WSTĘP DO METODOLOGII PEDAGOGIKI

Wykład 1 – 13.02.12r.

Literatura obowiązkowa:

1. Albert Wojciech Maszke „Metodologiczne podstawy badań pedagogicznych”; wyd. Uniwersytet Rzeszowski; rok: 2003/2004/2008.

2. Albert Wojciech Maszke „Metody i techniki badań pedagogicznych”; wyd. Uniwersytet Rzeszowski; rok: 2008 (trudniejsza).

3. Tadeusz Pilch (& Teresa Bauman) „Zasady badań pedagogicznych” (rozdział: ilościowe i jakościowe); wyd. ŻAK Wydawnictwo Akademickie; rok: 2010.

4. Stanisław Palka „Metodologia badania. Praktyka pedagogiczna”; wyd. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; rok: 2010.

5. Stanisław Palka „Podstawy metodologii badań w pedagogice”; wyd. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; rok: 2010.

Warunki zaliczenia:

• egzamin pisemny,

• zaliczenie z ćwiczeń z oceną.

Końcowa ocena = ocena z ćwiczeń/frekwencja/aktywność/egzamin.

Wykład 2 – 20.02.12r.

TEMAT: BADANIA ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE W PEDAGOGICE – PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE.

1. W badaniach ilościowych badacz stoi poza badaną rzeczywistością – obserwuje ją, poznaje, wyjaśnia, prognozuje. Dokonuje pomiaru zjawisk pedagogicznych metodami ilościowymi, operacji matematyczno – statycznych, określa siłę związku między zmiennymi.

W badaniach jakościowych badacz wczuwa się w określone stany, sytuacje czy zachowania i stara się je zrozumieć zakładając, że rzeczywistość społeczna istnieje tylko w świadomości ludzkiej. Stosuje metody jakościowe polegające na opisie i interpretacji interesujących go zjawisk, wczuwa się w określone sytuacje, poszukuje kontekstu sytuacyjnego i społecznego.

1. W badaniach ilościowych badacz, nie ma wpływu na przedmiot badania, gdyż istnieje on wbrew jego woli. Natomiast w badaniach jakościowych jest bezpośredni kontakt z przedmiotem badanym, np. z uczniem. Umożliwia mu on zrozumienie przyczyn określonych postaw czy zachowań.

2. Zwolennicy badań ilościowych upatrują w nich możliwości rozwoju teorii pedagogicznej. Dzięki pomiarowi możliwe jest dokładne poznanie zjawisk społecznych, dokonanie analiz statystycznych i określenie zależności miedzy oddziaływaniem wychowawców i jego skutkami. Krytykują oni badania jakościowe, które cechuje subiektywizm interpretacyjny.

Zwolennicy badań jakościowych sądzą, że zjawiska oraz procesy psychiczne i społeczne są niewymierne, stąd trudne do pomiaru. Nie należy, zatem generalizować różnych sytuacji i zachowań, określać ich determinanty, itp. gdyż są niepowtarzalne. W badaniach tych dąży się do zrozumienia motywów postępowania osób w pewnym kontekście społecznym, z ich punktu widzenia.

1. Badania ilościowe opierają się na metodach i technikach przyjętych z nauk przyrodniczych – na pomiarze, analizie wniosków i wnioskowaniu. Przyczyniają się do rozwoju wiedzy obiektywnej, pozwalają porównywać określone zjawiska w danych środowiskach i czasie, określać zależności miedzy nimi.

W badaniach jakościowych występuje bezpośredni kontakt miedzy badaczem, a badanym. Rezultaty analiz i interpretacji uzyskanego materiału empirycznego zależą od sposoby widzenia i oceny badacza. Posługuje się on: obserwacją uczestniczącą, wywiadem, studium przypadków, analizą dokumentów i wytworów działania, itp.

1. W badaniach ilościowych badacz operuje wystandaryzowanymi narzędziami, którymi można badać duże grupy ludzkie, stawiać im te same pytania. Są nimi: kwestionariusz ankiet i wywiadów, testy pedagogiczne, arkusze obserwacyjne, skale pomiarowe ,itp.

