowodzenie,

- wnioskowanie.

Metoda naukowa

1. Myśl musi odwzorowywać rzeczywistość.

2. Logika opisu musi być równoległa do logiki rzeczywistości.

Dwa układy sygnałów

- pierwszy – bezpośrednie doznania zmysłowe,

- drugi – słowa, układ symboliczny umożliwiający odwzorowywanie rzeczywistości w umyśle w postaci abstrakcyjnych modeli.

Rola języka

1. Narzędzia opisu: obraz, matematyka, słowo.

2. Jeżeli nie umiesz opisać liczbami tego, co obserwujesz, to znaczy, że nic z tego nie rozumiesz.

Lord Kelvin

I na odwrót. - Wacław Petryński

Nauki teoretyczne i stosowane

1. Nauki teoretyczne – dedukcyjny sposób odwzorowania rzeczywistości.

2. Nauki stosowane – indukcyjny sposób odwzorowania rzeczywistości.

Metody badań rekreacji

- doświadczalna,

- monograficzna,

- pojedynczych przypadków,

- sondażowo-diagnostyczna,

- historyczno-porównawcza.

Diagnoza i prognoza

1. Diagnoza - określenie cech współcześnie zachodzących zjawisk na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych i ich analizy.

2. Prognoza - przewidywanie przyszłych faktów, zdarzeń itp. oparte na uzasadnionych przesłankach, formułowane przez specjalistów w danym zakresie (diagnozie).

Metoda doświadczalna (1)

Doświadczenie – badanie powstawania i przebiegu zjawisk przyrodniczych i społecznych, świadomie wywoływanych i dających się dowolną ilość razy powtarzać w celowo zorganizowanych warunkach.

Metoda doświadczalna (2)

1. Grupa doświadczalna,

2. Grupa kontrolna.

Metoda monografii

Wnikliwe badanie naukowe i opis instytucji wychowawczych z wykorzystaniem metodologii naukowej i rozmaitych technik badawczych – badaniem dokumentów, badaniem wytworów pracy, obserwacji uczestniczącej, wywiadu i ankiety.

Metoda biograficzna

Opis życia pojedynczej osoby uprawiającej rekreację i roli poszczególnych czynników (wykształcenie, warunki wychowawcze, nagrody) w kształtowaniu życiorysu.

Metoda indywidualnych przypadków

Dokładny opis poszczególnych przypadków w celu stwierdzenia przyczyny lub przyczyn zaistnienia owych przypadków i przewidzenia możliwości ich zaistnienia; diagnoza i prognoza.

Metody sondażu diagnostycznego

1. Badanie poglądów i opinii o metodach i warunkach prowadzonych zajęć rekreacyjnych, trudności w realizacji programów i imprez rekreacyjnych itp.

2. Obiektywne i subiektywne aspekty uprawiania czynnych form rekreacji.

Metoda egzaminacyjna

Zadanie diagnostyczne mające na celu ocenę kwalifikacji (w naszym przypadku – w zakresie rekreacji).

Metoda historyczno-porównawcza

Analiza doświadczeń i wzorców wypracowanych przez poprzednie pokolenia.

Obserwacja

- obserwacja bierna – bez wiedzy obserwowanego,

- obserwacja czynna – rozmowa, dyskusja.

- zapis obserwacji.

Wywiad

Wywiad – rozmowa badającego z respondentem według opracowanych wcześniej dyspozycji lub na podstawie specjalnego kwestionariusza.

Rodzaje wywiadów

1. ze względu na konstrukcję kwestionariusza: skategoryzowany i nieskategoryzowany,

2. ze względu na rolę społeczną badacza: jawny i ukryty,

3. ze względu na liczbę badanych: indywidualny i zbiorowy.

Wywiad skategoryzowany

Wywiad według ściśle opracowanego scenariusza, od chwili powitania respondenta do pożegnania się z nim.

Wywiad nieskategoryzowany

Luźno ustalone pytania, od których badający może odejść w każdej chwili wywiadu.

