Polski system medialny – wykłady

Materiał z wykładów i ćwiczeń, ocena bardzo dobra z ćwiczeń zwalnia z egzaminu.

[e-mail]

Wykład I – 14.02.2012 r.

Czym jest system i czym jest system medialny? W nauce brakuje całościowych analiz związanych z definicją, czym jest system medialny i jak go analizować. Jest jednak kilku badaczy, którzy się tym zajmują, np.: Bogusława Dobek-Ostrowska, Karol Jakubowicz, Walery Pisarek.

System

• Zbiór elementów wzajemnie powiązanych ze sobą i otoczeniem; jest to jednak definicja niewystarczająca, dlatego:

• Względnie izolowana, wyodrębniająca się z otoczenia całość, która jest skoordynowanym wewnętrznie, mającym w miarę trwałą strukturę układem elementów oddziaływujących na siebie nawzajem, a także na system jako całość (Mrozowski);

• Teoria systemowa Eastona: analizuje system pod kątem wejść i wyjść co oznacza, że ważne są relacje systemu z otoczeniem, system nie działa w próżni, o czym pisał Parsons, który wymienił dyrektywy systemowe: osiąganie celów, adaptacja, …. Wszystko to przekłada się na system

• System jest złożoną konstrukcją, nie da się go analizować bez rozebrania na części

Początki systemu medialnego oznaczają analizowanie systemu medialnego w kontekście systemu politycznego

Podejścia do badań systemu medialnego:

1. Politologiczne; Peterson, Schramm – 4 teorie prasy, ogranicza analizowanie systemu medialnego do analizy politologicznej

2. Medioznawcze; skupia się na relacjach systemu medialnego z innymi podsystemami: politycznym, społecznym i kulturalnym, analizuje szerzej te relacje

System medialny (W. Sończyk)

Zbiór instytucji i organizacji biorących udział w procesie masowego komunikowania międzyludzkiego o charakterze periodycznym, są to przede wszystkim środki masowego przekazu, a także instytucje i organizacje uzupełniające ich działalność bądź ją nadzorującą lub kontrolującą; skupia się na instytucjach, pomija procesy, które wpływają na kształt

Całokształt zasad organizacyjnych, ogół norm i reguł, prawnych regulacji odnoszących się do funkcjonowania środków masowego przekazu (zbiór instytucji służących stałemu informowaniu społeczeństwa o aktualnych wydarzeniach oraz ich komentowaniu, a także związane z tym uwarunkowania prawno-społeczne i organizacyjne)

Na kształt systemu medialnego ma wpływ wiele procesów, w jego ramach zachodzi wiele zjawisk, które także wpływają na jego kształt

System medialny (Dobek-Ostrowska)

Zbiór układów strukturalnych i finansowych, limitowanych przez specyficzne i instytucjonalne czynniki, które obejmują problem własności, dostępu do mediów, kontroli środków przekazu i politycznych ograniczeń.

System medialny – najlepsza definicja Pisarka, który określa najlepiej czym jest system medialny.

System medialny a inne systemy

System polityczny, społeczny, medialny – systemy nachodzą na siebie, nawzajem na siebie wpływają, np. na polityczny na medialny przez regulacje prawne i odwrotnie poprzez mediatyzację polityki. System społeczny także decyduje o kształcie systemu medialnego, np. do kogo media będą kierować przekaz, z drugiej strony: media przyczyniają się na popularyzację pewnych zjawisk i odwrotnie.

Elementy systemu medialnego:

• Instytucje nadawcze – radio, prasa, telewizja, nowe media, przekazują informacje

• Instytucje dostawcze – agencje prasowe

• Instytucje samoregulujące – Rada Etyki Mediów, instytucje, które tworzą sami dziennikarze, które kontrolują pracę dziennikarzy, stowarzyszenia, rady

• Instytucje regulujące – Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

• Instytucje wspomagające – agencje reklamowe, reklamodawcy, rynek reklamy (tam dominują media komercyjne i przekazy nastawione na komercyjny odbiór)

• Instytucje dystrybuujące – kolportaż

• Odbiorcy – też kształtują media, decydują o tym, czy dane media funkcjonują czy nie, od preferencji odbiorców zależy też zawartość mediów

Procesy systemu medialnego

Koncentracja kapitału – skupowanie udziałów w poszczególnych mediach, istnieje zatem duża ilość mediów, które należą do tych samych właścicieli, ma to miejsce na terenie jednego kraju, ale nie tylko, koncentracja kapitału nie zna granic, poszczególne państwa mają zapisy antykoncentracyjne, które uniemożliwiają zakup, ale w praktyce można je łatwo obejść

Komercjalizacja mediów – niezależnie od tego, czy to są media prywatne czy publiczne, zmienia się zasady ich funkcjonowania zgodnie z zasadą, że najważniejszy jest zysk, widzowie najchętniej kupią rozrywkę, mamy do czynienia przede wszystkim w kontekście mediów publicznych

Tabloidyzacja – sprowadzanie każdego tematu do kwestii sensacyjnej, wszystko można streścić, powoduje to trywializację tematu

Koncesjonowanie – aby media elektroniczne mogły funkcjonować, trzeba nadawać im koncesję,bo mamy ograniczoną częstotliwość

Cyfryzacja – przechodzenie z nadawania analogowego do cyfrowego, zwiększa się ilość kanałów w ten sposób

Konwergencja – dzięki Internetowi mamy dostęp do kilku mediów, prasy, radia, telewizji, jest związana też z tym, że wystarczy nam komórka aby odbierać np. radio, polega na skumulowaniu funkcji, które do tej pory wymagały posiadania wiele narzędzi

Czynniki kształtujące system medialny:

Warunki społeczno-ekonomiczne – media na początku rozwijały się w krajach liberalnych, gdzie był wysoki poziom szkolnictwa i rosło czytelnictwo, powstawały tam nowe tytuły prasowe, media rozwinęły się później w krajach o wysokim poziomie analfabetyzmu, również w krajach bogatych częściej kupowano gazety niż w krajach ubogich

Systemy wartości – istotne wartości, które kształtowały społeczeństwo w danym państwie, istotna była też wyznawana religia, gdzie była religia protestancka szybciej rozwinęła się prasa ze względu na to, że protestantyzm zwalczał analfabetyzm, zachęcał do samodoskonalenia się jednostki, systemy wartości miały wpływ też na rozwój mediów, jeśli chodzi o ich liczbę

Gwarancje wolności mediów – w krajach, gdzie szybciej ją zagwarantowano, tam szybciej mogły się rozwinąć media masowe, Skandynawia, Stany Zjednoczone. W Polsce było to głównie po odzyskaniu niepodległości, w czasie zaborów wydawano gazety, aby utrzymać polskość. W większości krajach brak tych gwarancji uniemożliwiał rozwój prasy

Stopień scholaryzacji – poziom analfabetyzmu wpływał na rozwój prasy

Zaawansowanie technologiczne – początkowo gazety pisane były ręcznie, potem powielano egzemplarze, współcześnie ma ono wielki wpływ na rozwód mediów

Funkcjonowanie mediów – związane z powyższymi czynnikami

Rynek medialny:

Jest to przede wszystkim: rynek przekazu, czyli informacje które przekazują stacje telewizyjne czy prasa, te same instytucje przekazują nam także przekaz reklamowy, dlatego w dobie komercjalizacji ważny jest także rynek reklamy. Rynek reklamowy przyczynia się do upadku tytułów, które nie są atrakcyjne dla reklamodawcy, dlatego prasa lokalna ma trudności w utrzymaniu się na rynku. Stacje lokalne również mają problemy w funkcjonowaniu na rynku, gdyż rynek reklamowy lokalny jest mniejszy niż ogólnokrajowy.

Rodzaje rynków:

Monopol – kraje autorytarne, tam mamy jeden rodzaj mediów podporządkowany partii, z takim rynkiem mieliśmy do czynienia w krajach komunistycznych, w PRL istniały też wydawnictwa niezależne, dlatego nie należy wskazywać Polski w przykładzie monopolu

Monopson – sytuacja, kiedy mamy wielu dostawców usług, ale jednego odbiorcę i wtedy usługi są bardzo zbliżone

Konkurencja niedoskonała – wielu dostawców, wielu odbiorców, ale dostawcy proponują ten sam przekaz, ich produkty są substytutami, mówi się, że w wielu krajach, także w Polsce, mamy do czynienia z konkurencją niedoskonałą

Konkurencja doskonała – wielu dostawców i odbiorców i inne produkty, które proponują, taką konkurencję w dobie globalizacji trudno znaleźć, uważa się, że są to kraje Europy Zachodniej

Oligopol – kilku dostawców, którzy dzielą się rynkiem między sobą, Europa lat 60, 70, w latach 50. W Wielkiej Brytanii powstała telewizja niezależna

Teorie badania mediów:

Przyczyniają się do tego, że możemy otrzymywać z badań różne wyniki.

Teoria postpozytywistyczna zakłada, że nie należy danego systemu analizować tylko ze względu na funkcje, czy elementy, ale trzeba szukać przykładów poprzez badania empiryczne, ponieważ dawniej powstawało wiele teorii, które przedstawiały modele normatywne, które były niepraktyczne i okazywało się, że stworzono model, który nie funkcjonuje w rzeczywistości

Teoria hermeneutyczna zakłada, że należy badać media i życie społeczne w kontekście tego, jak obiekty badane interpretują swój byt, nie należy badać tylko jak media funkcjonują, ale jak oceniają swoje funkcjonowanie dziennikarze, twórcy mediów, jak role mediów oceniają odbiorcy, teoria daje nam zestaw pytań, do których odpowiedzi w poszczególnych krajach będą różne, tam inne wartości będą ważne, ingerencja partii politycznych w krajach liberalnych na media uznany jest za patologiczny, a gdzie indziej np. w Niemczech za coś normalnego

Teoria krytyczna zakłada (S. Hall) należy badać media w kontekście ich krytycznego funkcjonowania, czyli badamy takie zjawiska które negatywnie wpływają na system medialny, należy nie tylko badać te zjawiska, ale także znaleźć receptę na zniwelowanie tych zjawisk, ta koncepcja nawiązuje do koncepcji Marksa, która zakładała, że jednostka jest zniewolona przez system, w którym żyje i tylko próba naprawy tej sytuacji może doprowadzić do tego, że to zniewolenie będzie mniejsze

Koncepcja normatywna zakłada, że należy badać system pod kątem tego, jak być powinno, czyli jakie elementy powinien zawierać aby prawidłowo funkcjonował, skupia się na tworzeniu regulacji prawnych, wadą tej teorii jest to, że nie bada się w jej ramach stanu faktycznego

4 teorie prasy – P. S. Sibert, T. Peterson, W. Schramm

Teoria została stworzona na gruncie normatywnej

System polityczny – system medialny; system medialny jest odwzorowaniem politycznego, dlatego oparli się na systemach istniejących w latach 50.:

Model autorytarny – wykształcił się w krajach, w których panował autorytaryzm, wykształcił się w warunkach monarszej władzy absolutnej i hierarchicznej – Francja, Wielka Brytania, Niemcy, występował w systemach opartych na dyktaturze, system medialny podporządkowany systemowi politycznemu (silne państwo-słabe media), istniała kontrola mediów poprzez cenzurę, przedsiębiorstwa medialne są własnością prywatną, ale uzależnione od koncesji, najważniejsza była cenzura

Model komunistyczny – media są własnością państwa, media są włączone w procesy polityczne i ideologiczne, których celem jest budowanie umacnianie systemu politycznego, media są traktowane instrumentalnie jako narzędzie w rękach elit politycznych, przykładem Korea Północna, częściowo Kuba

Model liberalny – opiera się na doktrynie liberalnej, na ideach swobód obywatelskich, politycznych i ekonomicznych, prymat jednostki i społeczeństwa nad państwem, a więc prywatne media wspierają prawa obywateli, media mają status „czwartej władzy” (silne media-słabe państwo), funkcje kontrolne sprawuje rynek i prawo, w praktyce okazuje się że największą funkcję sprawuje rynek

Model społecznej odpowiedzialności – media masowe tworzą forum debaty publicznej, celem mediów jest rzetelna informacja, edukacja społeczna, funkcje kontrolne pełni opinia publiczna, prymat interesu społeczeństwa nad jednostki, media prywatne i społeczne

Ten model współcześnie jest dość przestarzała, bo najwięcej krajów zaliczymy do modelu liberalnego i odpowiedzialności społecznej. W ramach tych dwóch modeli okaże się, że mamy wiele krajów, model odpowiedzialności społecznej jest charakterystyczny dla Niemców, Austrii, Francji.

4 wymiary powiązań mediów z polityką (J, Blumer, M. Gurevitch)

Stopień kontroli państwa – to z jakim systemem mamy do czynienia wpływa na to charakter/rola państwa. Państwo, które ingeruje w funkcjonowanie mediów powoduje, że z reguły media są słabe, czasami państwo tworzy regulacje prawne po to, aby funkcjonowały silne media, często państwo ingeruje w zbyt wiele obszarów życia mediów a powinno tylko ustalać regulacje, dla prawidłowego funkcjonowania w krajach liberalnych

Stopień upartyjnienia mediów masowych – związane jest często z formalnymi bądź nieformalnymi relacjami, niekiedy media są zakładane przez partie albo poszczególne stacje czy media są rozdzielane politycznie, są kraje gdzie partie polityczne nie mają wpływa na zarządzanie mediami, ale we Francji jest duży

Stopień integracji mediów masowych z aktorami politycznymi – mamy do czynienia z przenikaniem się świata mediów i polityki, relacje są bardzo bliskie

Legitymizująca się wiara w instytucje medialne – chodzi o zaufanie do systemów medialnych, czy odbiorcy pozytywnie oceniają media, jeśli legitymizacja istnieje tam media są silne

Wykład II

Poziomy organizacji systemu społecznego i systemu komunikowania masowego,

Media masowe nie działają w próżni. Media środowisko to różnego rodzaju gazetki. Media działają w kontekście wpływu różnego rodzaju wpływ: politycznego i ekonomicznego. Najważniejszy wpływ na media ogólnokrajowe mają centralne instytucje. Media lokalne utrzymują relacje z lokalnymi politykami czy lokalnym biznesem.

Struktura szeroko pojętego systemu medialnego…..

Wąskie i szerokie rozumienie systemu medialnego

Wpływ podsystemów – wykres.

Cztery podsystemy wzajemnie na siebie oddziałują. Te zależności są w różne strony, na przykład podsystem polityczny oddziałuje na system medialny poprzez choćby organy regulujące. Kolejnym aspektem jest marketing polityczny, który nasila się w okresie kampanii wyborczej. Politycy wpływają na poszczególne media. Kształt mediów zależy także od wyroków sądowych na przykład odnośnie gwarancji wolności słowa. Są pewne zapisy, które chronią obywateli przed pomówieniem czy nielegalnym wykorzystaniem wizerunku. Organizacje obywatelskie, czyli na przykład stowarzyszenia, związki zawodowe, partie polityczne mają wpływ także na te relacje. Są to podmioty, które pośredniczą między państwem a obywatelami.

Podsystem ekonomiczny coraz bardziej wpływa na kształt systemu medialnego. Reklamodawcy mają duży wpływ na media współczesne, ponieważ media dla nich atrakcyjne mają dużo większe możliwości rozwoju. Te dwa systemy w największym stopniu oddziałują na system medialny. W druga stronę także, system medialny oddziałuje na te podsystemy.

Typologia Hallina i Manciniego

Wynikiem ich badań jest klasyfikacja trzech modeli systemów medialnych. Ta klasyfikacja dotyczy mediów Europy Zachodniej, Kanady i USA. Opiera się na badaniach empirycznych, nie prezentuje schematów z punktu widzenia normatywnego, ale tego jak jest. Ta klasyfikacja staje się jednak coraz mniej aktualna, kiedy analizujemy współczesne systemy.

Liberalny

Demokratycznego korporacjonizmu

Spolaryzowanego pluralizmu

PROFESJONALIZACJA I ROZWÓJ INSTYTUCJI LIBERALNYCH

Kryteria porównywania systemów medialnych:

Są to wyróżnione przez Hallinę i Manciniego. Wpływają na charakter systemu, ale modele powstały na podstawie relacji między tymi czterema czynnikami i trudno zaliczyć jakieś państwo do konkretnego modelu:

Rozwój rynków medialnych, profesjonalizacja, paralelizm polityczny, stopień interwencji państwa.

Bardzo często na siłę zalicza się Polskę do modelu spolaryzowanego pluralizmu, jednak polski system medialny wykazuje także elementy demokratycznego korporacjonizmu. Pewne elementy profesjonalizacji zostają w Polsce spełnione, państwo reguluje relacje między mediami a instytucjami. Te kryteria są istotne do analizowania systemów różnych krajów, ale trudno zaliczyć konkretny kraj do określonego modelu.

Rozwój rynków medialnych

Kształtował się z uwagi na kilka czynników: rozwój prasy, rozwój instytucji liberalnych, procesy historyczne.