W badaniach jakościowych ważny jest kontekst sytuacyjny badanych zachowań czy sytuacji. Nie ma wystandaryzowanych narzędzi. Sam badacz jest narzędziem badawczy, gdyż nie sposób poznać lub zrozumieć badanych, jeśli bliżej nie poznamy ich myśli, cech osobowych, itp. Opis oparty na narracji lub samoocenie badanego jest jednak mało wiarygodny.

1. Badania ilościowe mają swój tok postępowania, rygoryzm metodologiczny: cele badawcze i operacjonalizacja problemów badawczych, postawienie hipotez roboczych, ustalenie zmiennych zależnych i niezależnych oraz ich wskaźników, dobór metod i technik, skonstruowanie narzędzi badawczych, analiza wyników i wyciągniecie wniosków.

Badania jakościowe cechuje mniejszy rygoryzm metodologiczny, brak ogólnych założeń badawczych, hipotez zmiennych, itd. Nie bada się zależności miedzy zmiennymi. Polegają one na szczegółowym rejestrowaniu i opisywaniu różnych zachowań, sytuacji. Nie mają formy danych liczbowych, ale opowiadania, narracji, sprawozdania, itp.

1. Badania ilościowe opierają się na doborze celowym lub losowym próby. Na podstawie ich wyników dokonuje się analizy statycznej, porównania danych, wykrywania różnic i zależności miedzy zmiennymi.

Brak zaś doboru próby w badaniach jakościowych – mała grupa lub jednostka. Aby dokonywać uogólnień należy badać w dłuższym czasie. Inaczej opis jest niepełny i pobieżny.

Badania ilościowe przyczyniają się do tworzenia obiektywnej wiedzy o podanej rzeczywistości. Dzięki nim można formułować zasady i prawidłowości oraz określać związki przyczynowo – skutkowe. Możemy na ich podstawie prognozować i przewidywać interesujące nas stany.

W badaniach jakościowych charakterystyczne są: duża dowolność interpretacyjna, ich subiektywne rozumienie, niepełny opis.

Wykład 3 -27.02.2012

TEMAT: POMIAR W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH

Pomiar jest cechą konstruktywnych badań ilościowych.

Polega na przypisaniu badanym przedmiotom – zdarzeniom, obiektom, rzeszom itp. Liczb, zgodnie z określonymi regułami, w taki sposób, aby odzwierciedlały zachodzące między nimi relacje. Pomiar w pedagogice ma charakter pośredni.

Do pomiaru badanych zjawisk i przedmiotów używa się różnych skal jako narzędzi pomiarowych. Może nią być: linijka, kątomierz, licznik szybkości, amperomierz, kwestionariusz ankiety czy wywiadu.

Innymi symbolami pomiaru mogą być np. litery, słowa, które przybierają formę skal przymiotnikowych, np. wysoki, średni, niski lub bardzo dobry, dobry, przeciętny, słaby itp.

Za pomocą skal mierzymy :

• Cechy ilościowe ujmuje się w postaci liczb lub szeregów liczbowych, jak: liczba dzieci w rodzinie, liczba uczniów w szkole: 1, 2, 3, 4.

• Cechy jakościowe wymagają stosowania skal w postaci symboli, liter, znaków, słów jak: zachowanie ucznia, aktywność, wygląd, stopień przygotowania do zajęć itp.

Skale przymiotnikowe – mogą być skalami 2- stopniowymi: dobrze – źle; 3- stopniowymi : dobrze- przeciętnie- źle; czy 5- lub 7 stopniowymi. Uwzględnienie słów, symboli, liter w opisie zjawiska nie jest sensu stricto pomiarem.

Typy skal pomiarowych

• Skala nominalna – mianowana(nazywająca) – odróżnia jedną cechę od drugiej, nazywa np. miasto – wieś

• Skala porządkowa – rangowa ustala miejsce w rankingu, jaką rangę coś przyjmuje np. coś częściej czy rzadziej występuje; nie daje możliwości zmierzenia ilokrotnie i ile razy coś jest większe

• Skala interwałowa – przedziałowa – o ile jakaś cecha jest większa/ mniejsza od drugiej

• Skala ilorazowa

Warunki poprawności pomiaru

• Trafność:

  • Treściowa dotyczy stopnia w jakim badacz jest przekonany, że jego narzędzie pomiarowe jest właściwe

  • Empiryczna odwołuje się do związku pomiędzy dwoma narzędziami pomiarowymi i ich wynikami.

