FITOSOCJOLOGIA

- nauka o zbiorowiskach roślinnych (J.Paczoski) o pochodzeniu , rozwoju i rozmieszczeniu zbiorowisk wyróżnionych na podstawie cech pokroju roślinności/ inaczej nauka o roślinności/ lub o roślinności w najszerszym znaczeniu ;o wszystkich zjawiskach , które dotyczą życia roślin w zbiorowiskach

Działy: Fitocenologia , Agrofitocenologia ( o zbiorowiskach roślinnych pól uprawnych M.Markow)

Josias Braun-Blanquet

- twórca środkowoeuropejskiej szkoły systematyki zbiorowisk roślinnych ( 1-szy podręcznik do fitosocjologii)

-twórca hierarchicznego systemu jednostek fitosocjologicznych i zdjęć fitosocjologicznych

Główne problemy:

- skład i klasyfikacja ( fitosocjologia strukturalna i systematyka , czyli syntaksonomia)

-wpływ czynników środowiskowych( ekologia zbiorowisk , czyli synekologia)

-jak powstają zbiorowiska i wydarzenia w czasie znim związane , czyli syndynamika

- przestrzenne rozmieszczenie zbiorowisk , czyli synchorologia

Różne szkoły:

Skandynawska , upsalska

- podstawowe jednostki podziału ( = (a)socjacja)

-opis zbiorowiska w wyniku rejestracji stosunków ilościowych gatunków roślin na kilku powierzchniach ( 4-10) (jednorodny płat roślinności=1m2)

-zestawienie w tabeli ( gatunki dominujące ( które stanowią ponad 90% spisów) i stałe ( z różną liczebnoscią w ponad 90 % spisów)

- od gatunków dominujacych ( = nazwa socjacom)

Francuska,szwajcarska np. J Blaun -Blanquet

- zdjęcie fitosocjologiczne to podstawa

- 7-stopniowa skala ujmuje jednocześnie liczebność i stopień pokrycia gatunków ( tzw. kombinowana skala Braun-Blanqueta)

-metoda tabelaryczno-porównawcza oraz metody numeryczne

- wydzielenie typów roslinności

Rosyjska ( J.Paczoski)

- metody opisowe = kryteria florystyczne i ekologiczne

Brytyjsko-amerykańska Clemens Tansben

- zdjęcie ( spis gatunków) na mniejszej lub większej powierzchni

- analiza dynamiki zbiorowisk w danych warunkach klimatycznych ( badanie czy jest ustabilizowane, jak sie zachowuje w czasie

Historia:

od II połowy XXw : - fitosocjologia opisowa , - katologowanie zbiorowisk

znaczenie współczesne : - dynamika roslinności , - ocena siedlisk(waloryzacja siedlisk) , - monitorowanie wpływu na środowisko , - kształtowanie krajobrazu , - przydatnosć do ochrony w sklai kraju

W Polsce ; Matuszkiewicz.Wł, Kornaś .J, Medwecka-Kornaś.A,= lata 50-te ( badanie nad zbiorowiskami roślinnych w Polsce)

Kulczyński ( studio nad zbiorowiskami Pienin i innych mezoregionów

Szafer,Pawłowski i Stecki ( obserwacje synekologiczne w Tatrach)

Szafer 1922( 1 praca nad fitosocjologią)

Terminy:

- zbiorowisko roślinne - zgrupowanie osobników różnych gatunków obejmujacych określona przestrzeń i podobne warunki ( wilgotna łąka)

-konkretne zbiorowisko roslinnne - zb. roślinne rzeczywiście występujace w przyrodzie objęte badaniami ( płat roślinności)

- Abstarkcyjne zbiorowisko roślinne- fitocenon ( odniesienie do typu zbiorowiska)

-Roślinność : ogół zbiorowisk roslinnych danego terenu= system spontanicznie rosnących populacji roślin , ' rozwijaja sie powiazane z miejscem występowania, tworzą wspólnie z innymi organizmami ekosystemu NiE OBJETE TĄ DEFINICJĄ SĄ : klomby , trawniki, rośliny mobilne

- Fitocenoza - część roślinności ,; oddziałujące ze soba populacji rosnace w jednolitym srodowisku = PODSTAWOWA JEDNOSTKA ROŚLINNOŚCI I OBIEKT BADAŃ FITOSOCJOLOGICZNYCH

- Dana fitocenoza- względnie jednolita pod wzg. składu florystycznego i struktury (organizacja) i różni się od otaczającej roślinnosci