System medialny nie kształtował się od razu, poszczególne elementy pojawiały się po kolei. Rozwój prasy w Polsce był dość późny, ale wynikało to z procesów historycznych, które wpływały na to jakie mamy modele współcześnie. Procesy historyczne to rewolucje, na przykład rewolucja historyczna przyczyniła się do powstania wiele tytułów we Francji. Potem te tytuły szybko zanikały. Wojny, rewolucje, zamieszki miały wpływ na to ilość tytułów i tego, czy prasa była wolna, czy nie. Czym innym była wolność w wieku XVII a XVII. Rozwój instytucji liberalnych też przebiegał etapami. Konstytucja Szwecji była pierwszym dokumentem gwarantującym wolność słowa, co nie oznacza że była ona respektowana w praktyce. Innym elementem rozwoju instytucji liberalnych to rozwój sądownictwa. Sądy orzekały w kontekście ochrony dziennikarza czy tytułów prasowych przed interwencją różnych instytucji. Industralizacja wpłynęła także na rozwój prasy, pojawiały się wielkie skupiska miejskie, prasa dla robotników, która kształtowała ich poglądy. Religia protestancka odegrała duże znaczenie, bo w krajach katolickich rozwój prasy był wolniejszy. Na rozwój mediów wpływ miała także kolonizacja, wojna. Wojna miała negatywny wpływ na rozwój mediów. Spowodowała rozwój telewizji, między innymi w USA czy Wielkiej Brytanii. Wszystkie środki były wtedy przenoszone na inne pola, głównie wojenne i nie było środków na rozwój tego mediów. Wojna spowodowała także, że wiele gwarancji związanych z funkcjonowaniem mediów zostało zawieszone. W wieku krajach wprowadzono cenzurę, pojawiły się problemy z dostawą papieru, farby drukarskiej, wielu dziennikarzy pojechało na front. W Polsce jeszcze jeden proces historyczny wpłynął na rozwój prasy: zabory. Polacy nie mając swojej państwowości nie mogli rozwijać mediów. Tytułu, które powstawały były kontrolowane przez zaborców. Kiedy w Europie powstawała prasa masowa, na ziemiach polskich była prasa zaborcza, a nie polska.

Profesjonalizacja a profesjonalizm

Hallina i Mancinni wprowadzili pojęcie profesjonalizacja.

Profesjonalizacja zakłada, że nie mamy jakiegoś stanu permanentnego, a dochodzenie do profesjonalizmu jest procesem, który nieustannie trwa i podlega zmianom. Profesjonalizm jeszcze niedawno inaczej był definiowany, bo inne były standardy. Profesjonalizm zakłada pewien stan permanentny, gdyby był dany raz na zawsze. Skupiamy się jednak na profesjonalizmie. Profesjonalizacja odnosi się bardziej do koncepcji Halliny i Mancinniego.

Profesjonalizm jako pojęcie analizuje się w kontekście wiedzy, umiejętności, które powinna posiadać osoba wykonująca jakiś zawód. W przypadku lekarza czy prawnika mamy do czynienia z określoną wiedzą, którą trzeba posiadać, aby wykonywać zawód. W przypadku dziennikarstwa i związanego z nim profesjonalizmu tej wiedzy nie trzeba posiadać. Ta wiedza, którą dysponują dziennikarze, nie jest jakimś elementem długotrwałej edukacji. Z tego też względu dziennikarz powinien cechować się pewnymi walorami, które spowodują, że nie będzie się tego profesjonalizmu pomijać.

Wyznaczniki profesjonalizacji dziennikarza (Hallin, Mancini)

1. Autonomia dziennikarska – niezależność, odrębność, brak nacisków. Dziennikarz powinien świadczyć usługi zgodnie z umową zatrudnienia w przedsiębiorstwie. W dziennikarstwie mówimy bardziej o autonomii mediów niż samego dziennikarstwa. Są opinie, że w Polsce niezależnych dziennikarzy jest kilkunastu. Większość dziennikarzy to pracownicy mediów, robotnicy. Media są niezależne, nikt nie wywiera na nie nacisku, mogą prezentować tematy i nikt ich nie powinien karać.

2. Odrębne normy zawodowe – regulacje tworzone przez państwo, jest to jednak przede wszystkim samoregulacje, czyli tworzenie norm przez samych dziennikarzy.

3. Służba interesowi publicznemu – dziennikarz nie powinien realizować swoich własnych interesów. Praca dziennikarza powinna być związana z realizowaniem wielu interesów społecznych. Bardzo często w praktyce dziennikarze sprzymierzają się na przykład z politykami, aby zdyskredytować innych.

Triada profesjonalizmu (L. Szot)

Najważniejszy jest warsztat – zdobywamy go poprzez doświadczenie, w wyniku pracy.

Potem wiedza, czyli pewien podstawowy zestaw teorii na temat społeczeństwa, funkcjonowania społeczeństwa w praktyce. Dziennikarz musi orientować się w sytuacji politycznej i ekonomicznej kraju.

Na szczycie trójkąta mamy etykę, czyli postępowanie według zasad, które są zgodne z wartościami akceptowanymi przez społeczeństwo i ustalonych głównie przez samych dziennikarzy.

Elementy kształtujące profesjonalizm (Mcquail):

Istnienie szkolnictwa zawodowego dającego szansę zdobycia wiedzy, niezbędnych umiejętności. – dziennikarz powinien orientować się w świecie, szkolnictwo zawodowe jest związane z istnieniem studiów, szkoleń, kursów.

Istnienie systemu wejścia do zawodu (licencja, rejestr kart prasowych) – w niektórych krajach, aby zostać dziennikarzem trzeba należeć do ogólnokrajowego stowarzyszenia dziennikarza. W niektórych krajach trzeba zdać egzamin, są również różnego rodzaju licencje. W Polsce, aby zostać dziennikarzem trzeba posiadać legitymację prasową. Te ograniczenia nie przekładają się na wysoki poziom profesjonalizmu w praktyce.

Istnienie organizacji – w krajach o wysokim poziomie profesjonalizmu mamy do czynienia z wieloma organizacjami dziennikarskimi. Praktyka pokazuje, że nie ma to jednak wpływu na poziom profesjonalizmu. Na przykład w Polsce mamy wiele stowarzyszeń, które pokazują tylko jednolitość środowiska dziennikarskiego. Te organizacje są też dość słabe. To, że jest ich dużo, nie oznacza że mają realny wpływ na dziennikarzy.

Instytucje kodeksu etycznego i korporacyjnego sądownictwa – te kodeksy są, ale nie są przestrzegane. Jeśli ktoś nie przestrzega jedyną karą może być wydanie oświadczenia przez Radę Etyki Mediów o złamaniu zasady, które jest publikowane. Nie jest to jednak istotna sankcja.

Akceptacja i społeczne uznanie zawodu dziennikarza – w Polsce jest z tym coraz gorzej. W latach 80. Badaczka Curry prowadziła w Polsce badania polskiego dziennikarstwa. Okazało się, że pomimo to, iż dziennikarze pracowali w trudnych warunkach (cenzura itd.) w Polsce wytworzył się etos zawodowy, że dziennikarz cieszył się dość wysokim uznaniem. Po 89 roku, kiedy doszło do zmian politycznych i ekonomicznych, dziennikarzom łatwiej było dostosować się do nowych warunków dzięki prestiżowi. Szeroki dostęp do zawodu dziennikarzy nowych wpłynął na osłabienie prestiżu. Wpłynęły na to zmiany ekonomiczne i polityczne. Zawód dziennikarza stał się zawodem w wielu przypadkach nisko płatnym, presja wydawcy, trudne warunki pracy. Pojawiła się tabloidyzacja dyskursu medialnego.

Wyznaczniki profesjonalizmu

Dziennikarze jako grupa zawodowa:

Wpływa na to wiele elementów, po pierwsze wielkość grupy. Kiedyś dziennikarstwa było zawodem elitarnym, współcześnie istnieje problem z określeniem tego, kto jest dziennikarzem, a kto nie jest. Obecnie dziennikarzem jest ten, kto wykonuje jakąś pracę na rzecz redakcji. Dziennikarzem może tez być osoba, która wykonuje jakieś zlecenia dla portali internetowych. Jest dyskusja, czy blogger jest dziennikarzem. Jeśli posiada swojego bloga i nie wykonuje pracy dla kogoś, to nie jest dziennikarzem. Jeśli jakiś portal internetowy zleciłby prowadzenie bloga jakiejś osobie, to ona zgodnie z prawem prasowym jest dziennikarzem. interpretacja tego prawa w dużej mierze zależy od sądów i jest czyniona na korzyść dziennikarzy. Ważne jest czy grupa jest homogeniczna czy nie.

Kolejny czynnik to integracja środowiska, czy jest ono skłócone czy nie. Wiele mediów uczestniczyły przy powoływaniu Rady Etyki Mediów. Obecnie jest ona krytykowana, wiele mediów zrezygnowało z sygnowania Karty Etyki Mediów.

Prestiż społeczny jest kolejnym elementem.

Kultura dziennikarska – dziennikarz powinien kierować się przede wszystkim rzetelnością, nie powinien szukać tylko sensacji, aby nie krzywdzić odbiorców. Dziennikarz powinien posiadać swoje poglądy, ale mając do czynienia z mediami, które nie mają określonej linii ideologicznej, dziennikarze nie powinni ukazywać swoich emocje. Często dziennikarz lub media wydają wyroki sądowe, zanim sąd orzeknie o winie danej osoby. Dziennikarze przyjmują na siebie zatem za dużo ról. To nie oznacza, że dziennikarz powinien racjonalnie podchodzić do wszystkich tematów, ale nie powinien oskarżać czy atakować rozmówców.

Edukacja dziennikarzy:

Formalna edukacja zawodowa nie oznacza wysokiego poziomu profesjonalizmu.

Rozwój szkolnictwa zawodowego jest imponujący, co nie przekłada się na poziom profesjonalizmu. Jest to tendencja ogólnoświatowa, dochodzi do pauperyzacji zawodu dziennikarza.

Zrzeszenia dziennikarzy:

Stowarzyszenie dziennikarzy Polskich 1951

Stowarzyszenie Dziennikarzy RP 1982

Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy 1991

Związek Zawodowy Dziennikarzy Radia i Telewizji

Związek zawodowy Dziennikarzy i Pracowników Mediów Regionalnych 2009

Centrum Monitoringu Wolności Prasy SDP 1996

Izba Wydawców Prasy 1995

Rada Etyki Mediów 1995 – miała stać na straży niezależności dziennikarzy, miała pilnować, aby dziennikarze postępowali zgodnie z zasadami. W praktyce stała się bardzo upolityczniona, co było skutkiem tego, że nie reagowano na wszystkie naruszenia etyki dziennikarskiej a jej szefowie mieli swoje polityczne sympatie. Zadaniem Rady jest wydawanie oświadczeń na podstawie skarg, które do niej trafiają. Analizuje ona te skargi i wydaje oświadczenie. W roku 2011 było ich zaledwie cztery, co sprawia że Rada jest mało skuteczna i mało analizuje rynek medialny. Przykładem jest oświadczenie REM, 10 stycznia 2012. Dotyczyło ono Super Expressu, który zamieścił zdjęcie prokuratora Mikołaja Przybyła w kałuży krwi, który chciał popełnić samobójstwo.

Instytucje samoregulacji:

Karta Etyczna Mediów

Kodeks Etyki Dziennikarskiej – kodeks SDP

Dziennikarski Kodeks Obyczajowy

Deklaracja Ideowa KSD

Kodeks Dobrych Praktyk Wydawców Prasy

Są też kodeksy poszczególnych mediów. Zawierają bardzo ogólne normy. Nie mniej jednak nie zmienia to faktu, że powinny być przestrzegane. W praktyce o tych kodeksach niektórzy pracownicy mediów zapominają i nie wiedzą, że nawet one istnieją. Wielu uważa, że jest to przestarzała forma, która nie ma żadnego znaczenia dla praktyki.

INSTRUMENTALIZACJA:

Kontrola nad mediami sprawowana przez aktorów zewnętrznych (polityków, partie, grupy, ruchy społeczne oraz gospodarcze) dążących do wpływów politycznych celem realizacji interesów politycznych.

Z instrumentalizacją mamy do czynienia nawet w krajach liberalnych, istnieją jednak pewne gwarancje, których nie powinno się przekraczać. Są jednak pewne grupy nacisku, które dążą do kreowania wizerunku

RZETELNOŚĆ ZAWODOWA: dalej kryteria profesjonalizmu

Oddzielenie faktów od komentarza i opinii - jest to istotne, ponieważ komentarze przedstawiają zjawiska w sposób subiektywny.

Przestrzeganie reguł zdobywania i wykorzystania informacji – zdobywanie informacji zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego, czyli nieużywanie podstępu czy szantaży.

Konkretność, dokładność, uczciwość, wiarygodność i odpowiedzialność za słowo – jeśli dziennikarz naruszy dobro osobiste, powinien być świadomy tego, że zostanie pociągnięty do odpowiedzialności. Ważna jest także dokładność, aby nie wprowadzić opinii publicznej w błąd.

Dochowanie szczególnej staranności - wykorzystanie kilku źródeł. Trudno jednak, aby materiał był przedstawiony dokładnie, kiedy dziennikarz ma kilka godzin na jego przygotowanie i pracuje pod wpływem czasu.

Przestrzeganie prawa – często dziennikarze omijają prawo, uważając że można je złamać, w celu zdobycia ważnej informacji.

PREZCZYNY DEPROFESJONALIZACJI DZIENNIKARZY (T. Witschge, G. Nygren):

Szybkie tempo pracy – dziennikarz produkuje materiał w kilka godzin, nie zdobywa informacji z kilku źródeł

Wysokie wymagania wobec dziennikarzy – musi być reporterem, montażystą, musi posiadać wiele umiejętności, ponieważ w redakcjach dąży się do tego, aby ciąć koszty. Dziennikarz musi wykazywać zatem wiele umiejętności.

Formatowanie mediów – dziennikarz musi wpisać się w format medium, w którym pracuje. Często są to informacje sensacyjne, bardzo często dziennikarz musi pisać krótkie informacje, w których nie da się zawrzeć ważnych kontekstów.

Dziennikarstwo interaktywne – z jednej strony poszerzenie się grona dziennikarzy, którzy niekoniecznie mogą posiadać umiejętności, z drugiej strony, dziennikarstwo to spowodowało, że odbiorcy chętniej czytają informacje na portalach niż kupują gazety, co wpłynęło na zatrudnienie i finanse

Presja wyników finansowych – nie tyle liczy się rzetelność, ale chodzi o to, aby przekaz przyniósł zysk

PROLETARYZACJA DZIENNIKARZY (J. Volek)

Dziennikarz jest robotnikiem:

Wpływa na to:

Komercjalizacja zawartości – przekaz dostosowuje się do odbiorcy, jest nakierowany na to, co można sprzedać, a sprzedać można generalnie rozrywkę: infotainment

Niskie wynagrodzenie dziennikarzy – wpływa na to duża konkurencja na rynku dziennikarzy i mediów.

Wpływ na zawartość – grupy społeczne mają wpływ na zawartość przekazu, dziennikarz sam nie decyduje o tym, co chciałby zaprezentować. Decydują o tym na przykład wydawcy. Są również naciski z zewnątrz, na przykład od reklamodawców.

Niska autonomia dziennikarska

Niski prestiż zawodu – związany jest przede wszystkim z warunkami pracy dziennikarza. Coraz częściej tworzenie serwisu informacyjnego opiera się na rozrywce

Wykład III

Determinanty problemów etycznych polskiego dziennikarstwa (B. Nierenberg)

Brak tradycji i etosu zawodowego – nie jest do końca istotną przyczyną, gdyż badania amerykańskie dowodzą, że w przypadku polskiego dziennikarstwa tradycja dziennikarska istnieje i pewien etos się zachował. W ciągu ostatnich 20 lat nie wytworzyły się jednak pewne wspólne standardy.

Upolitycznienie mediów – sytuacja, kiedy media które z definicji powinny być niezależne są pod naciskiem polityków, partii, państwa

Skłócenie środowiska – każda redakcja ma swoje zasady, skłócenie wynika także z prezentowania ideologicznych opinii przez dziennikarza, zwłaszcza mediów drukowanych. Brakuje wspólnych zasad. Przykład „Wprostu” pokazuje, że dziennikarze, którzy mają wyraziste poglądy, nie mogą pogodzić się ze zmiana linii programowych pisma. Na skłócenie środowiska ma także wpływ czynnik ekonomiczny, konkurencja jest bardzo duża, dziennikarze pracują w ciężkich warunkach.

Brak mechanizmów kontroli źródeł informacji – często źródła są wynikiem niezgodnych z prawem działań. Instytucje nie cieszą się szacunkiem, ich zasadność jest negowana.

Nieznajomość zasad etycznych – nieznajomość tych zasad nie wynika z ignorowania zasad, ale z tego, że nowy pracownik jest pracownikiem, musi wykonywać określone zadania, które nie odnoszą się do zasad etycznych.

Wykorzystanie mediów do celów dziennikarza – objawia się jako promowanie ściśle określonych poglądów związanych z własnymi, partykularnymi, prywatnymi opiniami. Często zapomina się o tym, że dziennikarz powinien prezentować szerokie spektrum opinii, nawet wówczas, gdy się z nimi nie zgadza.

Komercjalizacja mediów – zawód nie jest już wolny, dziennikarz jest robotnikiem, który musi coś wykonać

Tolerowanie zachowań nieetycznych – zachowania takie nie są krytykowane. Krytyka nie jest silna na tyle, aby zmienić postępowanie dziennikarza albo jest wybiórcza. Niektórzy dziennikarze są po prostu mniej lub bardziej lubiani w swoim środowisku.

Brak dziennikarskich autorytetów – współcześnie trudno szukać dziennikarzy, którzy starają się pracować zgodnie z zasadami etyki dziennikarskiej. Nawet jeśli istnieją to młodsze pokolenie nie do końca respektuje te zasady, nie traktując swoich starszych kolegów jako autorytety. Wynika to z czynników ekonomicznych, bo dziennikarz musi wpisać się w zasady danego medium.

