Badanie naukowe:

Jest to zespół czynności zmierzający do poznania i wyjaśniania zjawisk będących przedmiotem badań oraz udzielenie odpowiedzi na ostawione badanie badawcze.

Rodzaje badań naukowych:

• Badania teoretyczne:

  • Wzbogacenie istniejącej już wiedzy o nowe informacje, teorie, prawa, zasady.

  • Wyjaśnienie zjawisk i procesów związanych z daną nauką.

  • Określenie związków i zależności między badanymi zmiennymi.

  • Przewidywanie wynikających z badań następstw oraz formułowanie praw , twierdzeń, prawidłowości i teorii

• Badania praktyczne:

  • Mają na celu wdrożenie istniejącej teorii do praktyki. Ich celem jest:

    • Wdrożenie rozwiązań teoretycznych oraz konkretnych rozwiązań praktycznych,

    • Wdrożenie eksperymentów, innowacji oraz weryfikowanie teorii

• Badania diagnostyczne:

  • Mają na celu rozpoznanie pewnych faktów, zjawisk czy stanów rzeczy. Z diagnoza mamy do czynienia wówczas, gdy jakichś stan rzeczy uznajemy za niezadawalający albo budzący niepokój. Dokonujemy wówczas:

    • Opisu

    • Wyjaśnienia

    • Oceny stanu rzeczy

• Badania weryfikacyjne:

  • Mają na celu sprawdzenie skutków wdrożonych lub wprowadzonych w danej instytucji zmian technicznych, organizacyjnych, prawnych lub innych. Weryfikacja polega na sprawdzeniu dwóch stanów:

    • Stanu po wprowadzeniu zmian

    • Stanu przed wprowadzeniem zmian.

Weryfikacja powinna udzielić odpowiedzi na 2 pytania:

• Jak jest?

• Dlaczego jest tak jak jest?

• Badania opisowe i badania wyjaśniające:

  • Są albo badaniami teoretycznymi bądź praktycznymi albo diagnostycznymi bądź weryfikacyjnymi.

Przedmiot badań:

• Rozumiemy przez to: osoby, rzeczy, obiekty – dosłownie jak i towarzyszące im zjawiska, zdarzenia bądź procesy w odniesieniu, do których chcemy prowadzić badania. Przedmiotami badań mogą być:

  • uczniowie, studenci, nauczyciele, pracownicy

  • oraz zjawiska towarzyszące im: ubóstwo, bezrobocie, frekwencja

Problem badawcze:

Problem- trudność-przeszkoda

• Nazywać będziemy zbiór pytań lub zhierarchizowany zbiór pytań(wg. ważności) tego rodzaju, że udzielenie odpowiedzi na pytanie bardziej ogólne wymaga wcześniejszych odpowiedzi na pytania bardziej szczegółowe

• Problemy badawcze zawsze odnoszą się do pewnych przedmiotów, które znalazły się w polu zainteresowania badacza

• O problemie badawczym mówimy wówczas, gdy poziom wiedzy jest taki, iż nikt nie potrafi udzielić odpowiedzi na sformułowany problem badawczy. Jeżeli dana wiedza istnieje, lecz my j nie znamy to nie mamy do czynienia z problemem badawczym tylko problemem nie wiedzy

Problemy badawcze można podzielić wg. celu badań:

• główne – zawsze odnoszą się do tematu pracy

• szczegółowe – dopełniają lub uszczegółowują problem główny, nigdy, bowiem nie jest tak, że dana problematyka badawcza jest zawarta w jednym pytaniu. Można powiedzieć, że problem główny podlega dekompozycji(rozbiciu) na problemy szczegółowe

Problemy badawcze odnosić się mogą do:

• właściwości przedmiotu, np. cechy ilościowe cechy nie ilościowe

• relacji między zmiennymi

Problem a pytanie:

• Można powiedzieć, że każdy problem jest pytaniem, natomiast nie każde pytanie jest problemem

Problemy badawcze są zawsze wyrażone w formie pytań:

Pytania te można podzielić (w zależności od celu badań):

• Proste – sytuacje, do których się odnoszą, są jednostkowe i często jednorazowe

  • Pytania informacyjne – wszelkie pytania niezależne od ich treści, które stawiamy innym osobom, celem uzyskania od nich gotowej odpowiedzi w interesującej badającego sprawie.