- Fitocenon -abstrakcyjne zbiorowisko roslinne = okreslone na podstawie charakterystyki grup fitocenoz odpowiadajacych sobie wzajemnie we wszystkich cechach istotnych typologicznie ( typ fitocenozy)

-szata roślinna - roślinnosc i flora danego terytorium

- srodowisko w fitosocjologii- całokształt zewnętrznych warunków w których zyja organizmy i ich zbiorowiska

- siedlisko-zespół warunków fizycznych i chemicznych wynikających z cech podłoza , gleby , powietrza , klimatu w danym miejscu występowania fitocenoz określonego typu zbiorowisk

- biotop - warunki siedliskowe wraz z przekształcajacym je działaniem biocenozy ( roślin , zwierząt i ich współzależności)

Hierarchia fitocenonów Braun-Blanqueta

zespół= jednostka podstawowa = syntakson

zespół,związek , rząd , klasa i grupa klas od 60/70 lat XX wieku = tzw. główne rangi ( posiadają gatunki charakterystyczne = diagnostyczne)

ZASADY

1. Syntaksony maja określoną pozycję w hierarchi

2.Syntaksony obejmuja syntaksony niższej rangi

-każdy syntakson wyższej rangi musi obejmować przynajmniej 1 podporządkowany syntakosn w randze głównej ( najbliższy w hierarchi)

-każdy zespół musi być zaliczony tylko do jednego zwiazku i każdy związek tylo do 1 rzędu itd.( do 1 klasy może należeć tylko 1 zespół)

zespół --rząd -- klasa

-Zespół moze być wyróżniony i opisany wówczas , gdy istniejea jednolite płaty roślinności = zdjecie fitosocjologiczne ( czyli muszą być realne płaty roślinności reprezentujace jednostke w randze zespołu

- zaleca sie 10 zdj.fitosocjologicznych w różnych miejscach z dokładnie opisana lokalizacja , data i powierzchnia

- formalnie moze być 1 zdj.fitosocjologiczne dla dostatecznej oryginalnej diagnozy zespołu , podzespołu ( najbardziej ogólna zasada)

Rangi pomocnicze=pośrednie

- powstaja przez podział syntaksonów najblizszej wyższej rangi głównej ( pod-zespół, pod-zwiazek , pod-klasa)

- występuja gatunki wyrózniające

- gdy jest opisana jednostka w randze głównej bezposrednio ndrzędne dla rangi pomocniczej

- to wtórnie utworzone elementy rangai głównej , a nie ich składowe

Zdj.fitosocjologiczne;- zwięzły opis fitocenozy , podstawowe narzędzie badawcze

składa sie z głowki zdjecia ( ogólna charakterystyka warunków środowiskowych) i listy gatunków

- jest to zbiór analityczny

Wykorzystanie : - i klasyfikacja zb.roslinnych( opis fitocenozy)

-rejestracja stanu fitocenozy, - porównanie siedlisk , - badanie przestrzennego zróznicowania , - badanie dynamiki zbiorowisk , - rejestrowanie w dłuższym czasie zmian roślinności na powierzchniach stałych

Czynniki kształtujace roslinnosć

- Zbiorowiska roslinne nie są losowymi skupiskami gatunków( podobny skład skupiska powtarza sie w podobnych warunkach w wielu miejscach)

-powtarzalnosc stanowi podstawe do wyróżniania i klasyfikacji zbiorowisk roślinnych przy pomocy kryteriów florystycznych

Grupy czynników:

!. Reakcja gatunku na warunki siedliskowe ( wpływ dominujący)

2. Interakcje miedzy gatunkami ( pozytywne np. wspomaganie , negatywne np. konkurencja , asymetryczne np.presja roślinożerców)

3.Procesy losowe : w środowisku jakieś zaburzenia , w populacji ( rozsiewanie ,zasiedlanie ,śmiertelnosć

4. Podstawowe czynniki (kompleksy)

- flora danego obszaru zapewnia pulę gatunków :

- ogólna pula gatunków ( przez ewolucje i geografie w duzej sklali)

- pula geograficzna ( wszystkie gatunki , które umia osiągać dane miejsca)

- siedliskowe ( gatunki o cechach , które pozwalaja przeżyc, umożliwiają rozwój)

-ekologiczna ( gatunki należą do puli geograficznej i siedliskowej ) są zdolne do kolionizowania danego miejsca

- rzeczywista pula genów - tworzy dane zbiorowisko ( wyznaczone przez interakcje pomiędzy gatunkami)