Te czynniki wpływają na stan profesjonalizmu dziennikarskiego, są powiązane z czynnikiem politycznym i ekonomicznym.

PARALELIZM POLITYCZNY I ROLA PAŃSTWA

Paralelizm odnosi się do odwzorowania w systemie medialnym pewnych tendencji. Nie ukształtował się dzisiaj, a z chwilą rozwinięcia się prasy. Zauważono, że dzięki medium można kształtować opinię masową. Odkąd powstała prasa, politycy zainteresowali się mediami i zaczęli na nie wpływać. Był on zauważalny w dwóch aspektach. Z jednej strony powstawała prasa partyjna. Z drugiej stronie wpływ polityczny był niezależny także w niezależnych tytułach. Wynikało to z sympatii ideologiczno-politycznych. Wiele tytułów reprezentowało określoną linię polityczną. Na przykład w Danii w większości miast 4 partie polityczne dominujące miały swoje tytuły. Rynek prasy w miastach niewiele się różnił zatem. Odbiorcy niezależnie od poglądów wybierali tytuł, który im odpowiadał. Czyli zasada pluralizmu została spełniona. Każdy z czytelników mógł dotrzeć do prasy zgodnej ze swoimi poglądami.

Paralelizm:

Systemowy, partyjny, polityczny.

Różnica odnosi się do zakresu, który będzie wpływał na system mediów. Najbardziej wąski jest system partyjny. Jest to pojęcie, które powstało dzięki pracy C. Seymour – Ure. Zakładał, że systemy mediów odzwierciedlają systemy polityczne. Paralelizm na Zachodzie przejawia się głównie w mediach drukowanych. W wielu krajach nie tylko partie polityczne, ale także grupy społeczne miały wpływ na te media i dlatego paralelizm określano jako polityczny, zaznaczając, że nie tylko media mają wpływ na media, ale cały system polityczny. W polskiej literaturze Karol Jakubowicz prezentuje podejście paralelizmu systemowego, ponieważ uważa, że czynnik polityczny ma wpływ na media, ale generalnie cały system społeczny wpływa na to, jak media wyglądają i jakie prezentują poglądy.

Hallin i Mancini wymieniają kilka elementów paralelizmu politycznego:

Zawartość mediów – w jaki sposób media prezentują informacje o polityce, czy dzięki tej zawartości możemy stwierdzić, jaką opcję popierają.

Połączenia organizacyjne między mediami i partiami – mogą wynikać z formalnych i nieformalnych przesłanek, ale generalnie chodzi o relacje między politykami i dziennikarzami

Skłonność dziennikarzy do aktywności politycznej – czy dziennikarze chętnie wchodzą w role polityczne, czy na przykład kandydują w wyborach. Na przykład Mussolini, Berlusconi, który jest właścicielem mediów. W systemie spolaryzowany…

Stronniczość odbiorców mediów – wynika z tego, czy odbiorcy posiadają określone poglądy polityczne, czy ideologiczność ma dla nich znaczenie, czy interesują się polityką. Jeśli nie, nie będą interesować się mediami, które prezentują polityczne treści. Media dostosowują swój przekaz do odbiorcy

Rola i praktyki dziennikarskie – czy są tylko dziennikarzami czy także komentatorami i spełniają szereg innych funkcji

ZAWARTOŚĆ MEDIÓW

Zaangażowanie ideologicznie a eskapizm

Zaangażowanie ideologicznie – prezentują treści polityczne

Eskapizm – unikają treści politycznych, jeśli tematyka polityczna się przejawia, to tylko w neutralnych opiniach, chodzi o trzymanie się daleko od polityków

Funkcje mediów względem partii politycznych i rządów w kontekście zawartości:

Publikacja licznych komentarzy – mogą być niezależne i bezstronne (dziennikarze starają się prezentować komentarze o zróżnicowanych opiniach, aby nie spowodować, że będą uznawane za stronnicze), agresywny atak (media uznały, że działania polityków są naznaczone patologiami, nastawione na to są media o określonej linii programowej, np. w Polsce media Tadeusza Rydzyka)

Prezentacja neutralnych informacji

Rzecznicy polityków – media jako rzecznik polityki, silne zaangażowanie mediów

Logika partii politycznych a logika mediów

Partie polityczne dążą do tego, aby jak najwięcej informacji się o nich ukazało, ale w pozytywnym kontekście. Media chcą sprzedać informacje, sprzedają się sensacyjne. Politycy, aby znaleźć się w medialnej agendzie, starają się dopasować do logiki mediów. Najczęściej ciekawe informacje związane są z kreowaniem negatywnego wizerunku przeciwnika politycznego, prezentując o nim sensacyjne wiadomości, przedstawiają go w złym świetle, na przykład dziadek Tuska. Bardzo często prezentowane są informacje kontrowersyjne.

Połączenia organizacyjne między partiami i mediami:

Wynikają z aspektów formalnych i nieformalnych.

Formalne czyli mamy do czynienia z prasą partyjną, czyli powołaną przez partię i połączenia są jasne. W przypadku mediów elektronicznych wynika to ze specyficznego powołania mediów. Sejm, senat i prezydent powołują członków Rady, którzy wybierają rady nadzorcze i tak dalej.

Połączenia nieformalne wynikają z tego, że te dwa zawody są często zmaterializowane w jednej osobie albo wynikają z koneksji rodzinnych.

5 sposobów upartyjnienia mediów (Blumler, Gurevitch)

Najwyższy – media są własnością polityków, w Polsce przykładem takim była Trybuna. Rzeczpospolita po części należy także do Skarbu Państwa, ale upartyjnienie jest tutaj najwyższe.

Wysoki – dobrowolne popieranie danej partii, Nasz Dziennik

Średni - wynika z warunkowego poparcia danego medium, na przykład TVN, Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita

Niski – popierają daną partię ad hoc, kiedy jest istotna kwestia, w ramach integracji społeczeństwa w ramach UE popierano politykę rządu

Najniższy – w ogóle media nie prezentują treści, są neutralne, nie angażują się w żadne zjawiska, eskapizm

Modele relacji aktorów politycznych i mediów masowych (Blumler i Gurevitch)

Model wymiany zakłada, że działa logika mediów i partii politycznych, czyli każda ze stron ma coś do zaoferowania. Dziennikarze potrzebują informacji, a świat polityki wypełnia zawartość przekazów, dlatego ciągłe kłótnie z politykami czy negowanie ich działalności nie ma sensu. Z drugiej strony politycy potrzebują dziennikarzy, kanału prezentowanie informacji, mediów. Opozycja także potrzebuje mediów, aby krytykować. Ten model występuje w wielu krajach, gdyż racjonalne podejście pokazuje, że każda ze stron potrzebuje drugiej. Na przykład PiS i Radio Maryja.

Model adwersarzy – media traktują polityków jak wrogów. Polityka to patologia, należy wychwytywać działania polityków niezgodne z prawem. Dziennikarze są kontrolerami, śledzą polityków, ich potknięcia, co przejawia się konfliktem między partiami a dziennikarzami i politykami. Na przykład w 2008 bojkot TVN i TVN24 przez PiS. Bardzo wielu polityków łamało ten bojkot, jednym z nich był Zbigniew Girzyński, udzielając wywiadów.

SKŁONNOŚCI DZIENNIKARZY DO AKTYWNOŚCI POLITYCZNEJ

- angażowanie się w kampanię wyborczą

- rzecznicy prasowi, którzy rekrutują się z dziennikarzy

-działalność polityczna, dziennikarz staje się politykiem

Wielu polityków polskiej sceny politycznej zaczynało od dziennikarstwa. Te relacje, ta skłonność do łączenia tych dwóch zawodów jest bardzo duża. W wielu sytuacjach politycy również prezentują swoje opinie w postaci artykułów, to też jest forma ekspresji dziennikarskiej, na przykład Donald Tusk. Bardzo często politycy aspirują do tego, aby kształtować opinię publiczną w sposób, z którego korzystają dziennikarze.

STRONNICZOŚĆ ODBIORCÓW MEDIÓW

Preferencje polityczne odbiorców a media o określonej linii ideologicznej

Preferencje przejawiają się poprzez zakup określonych tytułów, ponieważ jest zapotrzebowanie na takie media, to one istnieją. Współcześnie media, które w jasny sposób prezentują linię polityczna cieszą się dużo mniejszym zainteresowaniem polityków, gdyż poglądy są wyznawane przez niewielką grupę osób i zawężają swoją grupę docelową.

ROLE I PRAKTYKI DZIENNIKARSKIE

Komentator, kontroler, moralizator

Charakterystyczną cechą polskiego dziennikarstwa jest to, że dziennikarz komentuje. Dziennikarz zawsze podsumowuje to, co jest w materiale w charakterystyczny sposób. Okazuje się, że niektórzy w ironiczny sposób podchodzą do poważnych tematów.

Dziennikarz jako kontroler jest charakterystyczne dla dziennikarstwa śledczego, ale także w przekazywaniu treści politycznych, ponieważ chcą znaleźć coś kontrowersyjnego.

PLURALIZM

To pojęcie występuje w trzech aspektach:

1. Wewnętrzny a zewnętrzny

Wewnętrzny jest charakterystyczny dla krajów, gdzie struktura mediów jest mało rozwinięta. W ramach jednego medium staramy się zaprezentować szeroką gamę opinii, na przykład media drukowane w krajach liberalnych i media elektroniczne w większości krajów.

Zewnętrzny polega na tym, że mamy rozbudowaną strukturę rynku. Poszczególne media prezentują określoną linię, ale jest ich tak dużo, że każdy znajdzie coś dla siebie. Medium prezentuje opcję ideologiczną, ale mediów jest dużo i każdy znajdzie coś dla siebie, na przykład prasa w krajach demokratycznego korporacjonizmu. W Polsce możemy mówić o pluralizmie zewnętrznym.

1. Jednostkowy a organizacyjny

Jednostkowy jest charakterystyczny dla krajów liberalnych, czyli prezentowanie poglądów charakterystycznych dla jednostki, czyli jest szeroka gama poglądów, aby każdy znalazł coś dla siebie. Prymat jednostki nas społeczeństwem

Organizacyjny polega na prezentacji poglądów zbieżnych z poglądami grup organizacyjnych, na przykład Szwecja. Prymat społeczeństwa nad jednostką. Celem medium jest prezentowanie wartości ważnych dla grup społecznych, demokratyczny korporacjonizm. W Polsce wydaje się, ze aspekt organizacyjny przeważa, ale nie jest to do końca jednoznaczne, gdyż Polacy tak bardzo nie jednoczą się w grupy społeczne.

1. Sfragmentaryzowany a umiarkowany

Sfragmentaryzowany – jest dużo partii politycznych. Jest więc dużo prób podporządkowania mediów przez partie, które chcą realizować swoje interesy. Z reguły media są upolitycznione. Często dochodzi do alternacji władzy.

Umiarkowany – rynek partyjny jest zagospodarowany, stabilny, partie prezentują interesy, ale wpływ na media ukształtowany jest przez czynniki historyczne, wynika z ustrukturyzowanego ukształtowania społeczeństwa. Jest to charakterystycznego dla modelu demokratycznego korporacjonizmu. W Polsce obecnie również.

MODELE ZARZĄDZANIA PUBLICZNYMI MEDIAMI ELEKTRONICZNYMI

Model rządowy – charakterystyczny jest dla krajów, gdzie demokracja się kształtuje, rząd ma bezpośredni wpływ na zarządzanie mediami publicznemu poprzez na przykład wybieranie prezesa. Współcześnie ten model jest w opinii niektórych w modelu spolaryzowanego korporacjonizmu. Ten wpływ wynika dzisiaj z nieformalnych zależności.

Model profesjonalny – charakterystyczny dla Wielkiej Brytanii, Szwecji. Charakteryzuje się jasną separacją ról. Media są pośrednio powoływane przez polityków, którzy powołują pośrednio personel mediów. Wiąże się jednak, że osoby, które są powoływane są profesjonalistami, nie popierają partii politycznych, mają doświadczenie w mediach. W Polsce politycy nie chcą powoływać ludzie, którzy nie będą realizować ich polityki.

Model parlamentarny – wpływ partii, które w parlamencie mają większość na media. Z takim modelem mamy do czynienia w Polsce. Partia dominują mianuje personel mediów i kontroluje media, najczęściej jest to kontrola finansowa. Politycy zatwierdzają sprawozdania finansowe mediów. Zgodnie z prawem politycy mają kontrolować finanse a nie zawartość, ale zgodnie z polskim prawem media publiczne powinny realizować misje i wydawać pieniądze na programy misyjne. Jak to skontrolować? Rozdzielenie tych funkcji jest istotne, bo jeśli politycy rozliczaliby media z zawartości, to wpływy byłyby bardzo duże.

Model obywatelski – różnica z powyższym jest taka, że wpływ mają także grupy społeczne, związki zawodowe. Model charakterystyczny dla Niemiec. W praktyce odnosi się to dużych grup społecznych, które są wpisane w strukturę społeczną kraju. Nowe grupy społeczne nie mają dostępu na zarządzanie mediami.

Aspekt zarządzania jest związany z kolejnym czynnikiem, który decyduje o wykształceniu określonego modelu, mianowicie rola państwa.

ROLA PAŃSTWA

Państwo może wpływać poprzez ustawodawstwo:

Konstytucja, Ustawy medialne, Prawo prasowe, rozporządzenia

Wolność mediów i pozycja ustrojowa KRRiT jest zapisana w konstytucji.

Ustawy medialne – w niektórych państwach mamy kilka ustaw. One już w szczegółowy sposób określają zasady funkcjonowania mediów w danym kraju.

Prawo prasowe – współgra z ustawami medialnymi.

Rozporządzenia są uszczegółowieniem ustaw.

OBSZARY REGULACJI

Mogą być wąskie i szerokie. W krajach liberalnych jest ich bardzo mało.

Obszary regulacji:

Zniesławienie, naruszenie dóbr – wolność słowa w Europie jest traktowana na równi z innymi wolnościami, w prawie amerykańskim występuje hierarchia i wolność słowa występuje ponad innymi wolnościami. Zatem usprawiedliwia ona wszelkie publikacje dziennikarskie.

Tajemnica zawodowa dziennikarzy – aspekt, który pozwala chronić źródło dziennikarskie. Na podstawie nakazu sądu dziennikarz musi upublicznić źródło do wiadomości sądu.

Dostęp do informacji rządowej – ograniczeniem jest kwestia tajemnicy państwowej. Jest zapewniony dzięki kontaktom z rzecznikami.

Koncentracja mediów – w wielu krajach są zapisy antykoncentracyjne, które dążą do zachowania pluralizmu. Współcześnie te zapisy nie są do końca przestrzegane. Czynnik ekonomiczny wygrywa z politycznym

Prawo wyborcze – w Polsce mamy obwieszczenie kto i kiedy może prezentować informacje w bezpłatnych blokach wyborczych

Koncesje – bez koncesji trudno byłoby funkcjonować mediom elektronicznym

Kontrola finansowa przejawia się na kilku poziomach:

Przepisy dot. Reklamy – w Polsce jest zakaz reklamy napojów wysokoprocentowych

Subsydia – dąży się do dotowania tytułów nierentownych w sposób pośredni (zwolnienie z podatku) i bezpośredni (dofinansowania)

Państwo jako właściciel mediów – kontrolowanie sprawozdań finansowych

Koncesje – pośredni czynnik związany z tym, że państwo może utrudnić danemu medium rozwój i zdobywanie zysków, gdyż przyznając koncesje bądź nie, dane medium ma możliwości rozwoju.

Zapisy dotyczące koncentracji mediów – Przykładem jest próba zakupu przez Agorę udziałów w Polsacie.

Wykład IV

ROLA PAŃSTWA:

Kontrola programowa (regulacja zawartości):

Może być także sprawowana przez Rady programowe, które są powoływane przez media. W składzie ich zasiadają eksperci i powinny być niezależne od władzy

Zakaz reklamy napojów alkoholowych i tytoniowych

Zakaz reklamy skierowanej do dzieci

Ochrona istotnych wartości

Mianowanie personelu mediów:

Członkowie KRRiT – powinny być osoby bezpartyjne, specjaliści, dziennikarze, powoływani są przez prezydenta, sejm.

Rady nadzorcze – rady wybierają zarząd i prezesa.

Prezesi TVP, PR

władza racjonalno-legalna:

Max Weber wyróżnił 3 rodzaje władzy: racjonalna, legalna która odnosi się do przepisów i przestrzeganiu tych przepisów,

Tam, gdzie władza racjonalna jest:

Słaba – mała autonomia dziennikarzy

Tam, gdzie władza racjonalna jest silna:

Silna – duża autonomia dziennikarzy

W krajach liberalnych czy modelu demokratycznego autonomia dziennikarzy jest dużo większa.

KLIENTELIZM:

Koncepcja zakładająca, że media są klientami partii, grup społecznych, instytucji ekonomicznych. W ramach tego zjawiska są traktowane jako instrument realizujący cele różnych grup. Nie przestrzega się zatem norm prawnych, aby wpisać się w partykularne cele. To z kolei prowadzi do mniejszego stopnia profesjonalizmu. Mamy do czynienia z prywatnym modelem komunikowania, czyli media działają w interesie jednostek, nie dla realizacji publicznych celów, wartości, realizują prywatne cele grup, partii politycznych.