  • Teoretyczna – czy narzędzie mierzy rzeczywiście te cechy interesującego zjawiska, które można w świetle teorii uznać za jego symptom?

• Rzetelność – mierzona za pomocą współczynnika rzetelności o wartości od 0 do 1. Im wartość współczynnika korelacji jest bliższa 1,0 tym większa rzetelność pomiaru.

TEMAT: PRÓBA BADAWCZA I ZASADY JEJ DOBORU

Właściwie zaplanowany dobór próby ułatwia zebrania wartościowego i wiarygodnego materiału badawczego, stanowiącego podstawę do wyjaśnienia zjawisk wyprowadzenia wniosków dokonania uogólnień.

U podstaw wnioskowania i uogólnień, opartych na przeprowadzonych badaniach empirycznych leżą wyniki badań cząstkowych, gdyż nie jesteśmy w stanie zebrać dane od wszystkich jednostek objętych problemem badawczym.

To jaka jest to zbiorowość zależy od podjętego problemu badawczego.

Całkowity zbiór osób, obiektów, rzeczy, zjawisk, zdarzeń itp. poddawanych analizie nazywamy populacją.

Część populacji całkowitej, w oparciu o którą dokonujemy uogólnienia na całą populację, nazywamy próbą badawczą.

Jeżeli badanie obejmuje część populacji, wówczas mówimy o badaniu częściowym.

Właściwy dobór próby wymaga znajomości populacji, z której jest dokonywany.

Ta część populacji, którą wybrano do badań i na podstawie której wyników wnioskujemy o całej populacji, nazywamy próbą reprezentatywną.

Wykład 4 - 05.03.2012r.

Warunki reprezentatywności.

Próba może być reprezentatywna, ze względu na jedną lub kilka cech. W rzeczywistości próba nigdy nie jest dokładnie taka sama i nigdy w pełnie nie reprezentuje populacji generalnej, mimo iż została z niej pobrana i mimo że stanowi jej miniaturę. Reprezentatywność próby jest tym większa im więcej jednostek z populacji generalnej objęto badaniem.

Próba jest reprezentatywna, gdy:

• Występują w niej wszystkie wartości pewnej zmiennej różnicujące elementy tej zbiorowości, są w niej reprezentowane bez względu na liczebności, z jakimi występują

• Rozkład wartości interesujących nas zmiennych jest taki sam, bądź zbliżony do rozkładu wartości zmiennych występujących w populacji generalnej

• Występujące w niej zależności między zmiennymi odpowiadają analogicznym zależnościom w zbiorowości generalnej.

Za w pełni reprezentatywną należy uznać taką próbę, w której wyniki zostały uzyskane na podstawie jej badań, odpowiadają wynikom, które badacz otrzymałby gdyby przebadał całą populację.

Przy określaniu wielkości i struktury próby, należy uwzględnić:

• Cel, któremu badania mają służyć

• Liczbę jednostek składających się na populację generalną

• Stopień jednorodności populacji generalnej

• Zastosowane w badaniach metody, techniki i narzędzia badawcze

• Stopień szczegółowości badań. Jeżeli badanie ma być dokładne, to populacja badawcza powinna być większa.

Dotąd nie opracowano sposobu doboru próby do badań, aby wszystkie jej elementy zawierały te same cechy i w tych samych proporcjach jak w populacji całkowitej.

Sposoby doboru próby:

• Celowy dobór próby, kwotowy

• Dobór losowy ( prosty, systematyczny, warstwowy, wielostopniowy)

• Dobór próby oparty na ochotnikach

WYKŁAD 5- 12.03.2012r.

ETAPY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH.

Temat pracy pedagogicznej- Przedmiot badań- Cel badań- poznawczy, praktyczny, teoretyczny.

Problemy badawcze: główny i szczegółowe, pytania o wartości zmiennych (tzw. Problemy opisowe) i pytania o związki między zmiennymi (problemy zależnościowe).

Hipotezy badawcze: główna i szczegółowa, robocza, zerowa.

