POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W ADMINISTRACJI

 

DZIAŁ I

 

PRZEPISY OGÓLNE

 

 

Postępowanie egzekucyjne - postępowanie i środki przymusowe, stosowane przez organy administracji rządowej i organy gminy w celu doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym (uiszczenie należności pieniężnych) lub obowiązków o charakterze niepienieżnym, a także sposób zabezpieczenia wykonania tych obowiązków.

 

Postępowanie egzekucyjne jest to uregulowany prawem procesowym ciąg czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonania przez zastosowanie środka przymusu państwowego obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej.

 

Sprawa egzekucyjna jest to postępowanie służące bezpośrednio przeprowadzeniu egzekucji, a więc przymusowemu wykonaniu orzeczeń sądowych i innych tytułów wykonawczych  celem uzyskania świadczenia należnego wierzycielowi.

 

Celem egzekucji jest przymusowe wykonanie, doprowadzenie do zgodności stanu faktycznego ze stanem prawnym.

 

Zakres postępowania egzekucyjnego:

 

przedmiotowy: obejmuje przymusowe wykonanie dwóch rodzajów obowiązków

 

•      o charakterze pieniężnym (uiszczenie należności pieniężnych)

•      charakterze niepieniężnym (sprowadzających się do konieczności spełnienia świadczeń, podjęcia czynności bądź do zniesienia lub zaniechania czynności

 

podmiotowy: wiąże się z określeniem organów przed którymi stosuje się przepisy ustawy egzekucyjnej oraz oznaczenie podmiotów przeciwko którym toczyć się może postępowanie egzekucyjne

 

 

Egzekucji administracyjnej podlegają następujące obowiązki:

 

•      podatki, opłaty i inne należności do której stosuje się przepisy ustawy „Ordynacja podatkowa”, grzywny i kary pieniężne, a także inne należności pieniężne pozostające w zakresie właściwości organów administracji rządowej i organów gminy

•      wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów

•      obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i organów gminy lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu specjalnego. Polegają na spełnieniu nakazanych czynności, świadczeń rzeczowych,, osobowych, wydaniu rzeczy ruchomej, nieruchomości, opróżnienia pomieszczenie lub lokalu, zaniechaniu czynności

 

Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia poddać egzekucji administracyjnej inne należności pieniężne niż wyżej określone jeżeli przypadają one Skarbowi Państwa lub państwowej jednostce organizacyjnej.

 

 

 

Egzekucję administracyjną stosuje się do określonych obowiązków, gdy wynikają one z decyzji lub postanowień właściwych organów  albo w zakresie administracji rządowej i gminy bezpośrednio z przepisów prawa.

 

Uprawnionym (wierzycielem) do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej

obowiązków wyżej określonych jest:

 

•      dla obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień organów administracji rządowej i organów gminy - właściwy do orzekania organ I instancji

 

•      dla obowiązków wynikających z orzeczeń sądów lub innych organów albo bezpośrednio z przepisów prawa - organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku

 

W razie uchylenia się zobowiązanego do wykonania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych. Organ egzekucyjny stosuje środek egzekucyjny najmniej uciążliwy dla zobowiązanego.

 

Nie podlegają egzekucji administracyjnej:

•      przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny

•      ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu

•      zapasy żywności i opału niezbędne dla zobowiązanego i jego rodziny na okres miesiąca

•      jedna krowa lub dwie kozy lub trzy owce z zapasem paszy i ściółki

•      narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego oraz surowce niezbędne do jego wykonania na okres 7 dni

•      przedmioty niezbędne do wykonywania  przez niego zawodu lub pełnienia służby

•      pieniądze w kwocie, która odpowiada kwocie najniższego wynagrodzenia miesięcznego pracowników zatrudnionych w  uspołecznionych zakładach pracy

•      wkłady oszczędnościowe złożone w bankach, na zasadach określonych przepisami prawa bankowego

•      papiery osobiste, po jednej obrączce zobowiązanego oraz jego współmałżonka, odznaczenia oraz przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki i wykonywania praktyk religijnych

•      inne przedmioty, wierzytelności i prawa majątkowe zwolnione na podstawie odrębnych przepisów spod egzekucji administracyjnej

 

Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu Pracy.

 

Świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym (również emerytury i renty zagraniczne)podlegają egzekucji w zakresie określonym w tych przepisach.

 

Nie podlegają egzekucji:

•      świadczenia alimentacyjne

•      zasiłki i dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i dla sierot zupełnych

 

Na żądanie zobowiązanego organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie zwolnienia spod egzekucji administracyjnej. Na postanowienie w sprawie odmowy zwolnienia spod egzekucji służy zobowiązanemu zażalenie

 

Osoby, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe nie podlegają orzecznictwu polskich organów administracyjnych.

