1. Definicje: komórki, tkanki, tkanki prostej, tkanki złożonej, narządu

KOMÓRKA (celulla) jest strukturalna i czynnościową jednostką organizmów żywych, zdolną do wykonywania podstawowych czynności życiowych (odżywianie, pobudliwość, praca mechaniczna, fizyczna, chemiczna, rozmnażanie). Składa się z dwóch podstawowych części: jądra i cytoplazmy.
TKANKA – (textus) zespół komórek o podobnej budowie, pochodzeniu, przemianie materii, pełniących wyspecjalizowane funkcje. Wytwarzana jest przez nie istota międzykomórkowa. Elementy składowe narządów i układów. Rozróżnia się: tkankę nabłonkową, łączną, mięśniową i nerwową.
Tkanka PROSTA: zespół komórek o takiej samej budowie (np. tłuszczowa)
Tkanka ZłOŻONA: zespół różnych typów komórek i substancji pozakomórkowej (np. nerwowa)
NARZĄD: Zespół tkanek na określonym terytorium, pełniący skoordynowane funkcje (oko, żołądek).

23. budowa mięśnia sercowego

mięsień sercowy zbudowany jest z tkanki poprzecznie prążkowanej serca. Tkanka ta zbudowana jest z dość długich komórek posiadających jedno jądro komórkowe i wykazujących poprzeczne prążkowanie. Włókna mięśniowe tkanki poprzecznie prążkowanej serca są widlasto rozgałęzione. Mięsień sercowy kurczy się szybko i niezależnie od naszej woli, nie męczy się.

22.Mechanizm skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych

Mechanizm skurczu mięśnia polega na przesunięciu miozyny względem aktyny. Miozyna i aktyna są białkami kurczliwymi. Główka miozyny odłącza sie od aktyny i przesuwa się kilka nanometrów wzdłuż pasma aktyny i łączy sie z nią ponownie. Następnie główka miozynowa zagina się przesuwając miozynę wzdłuż pasma aktyny. Jest to działanie tzw mostków naczyniowych skracających sarkomery i to powoduje skurcz włókna mięśniowego.

12.

Funkcje rybosomów. Podstawową funkcją rybosomów jest udział w syntezie białek w cytoplazmie. Możliwe jest to jednak gdy rybosom połączy się z mRNA który jest matryca do produkcji łańcuch polipeptydowego. W czasie translacji ( syntezy białek ) niezbędna jest również obecność transportującego Rna ( tRNA ).

31.

Neuron – rodzaj komórek występujących w układzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki (perikarion albo soma) oraz wypustek cytoplazmatycznych: aksonu i dendrytów, za pomocą których wytwarzają połączenia z innymi neuronami, bądź komórkami efektorowymi..

30. Funkcje tkanki nerwowej.

1. Odbieranie, przezazywanie i reagowanie na bodźce pochodzące ze  
środowiska zewnętrznego (dotyk, temperatura,  światło)
2. Koordynacja aktywności intelektualnej, świadomość, podświadomość,  
aktywność ruchowa.
3. Organizowanie i nadzorowanie czynności poszczególnych układów i  
narządów - kontrola nad prawidłowym przebiegiem procesów i czynności  
życiowych

5.Rodzaje transportu przez błony. 
  
  *BIERNY
      -dyfuzja prosta-swobodny przepływ niewielkich nienaładowanych cząsteczek przez 
      dwie warstwy lipidowe.
      
      -dyfuzja wspomagana-transport substancji wymagający pomocy kanałów lub 
      przenośników błonowych np.transport glukozy.    

  *AKTYWNY
      -wymagający wydatkowania energii odbywa się z obszaru o niższym stężeniu do          
      obszaru o wyższym stężeniu substancji transportowanej np.pompa sodowo-potasowa. 

        42.Budowa tchawicy i oskrzeli.

  Tchawica-zbudowana jest z podkowiastych chrząstek(16-20)
          -wiązadeł pierścieniowych
          -ściany błoniastej
          -błony śluzowej

  Oskrzela główne-tchawica dzieli się na dwa oskrzela główne prawe i lewe.
  O.prawe jest krótsze,ma większa średnicę,przebiega pionowo.
  O.lewe jest dłuższe,ma mniejszą średnicę,położone bardziej poziomo.
  O.wyściela błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym.
  0skrzeliki(drobniejsze odgałęzienia oskrzeli)są przewodami w płacikach płucnych.Ich końcowe odcinki nazywane są
  oskrzelikami końcowymi.Ostrzeliki końcowe rozgałęziają się na dwa oskrzeliki oddechowe.

11. Lizosomy - wewnatrzkomorkowy system trawienny materialu egzogennego i endogennego, przebudowa struktur komorkowych i usuwanie zuzytych lub uszkodzonych organelli komorkowych.