Zmienne niezależne i zależne, zmienne ilościowe i jakościowe, zmienne kontrolowane, zmienne dychotomiczne i politoniczna.

Wskaźniki: definicyjne, empiryczne, inferencyjne, mieszane: podmiotowa i przedmiotowa. Próba badawcza: dobór losowy, celowy, oparty na ochotnikach.

METODA- TECHNIKA- NARZĘDZIE BADAWCZE

Metody badań pedagogicznych.

Metoda badawcza- typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowania, analizy i interpretowania danych empirycznych, służące do uzyskania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane pytania badawcze (S. Nowak).

Metoda to powtarzalne sposoby zbierania danych, a więc takie, które można stosować w wielu badaniach, a nie tylko w jednym. Tak zdefiniowaną metodę będziemy odróżniać od techniki badań rozumianej, jako sposób zbierania danych.

W doborze metody i techniki badawczej bierzemy pod uwagę:

• Typ przedmiotu badań ( czy są to zjawiska obiektywne np. liczba uczniów w klasie, czy też subiektywne np. opisie nt. efektów pracy)

• Rodzaj analizy, jaką zamierzamy przeprowadzić, ilościowa czy jakościowa, czy też jedna i druga

• Zakres badanej rzeczywistości czy badamy np. sposób funkcjonowania szkoły w danej miejscowości, gminie, województwie, kraju

Wyróżniamy takie oto metody badawcze:

• Monografię pedagogiczną

• Metodę sondażową zwaną reprezentacyjną

• Eksperyment pedagogiczny

• Metodę indywidualnego przypadku

• Metodę socjometryczną

• Metodę porównawczą

Monografia pedagogiczna- przedmiotem badań są placówki oświatowo-wychowawcze i opiekuńcze oraz związane z nimi zjawiska, procesy i formy ich działalności, zachowania ludzi zmierzające do wszechstronnego poznania struktury danej instytucji, zasad jej funkcjonowania, oceny efektów działań oraz sprecyzowania działań dotyczących ulepszeń i prognoz rozwojowych.

Pozwala systematycznie sprawdzać funkcje założone danej instytucji wychowawczej, planować ulepszenia i kontrolować jej funkcjonowanie. Posługujemy się w niej techniką analizy dokumentów instytucjonalnych i osobistych, obserwacją ( np. hospitacja zajęć), wywiady i ankiety oraz technika projekcyjna.

Metoda sondażowa- pozwala pozyskać informacje o dużej zbiorowości, przestrzennie rozproszonej, w krótkim czasie, poprzez zbadanie jej części- zw. Próbą badawczą.

Techniki sondażu diagnostycznego: to głównie wywiad, ankieta, analiza dokumentów osobistych, techniki statystyczne i inne.

2.04.2012

TECHNIKI EKSPERYMENTU

1. TECHNIKA GRUP RÓWNOLEGŁYCH (PORÓWNAWCZYCH), zakładająca konieczność uwzględnienia:

   1. Dwojakiego rodzaju grup: eksperymentalnej i kontrolnej, o starannie dobranych cechach ich członków ( poziom umysłowy i społeczny, płeć, wiek, itp.)

   2. Określonych czynników eksperymentalnych (zmiennych niezależnych) uruchomionych tylko w grupie eksperymentalnej

   3. Badań początkowych i końcowych, by kontrolować zmienne zależne, a niekiedy i pośredniczące.

TECHNIKA CZTERECH GRU ZWANA TECHNIKĄ SOLOMONA – oprócz grupy eksperymentalnej i kontrolnej łącznie z badaniami wstępnymi końcowymi wprowadza się dodatkową grupę eksperymentalną i kontrolną, w których przeprowadza się jedynie badania końcowe, pomijając badania wstępne.

TECHNIKA ROTACJI (KRZYŻOWA) – niełatwa w zastosowaniu polega na tym, że każda wzięta do badań grupa jest na przemian grupą eksperymentalną a następnie kontrolną i odwrotnie.

TECHNIKA JEDNEJ GRUPY – najmniej trafna i rzetelna – polega na wprowadzeniu zmiennej niezależnej ( lub kilku zmiennych) do jednej grupy oraz badań wstępnych i końcowych. Badana grupa stanowi sama dla siebie układ odniesienia (bez grupy kontrolnej).