- pula gatunkowa - zdolne do egzystowania w danych warunkach ( z typem zbiorowisk roślinnych) - na podstawie czynników ekologicznych i sklai przestrzennej

- pula regionalna w okreslonym regionie

pula lokalna - związana z typem krajobrazu wokół danego zbiorowiska np. bagna

pula zbiorowisk - w danym zbiorowisku

6.Zdolność do osiągniecia określonego siedliska = współczynnik dostępności;

Zależy od : rozmieszczenia gatunków, szans na osiedlenie, mechanizm rozprzestrzeniania

7.Ekologiczne właściwości roślin ( formy życiowe , wymagania fizjologiczne)

- cechy związane z rozmnażania generatywnego ( np. wiek 1 reprodukcji , sposób roznoszenia nasion)

-cechy wegetatywne (rozmiar roślin,budowa korzenia)

8. Siedlisko = suma czynników środowiskowych ( warunki klimatyczne , ingerencja człowieka)

9.Czas ( od wiekszych wydarzeń historycznych inicjuje sie inwazja roślinności lub zmianę powoduje czynnik siedliskowy ( ustąpienie lodowca))

Progresja socjologiczna - stopniowy wzrost organizacji i skomplikowania zbiorowisk

Oznacza wzrost : -uwarstwienie i złożoność zbiorowisk , - różnorodnośc form życiowych , - stabilność i trwałość w czasie , -bogactwo gatunkowa , - intensywność interakcji międzygatunkowej,

Kryteria :

• stałość miejsca występowania ( zakorzenione , nie zakorzenione i wolno pływające)

• wzajemne kontaktowanie sie organizmów ( zbiorowiska trwałe są zwykle prostsze, zb. zamknięte są zwarte)

• spektrum form życiowych wpływa na trwałość populacji, konkurencyjność, budowę warstw)

• zróżnicowanie budowy warstwowej ( im bardziej rozwiniete i silniejsze interakcje tym lepszy biotop)

• natężenie konkurencyjności i długosć życia ( zgrupowanie roślin krótko żyjących mogą być wyparte przez trawy0

• ekologiczne zróżnicowanie biotopu ( wraz ze wzrostem poziomu organizacji zbiorowisk , roślinność coraz silniej wpływa na warunki siedliskowe ( na glebę ))

Formy życiowe : łączą wszystkie właściwości roślin związaen z przystosowaniem sie do środowiska

NIE ZALEŻY OD PRZYNALEŻNOŚCI SYSTEMATYCZNEJ

Podział wg Raunkiaera ( ze względu na sposób przetrwania niekorzystnych pór roku na podstawie rozmieszczenia i ochrony pączków odnowienia)

T-teofity»jednoroczne rośliny zielne ( krótkotrwałe)

cykl w 1 sezonie wegetacyjnym , okres zimy w formie nasion np. fitocenon pól uprawnych

H-hemikryptofity» gatunki wieloletnie , organy blisko powierzchni ziemii( zagłębione) np. trawy

CH-chamefity ( zielne lub zdrewniałe) ; gatunki wieloletnie , organy zimujące na powierzchni gleby pod pokrywą śnieżną lub powyżej powierzchni gleby ( rzadko wyżej niż 0,5m)

G-geofity - w grupie kryptofitów ; rośliny ziemne pączkujące , gatunki wielotnie organy poniżej powierzchni ziemii ( spichrzowe = bulwy , kłącza) np. skrzyp,perz

F-fanerofity - gatunki wieloletnie = zdrewniałe krzewy i drzewa; pączki odnawialne i wierzchołki stosunkowo wysoko :

- NF -nanofanerofity - do wysokości 0,5- 2 (5)m

-MF-makrofanerofity - drzewa powyżej 5m

Zgodnie z progresją : - najmniej »najprostsze, bardzo szeroko rozpowszechnione ) np. organizmy dryfujące w wodzie) - najwyżej» fitocenoza tropikalnego lasu deszczowego : wielowarstwowe , bardzo bogate w gatunkach i złożonych zależnościach

SCHEMAT:

A. Jednowarstwowe zbiorowiska bez konkurencji korzeniowej

1I Wolnopływające : 1.Oceaniczne 2.Limnetyczne ( np . zbiorowiska rzęs)

2II Związane z podłożem

● Zbiorowiska występujace na innym podłożu niż gleba

A) zależne zbiorowiska glonów , porostów, mchów , ograniczone rozwojem

B)endolityczne (żyjace wewnątrz tkanek roślin np. symbiotycznie i epilityczne ( na powierzchni skał itp . nasklane)