  • Pytania badawcze – to takie, na które badacz poszukuje odpowiedzi opierając się na posiadanej wiedzy, bądź na badaniach zmierzających do odkrywania nieznanych dotąd zjawisk, zdarzeń czy procesów, a nie czeka na otrzymanie gotowej odpowiedzi od osoby trzeciej.

• Pytania rozstrzygnięcia to takie, które rozpoczynają się od „czy”, po czym następuje pewne zdanie oznajmujące. Odpowiedzi to „tak” albo „nie”. Są zawsze pytaniami zamkniętymi, z określoną liczbą odpowiedzi.

• Pytania dopełnienia to takie, które rozpoczynają się od zaimków i przysłówków pytajnych: „gdzie”, „skąd”, „dokąd”, „kiedy”, „ile”, „po co”, „na co”, „kto”, „co”. Np. ile czasu przeznaczasz na przygotowanie się do zajęć lekcyjnych. Zakres możliwych odpowiedzi jest wyznaczony przez zakres zaimka lub przysłówka tkwiący w pytaniu

W zależności od formy pytań:

• otwarte – to takie pytania, które nie sugerują żadnej odpowiedzi pozostawiając badanemu całkowitą swobodę w udzielaniu odpowiedzi
  np. Jaki jest pana/pani stosunek do wdrożonej reformy oświatowej?

• zamknięte – to takie pytania, w których liczba alternatywnych odpowiedzi jest z góry określona, a zadaniem respondenta jest wybranie tej z nich, która najbardziej odzwierciedla jego poglądy, postawy bądź wiedzę,
  np. Jaki jest pana/pani poziom wykształcenia?

• półotwarte -to takie pytania zamknięte w rzeczywistości, które mają dodatkowy nowy punkt (inne?; jakie?)

Kryteria poprawności formułowania problemów badawczych:

• Problem badawczy powinien być sformułowany dokładnie i precyzyjnie

  • Znajomość podejmowanej problematyki badawczej

    • Chroni przed stawianiem pytań nie istotnych

• Problemy badawcze powinny wyczerpać zakres niewiedzy zawartej w temacie badawczym

  • Zakres wątpliwości

    • Pytania ogólne

    • Pytania koncentrujące się wokół problematyki

• Wartość praktyczno użyteczna

• Zawarcie wszystkich relacji zachodzących między zmiennymi

• Każdy problem powinien być empirycznie sprawdzalny

  • Możliwość uzasadnienia prawdziwości lub fałszywości

Odpowiedzi:

• Właściwe np. kto napisał Pana Tadeusza

  • Prawdziwe np. A. Mickiewicz

  • Fałszywe np. B. Prus

• Niewłaściwe np. Kubuś Puchatek

Hipotezy badawcze (przypuszczenia):

• Zakładana przez badacza wstępna i niesprawdzona odpowiedź na sformułowany problem badawczy.
  Hipoteza jest zawsze odniesiona do problemów badawczych, które dotyczą związków i zależności między badanymi zjawiskami.
  Hipoteza może być wysuwana w odniesieniu do powstałych problemów badawczych.