TRANSFORMACJA SYSTEMU MEDIALNEGO W POLSCE (od monopolu do duopolu)

Transformacja dokonuje się permanentnie. Na rynku mediów powstają nowe media, inne upadają. Zachodzą tak liczne procesy, że systemy medialne zmieniają się nieustannie. Transformacja dokonała się wraz z przemianami społecznymi i politycznymi, które zaszły pod koniec lat 80. Na początku lat 90.

Transformacja wynikała ze zmiany przepisów, zmienił się ustrój polityczny.

Złożony proces zmian w strukturze mediów, ich treści z uwagi na zmiany w prawie.

Ewolucja funkcji społecznych mediów – media stały się mediami niezależnymi z prawnego punktu widzenia, nie mogły realizować funkcji nałożonych przez państwo

Proces transformacji dokonuje się nieustannie

Transformacja systemu mediów zaczęła się jeszcze w PRL – jest to długi proces. Kiedy cenzura jest coraz słabsza, więzy mediów z państwem się rozluźniają. Jeszcze przed zniesieniem cenzury, kontrola jest znacznie słabsza, powstawała niezależna prasa podziemna.

Transformacja trwa w latach 90. Do czasu, kiedy zostaje uchwalona ustawa o radiofonii i telewizji i poszczególne jej przepisy wchodzą w życie.

Transformacja przebiegała szybciej i sprawniej niż w krajach śródziemnomorskich – być może wynikało to z tego, że dążenia do demokratyzacji systemu były szybciej artykułowane. Dość szybko uchwalono przepisy, które umożliwiały rozwój rynku medialnego. Te przepisy w porównaniu do krajów śródziemnomorskich, były traktowane bardziej poważnie i je przestrzegano w większym stopniu.

Główne wyznaczniki polskiego systemu medialnego:

Likwidacja cenzury – dzięki temu można było tworzyć nowe tytuły

System rejestracyjny prasy

Likwidacja „RSW – Prasa, Książka, Ruch” – 1990 r.

Ustawa o radiofonii i telewizji – uchwalona w 1992

Demonopolizacja kolportażu

Otwarcie rynku na kapitał zagraniczny

Utworzenie KRRiT

Duopol: wprowadzenie mediów prywatnych i publicznych

Demokratyczny system medialny a konsolidacja demokracji:

Punktem zwrotnym w budowie demokratycznych mediów był upadek instytucji starego reżimu i akceptacja nowych wartości. Za upadek dawnego reżimu uznaje się pierwsze wolne wybory oraz uchwalenie konstytucji z 1997 roku. Uważa się, że wówczas powstał demokratyczny system medialny. Druga połowa lat 90. To rozpisanie drugiego systemu koncesyjnego, rynek prasy jest stabilny, pojawiają się nowe kanały. Wraz ze zmianami ekonomicznymi nie zaszły zmiany w mentalności społeczeństwa.

Specyficzne relacje media – polityka a deficyt demokratycznych wartości

Nie do końca społeczeństwo rozumiało, czym jest wolność słowa i wolność mediów. Nie rozumieli tego także politycy. Uważali oni, że nie wolno telewizji i radia uniezależnić od polityków, pojawiały się projekty ustawy, które podporządkowywały krajową radę rządowi. Do 1991 roku brakowało określania mediów jako publiczne. Brak tego zrozumienia przejawiał się w relacjach między polityką a mediami.

Obrady okrągłego stołu: podzespół ds. środków masowego przekazu

RZĄD: Zygmunt Kałużyński, W. Serafin, K. Toeplitz, J. Urban

OPOZYCJA: Jan Dworak, D. Fikus, M. Iłowiecki. J. Jankowska, M. Król, A. Michnik

Ustalono w sposób ogólny, że media mają być wolne i niezależne od polityków. Były to bardzo ogólne założenia. Do tych założeń odwoływano się potem w projektach, nie mniej jednak same obrady dotyczyły dość ogólnych kwestii, nie wypracowano konkretnego projektu ustawy, ponieważ nie wiadomo było jak będzie wyglądał system polityczny. Konkretne zapisy mogłyby spowodować kłótnie między rządem a opozycją. Ogólniki można było interpretować na wiele sposobów, dlatego nie było to przedmiotem konfliktu.

LIKWIDACJA CENZURY:

Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk – 1946 – cenzura instytucjonalna (powiązana z państwem) i prewencyjna (środek zapobiegawczy): licencjonowanie, cezura zawartości

11.04.1990 r. – ustawa o uchyleniu kontroli publikacji i widowisk, zniesieniu organów tej kontroli oraz o zmianie ustawy Prawo Prasowe

6.06.1990 – ustawa weszła w życie – jest to data umowna, bo w praktyce były jeszcze praktyki dziennikarskie, istniała cezura redakcyjna.

Ustawa to była także ustawa, która nowelizowała Prawo prasowe.

WPROWADZENIE SYSTEMU REJESTRACYJNEGO PRASY:

Państwo traci monopol wydawniczy.

Pojawia się obowiązek zarejestrowania tytułu w sądzie okręgowym właściwym wydawcy.

Na początku powstawało wiele tytułów, co wiązało się też z:

LIKWIDACJA „RSW”:

22.III.1990 – sejm przyjął ustawę o likwidacji RSW

Powołanie komisji likwidacyjnej, która miała przygotował tytuły, które wchodziły w skład spółdzielni do sprzedaży.

Sposoby prywatyzacji:

Uwłaszczenie zespołu redakcyjnego – dziennikarze stali się udziałowcami w tytule, np. Polityka, Rzeczpospolita. Stali się właścicielami takiego pisma. Ten sposób miał wady i zalety. Zalety, tytuł oddawany w ręce ludzi, którzy wiedzą co zrobić by on dalej funkcjonował. Wadą tej drogi było to, że większość tytułów w wymagały gruntownych zmian technologicznych. Nie wszystkie redakcje stać było na to, wiele tytułów upadło z powodu braków środków. Traciły także czytelników z powodu konsolidacji z politykami.

Wystawienie pisma na przetarg – każdy mógł się zgłosić do przetargu. Zaletą był napływ kapitału, zwłaszcza zagranicznego. Wadą natomiast to, że obawiano się że zbyt wiele tytułów trafi do zagranicznych inwestorów.

Przekazanie tytułu dla Skarbu Państwa – było to bezpieczne rozwiązanie, ale takie pisma byłyby w dużym stopniu poddane politycznej presji. Większość tytułów została w praktyce sprywatyzowana drugim sposobem.

Automizacja – koncentracja - dużo słabych tytułów nie utrzymało się na rynku. W chwilą wejścia na rynek obcego kapitału doszło do koncentracji kapitału, czyli wykupywaniem starych tytułów, które były kumulowane w ramach jednego koncernu medialnego. Koncentracja mediów szybko zaczęła dominować nad atomizacją.

SYTUACJA PRASY NA POCZ. L. 90. XX w.

Wzrost nakładu i czytelnictwa czasopism a spadek nakładu i czytelnictwa dzienników. Były dwie podstawowe przyczyny tego zjawiska: czasopisma prezentowały dużo więcej zdjęć niż treści, czyli tzw. Oglądactwo. Drugi czynnik to wpływy polityczne w dziennikarz. Dzienniki opowiadały się po którejś ze stron konfliktu politycznego, prezentowały zatem określoną ideologię. Wynikało to z doświadczeń starego systemu, gdzie media były upolitycznione.

OTWARCIE RYNKU NA KAPITAŁ ZAGRANICZNY

Ringier Axel Springer, Verlnagsgruppe Passau, Gruner+Jahr, Bauer, Socpresse, Orkla, Burda.

Przczyną tego była likwidacja RSW. Większość tych koncernów to koncerny niemieckie, które dominują na polskim rynku medialnym.

DETERMINATY NIEMIECKICH INWESTYCJI:

Bliskość rynku

Stabilność demokracji – Polska i Czechy były krajami dość stabilnymi

Wielkość rynku – wynikała z tego, że jesteśmy krajem dużym pod względem ludności, upatrywano łatwość w zdobyciu zysku

Deklaracje akcesji do UE – przewidywano, że Polska będzie dostosowywała swoje prawo do prawa Wspólnoty

Brak polskiego kapitału

ZALETY I WADY OBECNOŚCI OBCEGO KAPITAŁU NA RYNKU PRASOWYM:

Zalety: Zastrzyk finansowy spowodował rozwój konkurencji, większa oferta skierowana do odbiorcy, wzbogacenie oferty i specjalizacja, uniezależnienie się od polityki

Wady: uzależnienie od rynku - ingerencja właścicieli w politykę redakcji, spadek jakości, dumpingowe ceny (duże koncerny mogły sobie na to pozwolić, utrudniało to jednak funkcjonowanie małych lokalnych wspólnot)

DEMONOPILZACJA KOLPORTAŻU:

Miała miejsce z chwilą rozwiązania RSW.

15.04.1991 – kolportaż przekazany Ministerstwu Przemysłu i Handlu

1.05.1991 – Przedsiębiorstwo Kolportażowo-Handlowe

15.04.1992 – komercjalizacja – Ruch S.A. jako jednoosobowa spółka Skarbu Państwa (ministrowi skarbu co roku składa się sprawozdanie finansowe, które może przyjąć albo odrzucić. W przypadku odrzucenia wzmacnia się kontrola lub dochodzi do konsekwencji personalnych).

22. XII. 2006 – wprowadzenie firmy na giełdę

III 2010 – zakup akcji spółki przez Lurena Investments B.V.

Kolporter S.A. 43,8%

Ruch S.A. – 36,9%

Garamond Press – 7,7%

HDS Polska Sp. Z.o.o. posiada punkty sprzedaży na dworcach

USTAWA O RADIOFONII I TELEWIZJI

W przypadku mediów drukowanych było wiadome, że będą funkcjonować na wolnym rynku. W przypadku mediów elektronicznych, politycy nie chcieli oddać wpływów w tych mediach i długo trwały pertraktacje o kształcie tej ustawy. Dochodziło do zmian w rządzie, co nie wpływało na szybkie uchwalenie ustawy, bo każdy rząd miał swoje projekty, często kłócono się o detale, np. dotyczące wartości chrześcijańskich.

1990 – powstanie projektu rządowego (dotyczył radia i telewizji) i „gdańskiego” (stworzony przez regionalnych dyrektorów telewizji i dotyczył tylko telewizji). Trzy elementy zbieżne tych projektów to:

- utworzenie niezależnego od rządu regulatora rynku

-likwidacja monopolu państwa

-istnienie nadawców prywatnych

- przekształcenie Radiokomitetu w publiczne media

Jesień 1991 r. – sejm uchwala ustawę, senat zgłasza liczne poprawki – PAT LEGISLACYJNY. Zapisy, na które nie zgodzili się politycy zasiadający w sejmie, dotyczyły wartości chrześcijańskich. Większość poprawek sejm przyjął, nie chciano się zgodzić na poprawki dotyczące wartości chrześcijańskich. Aby odrzucić poprawki senatu, sejm musiał to zrobić większością 2/3 głosów. Posłów było mniej, którzy byli przeciwni. Marszałek sejmu zapytał się, kto jest za przyjęciem tych poprawek, nie było nawet zwykłej większości głosów. Zwolennicy tych poprawek stanowili poniżej zwykłej większości i doszło do patu legislacyjnego, czyli za mało posłów, by odrzucić poprawki, ale jednocześnie sejm nie przyjął poprawek, bo zebrała się zwykła większości, która nie chciała ich przyjąć. Projekt zatem upadł. Próbowano mały projekt ustawy uchwalić, który miał dotyczyć tylko nadawania licencji i utworzenia KRRiT. Udało się to uchwalić, ale prezydent złożył veto.

1991- projekt Marka Markiewicza, który był bardzo podobno do tego rządowego. Tego projektu nie udało się także uchwalić, bo zmienił się rząd.

1992 – projekt rządu Jana Olszewskiego – różnił się od innych, ustanawiał bezpośredni nadzór rządu nad prezesem Telewizji i przewodniczącym Krajowe Rady, upadł

1992 – projekt Juliusza Brauna, który nawiązywał do projektu rządowego z 1991 roku. Udało się go przegłosować w sejmie, senat wpisał poprawki, ale tym razem sejm przyjął poprawki, prezydent ją uchwalił 29 XII 1992 roku, weszła w życie w 1993, pierwsze decyzje zapadły nawet na początku 1994 roku.

KRRiT JAKO ORGAN KONSTYTUCYJNY

Podstawy funkcjonowania organu zapisane są w konstytucji

Członkowie: powoływani przez Sejm – 4, senat – 2, prezydent – 3, co dwa lata 1/3 składu była wymieniana.

Miało to uchronić przed wpływami politycznymi, wzorowany na francuskim wzorze.

Przewodniczący – nominowany przez prezydenta, pierwszym był Marek Markiewicz powołany przez Wałęsę zanim sejm i senat wybrał swoich członków, co było niezgodne z prawem. I doprowadziło do konfliktu.

Konflikt z prezydentem – o prezesa TVP – Wałęsie nie podobało się to, że Markiewicz wybrał Walendziaka na prezesa, wynikało to z tego, że telewizja niezbyt dobrze prezentowała prezydenta i bardzo często emitowała materiały z potknięciami prezydenta, inny konflikt dotyczył przyznania koncesji telewizji Polsat na nadawanie na terenie całego kraju – Wałęsa faworyzował innego nadawcę i upatrywał winy samego Markiewicza w tym, że Polsat otrzymał koncesję.

Te trzy konflikty spowodowały, że Markiewicz został odwołany i Wałęsa powołał nowego przewodniczącego, wkrótce doszło do nowelizacji ustawy w myśl tego, że przewodniczącego wybierają członkowie

DUOPOL MEDIÓW ELEKRONICZNYCH

Wiosna 1989 – ustawa o stosunkach państwa z kościołem. Na jej mocy można było zakładać diecezjalne stacje radiowe.

I połowa 1990 – Drawicz wydał zgodę na eksperymentalne nadawanie Radia Zet, Solidarność, RMF

1992 - powstanie Polonia 1 – należała wówczas do sardyńskiego potentata – Grauso, który był powiązany z Berlusconim. Emitowała jednak materiały jakościowe słabe, Grauso musiał przenieść nadawanie do Szwajcarii, bo w Polsce nie uzyskał koncesji i musiał nadawać spoza Polski.

1992 – ustawa o radiofonii i telewizji – duopol

1993-1994 – I preces koncesyjny rozpisany przez KRRiT, nie było zgody co tego kto ma dostać koncesję, ponieważ na nadawanie ogólnopolskie była do przyznania tylko jedna koncesja. Polityczny konflikt powodował, że zastanawiano się komu dać tę koncesję, otrzymał ją Polsat.

199501996 – II proces koncesyjny – mniej częstotliwości do zagospodarowania. Wówczas na nadawanie koncesję otrzymała telewizja Wisła, która była własnością Mariusza Waltera. Kiedy uzyskała koncesję na nadawanie ogólnokrajowe przekształciła się w TVN.

ZMIANY W STRUKTURZE PAP

1991 – połączenie PAP z Polską Agencją Telegraficzną i Centralną Agencją Fotograficzną

23 VII 1997 – ustawa o PAP jako jednoosobowa spółka Skarbu Państwa – od 1.1.98

Nieudane plany prywatyzacji

POLITYKA MEDIALNA POLSKICH RZĄDÓW W II DEKADZIE III RP – wykład

2001-2011 dalszy rozwój mediów w Polsce. Wówczas mamy do czynienia z kilkoma wydarzeniami, które ugruntowały działanie mediów, z drugiej strony dekada pokazała, że związki między polityką a mediami nie są neutralne, zostało to upublicznione po raz pierwszy.

Termin polityka medialna pojawia się w debacie publicznej coraz częściej. Po pierwsze kreują wizerunek polityczny, spełniają ważną rolę informacyjną, kolejny czynnik to popularność takiej teorii, że nawet w demokracjach media nie są poza wpływem polityki. Nie ma zupełnie niezależnych mediów, bo one są zawsze w jakiś sposób powiązane z politykami.

Polityka medialna rządu:

„wpływanie na proces komunikowania masowego zgodnie z celami wynikającymi z przyjętego systemu wartości, istniejących uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz występujących potrzeb, interesów społecznych” (Ewa Stasiuk-Jazukiewicz),

Nie ma spójnej wizji na to, jak mają wyglądać media publiczne w Polsce, wówczas odbiorcy też nie wiedzą jak one mają wyglądać. Politycy mają wiele pomysłów odnośnie mediów publicznych, co powoduje spadek zaufania do mediów.

Powinna być schematem działania przedstawionym na lata, powinna to być polityka systemowa, całościowa, obejmująca cały rynek, a nie jego poszczególne części.

Polska polityka medialna? Marek Gerula, twierdzi, że jej nie ma, bo mamy do czynienia z polityką, która jest:

Ulegająca częstej transformacji – musi taka być, na przykład przejście do cyfryzacji. Na początku roku 2010 zaczęto to regulować rozporządzeniami. Politycy nie byli zainteresowani cyfryzacji, nie potrafili w tej kwestii też dojść do porozumienia i rozpoczęto pracę na rozporządzeniach.