METODA SOCJOMETRYCZNA – polega na podawaniu przez osoby badane nazwisk członków grupy do której przynależą zgodnie z pewnymi kryteriami wyboru w formie pytań, uczuć, sympatii, przyjaźni, uznania lub antypatii, wrogości i uprzedzenia wobec członków grupy. Umożliwia ona dokładne rozpoznanie relacji i stosunków międzyludzkich w małych grupach, postaw czy nastawienia jednych członków grupy wobec drugich.

Metoda ta pozwala na zidentyfikowanie osób cieszących się wyjątkową popularnością i sympatią, rozpoznanie osób nielubianych, izolowanych i odrzucanych przez grupę a więc poznanie wzajemnych relacji i zależności członków danej grupy, przywódców grup nieformalnych ( podgrup) itp. Jest łatwa w zastosowaniu i wymaga niewiele czasu ( ok. 15 minut) na jego przeprowadzenie. Jest ważnych źródłem informacji o nieformalnym nurcie życia grupowego.

TECHNIKI SOCJOMETRYCZNE:

1. Technika socjometryczna J.L. Moreno.

Posługuje się dokładnie przemyśleniami i sformułowanymi pytaniami, dotyczącymi najlepszych przyjaciół, osób najbardziej lubianych i cenionych lub najmniej uważanych za sympatyków, osób szanowanych, itp., w formie testu socjometrycznego, np. „ Z kim chciałbyś siedzieć w ławce?”. Pytania ( zwykle 2-5) mają być poprawnie sformułowane i jasno, wyraźnie określające kryteria wyboru i jednoznacznie rozumiane przez wszystkich badanych.

TECHNIKA „Zgadnij kto?” – stosowana dla zbadania osób spełniających określone role w grupie lub posiadające prane cechy. Polega na podawaniu przez osoby badane nazwisk członków grupy, zachowujących się zgodnie z podaną charakterystyką np. „To jest ktoś, kto chętnie pomaga innym”. Wymaga dokonania wyboru spośród członków danej grupy na podstawie wnikliwej analizy sytuacji panującej w grupie, a więc bada jak członkowie grupy postrzegają powiązania między sobą.

PLEBISCYT ŻYCZLIWOŚCI I NIECHĘCI - polega na ocenianiu każdego z członków grupy w skali pięciostopniowej: bardzo lubię (++), lubię (+), jest mi obojętny (0), raczej nie lubię (-), nie lubię (--). Na sporządzonej liście zamieszcza się odpowiedni znak przy każdym nazwisku, oprócz swojego. Umożliwia zatem poznanie całokształtu panujących w danej grupie stosunków międzyludzkich.

TECHNIKA SZEREGOWANIA RANGOWEGO – polega na wyliczaniu każdego z ocenianych członków grupy, np. począwszy od najbardziej do najmniej lubianych.

W badaniach socjometrycznych dużą rolę przypisuje się wskaźnikom, dla uchwycenia których stosuje się:

1. Obserwację zachowań w badanej grupie

2. Wywiady nt. preferencji badanych. A więc w oparciu o ich wypowiedzi ustala się postawy wobec innych członków grupy

Uzyskane dane są graficznie przedstawione w socjodramach i macierzach socjometrycznych przy wykorzystaniu technik matematycznych.

Dane można obrazować graficznie i poddać analizie ilościowej, ustalając wskaźniki:

• Indywidualne dotyczące: pozycji osoby z uwagi na ilość wyborów pozytywnych i negatywnych, ogólnej pozycji danej osoby, pozytywnej i negatywnej ekspansywności osoby

Grupowe dotyczące: ekspansywności spoistości, zawartości i integracji grupy.

METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW – polega na analizie jednostkowych losów ludzkich (biografii ludzkich) uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych ( pilch t.). Metoda ta posługuje się niewieloma technikami ścisłe określenie zakresu jej przedmiotowego) jak: wywiad, obserwacja i analiza dokumentów osobistych, techniki projekcyjne, testy. Oprócz postawienia diagnozy badanego faktu stara się ukazać przyczyny i podłoże społeczno – kulturowe.