 

Egzekucja administracyjna może być wszczęta:

jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, uprzednio przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba, że przepisy szczególne inaczej postanawiają. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia. Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego i są pobierane na rzecz wierzyciela.

Zastosowanie środka egzekucyjnego w postępowaniu egzekucyjnym nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu kary w postępowaniu karnym.

 

Na postanowienia wydane w toku egzekucji administracyjnej lub dotyczące postępowania egzekucyjnego służy zażalenie, jeżeli niniejsza ustawa tak stanowi. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Organ egzekucyjny lub jego organ nadrzędny może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne.

 

ORGANY EGZEKUCYJNE

 

Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych jest urząd skarbowy.

Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym jest:

•      rzeczowo właściwy terenowy organ administracji rządowej I instancji

•      miejscowo właściwa gmina w zakresie zadań własnych i zleconych

Ponadto w przypadkach określonych szczególnymi przepisami jako organ egzekucyjny w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym działa każdy organ:

•      Policji,

•      Urzędu Ochrony Państwa,

•      Straży Granicznej,

•      organy straży pożarnej kierujący akcją ratowniczą

•      inne organy powołane do ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego

 

Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia upoważnić inne organy administracji rządowej, organy gminy lub  niektórych wierzycieli do prowadzenia jako organ egzekucyjny egzekucji administracyjnej.

 

Właściwość miejscową organu egzekucyjnego określa się według miejsca zamieszkania (siedziby) zobowiązanego, a w braku zamieszkania w kraju

według miejsca jego pobytu. W sprawach o odebranie rzeczy lub opróżnienie budynków i pomieszczeń właściwość miejscową określa się według miejsca wykonania obowiązku, albo według miejsca położenia rzeczy, a przy należnościach pieniężnych również według miejsca położenia mienia zobowiązanego

 

ZWIERZCHNI NADZÓR

Nadzór nad egzekucją administracyjną sprawują organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do wykonywania tej egzekucji. Organy sprawujące nadzór mogą w szczególnie uzasadnionych przypadkach wstrzymać na czas określony czynności egzekucyjne podległego organu. O wstrzymaniu egzekucji  organ sprawujący nadzór zawiadamia wierzyciela z podaniem przyczyn wstrzymania egzekucji.

Wójt lub burmistrz (prezydent) jest uprawniony do wstrzymania czynności egzekucyjnych na terenie gminy dotyczących prowadzenia egzekucji administracyjnej należności pieniężnych od rolników tam zamieszkałych, jeżeli zachodzi oczywisty błąd co do egzekwowanego obowiązku lub co do osoby zobowiązanego, albo zaistniała nowa lub nieznana okoliczność uzasadniająca przyznanie ulgi albo zawieszenie czy też umorzenie postępowania egzekucyjnego. O wstrzymaniu czynności egzekucyjnych wójt lub burmistrz (prezydent) powiadamia niezwłocznie organ egzekucyjny, który postanowi co do dalszego postępowania

Zwierzchni nadzór nad czynnościami organów egzekucyjnych w zakresie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych sprawuje Minister Finansów.

Zwierzchni nadzór nad czynnościami organów egzekucyjnych w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym sprawują właściwe dla tych organów naczelne organy administracji państwowej.

 

ZASADY PROWADZENIA EGZEKUCJI

 

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego.

Tytułem wykonawczym jest dokument urzędowy stwierdzający fakt istnienia i zakres roszczenia wierzyciela, a tym samym - obowiązku świadczenia po stronie dłużnika.

W kilku przypadkach sam tytuł egzekucyjny jest podstawą wszczęcia postępowania np. grzywna nałożona przez komornika.

Tytułami egzekucyjnymi w myśl ustawy są:

•      prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu orzeczenia sądowe oraz ugody zawarte przed sądem

•      wyroki sądów polubownych i ugody tam zawarte

•      akt notarialny, w którym dłużnik poddał się dobrowolnie egzekucji, dotyczący zapłacenia określonej sumy pieniężnej, przekazania rzeczy zamiennych ilościowo oznaczonych lub indywidualnie oznaczonej rzeczy, jeżeli ustalono termin zapłaty lub wydania

 

Najczęstrzymi tytułami egzekucyjnymi są:

•      orzeczenia sądowe, a więc wyroki, postanowienia, nakazy zapłaty

 

Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, przystępuje on z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego.