Sfragmenatryzowana – w Polsce pojawiło się kilka projektów reformy mediów i systemu, zmiany ustawy. Były to projekty bardzo cząstkowe, które dotyczyły tylko kilku kwestii i przykładem są projekty z pocz. Lat 90, kiedy w ogóle nie było ustawy medialnej. Przykładem jest też projekt gdański, który dotyczył tylko telewizji. Takie rozumienie polityki nie jest właściwe, bo wszystkie elementy powinny być kompatybilne i powinny ze sobą współgrać. Wszystkie kwestie powinny być regulowane przez jeden akt normatywny. To wymaga długiego okresu czasu, na co politycy nie mieli czasu, rządząc cztery lata. Po drugie wymagałoby to zgody parlamentu, w przypadku większego projektu trudno ją uzyskać. Przykładem jest rok 1992 i ustawa o radiofonii i telewizji – kwestia wokół praw chrześcijańskich. Kolejnym przykładem fragmentaryzacji jest projekt PO z 2008 roku, kiedy obiecywano reformę, która została podzielona na 2 części. Pierwszy projekt dotyczył zmian w strukturze Krajowej Rady w 2008, w 2009 roku pojawił się drugi projekt, on też nie zawierał wszystkich kwestii.

Niekonsekwentna – wynika to z tego, że politycy stwierdzają, że są za pewnymi projektami, a potem się z tego wycofują. Przykładem jest kwestia finansowania TVP. Kiedy sejm przyjął ustawę medialną, gdzie PO deklarowało kwestię finansowania TVP, premier się wycofał z finansowania mediów z budżetu państwa.

Dwoista – wynika to z tego, że co innego politycy deklarują na forum publicznym, a co innego pertraktują między sobą. Przykładem są projekty ustaw z 2008 i 2009 roku.

Realizująca polityczne interesy – świadczy o tym podejmowanie w wielu projektach tych samych kwestii, projekty zazwyczaj dotyczą obsadzania przez polityków pracowników instytucji medialnych.

Karol Jakubowicz i Dobek-Ostrowska uważają, że zaniechania mogą być wynikiem ogólnie przyjętego schematu działania. Czyli komercjalizacja mediów, nie oznacza ich komercjalizacji w sposób prawny, gdyż komercjalizacja może się dokonać sama, poprzez ograniczanie środków na finansowanie mediów w sposób celowy. W przypadku Polski możemy mówić o pewnych przejawach polityki medialnej, ale każdy rząd widzi inaczej rolę mediów w społeczeństwie, jest ona bardzo sfragmenatryzowana.

Nowelizacje ustawy medialnej z 1992:

Liczba nowelizacja wskazuje, że jednak tych zmian w polskiej ustawie medialnej było sporo. Część wynikała z przystąpienia Polski do UE, cześć wynikała z politycznych dążeń:

1995 – dot. Praktyki politycznej, dot. Zmiany sposobu wyboru przewodniczącego. Wcześniej wybierał go prezydent, jego wybory były kontrowersyjne.

Przewodniczącego od tej pory wybierała Krajowa Rada, określono także przesłanki na jakie można go odwołać: śmierć, zrzeczenie się, pozbawienie praw publicznych.

2000 – weszła nowa ustawa o języku polskim, dostosowano do niej ustawę medialną: dot. Promowania języka w mediach publicznych

2001 – ustanowienie nadawcy publicznego.

2004 - Efektem tych prac była afera Rywina. Chodziło o dostosowanie polskiego ustawodawstwa do ustawowo dawstwa UE. Ostatecznie projekt SLD upadł w wyniku afery Rywina, ale stworzono mały projekt dotyczący zgodności z dyrektywami europejskimi: dotyczyło to definiowania programów i audycji. Do tej pory audycje zagraniczne były traktowane inaczej niż polskie, od teraz europejskie były traktowane na równi z polskimi.

2005 – zmiana struktury Krajowej Rady

2007 – zapis odnośnie stosowania kodeksu handlowego dla spółek

2009 – wprowadzenie zapisu antykoncetracyjnego i związanego z promowaniem polskiego kapitału. Uznano, że koncesje na nadawanie telewizji ogólnopolskiej może dostać spółka, która ma maksymalnie 40% kapitału zagranicznego.

2010 – zdefiniowanie podstawowych pojęć: program, audycja

2011 – uporządkowano zapisy odnośnie reklamy, sponsoringu, wprowadzono zapisy dot. Lokowanie produktów, wprowadzone ułatwienia dla niepełnosprawnych

„AFERA RYWINA”

-17,5 mln dol. Za korzystne zapisy w nowelizowanej ustawie medialnej

W 2001 do władzy dochodzi SLD. Prezydentem jest Aleksander Kwaśniewski. Prezesem jest Rober Kwiatkowski, który sympatyzuje z opcją lewicową. Rząd i ta partia mają nieprzychylną grupę: media prywatne (Gazeta Wyborcza). Pod koniec listopada 2001 roku zapada decyzja o powołaniu grupy, która znowelizuje przepisy ustawy medialnej do warunków europejskich. W lutym 2002 Agora ogłosiła, że chce kupić ogólnopolską telewizję. Rząd obawiał się wzmocnienia pozycji Agory, że będzie to największy opozycjonista partii rządzącej. Wówczas padają propozycje, aby stworzyć zapisy antykoncentracyjne. „Gazety lub czasopisma” – hasło. Cała afera rozpoczyna się w lipcu 2002 roku, kiedy Rywin przychodzi do Wandy Rapaczyńskiej, składając korupcyjną propozycję. Michnik spotyka się z Rywinem, nagrywa go. Rywin twierdzi, że w zamian za łapówkę i przychylność w gazecie dla rządu, załatwi odpowiedni kształt ustawy. Twierdzi, że jest wysłannikiem grupy trzymającej władzę: Aleksandra Jakubowska, Włodzimierz Czarzasty (po aferze zlikwidowano stanowisko sekretarza Rady), Juliusz Braun, Robert Kwiatkowski i Lech Nikolski z Biura Politycznego Rządu. Rywin nigdy nie przyznał, kto wchodził w skład tej grupy. Nazwiska pojawiły się podczas prac komisji śledczej.

„Grupa trzymająca władzę”

I 2003 – II 2004 – Sejmowa Komisja Śledcza

Dziennikarskie śledztwo trwało pół roku. Po pół roku GW a artykule na swoich łamach opublikowała informację o tej propozycji. Została oskarżona, dlaczego tak późno. Michnik tłumaczył, że tyle trwało dziennikarskie śledztwo. Kolejną przyczyną było to, że w tym czasie (koniec 2002 i początek 2003) trwały negocjacje akcesyjne między Polską a UE. Jakby została afera ujawniona, wpłynęłoby to negatywnie na wizerunek Polski i Polska wynegocjowałaby bardziej niekorzystne warunki. Jest to wersja Michnika. Sama komisja tego do końca nie wyjaśniła. Były dwa raporty. Opierały się one na zeznaniach świadków, którzy wygłaszali opinie często na podstawie niedomówień, a nie faktów. To, dlaczego tak późno ta afera została ujawniona, pozostanie jeszcze długo niejasne. Wcześniej, w latach 90. Negocjowaniem projektów ustaw między politykami a dziennikarzami też były, ale były niejawne. Ta druga dekada wolnej Polski ma to do siebie, że te relacje zostają uzewnętrznione. Innym przykładem jest afera Beger.

Sejmowa Komisja obradowała przez kilkanaście miesięcy, obrady były transmitowane. Komisja spowodowała wypromowanie nazwiska Ziobry. Jego raport był krytyczny w stosunku do Gazety Wyborczej i SLD. Rywin dostał 2 i pół roku więzienia, nikt inny nie poniósł konsekwencji prawnych. Konsekwencje polityczne były znaczne: do władzy doszła nowa formacja PiS.

Jest to kluczowe zjawisko w kształtowaniu relacji między rządem a mediami. Afera pokazała mechanizmy sprawowania władzy i negocjowania zapisów.

USTAWA Z DNIA 29 grudnie 2005 r.:

18.11.2005 – poselski projekt wpłynął do marszałka Sejmu

9.12 – I czytanie w Sejmie

Do 15.12 – praca w komisjach

16.12 – II czytanie

16.12 – praca w komisjach

16.12 – III czytanie, przyjęcie Ustawy przez Sejm

17.12 – przekazanie ustawy do Senatu

23.12 – uchwała Senatu

Do 27.12 – praca w komisjach

29.12 – sejm uchwala ustawę, przekazanie prezydentowi

30.12 – prezydent podpisuje ustawę

Ustawa zaczyna obowiązywać z chwilą podpisania. Większość ustaw w Polsce ma vacatio legis. Tutaj ustawa obowiązuje od razu. Wiąże się to z tym, że podmioty których dotyczyła nie znały do końca tych zapisów. Najpierw powinna być opublikowana w „Monitorze”. Na to wszystko nie było w tym przypadku czasu.

Dlaczego tak się spieszono z tym projektem? Dotyczył on zmiany struktury Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Kadencja się nie kończyła. Do 2005 1/3 zmieniała się co trzy lata. W Radzie zasiadali politycy kojarzeni z opcją centrową. Wymyślono, że trzeba stworzyć ustawę, która zlikwiduje starą radę, zatem należy znieść rotacyjność rady. Z chwilą kiedy ustawa wchodzi w życie, stara rada przestaje istnieć. Na początku 2006 roku Rada miała powołać rady nadzorcze mediów publicznych. Stara rada powołałaby członków powiązanych ze starą radą. Rząd musiałby więc współpracować z nieprzychylną mu radą.

Kohabitacja KRRiT oraz mediów publicznych z rządem:

Rządy i TVP: 1993-1997 SLD-PSL (1994-1996 Walendziak), 1997-2001 AWS-UW (1996-2004 Miazek, Kwiatkowski) 2001-2005 SLD-PSL (2004-2006 Dworak), 2005-2007 PiS – LPR-Samoobrona (2006-2011 Wildstein, Urbański, Farfał, Orzeł), 2007-2011 PO-PSL ( 2011 Braun).

Kontrowersyjne kwestie:

- prawo KRRiT do inicjowania i podejmowania działań w zakresie ochrony zasad etyki dziennikarskiej – w Polsce padały zarzuty, że jest to niezgodne z konstytucją. Elżbieta Kruk – przewodnicząca – podjęła wiele decyzji odnosząc się do tych zapisów: nałożyła karę na Polsat za wypowiedź Szczuki u Kuby Wojewódzkiego, nałożono karę na program w TOK FM na program Figurskiego. Wcześniej te działania były przedmiotem krytyki, ale skargi kierowane były do Rady Etyki Mediów, bo etykę powinni tworzyć dziennikarze

-zmiana struktury KRRiT – zlikwidowano starą, powołano nową Radę, a powołanie nowych członków wiązało się z niejasnymi przepisami, kto może zostać powołany i jak wygląda odwołanie. Poza tym problemem było odebranie części funkcji na rzecz Urzędu Komunikacji Elektrycznej podporządkowuj premierowi. Negowało to wszystko pozycję Rady zapisanej w konstytucji.

-przewodniczący KRRiT wybierany przez prezydenta – twierdzono, że ten zapis powracający do praktyki z 1992 jest niekonstytucyjny. Każda decyzja prezydenta zgodnie z konstytucją z 1997 wymaga kontrasygnaty ze strony ministra. Wówczas byłaby ona zależna od administracji rządowej.

-uprzywilejowanie nadawcy społecznego – było to forsowane przez Giertycha, aby raz uzyskana koncesja była w nieskończoność.

-tryb uchwalenia ustawy – tryb pilny, który można zgłosić do projektu rządowego, a ustawa została zgłoszona przez posłów.

Rzecznik Praw Obywatelskich, PiS, PO zgłosili wniosek do TK.

Pierwszy zapis – niezgodny z konstytucją, drugi zgodny, trzeci i czwarty niezgodny, piąty niezgodny z regulaminem sejmu. Samo powołanie nowej Rady uznano za zgodne z konstytucją.

Rezultaty decyzji Trybunału:

Kruk na chwilę przestaje być przewodniczącą. Jej decyzje były prawomocne.

POLITYKA KOALICJI W LATACH 2006-2007:

Zmiany personalne w TVP i PR – ludzie powiązani z PiS, LPR i Samoobrony. Nie zawsze byli to także specjaliści w mediach. Te zmiany personalne związane były z czystkami w mediach publicznych, celem restrukturyzacji TVP. W to miejsce zatrudniono nowych.

Zmiany programowe w TVP i PR – programy bardzo promowały politykę rządu. Na przykład Dorota Gardias, która prowadziła „Forum” i zapraszano polityków sprzyjających rządowi.

Naciski na dziennikarzy – Kotecka szefowa TAI, były naciski także na dziennikarzy mediów komercyjnych. Wojna z mediami komercyjnymi rozgorzała na dobre po wygranych wyborach, naciski były związane z oskarżeniami o łamanie prawa. Jeden z dziennikarzy RMF FM był wielokrotnie wzywany do prokuratury, aby wyjaśniać swoje audycje, w których rzekomo obrażał władzę.

Wrogie relacje media – polityka – te relacje szczytową pozycję miały w roku 2008 i 2009, kiedy był bojkot TVN i Superstacji. Wtedy zdano sobie sprawę, że nie warto walczyć z mediami.

PROJEKT PO z 2008 – „MAŁA NOWELIZACJA”:

W expose premiera i deklaracjach, wywiadach zapowiadano, że PO przygotowuje dużą nowelizację ustawy medialnej. W 2007 roku PO wygrywa wybory, wówczas media publiczne sprzyjają PiS. Trzeba zatem zmienić struktury Rady i powstała mała nowelizacja, czyli projekt, który odnosił się zwłaszcza do zmiany struktury i zawierał elementy:

- zmiana struktury KRRiT i rekomendacje dla członków

-przeniesienie wielu kompetencji KRRiT do UKE – chciano pozbawić ją funkcji nadawania koncesji i przekazać funkcję UKE podlegającej premierowi

-wpływ ministra skarbu na rady nadzorcze mediów publicznych

Boje toczyły się o to, kto ma powoływać prezesa UKE. Prezesa powoływał do tej pory premier, ale skoro miał on zyskać nowe poważne funkcje, SLD prowadziło konsultacje z PO, że parlament powinien powoływać prezesa a nie premier. Początkowo premier nie chciał się na to zgodzić, ale zdano sobie sprawę, że prezydent zawetuje tę ustawę. Potrzebne były głosy SLD, bo PO nie miało ich tylu. Dlatego w podkomisjach sejmowych rozmawiano z SLD, aby poparło projekt. Rezultat głosowania: w pierwszym etapie – weto prezydenta, bo znalazły się tam zapisy, z których SLD nie było zadowolone (Napieralski przeciwny współpracy z PO, Olejniczak za, Napieralski zadecydował, że SLD nie poprze ustawy, Komorowski przeciągał głosowanie nad wetem prezydenta, SLD nie było za odrzuceniem weta, tylko PSL i PO, nie udało się odrzucić weto).

USTAWA O ZADANIACH PUBLICZNYCH W DZIEDZINIE USŁUG MEDIALNYCH 2009.

PO od początku rozmawia z SLD.

Ustawa dotyczy, uchwalona w 2010 roku przez parlament:

Miała być dużą nowelizacją, okazało się, że nie, bo nie zawierała kwestii cyfryzacji:

- licencje programowe – misje publiczne miały rywalizować wówczas także media komercyjne. Z jednej strony, media publiczne realizują misję, ale część środków dla mediów komercyjnych. Krajowa Rada ogłaszałaby konkurs na nadawanie programów misyjnych, do których przystępowałyby stacje zainteresowane i ona wybierałaby stacje, które jej zdaniem realizowałyby misje najlepiej. Programy byłyby finansowane z budżetu na realizację misji. Obawy dotyczące tego punktu, zgłaszane przez opozycję i medioznawców dotyczą cichej komercjalizacji mediów. Gdyby część środków była przeznaczona na działalność dla mediów komercyjnych, dostałyby jeszcze mniej, musiałyby zwiększyć ilość reklam, przy tym musieliby zwiększyć oglądalność.

-Fundusz Zadań Publicznych – do tej pory był abonament. Fundusz byłoby to finansowanie mediów z budżetu państwa. Państwo miało zagwarantować kwotę przeznaczoną na media. Premier stwierdził, że nie stać budżetu państwa, w chwili kryzysu, na taką kwotę z jaką została uchwalona ustawa. Propozycje były takie, żeby na przykład skomercjalizować program drugi, ale środki byłyby tylko na jakiś czas, co mogłoby doprowadzić do kolejnych komercjalizacji. Premier namawiał senatorów, aby zgłosili poprawkę likwidującą ten zapis, co było niekonsekwentną polityką. Dlaczego wcześniej rząd był za? Niektórzy tłumaczyli, że premier nie znał dokładnej kwoty, być może dyskusja medialna na temat wysokości i oburzenie innych ministrów wpłynęło na decyzję premiera. Co w sytuacji, kiedy nie będzie środków, które są zapisane w ustawie? W innych krajach ta zmiana nie cieszyła się zadowoleniem, na przykład Holandia.

Rozbicie TVP na spółki podległe samorządom – w przypadku TVP oddziały regionalne nie mają osobowości prawnej. Z chwilą, kiedy weszłaby reforma i uzyskałyby, budżety były oddzielne, okazałoby się które są dochodowe, a które nie. Proponowano, aby w ogóle przekazać je samorządom, co także byłoby niekorzystne. Poza tym, oddanie samorządom mediów to kolejne obciążenia dla samorządów. Tam, gdzie telewizje regionalne mają złą kondycję, samorząd musiałby dopłacać.

Określenie misji – chrześcijański system wartości – kontrowersyjny, choć bardziej symboliczny zapis. Wartości te powinny być realizowane przez nadawcę realizującego misję. Ten zapis jest już w ustawie. Nie wszyscy chcieli się na to zgodzić.