● Zbiorowiska występujące na glebie ( możliwość rozwoju)

A) ubogie gatunki , ekologicznie proste i krótkotrwałe na glebach i skałach ( jako stadia inicjalne)

B) bogate w zbiorowiska mchów i porostów o większych wymaganiach ekologicznych

B Dwu- lub kilkuwarstwowe zbiorowiska roślin zakorzenionych

1I otwarte zbiorowiska , slabo zwiazane gatunkami ( komensali)konkurencja o zasoby

● klimatyczne na pustyniach i stepach bez mozliwości rozwoju

● edaficzne - glebowo warunkowe np. rumowiska , piaszczyste wydmy

2II Zamknięte ; silna konkurencja

● krótkotrwałe kreowane przez zmieniające miejsca teofity , często zależne od człowieka np. efemeryczne zbiorowiska na polach uprawnych , na wysychających brzegach zbiorników wodnych itp

● trwałe

A) ubogie w gatunki i biologicznie jednolite zbiorniki wodne i bagienne o skupiskowej strukturze

- zanurzone w wodzie np rdestnice( makrofity siedlisk ubogich)

- wydeptane , bagienne ( zbiorowiska dywanowe , szuwary , solniskowe

B) biologicznie zróżnicowane

B1 zbiorowiska z małą liczba warstw , bez dominacji krzew i drze

- nietrwałe zbiorowiska bogate w teofity , ałabe zależności między warstwami ( murawy piaskowe)

- trwałe zbiorowiska murawowe i wysoki byliny ( murawy kserotermiczne)

-zbiorowiska krzewinowe i niskich krzewów , dwuwarstwowe, dominacja warstw ( mokre wrzosowiska i torfowiska wysokie)

B2 kilkuwarstwowe zbiorowiska krzewów , leśne , dominacja warstw wyższych

- o 3-warstwowe zb . krzewiaste , uwarunkowane edaficznie , słabo rozwiniete , zbiorowiska epifitów ( łęgi wierzbowo - topolowe)

- wiecej niż 3-warstwowe zb . leśne , klimaksowe , równoważne ze środwiskiem obecna zbiorowiska epifitów , często obficie rozwiniete ( bory szzpilkowe , mezo- lub eutroficzne lasy liściaste)

Zbiorowisko roślinne - jako fitoindykator ( bo uwzględniają wszystkie czynniki) roślin ( amplituda wymagań jest węższa

- są dokładniejsze od pojedynczych

- każda fitocenoza obejmuje rośliny lokalnej flory w konkretnych warunkach ekologicznych

typy fitocenoz odpowiadają określonym rodzajom siedlisk

Zbiorowiska naturalne - przedstawiane są za pomocą map roślinnosci

Roslina potencjalna z map to rzeczywistny potencjał biotyczny siedlisk

Korzysci z map:

- opracowanie map zależności siedlisk a roślinności

To się uwzględnia przy robieniu map:

-typ gleby, - kierunek i natężenie aktualnie dominujących procesów glebowego , sumaryczna żyżność - azot , potas , fosfor , stosunki wodne , kwasowośc , - charakter klimatu

OCENA ŚRODOWISKA NA POZIOMIE GATUNKOWYM

=spis gatunków z oszacowaniem ich pokrycia na podstawie listy ekologicznych liczb wskaźnikowyh( zbiór gatunków wraz z liczbami wyrażającymi reakce gatunków na określony czynnik siedliskowy

albo używa sie średnich liczb wskaźnikowych ( nie zastepuja analizy , ale są szybkie i tanie)

Eurybionty , oligobionty , polibionty

ZASTOSOWANIE FITOINDYKACJI

-ZAŁOŻENIA METODYCZNE

Fitoindykatory- to rośliny , którym autorzy przypisuja wartości liczbowe opowiadajace wymaganiom poszczególnych gatunków względem natężenia każdego z badanych czynników siedliskowych ( glebowych i klimatowych)

Autekologiczna metoda Ellenberga - ocena siedlisk polnych

T- warunki termalne , W- warunki wodne , R- zasobność w CaCO3 , N- zasobność w N , G -aktywność biologiczna gleby

Wymagania zaproponowane przez Ellenberga dla 250 chwastów w liczbach wskaźnikowych

( zakres 1-5 lub 0)

T1- bardzo niskie natężenie ( gatunek wskaźnikowy siedlisk bardzo zimnych)