• Źródła informacji o hipotezach:

  • Istniejące teorie

  • Bezpośrednia obserwacja

  • Własne doświadczenie

  • Badania wstępne

  • Intuicja

  • Literatura

• Rodzaje hipotez i ich cechy:

  • Hipoteza główna

    • Powiązana z myślą przewodnią pracy

    • Odnosi się do problemu głównego

  • Hipoteza szczegółowa

    • Odnosi się do problemów szczegółowych

    • Jest dopełnieniem hipotezy głównej

  • Hipoteza zerowa

    • Pierwszy etap weryfikacji hipotezy

    • Charakter bezpośredni

    • Przeciwstawienie hipotezy badawczej (roboczej)

    • Jest zawsze tak sformułowana, aby jej odrzucenie było jednoznaczne z przyjęciem hipotezy badawczej (alternatywnej)

  • Hipoteza badawcza

    • Każda dopuszczalna hipoteza poza zerową

    • Charakter pośredni

    • Fakt jej przyjęcia bądź odrzucenia wyznacza konsekwencje dla hipotezy badawczej nakazującej jej:

      • Przyjęcie w przypadku odrzucenia hipotezy zerowej

      • Odrzucenia w przypadku przyjęcia hipotezy zerowej

• Wymagania stawiane hipotezom

  • Musi poddawać się sprawdzeniu

  • Musi być jasno sformułowana

  • Określa związki pomiędzy dwoma zmiennymi oraz określa ich kierunek

  • Powinna być przypuszczeniem wysoce prawdopodobnym mającym swoje uzasadnienie w dotychczasowych badaniach, w literaturze czy działalności praktycznej.

Pojęcie zmiennej (to cecha która charakteryzuje dany przedmiot):

• Zmienna – w badaniach naukowych są próbą uszczegółowienia problemów badawczych. Są nimi pewne cechy, właściwości, symptomy typowe dla danego przedmiotu, które odróżniają poszczególne przedmioty od siebie, bądź różnicują te same przedmioty. Każda z tych cech może przybierać różne wartości. Owe wartości to zmienne, np. płeć przybiera 2 wartości (kobieta, mężczyzna).

• Atrybuty – właściwości często określane, jako cechy

  • Odróżniają one jedne przedmioty od drugich

  • Różnicują te same przedmioty

ZMIENNE

• Ilościowe

  • Ciągła

  • Skokowa

• Jakościowe

• Pośrednicząca

• Zależna

• Niezależna

  • Główna

    • Kontrolowana

    • Niekontrolowana

  • Uboczna

    • Kontrolowana

    • Niekontrolowana

Ze względu na wartości:

• Zmienne dychotomiczne - (dwa) czyli takie, które w naturalny sposób przyjmują dwie wartości, np. płeć badanych: K i M, badani: obecni i nieobecni, itp.

• Zmienne politomiczne - (wiele) to takie, które przyjmują wiele wartości, np. pozom wykształcenia, liczba województw, pochodzenie społeczne, itp.

Ze względu na właściwości:

• Zmienne ilościowe – to takie, które poddają się pomiarowi, np. liczba uczniów w klasie, staż pracy w latach.

  • Zmienna ciągła - gdy zmienna ma nieskończoną liczbę podzmiennych. Do cech zmienności ciągłej należy zaliczyć: czas, wiek, wzrost, waga, objętość.

  • Zmienna skokowa - gdy zmienna ma ograniczoną liczbę podzmiennych. Np. liczba dzieci w rodzinie to przykład zmiennej skokowej, gdyż w rodzinie może być więcej dzieci, niż 1,2,3,4,5, ale nie może byś dzieci 3 1/2.

• Zmienne jakościowe – gdy zmienne nie poddają się pomiarowi. Można jedynie stwierdzić fakt ich występowania, np. płeć, poziom wykształcenia, poglądy religijne, uzdolnienia, itd.

Ze względu na znaczenie badań:

• Zmienna zależne

  • Zmienna, która jest przedmiotem badań i którą badacz chce wyjaśnić.

  • Zmiennymi zależnymi w padaniach pedagogicznych są:

    • Rezultaty celowych oddziaływań w procesie kształcenia i wychowania

      • Zmiany w cechach osobowości jednostki, w posiadanej wiedzy

      • Rozwoju umysłowym, posiadanych umiejętnościach

      • Aktywności, zachowaniu jednostki itd.