Sejm przyjął ustawę, senat zgłosił poprawki, które zostały zaakceptowane, ustawa została uchwalona, prezydent zawetował. Nie udało się odrzucić weta prezydenta, bo lewica czuła się oszukana. Ona chciała zapisu określenia dokładnej kwoty dotacji dla realizacji misji publicznej.

Kiedy w 2009 czy w 2010 zmieniano kwestie cząstkowe, zmieniając tylko jakieś zapisy, udało się te zmiany wprowadzić.

Pojedyncze przepisy udaje się uchwalić. Uchwalenie bardziej kompleksowej ustawy jest trudne, bo projekty promują interesy poszczególnych partii i brakuje dla nich akceptacji, dlatego też one upadają. Dużą zmianą jest projekt z 2011 roku, który uporządkował wiele kwestii związanych z reklamą, sponsoringiem. Została zaakceptowana, bo nie dotyczyła kwestii dla polityków istotnych.

Wykład: REGULACJE PRAWNE

Podstawy prawne:

Konstytucja 1997:

Wolność mediów – art. 14

Wolność swobodnego wyrażania poglądów art. 25

Prawo do informacji art. 54 pkt 1

Zakaz powoływania instytucji cenzury art. 54

Dostęp do informacji publicznych art. 61

Ochrona dóbr osobistych jednostki art. 47

Regulacja funkcjonowania KRRiT: zapis, że wydaje rozporządzenia i uchwały, zapis odnośnie tego, kto powołuje członków KRRiT, umocowanie jej w konstytucji pozwala na jej działanie i trudność w likwidacji

Kodeks Karny 1997:

Zakaz zdrady tajemnicy państwowej, wojskowej, handlowej – art. 260,264

Zakaz publicznego propagowania ustrojów totalitarnych i nawoływania do nienawiści art. 256

Sąd może domagać się od dziennikarza ujawnienia źródła informacji, gdy chodzi np. o zabójstwo, zamach na głowę państwa art. 180, par. 3 – jest 10 takich przestępstw

Ustawa Prawo Telekomunikacyjne 2004:

Warunki gospodarowania częstotliwościami – art. 111-125

U nas ważna jest kwestia rozdziału częstotliwości. Koncesje rozdziela KRRiT, częstotliwości rozdziela Urząd Telekomunikacji Elektrycznej, kto dostanie decyduje Krajowa Rada

Ustawa o ochronie informacji niejawnych 2005:

Chroni tajemnicę państwową, służbową i zawodową

Ustawa o dostępie do informacji publicznej 2001:

Nakaz informowania społeczeństwa (polityka informacyjna) art.4

Ochrona informacji niejawnych i ochrona innych tajemnic ustawowo chronionych art. 5

Prawo do informacji publicznej podlega ochronie ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy art.5 ust.2

Jeśli jakaś informacja nie jest objęta ustawą o ochronie informacji niejawnych, urzędnik jest zobowiązany odpowiedzieć na pytania dotyczące informacji. Każdy urząd ma obowiązek prowadzić Biuro Informacji Publicznej. Działalność każdej instytucji publicznej jest jawna. Każdy ma obowiązek zapoznania się z kwestią i przesłać do redakcji notkę, odnosi się to także do instytucji państwowych. Dostęp do informacji publicznej też nie jest nieograniczony. Ograniczenia są związane z ochroną praw jednostek i tajemnicami zawodowymi.

Prawo prasowe 1984:

Prawo do informacji, jawność życia publicznego, prawo do kontroli i krytyki społecznej art. 1

Zakaz wypowiadania opinii rozstrzygających o winie w postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia oraz zakaz publikowania danych osobowych i wizerunku osób w związku z toczącym się postępowaniem art. 13; kwestia małej Madzi z Sosnowca, gdzie media masowe szybciej mówiły o wyrokach, aniżeli one naprawdę zapadły. Wyroki społeczeństwa bardzo szybko się zmieniały w zależności od tego, jaką informację podały media. Opinia publiczna odpowiadała relacjom dziennikarskim.

Nakaz publikowania urzędowych komunikatów

Oprócz praw są tutaj także obowiązki, związane z publikowaniem urzędowych komunikatów, czyli na przykład: przetargi organizowane przez UM na przykład

Ustawa o radiofonii i telewizji 1992:

Zadania radiofonii i telewizji art. 1 – informowanie, rozpowszechnianie usług medialnych, dostarczanie rozrywki, edukowanie

Dostawca usługi medialnej art. 1a

Prawo rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych art.2 – prawo mają media publiczne, osobowe spółki Skarbu Państwa, osoby fizyczne, prawne

Definicja kluczowych pojęć (usługa medialna, audycja, dostawca UM, program, rozpowszechnianie, rozprowadzanie) art. 4

Usługa medialna została wprowadzona z ostatnią nowelizacją i wynika z implementacji dyrektywy Unii Europejskiej, zgodnie z ustawą jest to program, za którego rozpowszechniania ponosi odpowiedzialność osoba, która ten program przekazuje. Taka usługa skierowana jest do mas i realizuje pewnego rodzaju funkcje, które są zapisane w art. 1.

Program – zespół audycji, odpowiedzialność ponosi podmiot, który tworzy program.

Audycja – ciąg obrazów z dźwiękiem lub bez albo ciąg dźwięków, które ze względu na treść są wyodrębnione od innych. Oddzielone są reklamą.

Dostawca usług medialnych – są podmioty, które tworzą tę usługę, np. stacje radiowe i telewizyjne, ponosi odpowiedzialność za kształt usługi

Rozpowszechnianie – leży to w gestii telewizji czy radia, które tworzą taki przekaz, a rozprowadzanie to na przykład kablówka, która rozprowadza rozpowszechniony przekaz

Ustawa ta reguluje także inne kwestie, określa czym są media publiczne, jakie realizują funkcje, określa kształt programów prezentowanych w mediach itp.

Ustawa o opłatach abonamentowych 2005:

Opłatę abonamentową uiszcza za odbiór radiofoniczny i telewizyjny niezależnie od liczby tych odbiorników używanych przez osoby fizyczne w tym samym gospodarstwie domowym lub samochodzie stanowiącym ich własność art.2

Płacimy abonament od gospodarstwa domowego, a nie od odbiornika. Wyjątek stanowią instytucje, które prowadzą działalność. Wtedy powinny płacić za każdy odbiornik na swoim terenie.

Odpowiednie regulacje, które na przykład regulują spory pomiędzy instytucjami medialnymi lub koncernami są w kodeksie cywilnym.

Przyczyny rozwoju polityki medialnej UE:

Wspólna polityka medialna zaczęła się rozwijać w połowie lat 80., a wspólnota europejska istnieje od lat 50. Dlaczego zatem zaczęły powstawać wspólne standardy:

-rozwój mediów komercyjnych

Lata 70. To rozwój telewizji satelitarnej. Wówczas powstają konflikty pomiędzy krajami. Wtedy następowały problemy jurysdykcyjne, gdyż program powstawał w jednym kraju, a był emitowany w innym. Łamało to przepisy, a kraj się nie przyznawał do emisji.

Rozwój telewizji satelitarnej to problemy jurysdykcyjne. Druga przyczyna to konkurencja ze strony amerykańskich mediów. Kolejnym celem była budowa jednolitego rynku (cel związany w ogóle z funkcjonowaniem Unii, a nie tylko z mediami).

CELE POLITYKI MEDIALNEJ UE:

- wprowadzenie standardów technologicznych

-ujednolicenie przepisów: w sytuacji kiedy mam telewizję satelitarną i te same programy mogą być nadawane w innych krajach, nie może dojść do sytuacji, że w jednym z krajów łamie on przepisy, np. zakaz reklamy skierowanej do dzieci: konflikt był w latach 80.

-wsparcie europejskiej twórczości: aby walczyć z napływem amerykańskich produktów, przejawia się to przede wszystkim w finansowaniu, wspieraniu twórców filmowych, teatralnych po to, aby produkcja europejska nie przegrała z produkcją amerykańską, są także ustanawiane kwoty nadawania jako europejskie

-swobodny przepływ usług: które dzięki temu, że jest wspólne prawodawstwo mogą być w różnych krajach odbierane

PODMIOTY POLITYKI MEDIALNEJ UE:

Komisja Europejska jako jedna z instytucji UE, Parlament Europejski, Rada Unii Europejska, która składa się z premiera lub prezydenta lub poszczególnego ministra, Europejski Trybunał Sprawiedliwości i jego wyroki, które odnoszą się szczególnie do kwestii wolności słowa

ETAPY ROZWOJU POLITYKI MEDIALNEJ UE:

Są to lata 80.

Pierwszy dokument:

Raport Hahna 1982:

W tym samym roku PE go przyjął, zawierał ogląd sytuacji w poszczególnych krajach: jak wygląda rozwój mediów komercyjnych, finanse itp. Zawierał także zagrożenia, które mogą się pojawić w razie braku wspólnej polityki medialnej, nie miał żadnej mocy prawnej, ale był podstawą do rozpoczęcia prac

KE – Zielona Księga „Telewizja bez granic” 1984:

Przyjęta przez KE, określał ten dokument w bardziej szczegółowy sposób, jak ma wyglądać ta wspólna polityka: miała zawierać wspólne przepisy traktowania małoletnich, przepisy dotyczące reklamy, znalazły się także propozycje rozwiązania kwestii funkcjonowania telewizji satelitarnej

KE – Biała Księga 1985 – bardziej ogólna niż Zielona

PE, RUE – Dyrektywa „Telewizja bez granic” 1989:

Określiła status reklamy, zobowiązano się do ochrony małoletnich przed programami, które mogłyby negatywnie wpłynąć na ich rozwój (pewne programy powinny znaleźć się w godzinach wieczornych), postulowano wprowadzenie oznaczeń programów i wprowadzenie systemu kwotowego.

System kwotowy – państwa europejskie miału sukcesywnie wprowadzać programy, które w 10% miały być w całości produkcją europejską lub 10% budżetu, niektóre kraje wprowadziły nawet więcej (Francja – 60% z czego 40% produkcje francuskie), problem pojawił się taki, że większość krajów rozwijała swoje własne, dlatego nowelizacja dyrektywa określiła, że 10% to nie tylko audycje krajowe, ale z kraju europejskiego inne niż własne. Z tym, że wytworzone przez producenta krajowego czy europejskie, to też stworzone w kooperacji z innymi krajami lub gdzie większość obsady pochodziła z kraju należącego do wspólnoty.

PE,RUE – Dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych 2007:

Te pierwsze dyrektywy odnosiły się do telewizji, w 2007 to się zmieniło. Wprowadzono coś takiego jak usługa medialna i audiowizualna. Nie tylko w skład takiej usługi wchodzą usługi telewizyjne, ale także radiowe, usługi dostępne w Internecie.

Definicja w dyrektywie:

Usługa audiowizualna powinna opierać się na działalności gospodarczej, czyli powinna generować zysk, zatem jest to prezentowanie programów, seriali, ale także reklama. Ma charakter audiowizualny (ruchome obrazy z dźwiękiem lub bez niego). Jej głównym celem powinno być rozpowszechnianie audycji, nie zaś wszelkiej zawartości audiowizualnej. Musi mieć charakter medium masowego. Musi być skierowana do masowego odbiorcy. Dostarczana jest za pośrednictwem sieci komunikacji elektronicznej. W ramach tej dyrektywy określono to, ze usługą medialną nie jest tylko sekwencyjny przekaz telewizyjny ale wyróżniono usługę na żądanie:

3 poziomy regulacji zawartości:

Odnosi się do wszystkich audiowizualnych usług medialnych – poziom ogólny

Dotyczy wyłącznie usług nielinearnych (na żądanie) – drugi poziom

Odnosi się do linearnych programów telewizyjnych – trzeci poziom

Poziom ogólny jest związany z podstawowymi kwestiami, że usługa powinna być przekazana drogą elektroniczną, powinna zawierać obraz i dźwięk lub bez dźwięku. Dostawca takiej usługi powinien udostępnić podstawowe informacje o sobie, jaka jest nazwa firmy, siedziba, profil. Przy nielinearnych dostawca musi określić zasady przekazywania usługi, najczęściej wynika to z dodatkowych opłat wnoszonych przez odbiorcę.

Podstawowe kryteria jurysdykcyjne:

Odnosi się to do KRRiT, ponieważ na początku dochodziło do sytuacji, kiedy stacja nadawała z jednego państwa, a był on odbierany w innym i nikt nie przyznawał się do programu. Dlatego określono kryteria:

Miejsce, w którym znajduje się główne biuro dostawcy usług medialnych

Miejsce, gdzie podejmowane są decyzje redakcyjne dotyczącej usługi

Miejsce, w którym działa znaczna część pracowników zaangażowanych w świadczenie usług

Miejsce, w którym dostawca usług pierwotnie rozpoczął swoją działalność zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego.

Co w sytuacji, kiedy dochodzi do konfliktu między tymi kryteriami? Zostało to już zaznaczone w dyrektywie do każdych przypadków.

Ochrona podstawowego interesu publicznego:

Interes publiczny – musi być wspólny dla wszystkich krajów, ważne jest wspólne dobro, co przejawia się w propagowaniu integracji europejskiej, ochronie dzieci i młodzieży. Wypracowanie wspólnych zasad było dość problematyczne, bo w innym kraju dobro publiczne oznaczało co innego, skupiono się zatem na kilku kwestiach:

Programy nie mogą godzić w dobro małoletnich (pornografia, nieuzasadniona przemoc): wprowadzone nowe oznakowania programów. Obecnie tych oznakowań jest więcej, bo one odnoszą się do tego, do jakiej grupy skierowane są obrazy: dozwolone dla wszystkich, do 12 lat za zgodą rodziców, od lat 16.

Dostawcy mają obowiązek zapewnić warunki ochrony małoletnich przed szkodliwymi dla nich treściami: wiąże się to także z porami emisji

Treści nie mogą nawoływać do nienawiści

Ochrona konsumentów (reklama, lokowanie produktu): wcześniej lokowanie produktów w wielu krajach nie było określone, ta dyrektywa nie mówi o tym, że państwa muszą wprowadzić lokowanie produktu, może być ono zabronione w niektórych krajach, a jeśli nie jest zabronione, muszą być jasno określony zasady lokowania tych produktów.

Zawiera dostosowanie programów dla niepełnosprawnych, niektóre programy mają deskrypcje, czyli przekaz jest tłumaczony. Do tego nawiązuje także Ustawa o telewizji i radiofonii.

PROGRAM „MEDIA” 2007-2013:

Chodzi o dotowanie produktów, które mają szansę na wzmacnianie produkcji europejskiej

Promowanie działań mających na celu zintegrowanie procesu twórczego w europejskim sektorze audiowizualnym, wspomaganie rozprzestrzeniania się kultury biznesu w ramach sektora i ułatwianie prywatnych inwestycji w sektorze, zmniejszenie różnić między krajami o wysokich zdolnościach produkcyjnych i krajami o niskich zdolnościach produkcyjnych lub ograniczonymi obszarami językowym.

JAKIE KWESTIE W POLSCE WYMAGAJĄ DOSTOSOWANIA:

Zdefiniowanie specjalizacji programu w programach radiowych (definicja odnosi się w ustawie do programu telewizyjnego)

Doprecyzowanie przepisów dotyczących ochrony małoletnich widzów i słuchaczy (mamy oznakowanie, ale wymaga uregulowań na przykład kwestia tego, jakie programy mogą być emitowane w jakich godzinach, jest to ustalone bardzo ogólnie)

Ciągle toczą się debaty, bo nie wszystkie kraje chcą implementować przepisy dotyczące wspólnej polityki medialnej. Najwięcej obiekcji mają Niemcy, bo tam polityka medialna prowadzona jest na poziomie landów i one nie chcą się zgodzić, aby pewne kwestie rozwiązywało państwo, ale także UE. Dość sceptycznie podchodzi do niektórych rozwiązań także Francja, bo obecnie oddziela się czas produkcjom krajowym i europejskim. Unia w swoim czasie na poziomie raportów określiła konkretne kierunki rozwoju w odniesieniu do cyfryzacji.

Wykład – Ekonomiczne uwarunkowania polskiego systemu medialnego

KONCERN MEDIALNY

Forma organizacji skupiającą przedsiębiorstwa działające w sektorze mediów o odrębnej osobowości prawnej, należące do jednego właściciela, powstające na skutek wchłonięcia konkurentów lub koncentracji kapitału poprzez fuzje z innymi gałęziami przemysłu medialnego (W. Pisarek)

Samo pojęcia koncern medialny jest bardzo pojemne.

KONCENTRACJA KAPITAŁU:

Zadaniem koncernu jest skupowanie kilku mediów z kilku przyczyn: tylko silne media mogą konkurować na rynku, skupując media można wyeliminować konkurencję i zbudować oligopol (widoczny jest w przypadku stacji telewizyjnych – ITI i Cyfrowy Polsat – ich zadaniem było wykupywanie mniejszych stacji, aby dotrzeć do większego grona odbiorca bądź wyeliminować konkurencję).