T5-siedlisk bardzo ciepłych

W1- bardzo mokrych ,W5- bardzo suchych , R1-bardzo ubogie w CaCO3 , R5- bardzo zasobne w CaCO3 , N1- bardzo ubogie w azot , N5- bardzo zasobne w azot , G1- niska aktywność , G5- bardzo wysoka aktywność

INNE SKALE:

Metoda Ellenberga skala 1-9(12) i x- bez zmian lub niejednoznaczne wymagania

L- warunki świetlne ;1- rośliny głębokiego cienia , 5- rośliny pełnego światła

T-warunki cieplne;1- bardzo zimne-strefa borealne , 5-ekstemalnie ciepłe siedliska

K- warunek kontynentalizmu ;1- ekstemalna oceania ( tylko zachodni kres Europy Środkowej

9- ekstemalnie kontynentalny klimat

F- warunki wilgotnościowe;1-skrajnie suche, 12- stale zalewane lub pod wodą

R-warunki kwasowości :1-silnie kwasowe , 9-alkalicznei obojętne z zawartością wapnia

S-zasolenie ;0-brak jonów chlorkowych , 1-gleby ubogie w sól <0,1% Cl , 9- gleby bardzo zasobne>2,3%Cl

Metoda Zarzyckiego 2000 gatunków skala 1-5 (6)

L-warunki świetlne ,1-głęboki cień , 5-pełnia światła

T-termiczne 1-najzimniejszy obszar kraju , 5- najcieplejsze siedliska i mikroregiony=wyz.Miechowska

K-kontynentalizm 1-gatunki atlantyckie 5-kontynentalne

W-wilgotnosć 1-bardzo suche , 5-woda

T-trofizm 1-gleby(woda) skrajnie uboga , 50gleba (woda) bardzo zasobna , przenawozona

R-kwasowość,1-silnie kwaśne pH<4 , 5-bardzo zasadowe ph>7

D- współczynnik granulometryczny gleby ,1-skały i szczeliny skalne , 5- gliny ciężkie i iły

PONADTO:

H-wskażnik materii organicznej ,1-gleba uboga w humus, 5-organogeniczna=bogata w materie organiczną

S-wskaźnik odporności na zasolenie (NaCl)w glebie lub wodzie 1-gatunki tolerujące zwiększoną zawartosć( fakultatywne halofity) 2- na glebach o zwiększonej zawartości NaCl ( obligatoryjne halofity)

M-wskaźnik zawartości metali cięzkich ,1- gatunki tolerujące zwiększoną zawartosć 2-wymagającej zwiekszonej zawartosci metali cieżkich w glebie 9 np. cynodon palczasty0

Gleby węglanowe - groszek bulwiasty

Gleby zasobne w N- komosa biała , Gleby bardzo wilgotne - jaskier rozłogowy ,

Wskażnik zasolenia- solanka kolczysta , aster solny

FITOINDYKACJA NA POZIOMIE GATUNKOWYM JEST BARDZO PRZYDATNA NA MAŁYCH OBSZARACH: - kartowanie warunków np.wilgotnościowych

Zastosowanie : w okresleniu potrzeb np .melioracja albo informacja podczas zagospodarowania terenu

oraz monitoring obszarów zagrożonych , w architekturze krajobrazu ( kształtowaniu zadrzewień i zarośli śródpolnych)

ZBIOROWISKA

Lasy nizinne w klimacie umiarkowanym

zależnie od warunków wodnych ( suche do zalewanych)

oligotroficzne bory np. bagiene, mezotroficzne bory lub lasy mieszane , eutroficzne lasy łęgowe i olsy

HISTORIA

Kiedyś 90% Polski to lasy , mokradła i bagna - teraz poniżej 30%

Często sztuczne drzewostany sosnowe i świerkowe - TyLKO obrzeża puszczy są naturalne

Zbiorowiska leśne wyróżnia: -wielowarstwowa budowa (

● drzewa A (lub A1,A2,A3) -wiecej warstw = większa zasobnosc w składniki pokarmowe

przykład : grądy i łęgi (2-3 piętra) , zb.borów( tylko 1)

●warstwa pokrycia B ● runo leśne C

-poszczególne warstwy zajmuja rośliny o różnych wymaganiach klimatycznych ( konkurencja o wodę i warunki świetlne)

- zmienność wymagań w stosunku do światła ( starsze osobniki lubia poprawe warunków świetlnych)

- długowiecznosć gatunków tworzących drzewostan= makro fanerofity

- osłabiona konkurencja między osobnikami w dojrzałych drzewostanach ( zapewnia długowieczność i stabilność lasów= zmiany w składzie pod wpływem człowieka_