Wywiad jawny

Osoba badana zna status społeczny badacza, cele, treści i charakter badania; badacz szczegółowo notuje odpowiedzi.

Wywiad ukryty

Luźna rozmowa, podczas której badany nie zna celu rozmowy ani tego, że jest to wywiad. Badacz nie może prowadzić notatek. Trudna technika – trudności z prowadzeniem i zapisem.

Wywiad indywidualny

Rozmowa badacza z pojedynczą osobą. Typowa forma wywiadu w placówkach rekreacyjnych.

Wywiad zbiorowy

Wywiad przeprowadzany jednocześnie z większą liczbą osób. Zwykle w warunkach naturalnych, w jednorodnej zbiorowości. Możliwość natychmiastowego uśrednienia informacji.

Przygotowanie wywiadu

- określenie przedmiotu badań,

- sformułowanie hipotezy roboczej,

- wybór techniki wywiadu,

- opracowanie kwestionariuszy pytań lub ustalenie dyspozycji rozmowy,

- ustalenie listy osób,

- obmyślenie sposobu dotarcia do badanych.

Prowadzenie wywiadu

- nawiązanie rozmowy,

- podkreślenie ważności osoby badanej (jeśli jest to wywiad jawny),

- zapewnienie dyskrecji i tajności.

Ankieta

Technika gromadzenia informacji polegająca na samodzielnym wypełnianiu kwestionariuszy przez badanego. Najbardziej wiarygodny zapis.

Analiza dokumentów i materiałów

Technika badawcza służąca do gromadzenia wstępnych, opisowych, a także ilościowych informacji o zjawisku (w naszym przypadku – rekreacyjnym). Problem potwierdzania faktów w różnych źródłach.

Opracowanie wyników badań

Sama obserwacja, podział i statystyczne opracowanie danych – to zaledwie połowa sukcesu, czyli postawienie diagnozy. Następnie konieczne jest opracowanie TEORETYCZNEGO MODELU przebiegu zjawisk, który umożliwia opracowywanie prognoz. Dopiero wiarygodna metoda przewidywania rozwoju przyszłych zjawisk wypełnia dyspozycję z Księgi Rodzaju „idźcie i czyńcie sobie ziemię poddaną”.

Ślepe ścieżki

Biologowie zadowalają się opisywaniem faktów, gdyż nie są zdolni do ich zrozumienia. gromadzą informacje nic nie rozumiejąc i nie udaje się im stworzyć spójnego obrazu mechanizmów, które odkrywają. Ich wiedza stała się „cmentarzyskiem faktów” nie poddających się jakiejkolwiek syntezie. A to dlatego, że biologowie są zafascynowani jak dzieci swymi przyrządami obserwacyjnymi. Przestali myśleć. Biologia nie myśli, więc nie czyni postępów. René Thom

Rafy badań rekreacji

1. W naukach tzw. ścisłych – łatwa powtarzalność; chaos deterministyczny.

2. W naukach humanistycznych – więcej szumu informacyjnego w danych, więc trudniejsze opracowanie; bałagan.

Problemy poszczególnych metod badań

1. Eksperyment - wybiórczość,

2. Monografia – reprezentatywność,

3. Indywidualne przypadki – niepowtarzalność,

4. Sondaż diagnostyczny – subiektywność,

5. Egzamin – subiektywność i prognostyczność,

6. Historyczna – dynamika przemian, obraz przeszłości,

7. Obserwacja, wywiad – subiektywność i reprezentatywność.

Behawioryzm

Behawioryzm – prąd naukowy, którego podstawowym założeniem jest badanie związku bodźca z reakcją. Główna podstawa naukowa kultury fizycznej, również rekreacji. Łatwość i „namacalność” badań, ale zbyt mało wysiłków na teoretyczne opracowanie wyników.

Zakończenie

Tam, gdzie nie ma refleksji teoretycznej, wiedza jest tylko kolekcją archiwaliów.

René Thom

Dla praktyki nie ma nic lepszego niż dobra teoria.