Koncentracja kapitału może być:

W. Pisarek:

- horyzontalna – pozioma, skupia media jednego rodzaju czyli na przykład radio, stacje telewizyjne bądź tylko tytuły prasowe, w praktyce ciężko znaleźć koncern, który skupia kapitał w ramach koncentracji horyzontalnej, jest to mało opłacalne. Współcześnie ta koncentracja rzadko występuje

-wertykalna – pionowa, w ramach jednego koncernu skupiają się różne media, a także instytucje około medialne. Zbigniew Oniszczuk postuluje, aby z niej wyodrębnić koncentrację intermedialną, czyli taką gdzie koncern inwestuje tylko w media, bez instytucji około medialnych. Większość działających w Polsce koncerny to są te o koncentracji wertykalnej, np. Agora (radio, GW, Gazeta.pl, kino, zajmuje się badaniami – działa na rynku medialnym i około medialnym)

-diagonalna – sytuacja, kiedy koncern nie jest tylko koncernem medialnym, ale inwestuje także w inne sektory gospodarki. Przykładem do niedawna był ITI. Tego typu działania związane są z tym, że kiedy na danym rynku dana firma poniesie klęskę, może odrobić straty na innym rynku.

Koncentracja kapitału związana jest z wolnym rynkiem.

Wolny rynek -> koncentracja własności -> ograniczenia wolności w obrębie rynku

Wolny rynek zapewniał wielość tych podmiotów i mediów, ale co z tego, skoro koncentracja kapitału doprowadziła do tego, że większość mediów funkcjonuje w ramach jednego koncernu. Komercjalizacja doprowadziła do walki o słuchacza, związana była z pozyskiwaniem reklamodawców, dlatego doszło do ujednolicenia oferty przez media. Wolny rynek wypromował pluralizm, który został ograniczony przez dążenie do maksymalizacji zysku.

RYWALIZACJA MIĘDZY KONCERNAMI:

Agora i Axel Springer – rywalizacja zaczęła się od powstania faktu, który uderzył w SE i w Gazetę Wyborczą. Po dwóch miesiącach Fakt osiągnął wyższą sprzedać od GW. Agora odpowiedziała wydaniem Nowego Dnia, który okazał się klęską. Nowy Dzień miał w bardziej luźny sposób prezentować informację. Miał być skierowany bardziej do grupy docelowej Faktu. Powstaje Dziennik Springera, potem wchodzi w kooperację z Gazetą Prawną, bo miał być gazetą skierowaną do intelektualistów i nie do końca przynosił zyski, dlatego konieczne było sprzedanie Dziennika Grupie Infor. Rywalizacja była mało konstruktywna. Przyczyniła się do spadku cen gazet. Wyborcza zaczęła tabloidyzować swój przekaz, zaczęły pojawiać się dodatki, które nie zawsze prezentowały informację, ale kusiły czytelników atrakcyjnymi gadżetami. Konsekwencją tej rywalizacji było także wprowadzanie na rynek mediów, które nie do końca sprawdziły się. Agora i Springer stracili na wprowadzeniu tych nowych gazet. Springerowi udało się sprzedać Dziennik i to grupie, w której ma udziały. Straty Agory były większe, spadły jej akcje na giełdzie.

Grupa RMF i Eurozet – bardziej konstruktywna rywalizacja. Ta rywalizacja nigdy nie była widoczna w dyskursie medialnym, publicznym. Przede wszystkim rywalizacja przejawiała się dążeniem do maksymalizacji słuchalności. Przez wiele lat słuchalność była identyczna. Konsekwencją była zmiana formatu Radia Zet, które początkowo miało być radiem skierowanym do intelektualistów, w praktyce zmiana formatu była konieczna, bo słuchalność spadała. Obecnie bardzo trudno odróżnić te stacje. Rywalizacja polegała też na wprowadzeniu pewnych sposób prowadzenia audycji. Kilka lat w radiu RMF FM powstała plotka, że Zet będzie prowadziło serwisy informacyjne na dwa głosy: męski i żeński i też wprowadziło taki sposób, później okazało się to plotką. Było to jednak kosztowne. Kolejnym miejscem rywalizacji było tworzenie różnego rodzaju konkursów. Wydaje się, że wygrała tutaj stacja RMF FM, która wprowadziła telefoniczny konkurs za hasło. Radio RMF FM i Zet wypromowało wiele nazwisk, które później przechodziły do telewizji. Wówczas promowano te nazwiska poprzez telewizję, co wymagało współpracy ze stacjami telewizyjnymi. W Radiu Zet bardzo niebezpieczny okazał się konflikt Roberta Kozyry z dziennikarzami. Wiele wówczas dziennikarzy odeszło do telewizji, zwłaszcza do TVN. Jakieś dwa, trzy lata temu ta rywalizacja została zachwiana poprzez to, że RMF FM wyprzedziło Zet w słuchalności o 8, czasem 10%. Przyczynami był lepszy zasięg RMF FM, konkursy RMF FM, współpraca RMF FM z innymi mediami. Przez wiele lat RMF FM budowało swoje struktury lokalne, rozszczepiało sieć, co potem zostało zakazane.

TVN i Polsat – dominują na polskim rynku, skupiają w ramach koncernów medialnych media telewizyjne, ponieważ Polsat i TVN to stacje najczęściej oglądane oprócz TVP. Polsat jako pierwszy rozpoczął nadawanie. Wydawało się, że dzięki temu że dostał koncesję i duży zasięg będzie w konkurencji zawsze pierwszy. Oglądalność programów TVN pomimo słabszego zasięgu było bardzo duża, wykupywano licencję na programy, które sprawdziły się w innych krajach. W dużej mierze Polsat kopiował te programy bądź wykupywał licencję, które nie były już nowością w Polsce. Pierwsza telewizja informacyjna całodobowa została stworzona przez Grupę ITI. Polsat News powstał trochę później. Podobnie było ze stacjami tematycznymi, z reguły TVN jako pierwszy je uruchamiał. Sukcesem Polsatu było dużo więcej sportu, zaangażowanie w transmisję imprez sportowych. Grupa ITI jest właścicielem Legii Warszawa. Początkowo te dwie stacje były skierowane do innych grup odbiorców. Różnica była jeszcze taka, że Solorz prawie nigdy nie brał kredytów na poszerzanie działalności, a ITI na tych kredytach bazowało. Kilka lat temu obie stacje uruchomiły cyfrowe nadawanie przez satelitę: platforma N i Cyfrowy Polsat. Cyfrowy Polsat przynosił zyski, a platforma N nie przynosiła zyski, w 2008 r. została sprzedana Grupie TVN, która musiała spłacać długi platformy. W ostatnim roku mieliśmy do czynienia z fuzją, Polsat został sprzedany Cyfrowemu Polsatowi, ale w praktyce trudno nazwać to sprzedażą.

AGORA:

Agora:

-kino – kino Helios w Łodzi, ma być otwarte bądź już jest w Grudziądzu

-Grupa Radiostacji

-AMS S.A. – Agencja, która posiada wiele nośników w Polsce. Powierzchnia na bilbordy w wielu miastach należy właśnie do tej agencji. Jest to firma, która wynajmuje te powierzchnie reklamowe.

-Inne – firma, która zajmuje się badaniem Internetu.

Udziałowcy:

Agora- Holding Sp. Z.o.o. 11%

BZWBK – Bank Zachodni

ING

To nie przekłada sie na ilość głosów. Mniej kapitału ma Agora Holding, to ma więcej głosów w Zarządzie. Pewne udziały mają też pracownicy.

ITI:

-Grupa ITI

-PTH – Polskie Telewizje, które mają swoją siedzibę w Holandii. Są to stacje lokalne, mało znane

-Grupa TVN – są to wszystkie stacje TVN, np. TVN Turbo

-Multikino

Sama Grupa ITI zaczynała od sprzedaży kaset video. Z czasem zaczęto sprzedawać te udziały, ale również w tym aspekcie grupa ta działa, czyli rynek video.

CYFROWY POLSAT:

Składa się z trzech spółek: Praga Business Park, Cyfrowy Polsat, Karpacka Telewizja Kablowa

Te trzy spółki wchodzą w skład Cyfrowego Polsatu, gdzie większość udziałów posiada Polaris Finanse B.V., gdzie większość udziałów posiada Zygmunt Solorz-Żak. Cyfrowy Polsat ma dwóch udziałowców: Polaris i Solorz, ale większość udziałów ma Solorz i to on kontroluje spółkę. Wcześniej Solorz posiadał telewizję Polsat, która obecnie jest wcielona do Cyfrowego Polsatu, czyli sprzedał ją do spółki, w której ma kapitał.

MEDIA PUBLICZNE

Misja a komercja:

Media publiczne z racji tego, że dochody z abonamentu nie starczają na program, są finansowe z komercyjnego źródła czyli z reklamy.

W roku 2010 reklama stanowiła 60% dochodów TVP. Pytanie: czy można powiedzieć, ze TVP jest publiczna? Jest to bardzo sporne, gdyż TVP też jest podmiotem działającym na prawach rynkowych. Co więcej, była wielokrotnie oskarżana o swoich konkurentów o to, że jest to niesprawiedliwa konkurencja, gdyż mogła wycenia czas reklamowy dużo niżej niż telewizje komercyjne, które otrzymywały się tylko z reklam. Jak najbardziej przedsiębiorstwem działającym na rynku mediów są media publiczne, co jest widoczne także poprzez zawartość: dominuje film fabularny, widowiska teatralne to poniżej 1%. Rozrywki wydaje się niewiele, ale serialne są też zaliczane do rozrywki.

Konsekwencje koncentracji:

Infotainment: wypowiedź medialna łącząca w sobie informację i rozrywki, jest przejawem także tabloidyzacji, hart news – cięższe tematy, sof news – lżejsze, zabawne, ale także o tematyce politycznej

Tabloidyzacja:

-naśladowanie przez gazety, stacje radiowe i telewizyjne form przekazu oraz typu zawartości treści prezentowanych przez tabloidy

-proces upraszczania debaty, ograniczania jej do prostej odpowiedzi, którą można wyrazić w kilkunastosekundowym telewizyjnym spocie lub kilkuzdaniowej notatce (E. Bendyk)

-prezentowanie większej ilości zdjęć niż tekstu, prezentowanie informacji w bardziej trywialny sposób, tabloidyzacja jest widoczna zarówno w mediach publicznych jak i komercyjnych

REKLAMA – dokumenty:

Konstytucja (1997) – ogólne zapisy dot. Możliwości wprowadzania ograniczeń działalności gospodarczej

Ustawa o radiofonii i telewizji (1992) – definicja reklamy, zakaz reklamowania produktów

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (1993) – definicja reklamy nieuczciwej, zasady tworzenia reklamy porównawczej

Prawo prasowe – zakaz prowadzenia działalności reklamowej przez dziennikarzy, zasady zamieszczania płatnych ogłoszeń w prasie

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (2007) – zakaz działań wprowadzających w błąd

Ustawy prozdrowotne – zakaz reklamy wyborów tytoniowych w mediach audiowizualnych, zakaz reklamy napojów alkoholowych

REKLAMA – GŁOWNE ZASADY

- przekazy handlowe powinny być łatwo rozpoznawalne (w przypadku radia są to jingle, w prasie ramki, w telewizji plansze wyodrębniające)

-reklamy i telesprzedaż nie mogą zajmować więcej niż 12 minut w ciągu godziny zegarowej, w 2003 r. największą karę zapłacił Polsat za nadawanie więcej reklam, nie była to jednak dotkliwa kara, bo dochody z reklam były dużo większe. Krajowa Rada jest ograniczona, gdyż ta kara nie może być wyższa niż opłata za koncesję, którą dana stacja za dany rok wydała. Stacja TVN7 zapłaciła kilka tysięcy tylko.

-filmy wyprodukowane dla telewizji, z wyłączeniem serii, seriali i audycji dokumentalnych, oraz filmy kinematograficzne mogą zostać przerwane, w celu nadania reklam lub telesprzedaży, wyłącznie jeden raz podczas każdego okresu pełnych 45 minut przewidzianych w programie. Polsat kilka razy łamało już to prawo. Samo nałożenie kary przez Krajową Radę nie jest ostateczną decyzją, bo każda stacja może odwołać się do sądu.

ZAKAZ REKLAM:

-wyroby tytoniowe

-napoje alkoholowe

-świadczenia zdrowotne

-produkty lecznicze

-substancje psychotropowe

-gry

-skierowane do małoletnich, w praktyce reklama nie może tworzyć przeświadczenia czy nawoływać dzieci do zakupu czy określonych zachowań

-oddziałujące w sposób ukryty na podświadomość

Nie można przerywać w celu nadania reklam lub telesprzedaży:

Serwisów informacyjnych

Audycji o treści religijnej

Audycje dla dzieci

Audycje publicystyczne i dokumentalne o czasie krótszym niż 30 minut

Audycje w programach publicznej radiofonii i telewizji, z wyjątkiem transmisji sportowych (mają podpisane umowy, gdyż sport jest sponsorowany) jest jeszcze jeden wyjątek, a mianowicie jeśli program składa się z części to może być przerywany reklamami, jak emitujemy odcinek po odcinku tego samego serialu to on także może być przerywany reklamami.

RYNEK REKLAMY:

W pierwszy kwartale roku 2010 i 2011 najwięcej dochodów z reklam miała TVP, a także telewizja TVN i Polsat. Na polskim rynku telewizyjnym dochodzi do oligarchizacji, gdzie właściwie trzy grupy podzieliły między siebie rynek reklamowy.

Trzy najpopularniejsze programy według typu w 1q 2011 roku: M jak miłość, Ranczo, Ojciec Mateusz (seriale), x-factor, must be the music, jaka to melodia (rozrywka), wiadomości, fakty, wydarzenia (informacyjne)

SPONSOROWANIE:

Jest to przekaz bardzo krótki pojawiający się przed danym programem, który informuje kto jest sponsorem programu. Ma też swoje ograniczenia.

Każdy wkład w finansowanie usługi medialnej lub audycji, przez podmiot, który nie dostarcza usług medialnych i nie produkuje audycji, w celu promocji jego nazwy firmy, renomy d,ziałalność, towaru, usługi, znaku towarowego lub innego oznaczenia.

Nie mogą zachęcać do zakupy, nie mogą zawierać nazwy, firmy, znaku towarowego, zabronione jest sponsorowanie audycji przez partie polityczne, związki zawodowe, organizacje pracodawców, serwisów informacyjnych, audycji publicystycznych o treści społeczno-politycznej, audycji poradniczych i konsumenckich, audycji wyborczych lub bezpośrednio związanych z kampanią wyborczą.

BILBORD SPONSORSKI – forma wizualizacji sponsora na antenie telewizyjnej TVP:

Wskazanie nazwy, znaku firmowego lub marki, doprecyzowanie cehy marki, bezpłatna infolinia, strona www, wizualizacja jednej grupy asortymentowej pod wskazaną marką.

Może wykorzystywać animacje, ścieżkę dźwiękową, kolory……….

Lokowanie produktu:

Zapisy weszły w życie 23 maja 2011 r.

Produktu:

-używanie produktu przez bohatera, przekaz handlowy polegający na przedstawieniu lub nawiązywaniu do towaru, usługi lub ich znaku towarowego w taki sposób, że stanowią one element samej audycji w zamian za opłatę lub podobne wynagrodzenie, a także w postacji nieodpłatnego udostępniania towaru lub usługi

Towaru:

-mówienie o produkcie, jest zabronione, przekaz handlowy polegający na nawiązywaniu do towaru, usługi lub ich znaku towarowego w scenariuszu lub liście dialogowej w zamian za opłatę lub podobne wynagrodzenia

Ustawa dotycząca lokowania produktu dotyczy tych audycji, które zostały wyprodukowane dzień po wejściu ustawy w życie, czyli od 24 maja 2011 r. wszystkie produkty muszą posiadać oznaczenia do lokowania i spełniać wymogi. Jeśli ktoś uzna, że dana stacja narusza tę zasadę, może złożyć skargę do Krajowej Rady, która do każdego przypadku podchodzi indywidualnie. Ustawa w bardzo ogólny sposób odnosi się do lokowania, rozporządzenie odnosi się do tego kiedy i w jaki sposób należy stosować oznaczenie. Grafika – 5% ekranu, na nie mniej niż 3 s.

Lokowanie produktu:

-filmy, seriale wyprodukowane na użytek usług medialnych, w filmach kinematograficznych, audycje rozrywkowe, audycje sportowe, powinien być zaprezentowany w postaci towaru, usługi i nie może być on wypowiedziany przez bohaterów, w postacji nieodpłatnego udostępniania towaru lub usługi do wykorzystania w audycji w szczególności w charakterze rekwizytu lub nagrody.

Wykład 24.04.2012

KONCESJA

Akt prawny pozwalający podmiotowi prowadzić ściśle określoną działalność gospodarczą – na jakich zasadach dany program funkcjonuje.

Koncesję wydaje przewodniczący KR

Kiedy można starać się o koncesję?

Trzeba poczekać na stosowny konkurs na program (np.: ogólnopolski, uniwersalny) i gdy będzie wolna częstotliwość, następuje to w trakcie przechodzenia z nadawania analogowego na cyfrowe.

Kto może uzyskać koncesję?

Osoba fizyczna, mieszkająca w Polsce, posiadająca obywatelstwo polskie. Kapitał zagraniczny nie może przekraczać 49%.

WYJĄTKI: Jeśli dany podmiot pochodzi z Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (lub UE), to nie stosujemy tej zasady.

ETAPY PROCEU KONCESYJNEGO:

1. Porozumienie prezesa UKE (Urzędu Komunikacji Elektronicznej) z przewodniczącym KR. Termin: maksymalnie 45 dni. Ogłoszenie w Monitorze Polskim, później w przynajmniej dwóch dziennikach ogólnopolskich.