-Różnorodność warunkuje wewnętrzna organizacja asów ( drzewostany wielogatunkowe- korzystne warunki a jednogatunkowe - skrajne)

Np .drzewostan świerków ( regiel górny0 , sosnowy ( na piaskach ) , olsy ( wysoki poziom wody)

jednogatunkowe( przez człowieka ; drzewa domieszkowe nie przekraczają 10%)

TERAZ ZOSTAŁY LASY NA GLEBACH NAJSŁABSZYCH ( SOSNOWE) z powodu rolnictwa

55% bor , olsy i łęgi = 3 % !!!

Potencjalna zbiorowisko roślinne w Polsce powinno składać się z 41,6 % lasów dębowo-garbowych ,8,9%+2% - lasy łęgowe +olsy , bory sosnowe i świerkowe 10+1,2 %

Grądy

=w Puszczy Białowieskiej , Niepołomckiej

-wielogatunkowe,przewaga dębów i gradów , regionalnie lipy , buki , mezo i eutroficzne lasy liściaste

gatunki charakterystyczne ( klon polnu i pospolity , jesion wyniosły , trzmielina , zawilec gajowy)

Dominacja w Europie na glebach brunatnych ( góry na fliszu a na Wyżu - na lessach i rędzinach

- wylesione grądy pod rolnictwo

Cechy: bogactwo fauny i flory , ziuple

Bory mieszane

cała Polska , raczej zachód

-sosnowo-dębowe,,-świerkowo-dębowe , -jodłowo-dębowo-bukowe , Podszycie dość ubogie

Bory suche

niż Polski sosna , lasy widne ( brak podszycia lub trawiaste runo)

Bory świerkowe naturalne

w Karpatach i Sudetach = regiel górny , kwaśnegleby , Na zachodzie wysunięte stanowisko tajgi.

Łęgi nadrzeczne

doliny rzek , starorzecza( wody ruchliwe) , wilgotny las wierzbowo-topolowy

Cechy: - runo bogate z wierzba wiciową i wiklina , z roślinami wilgociolubnymi , bogate ptactwo

Olsy

Lasy porastajace tereny z wysokim poziomem wód gruntowych , utrudniony odpływ , zabagnione , charakterystyczne kępy Runo: porzeczka czarna , kosaciec żółty , więzówka błotna , tojeśc pospolity

Dąbrowa świetlista

typ widnego lasu z przewaga dębu z udziałem sosny , klonów o dośc bogatym podszycie i runie , gatunki ciepłolubne ( leszczyna, sierpik barwierski)

Żyżne buczyny niżowe i górskie

wysokopienne , zwarty las bukowy z jodłą , jaworem , dębem

niewielki udział podszytu , wielogatunowe runo o wiosennym aspekcie

Dolny regiel Karpat i Sudetów , wyżyna Małopolska - gleby brunatne , wytworzone z glin , zwietrzelin skął krzemionkowych i wapiennych

ZBIOROWISKA TRAWIASTE

Murawy kserotermiczne

Klasa Festuco-Brometea , ciepłolubne o charakterze stepowym

- nieliczne w Polsce , niskie zbiorowiska trawiasto-zielne z ograniczoną warstwa krzewów ( Małopolska , Lublin)

-klimat kontynentalny ( bardziej suchy i gorące lato)

-występowanie związane z konfiguracja terenu ( strome zbocza, przepuszczalne podłoże, zasobne w wapń , dość nasłonecznione , ciepłe podłoże i powietrze)

w Karpatach : strome wąwozy , utrwalone piarżyska , podłoże skał wapiennych i sciany sklane , na wychodniach skał wapiennych)

- znaczna część antropogeniczna ( potrzeba koszenia , usuwania krzewów) , bez interwencji zarastaja

Pastwiska

Klasa Molinio-Arrhematheretea

półnaturalne i antropogeniczne darniowe zbiorowiska łąkowe i pastwiskowe na mezotroficznych i eutroficznych niezabagnionych glebach mineralnych i organiczno-mineralnych lub na zmineralizowanych i podsuszonych murszach z torfu niskiego

oraz

antropogeniczne zbiorowiska yzytków zielonych na żyżnych ,swieżych , niezbyt wilgotnych ale i nie suchych glebach mineralnych bez śladu zabagnienia

Łąki grądowe

- bogata flora, wysoka produktywność , wielokośe zbiorowiska rozwijajace sie na niżu lub niższych położeniach w górach

- powstały na skutek wycięcia lasów liściastych i zagospodarowania tych terenów jako łąki kośne ( koszone 2 razy) i umiarkowanie nawożone , poza dolinami rzecznym lub w dolinach z glebami odwadnianymi lub poza zasiegiem wylewów rzek

Charakterystyczną cechą krajobrazu roślinnego jest : strefowość i sekwencja z kilku obszarów zbiorowisk rośinnych.