Dla egzekucji administracyjnej obowiązków wynikających z orzeczeń sądowych tytułem wykonawczym jest orzeczenie sądowe zaopatrzone w  klauzulę wykonalności

Dla zobowiązań podatkowych Ordynacja podatkowa podstawę wystawienia  tytułu wykonawczego stanowi również deklaracja lub zeznanie złożone przez zobowiązanego. W tym przypadku tytuł wykonawczy można wystawić, jeżeli w deklaracji lub zeznaniu zostało zamieszczone pouczenie, że stanowią one podstawę do wystawienia  tytułu wykonawczego i wierzyciel przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego przesłał zobowiązanemu upomnienie.

 

Tytuł wykonawczy powinien zawierać:

•      oznaczenie wierzyciela

•      wskazanie imienia i nazwiska lub nazwy zobowiązanego, jego adresu, a także w miarę możliwości adresu zakładu pracy

•      podania treści podlegającego egzekucji obowiązku, podstawy prawnej tego obowiązku oraz  stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a także określenie wysokości egzekwowanej należności pieniężnej

•      wskazanie podstawy prawnej prowadzonej egzekucji administracyjnej

•      datę wystawienia tytułu, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci urzędowej

•      pouczenie zobowiązanego o skutkach niezawiadomienia  organu egzekucyjnego o zmianie miejsca pobytu

•      do tytułu wykonawczego należy dołączyć dowód doręczenia upomnienia albo stwierdzić w tytule, że doręczenie upomnienia nie było konieczne

 

We wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej wierzyciel może wskazać środek egzekucyjny. Wierzyciel powinien wskazać środek egzekucyjny, gdy wniosek dotyczy egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym. Organ egzekucyjny może zastosować zamiast środka egzekucyjnego wskazanego we wniosku inny środek egzekucyjny, jeżeli jest mniej uciążliwy dla zobowiązanego, a prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku. Zawiadamia o tym zawsze wierzyciela.

Jeżeli egzekwowana należność pieniężną korzysta z prawa pierwszeństwa zaspokojenia, należy ponadto we wniosku wskazać podstawę prawną pierwszeństwa.

Organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej; organ ten natomiast nie jest upoważniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.

Jeżeli obowiązek, którego tytuł wykonawczy dotyczy, nie podlega egzekucji administracyjnej, organ egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji i zawiadamia o tym wierzyciela, zwracając mu tytuł wykonawczy.

 

Czynności egzekucyjne wykonuje organ egzekucyjny lub wyznaczony jego pracownik - zwany dalej egzekutorem, a przy egzekucji należności pieniężnych - zwany dalej poborcą skarbowym.

Egzekutor jest obowiązany przed rozpoczęciem czynności egzekucyjnych bez wezwania okazać zobowiązanemu zaświadczenie organu egzekucyjnego lub legitymację służbową, upoważniającą do czynności egzekucyjnych.

Organ egzekucyjny lub egzekutor, przystępując do czynności egzekucyjnych, doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego, zaopatrzony w klauzulę organu egzekucyjnego o skierowanie tytułu do egzekucji administracyjnej lub odpis orzeczenia sądowego zaopatrzony w klauzulę wykonalności i jednocześnie poucza zobowiązanego, że służy mu w terminie 7 dni prawo zgłoszenia do organu egzekucyjnego zarzutów w sprawie postępowania egzekucyjnego. Organ egzekucyjny doręcza ponadto zobowiązanemu postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego, albo wskazuje, jaki środek egzekucyjny został zastosowany, gdy prowadzi się egzekucję z wynagrodzenia za pracę, z rachunków bankowych lub wkładów oszczędnościowych albo z innych wierzytelności pieniężnych i praw majątkowych.

 

Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego może być tylko:

•      wykonanie, umorzenie, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku

•      odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej

•      błąd co do osoby zobowiązanego

•      niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym

•      zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego

•      określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego lub bezpośrednio z przepisu prawa

•      niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowania środka egzekucyjnego

•      brak doręczenia zobowiązanemu upomnienia

 

Organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie zarzutów. Jeżeli organ uznaje zarzuty za uzasadnione, wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego lub o umorzeniu tego postępowania albo o zastosowaniu innego mniej uciążliwego środka egzekucyjnego. Na postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie zarzutów służy zobowiązanemu zażalenie. Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych. Organ egzekucyjny lub egzekutor może jednak z uzasadnionych powodów wstrzymać czynności egzekucyjne np. do czasu rozpatrzenia zażalenia.

Organ egzekucyjny może żądać od uczestników postępowania złożenia wyjaśnień oraz zasięga od organów administracji państwowej i instytucji informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji. W razie nieuzasadnionej odmowy udzielania organowi egzekucyjnemu informacji i wyjaśnień osoba odpowiedzialna może być ukarana grzywną  do 6 zł przez organ egzekucyjny.