    • Dodatkowe wyjaśnienie zależności między badanymi zmiennymi (zmienna pośrednicząca)

      • Stan zdrowia badanej osoby

      • Nastawienie ucznia do szkoły, do nauczyciela, do przedmiotu

      • Cechy osobowości badanych

• Zmienne niezależne:

  • Zmienna, której wartości liczbowe wpływają na wartości zmiennej zależnej powodując w niej określone zmiany

  • Zmiennymi niezależnymi w badaniach pedagogicznych są:

    • Zjawiska intencjonalnie wprowadzone do procesu edukacyjnego (intencjonalne zmienne niezależne)

      • Organizacja działalności wychowawczej

      • Metody pracy

      • Programy nauczania

      • Podręczniki, pomoce dydaktyczne itd.

    • Czynniki występujące niezależnie od zmiennych grupy pierwszej (zmienne wychowawczo niezależne)

      • Płeć badanych, wiek

      • Pochodzenie społeczne

      • Warunki materialne

      • Uzdolnienia itd.

• Zmienne pośredniczące – mogą zarówno sprzyjać jak i utrudniać w występowaniu badanego zjawiska. Przykładami zmiennych pośredniczących mogą być:

  • stan zdrowia badanej osoby

  • nastawienie ucznia do szkoły

  • sympatia do nauczyciela

  • zainteresowanie (lub brak) danym przedmiotem

  • cechy osobowości badanych itp.

Wskaźniki:

• To pewna właściwość, fakt, zdarzenie, stan czy proces , który daje się zaobserwować i na podstawie którego poznajemy, że występuje dane zjawisko lub interesująca nas cecha.

  • Wypieki na twarzy,

  • Trzęsące się ręce

  • Rodzaj udzielanych odpowiedzi

  • Określone zachowanie

• Wskaźnikiem jakiegoś zjawiska „Z” nazywać będziemy takie zjawisko, „W”, którego zaobserwowanie pozwoli nam (w sposób bezwyjątkowy lub z określonym czy choćby z większym od przeciętnego prawdopodobieństwem) stwierdzić, iż zaszło zjawisko „Z”

• Każdy wskaźnik, aby mógł pełnić swoją funkcje musi być zjawiskiem obserwowalnym, podczas gdy zjawisko wskazywane jest nieobserwowalne, choć może być obserwowalne

• Może mieć charakter związku

  • Umownego

  • Rzeczowego

Rodzaje wskaźników:

• Wskaźniki definicyjne

  • Wskazują na rodzaj powiązania wskaźnika z wartością wskazywaną. Za ich pomocą definiowana jest cecha mająca być przedmiotem badania

• Wskaźniki empiryczne

  • Zarówno cecha wskazywana jak i wskaźnik dają się zaobserwować, tym samym relacja zachodząca między wskaźnikiem a cechą wskazywaną ma charakter związku empirycznego, rozstrzygalnego bezpośrednio na podstawie dokonanych obserwacji

    • Np. posiadanie przez ucznia instrumentu muzycznego może być wskaźnikiem jego zamiłowania do muzyki

• Wskaźniki inferencyjne

  • Wskaźnik nie definiuje zjawiska wskaźnikowego i nie jest ono obserwowalne.
    O wystąpieniu danego zjawiska wnioskujemy w sposób pośredni tzn. inferujemy, że dane zjawisko zaszło, choć ma ono charakter właściwości ukrytej

    • Np. wypieki na twarzy studenta podczas egzaminu można przyjąć za wskaźnik inferencyjny stanu zdenerwowania studenta

• Inne wskaźniki

  • Wskaźniki definicyjno – empiryczne

  • Wskaźniki inferencyjno – definicyjne

  • Wskaźniki empiryczno – inferencyjne

  • Wskaźniki empiryczno – definicyjno - inferencyjne