Przedstawia się to w ujęciu: - rzeczywistym=zbiorowiska rzeczywiste

- w ujęciu potencjonalnym ( zbiorowiska nawiazują do warunków siedliskowych)

Przykład strefowości = góry w Polsce

ANTROPOGENICZNE PRZEMIANY W POLSCE

Synatropizacja = proces przeobrażenia szaty roślinnej

Podział: - zbiorowiska pierwotne z gatunkiem miejscowym ( murawy naskalne)

- zbiorowiska naturalne - noszą ślady degeneracji /podobne przeobrażenia co podczas pożarów np. torfowiska wysokie

-zbiorowiska antropogeniczne - występują gatunki miejscowe ze zbiorowisk pierwotnych ( zdolne do zasiedlenia i rozwoju) oraz gatunki obce , które tworzą nowe kombinacje gatunkowe , PODZIAŁ na zbiorowiska półnaturalne ( np.pastwiska) i zb.synatropijne (tworzone przez gatunki obce)

Ocena degeneracji:

Forma degeneracji - czasowa postać zespołu o swoistych cechach struktury , składu flory i żywotności roślin wyrażająca sposób jego reakcji na określony czynnik

MONOTYPIZACJA - ujednolicenie 0 gatunkowe i wiekowe drzewostanu, uproszczenie struktury , warstwowo ści i zubożenie flory

JUWENILIZACJA- utrzymanie zbiorowisk w młodym stadium rozwojowym (w postaci zrębów) np. w olsach ( wycinanie drzewostanu)

NEOFITYZACJA - ułatwianie wnikania neofitów do składu gatunkowego zespołu lub sztucznie wprowadzenie gatunków geograficznie obcych (czeremcha amerykańska)

GERANIETYZACJA- zwiększenie udziału 1-2 letnich nitrofilnych gatunków np . komosa

RUBIETYZACJA- masowy udział jeżyn w runie przerzodzonego drzewostanu

CESPITYZACJA - rozrost runa trawiastego - ograniczenie liczby i pokrycia gatunków dwulisciennych , dominacja 1 lub2 gatunków ( kostrzewa owcza ,śmiałek

- jest reakcją na wypas na łegach z przerzedzeniem drzewostanu i zniszczenie poszycia, towarzyszy także lasom na gruntach porolnych

PINETYZACJA(borowacenie)-wprowadzenie do drzewostanu lisciastego drze iglastych lub wyeliminowania ich wogóle z lasów mieszanych. W tym sie mieszczą procesy takie jak zręby zupełne lub sztuczne odnowienie drzewostanu. Zmiany w mikroflorze glebowej - odczyn i zasobnośc gleby w N na grądach.

FRUTICETYZACJA - nienormalnie silny rozwój warstw podszycia swkutek prześwietlenia drzewostanu poprzez gospodarkę przerębową lub wniknięcie do drzewostanu drzew światłolubnych np brzoza lub osika

SYSTEM FAZ DEGENERACYJNYCH wg FALIŃSKIEGO

Zakłada ,że charakterystyczna kombinacja gatunków danej grupy roślin ( od klasy do zespołu) ma coraz węższą amplitudę ekologiczną) pod wpływem czynników degeneracyjnych ( zmiany są stopniowe

FAZA 1» zmniejszenie liczby gatunków charakterystycznych dla zsepołu i związku i ich ilosciowości

FAZA 2 »Zanik gatunków charakterystycznych dla zespołu i związku i zmniejszenie ilościowosci dla gatunków w rzędzie

FAZA 3» Zanik gatunków charakterystycznych dla rzędu i ilościowosci dla gatunków w klasie

FAZA4» gatunków charakterystycznych dla klasy

FAZA 5»zanik najtrwalszych gatunków ( o szerokiej amplitudzie ekologicznej)

FAZA6» zanik formacji ( fitocenozy danego typu)

KONCEPCJA HEMEROBII SUKOPPA

Ilościowej oceny synantropizacji fitocenoz -.