2. Składanie wniosków (w określonym terminie).

3. Debata KR, przewodniczący wydaje decyzje często bez podania uzasadnienia – klauzula poufności; dokumenty we wniosku zawierają strategiczne dane firmy.

Rada sprawdza:

-możliwość finansowania programu

- stopień zgodności tematycznej z misją medialną

-obecność określonych audycji (kwoty ekranowe) – audycje europejskie, w języku polskim, produkcje niezależne itd. (Nadawca musi to określić)

KONCESJI NIE UDZIELA SIĘ:

-zagrożenie interesów narodowych kraju, obronności, kultury, obyczajów -> zbyt szerokie możliwości interpretacji, zapis jest zbyt ogólny.

-osiągnięcie przez wnioskodawców pozycji dominującej – ponad 50% udziałów na danym rynku.

KONCESJA OKREŚLA:

-podmiot (kto nadaje)

-na jakich częstotliwościach

-siedzibę (musi być w Polsce)

- jaki procent jakich programów pojawi się na antenie

-zasięg (ogólnopolski, lokalny)

I PROCES KONCESYJNY – Polsat

II PK – TVN – tylko na północy + warszawskie, łódzkie, później północna polska

NADAWCA SPOŁECZNY

Ma specyficzne zadania prezentujące wartości społeczne w danych programach. Nie płaci za koncesję, ale nie może nadawać reklam. O nadawanie społeczne może starać się: fundacja, stowarzyszenie, instytucja kościelna (Radio Maryja) [Zapis o nadawcy został przygotowany specjalnie pod Radio Maryja.] Drugim nadawcą społecznym jest Radio Fara.

Koncesja jest droższa im większy jest odbiór na terenie kraju. TVN – 10 mln za 10 lat.

KONCESJE COFA SIĘ GDY:

-sąd zakazuje działalności gospodarczej

- nadawca narusza warunki ustawy o koncesji (do tej pory wszczynano tylko postępowania)

-nadawca nie rozpoczął nadawania programu ( Polsat dla Młodzieży, Polsat Internacional, TVP Rozrywka)

- istnieje zagrożenie interesów narodowych

- osiągnięcie pozycji dominującej

- przejęcie jednej TV/radia przez inną TV/radio bez zgody KRRIT (Krakowskie Radio Studenckie przejęte przez Radio ESKA, utworzenie Radio Eska Rock)

RODZAJE KONCESJI:

RODZAJ MEDIUM:

-telewizyjne

-radiowe

SPOSÓB NADAWANIA:

-naziemny (analogowy/cyfrowy)

-satelitarny

-cyfrowy

ZASIĘG:

-ogólnopolski (TVN)

-ponadregionalny (Silesia)

-lokalny (TV Toruń)

ZAWARTOŚĆ PROGRAMOWA:

-uniwersalny

-wyspecjalizowany (sportowy, katolicki, przyrodniczy)

Koncesji nie można zmienić bez zgody KR.

PULS – Murdoch przejął telewizję na przełomie 2006/07; zmiana z katolickiej na uniwersalną. TVN zaskarżył decyzję przewodniczącego KR do Sądu Administracyjnego.

Proces koncesyjny w praktyce:

Polsat – nie był upolityczniony, nikt nie czuł się pokrzywdzony; pierwszy proces koncesyjny.

TVN – II PK; Walter czuł się pokrzywdzony, bo Polsat miał ugruntowaną pozycję.

TV PULS – 2001 – otrzymanie koncesji – charakter katolicki; 2004 – jeszcze więcej programów katolickich; 2006 – zmiana na koncesję uniwersalną; 2009 – zmiana ramówki na stricte komercyjną.

KONCESJA NA NADAWANIE W MULTIPLEKSACH

1. Eska TV, PoloTV, ATM Rozrywka, TTV

2. TVN, Polsat, TV4, TV Puls, TVN 7, Polsat Sport News, TV6

3. TVP 1, TVP 2, TVP INFO, TVP KULTURA, TVP HISTORIA, TVP POLONIA

TV TRWAM starała się o pierwszy mulipleks – dostępność analogowa; KR odrzuciła wniosek – mają tam być stacje nowopowstałe. Trwam nie stać na nadawanie – stacje muszą zrzucić się na dany multipleks. Przyczyna nie jest dokładnie znana, ponieważ TRWAM we wniosku zawarło cytaty z wniosku koncesyjnego, którego nie wolno upubliczniać.

TVP do 2014 musi zwolnić miejsce w multipleksie.

OBOWIĄZKI NADAWCY:

-udostępnienie informacji o sobie

- 33% czasu antenowego muszą stanowić polskie programy

- promowanie programów europejskich – audycje publicystyczne, filmy, dokumenty – pomad 50% czasu w tym: 10% ma pochodzić od producentów niezależnych (kino niezależne) [brane pod uwagę w czasie procesu koncesyjnego]

-przekaz handlowy musi być oddzielony od innych audycji (reklama, sponsoring, lokowanie produktu)

AUDYCJE I INNE PRZEKAZY

- nie propagować działań niezgodnych z prawem

- sprzeczne z polską racją stanu

-wartości religijne w audycjach; szanowanie przekazów religijnych

- zagrożenie zdrowia – promowanie tego typu zachowań

- zawierają treści lub sceny zagrażające rozwojowi dzieci i młodzieży; rozpowszechniane od 6.00 do 23.00

- programy muszą być dostosowane do osób niepełnosprawnych (napisy dla niesłyszących)

TRANSMISJE WYDARZEŃ O ZASADNICZYM ZNACZENIU SPOŁECZNYM

- promowanie sportu (szczególnie piłki nożnej; faworyzowanie) IO, MŚ, ME.

WYKŁAD – 08.05.2012

KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI

Pomysł stworzenia Rady powstał w 1990 roku, zaproponowano dwa projekty.

RZĄDOWY:

-ciało opiniotwórcze

-10 członków (sejm, senat, prezydent, premier)

-inne instytucje miały zwracać z prośbą o opinie

POSELSKI (GDAŃSKI)

-organ kontrolno – koncesyjny

-9 członków (sejm, senat, prezydent)

-pomysł powielany w wielu projektach, pojawił się również w tym ostatecznym

1991 – obrady, trwały kilka miesięcy

SPÓR O ROLĘ PRZEWODNICZĄCEGO

Proponowano by prezydent powoływał przewodniczącego. Wskazywano na niekonstytucyjność; wybór spośród członków KR. Obawiano się o zbyt dużą ingerencję prezydenta.

WYBÓR CZŁONKÓW

KTO WYBIERAŁ? -> jeśli prezydent by wybierał, to miałby za duży wpływ na KR

KOGO? -> projekt poselski: przed powołaniem członków debata o każdym w parlamencie; powoływanie osób związanych z mediami

WĄTPLIWOŚCI USTROJOWE

Organ konstytucyjny – wymykanie się spod jakiejkolwiek kontroli

Organ rządowy – uzależnienie od rządu

Posłowie: potrzeba umocnienia w konstytucji, by podkreślić jej niezależność

J. Bielecki – przygotował projekt ustawy, jednak sejm ją odrzucił, bo zabrakło wzmian o wartościach chrześcijańskich

18.10.1991 – pat legislacyjny; zbyt wiele zmian w ustawie, których sejmowi nie udało się przyjąć.

18.10.1991 – nowy projekt legislacyjny; bez rozdziału o mediach publicznych. Prezydent zawetował, ale sejm zdążył odrzucić jego weto.

1992

PROJEKT POSELSKI – kopia wcześniejszego projektu rządowego (M. Markiewicz)

PROJEKT POSŁÓW KPN – nawiązywał do projektu sejmu, KR bez umocowania w konstytucji by wzmocnić wpływy rządu

RZĄD J. OLSZEWSKIEGO – Rada miała stać się zależna od rządu; jej kadencja miała pokrywać się z kadencją rządu. Dopisano, że członków można było odwołać „także z innych powodów”, czyli zawsze.

Zwyciężył projekt poselski dzięki większości w parlamencie. Ustawę uchwalono w grudniu 1992.

10.1992 – zmiana konstytucji; senat – przeciw zapisaniu KR w konstytucji, sejm – za. Rada miała zbyt dużo uprawnień, więc ustawa by nie wystarczyła.

I ZMIANA USTAWY O KRRIT

Zmiana trybu powoływania członków – przyczyna: prezydent powołał swojego członka szybciej niż sejm, odwołanie dwóch członków przez Wałęsę, bo byli zbyt niezależni.

Prezydent zgłosił weto (uważał, że jego prawa są zbyt ograniczone)

|

Sejm odrzucił weto prezydenta; ustawa weszła w życie

1998 – tryb przyjmowania sprawozdania KR – wystarczą 2 z 3 organów, które nie zaakceptują sprawozdania -> uzależnienie od rządu, bo prezydent nie może wydawać orzeczeń

2002 – kwestia zawieszania członkostwa w partii. Nie można zawiesić, bo główna ustawa zakazuje członkostwa.

2004 – ustalanie stawek abonamentowych przez KR, która nie ma kompetencji w prawie podatkowym. W 2005 uchwalono ustawę o stawkach abonamentowych; zmiana ustawy o KR -> ustalanie stawek przez KR, ale na podstawie ustawy abonamentowej. Suma będzie warunkowana na podstawie cen usług za dany rok.

2001-2002 – projekt rządowy proponujący zwiększenie kadencji członków oraz ich kompetencji

2003 – LPR, PIS, SO – projekt: zmniejszenie członków, zachowanie rotacyjności

2005 – zmniejszenie członków do 5, likwidacja rotacyjności oraz przeniesienie części kompetencji do UKE.

KARY NAŁOŻONE PRZEZ KRRIT

*naruszenie działalności reklamowej:

-zbyt długie reklamy

-niedozwolone przez polskie prawo

-reklamy w czasie programów w TVP

*łamanie zasad koncesji:

-nie wypełnianie tego, co koncesja zakładała (zarzut dla Radia Maryja o prowadzenie przekazu handlowego)

*naruszenie zasad ochrony małoletnich

-od 6.00 do 23.00 nie wolno pokazywać programów propagujących agresję itp.

*naruszenie zasad etycznych

-nawiązuje do wartości chrześcijańskich i narodowych – najbardziej kontrowersyjne

*kwoty ekranowe

-nie spełnianie założeń co do obecności programów europejskich, niezależnych producentów itd.

KARY:

RADIO WAWA (2004) – loteria: słuchacze mówili co by zrobili dla 100 000. Według Rady zbyt kontrowersyjne – łamanie zadach ochrony małoletnich, godzenie w zasady etycznie. Kara: 30 000

TVP (2004) – cykl audycji Ballada o lekkim zabarwieniu erotycznym – promowanie stręczycielstwa, łamanie prawa o ochronie małoletnich. Kara: 100 000.

Polsat (2004) – za program Nieustraszeni. Zadania dla uczestników godziły w godność człowieka. Kara: 400 000.

Polsat (2006) – Kuba Wojewódzki; Szczuka wyśmiewa się z niepełnosprawnej prowadzącej z Radia Maryja; naruszenie dóbr jednostki. Kara: 500 000.

TVN (2008) – Kuba Wojewódzki za znieważenie flagi państwowej. Kara 471 000. Sąd Okręgowy uznał, że nie popełniono przestępstwa. Sąd Apelacyjny uznał, że nawoływanie do przestępstwa jest przestępstwem, podtrzymał decyzję KR

TVN (2011) – Rozmowy w Toku; odcinek o odważnym życiu seksualnym; promowanie niezdrowych wartości. Kara 300 000. TVN odwołał się do sądu.

ESKA ROCK (2012) – Poranny WF, w maju: wyśmiewanie się z Alvina Gajadhura. Łamanie przepisów o zakazie dyskryminacji.

KWESTIE REKLAMY:

Tylko w 2004 wydano 10 kar.

POLSAT – za kryptoreklamę, przerywanie czasu antenowego zbyt długimi reklamami (1 mln zł)

TVP – za przekroczenie limitu reklamowego

RADIO MARYJA (2012) – za nadawanie kryptoreklamy. Kara: 4 000. Reklamowanie Wyższej Szkoły Medialnej, Naszego Dziennika, SKOKu. Zarzut ten pojawiał się od dawna, jednak KR bała się podjąć zdecydowanie kroki.

CANAL+ CYFROWY (2011) – za mało audycji w języku polskim, audycji europejskich, producentów niezależnych (filmy wytworzone w ostatnich 5 latach) Kara: 350 000.

Obecnie KR wydaje coraz więcej kar i wprowadzi wzmożony monitoring programów.

WYKŁAD 15.05.2012

MEDIA PUBLICZNE

1.OSOBOWOŚĆ PRAWNA

W Polsce media publiczne są jednoosobowymi spółkami Skarbu Państwa. 17 spółek radia publicznego lokalnego, 1 Telewizji Publicznej i 1 Polskiego Radia.

PRESES –kadencja 4letnia, wybierany przez KR na wniosek rady nadzorczej

|

ZARZĄD – 1-3 członków. Powołuje KR na wniosek RN

|

RADA NADZORCZA – 4 lata kadencji

+RADA PROGRAMOWA

Rada Nadzorcza przeprowadza konkurs na stanowisko prezesa. Prezes powinien mieć doświadczenie w mediów, prawa lub finansów.

Zarzuty dla Waniek (SLD) i Kruk (PIS) ->były polityczkami w czasie pełnienia funkcji w zarządach.

Braun – też był posłem; oddzielenie funkcji politycznych od doświadczenie medialnego jest bardzo trudne.

WARUNKI ODWOŁANIACZŁONKA

-działanie na szkodę spółki

-skazanie prawomocnym wyrokiem sądu

-zaistnienie okoliczności, które uniemożliwiają pełnienie funkcji (np.:choroba)

RADY NADZORCZE:

TVP i PR – 7 osób; 5 wybiera KR po konkursie, kandydatów rekomendują uczelnie ogólnopolskie lub regionalne; 1 – Minister Skarbu, 1 – Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

PIK –nasz dziekan

Struktury lokalne – 4 KR, 1 MS w porozumieniu z MKiDN

Przyczyny odwołania są podobne jak w przypadku zarządu.

Prezes TVP – J. Braun

Prezes PR – A. Sidzieniewski

RADA NADZORCZA

-4letnia kadencja

- 15 członków (10- parlament, 5 -instytucje kulturalne)

-wydaje uchwały, do których TVP i PR nie muszą się jednak stosować

Przewodniczący – M. Krawczyk (zmarł)

Vice – Piotr Gadzinowski

PRZYCHODY SPÓŁEK:

-abonament

-reklama

-obrót prawami do audycji (sprzedawanie licencji)

-dotacje z budżetu państwa

Dominują przychody z reklam, abonament to tylko 12 %. 2004/05 – abonament stanowił 15 %. Abonament dzielimy między: TVP, PR, regionalne spółki.

Wartość nominalna – ile za daną kwotę można zrealizować programów. Z każdym rokiem koszty programów rosną. Jeśli nawet wpływ z abonamentu wzrasta, to nie przekłada się to na wzrost wpływów do mediów publicznych.

ZADANIA MEDIÓW PUBLICZNYCH:

1. REALIZOWANIE MISJI – programy powinny być niezależne, innowacyjne, pluralistyczne i bezstronne. Integralność programów – nie powinny być przerywane reklamami.

2. Tworzenie i rozpowszechnianie programów ogólnopolskich (TVP1,2), regionalnych (TVP INFO), dla odbiorców za granicą (TVP POLONIA)

3. Tworzenie i rozpowszechnianie programów tematycznych – muszą mieć koncesję.

4. Prowadzenie działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej związanej z twórczością audiowizualną; w tym eksport i import

5. Dostarczanie programów dla niepełnosprawnych

PROGRAMY I INNE USŁUGI

-rzetelne ukazywanie wydarzeń z kraju i ze świata

-umożliwienie widzom wypowiedzenia się w ważnych dla nich sprawach (programy interwencyjne – Sprawa dla reportera)

-respektowanie chrześcijańskich wartości

-promowanie określonego modelu rodziny, propagowanie ważnych idei, służenie zwalczaniu patologii

OBOWIĄZKI:

-tworzenie planów finansowych (za ile i skąd wezmą kasę)

-umożliwienie naczelnym organom państwa prezentowania swojej polityki

-prezentowanie stanowisk głównych partii politycznych

-bezpłatne audycje w czasie wyborów

-możliwość prezentowanie poglądów związków zawodowych

-stworzenie organizacjom pożytku publicznego nieodpłatnego czasu antenowego

MISJA

INFORMACJA: Wiadomości, Panorama, Teleekspress

PUBLICYSTYKA: polityczna- Tomasz Lis na żywo, Między niebem a ziemią, Młodzież Kontra, Forum

Społeczna – Celownik, Sprawa dla Reportera

KULTURA: Teatr telewizji, Kocham Kino

Seriale – Klan, M jak miłość

-produkcja i współprodukcja

POZOSTAŁE FUNKCJE:

-promocja UE – Agrobiznes, Apetyt na Europę,

-rozrywka – Postaw na milion, Jak to melodia

-sport – transmisje sportowe

-edukacja – Test z historii

-promowanie programów w języku polskim – Słownik polsko-polski, relacjonowanie gal

-audycje mniejszości narodowych i etnicznych – festiwale

-promowanie kultury

TELEWIZJA A KAMPANIE WYBORCZE

-bezpłatne spoty wyborcze

-programy publicystyczne i informacyjne

Najchętniej oglądane programy:

M jak miłość, na dobre i na złe, ojciec Mateusz, serwis sportowy tvp 1, Mam talent, wiadomości