Kryteria florystyczne i fitosocjologiczne. Zachowanie fitocenozy wobec działań człowieka

STOPIEŃ 1 Ahemerob - brak wpływu człowieka ( gatunki zbiorowisk wodnych , torfowiska , zbiorowiska nasklae , silna reakcja na zaburzenia. np. Lobelia jeziorna , rosiczka)

STOPIEŃ 2 Oligohemerob tolerują niewielkie oddziaływanie , roślinnosc zbliżona do potencjalnej , nie zanieczyszczone zbiorniki i cieki wodne , naturalne kompleksy leśne

STOPIEŃ 3 Mezohemerob umiarkowane oddzaiływanie człowieka , roślinnosć półnaturalna , stałość zależna od użytkoeania np. pastwiska , cieki wodne klas II i III . Poziom ingerencji człowieka nie powoduje głębokich zmian

STOPIEŃ 4 Euhemerob silne oddziaływanie np galisonoga Fitocenon ruderalny i segetalny=polny. Nawożenie wpływa ale tylko na gatunki wrażliwe

STOPIEŃ 5 Polyhemerob silne oddziaływanie antropogeniczne Fitocenoza na hałdach . Rdesty

STOPIEŃ 6 Metahemerob najsilniejsze oddiaływanie człowieka , wyniszczone organizmy żywe , brak roślin naczyniowych, organizmy pionierkie

wzór na średni poziom HemerobiiH = n*ha * holigo itd./N

Ocena hemerobii ekosystemów

-elementy ożywione , abiotyczne i formy bezpośrednie antropopresji

Kluczem do hemerobii ( jest określenie oceny szaty roślinnej , udziału antropofitów , ukształtowanie terenu , charakteru pofłoża i form bezpośrednich antropopresji)

1.Charakter szaty roślinnej:

- Zonalna ( naturalna , zharmonizowana ze środowiskiem abiotycznym , bez wprowadzonych elementów)

-Zonalna o zmienionej strukturze , dysharmonia ze światem abiotycznym ( lasy gospodarskie)

- Azonalna naturalne zbiorowiska wodne

-Antropogeniczna : - seminaturalna(murawy , pastwiska) , -segetalna(pola uprawne),- ruderalna (sady ogrody, przydroża)

2. Udział antropofitów:

1 . całkowity brak . 2. sporadycznie <5% zadomowione w zbiorowiskach naturalnych czyli agriofity

3.<12% 4. dominują archeofuty i epekofity i gatunki obce < lub > 21% ( pola uprawne)

5. istotny udział epekofitów i efemerofitów ( nowo i nieustabilizowane przybysze) , gatunki obce stanowią >21%

3.Ukztałtowanie terenu

- naturalne , -antropogeniczne (hałdy0

4. Charakter podłoża

- skład granulometryczny i właściwości zgodne z charakterem naturalnym

- czasowo zmienione ( np udeptywane)

- własciwości podłoża trwale i nieodwracalnie zmienione ( np. asfalt)

5. Formy bezposrednie

I. Brak zmian. II. Oddziaływanie tylko do szaty roślinnej III. Zmiany np. po przez udeptywanie

IV. Zmienione właściwości i cechy gleby . V. Totalna zmian środowiska abiotycznego pod wpływem aktywnego czynnika = katastrofa ekologiczna

Waloryzacja

1.Wizje trenowe , studia kameralne

2. Podział terenu na jednostki fitocenony.

3.Wukonanie zdjęc fitosocjologicznych.

4.Rozpoznanie zbiorowiska roślinnego.

5.Mapy cyfrowe

6.Waloryzacja fitocenozy ( pokrycie terenu , obecnośc gatunków chronionych , ochrona prawna siedliska , ciagłość tworzenia ekosystemu , obecnosc pomników , starych drzew , wskaźnik synatropizacji , odległość o d rzek , bagna , dróg itd)

Współczynnik synatropizacji czyli stopień zubożenia ( im więcej naturalnych gatunków tym większa wartosć przyrodnicza

S= Apofity+Antopofity/ C *100 %

C-ogólna liczba gatunków

Obciążenie graniczne runa

O= 5 * W*S/N

W-średnia wrażliwość runa danej fitocenozy , S-współczynnik spoistości gruntu od 0,1-1(spoiste)

N-współczynni nachylenia stoku nachylenie 10 stopni= 1 teren płaski

5- wspołczynnik wymierności = liczba powierzchni zdeptanej przez jedna osobę ( w 1 h - 0,2 ha)

odporny gatunek : zawilec wielokwiatowy , wrażlwy : konwali majowa