 FUNKCJE:

- trawienne

- magazynujace

- grabarze – rozklad

35

definicja synapsy

Miejsce styku neuronu z inną komórką nerwową lub komórką efektorową. Zapewniają ciągłość czynność czynnościową w układzie nerwowym i umożliwiają przekazywanie informacji z tego układu do innych organów. Wyróżnia się synapsy nerwowo-nerwowe (styk dwóch neuronów), nerwowo-mięśniowe(styk neuronu z włóknem mięśniowym), nerwowo-gruczołowe(styk neuronu z gruczołem) i nerwowo-receptorowe(styk neuronu- z receptorem)

6. BUDOWA:

• błona zewnętrzna i wewnętrzna

• rybosomu wokół jąderka (udział w biosyntezie białek)

• jąderko-zagęszczenie chromatyny

• chromatyna (z DNA w postaci sieci złożonej z długich,cienkich włókien i drobnch ziarnistości:euchromatyna-cz. chromatyny aktywna genetycznie (geny są częściej traskrybowane przez komórki) oraz heterochromatyna-część chromatyny nieaktywna genetycznie

• kariolimfa (nukleoplazma)

• pory w błonie umożliwiające konakt z cytoplazmą

FUNKCJE:

• reguluje i warunkuje metabolizm (powielanie mat. genetycznego)

• zawiera informacje o budowie i funkcjonowaniu komórki (przekazywanie DNA)

• synteza DNA i RNA

• powstawanie rybosomów

• sterowanie podstawowymi procesami życiowymi komórki:odczytywanie informacji genetycznych w DNA i dostosowanie instrukcji w postaci RNA do biosyntezy białek

16.

Kościotworzenie na podłożu błoniastym, czyli kościotworzenie na podłożu łącznotkankowym, odbywa się w błonie mezenchymatycznej, której komórki zaczynają wydzielać kolagen typu I i proteoglikany, stając się osteoblastami. W ten sposób powstaje osteoid – organiczny składnik istoty międzykomórkowej kości. Jednocześnie komórki wydzielają do otoczenia osteonektynę (powoduje odkładanie się wapnia) i osteokalcynę (wiąże wapń i jest zależna od witaminy D i K)

 

Mineralizacja osteoidu w kościach płodu rozpoczyna się od odkładania bezpostaciowego fosforanu wapnia we włókienkach kolagenowych. 

W miarę postępującej mineralizacji osteoblasty są otaczane istotą międzykomórkową kości i stają się osteocytami leżącymi w jamkach . Powstają pierwsze  beleczki kostne, składające się z kości grubowłóknistej. Wewnątrz beleczek widać osteocyty, a na ich powierzchni liczne osteoblasty. Beleczki kostne powiększają się i zlewają, tworząc grubowłóknistą kość splotowatą. Wkrótce przed urodzeniem kość grubowłóknista jest niszczona przez osteoklasty, a na jej

miejsce osteoblasty wytwarzają blaszki kości drobnowłóknistej.

 

 

Między zewnętrznymi częściami kości płaskiej zbitej znajduje się śródkoście (diploe), zbudowane z nieregularnie ułożonych blaszek kostnych. Między blaszkami jest dużo jamek szpikowych.

 

Kościotworzenie na podłożu łącznotkankowym kości czaszki, kości twarzowych i obojczyka rozpoczyna się między 7. a 12. tygodniem życia płodowego i kończy się pod koniec życia płodowego lub wkrótce po urodzeniu. 

32.

a) ruchowe (duże ciało neuronu, długie dendryty, kształtem przypomina koronę drzewa)

b) pośredniczące (kojarzeniowe) - występują między neuronami czuciowymi i ruchowymi.

24.

omórki mięśni gładkich są wrzecionowate i nie mają poprzecznego prążkowania.Otoczone są błoną podstawną i siecią włókien retikulinowych odgrywających istotną rolę podczas rozkurczu komórek. Komórki mięśniowe gładkie mogę występować pojedynczo , ale najczęściej tworzą zwarte błony w ścianach np. naczyń , różnych przewodów, jelit i w macicy. Komórki te kurczą się spontanicznie , a siła skurczów zależy od hormonów lub układu nerwowego. Komórki mięśniowe gładkie mają centralnie położone , wydłużone jądro i skupione obok jądra organella komórkowe. Nie mają triad , lecz wyspecjalizowany system błon gładkich pod sarkolemą. Cechą charakterystyczną tych komórek są ciałka geste występujące w cytoplazmie lub płytki mocujące przyłączone do sarkolemy.

44.

płuco prawe-Dwie szczeliny, skośna i pozioma, dzielą płuco prawe na 3 płaty: górny, środkowy i dolny, natomiast płuco lewe - jedna szczelina skośna, dzieli na 2 płaty: górny i dolny

prawe 10 segmentów, lewe-9 segmentów

21.

Miofibryle oraz pęczki miofibryli oddzielone są od siebie sarkoplazmą w której znajduje się mioglobina, ziarenka glikogenu, mitochondria, układ Golgiego, liczne jądra komórkowe oraz siateczka śródplazmatyczna gładka wraz z kanalikami T. 

Siateczka śródplazmatyczna odpowiada za gromadzenie niezbędnych do skurczu sarkomerów jony wapnia w tzw. cysternach brzeżnych, które umiejscowione są przy każdym końcu danego sarkomera (przy każdej lini Z). Rurkowate wpuklenia do włókna mięśniowego to kanaliki T. Dostają się one do każdego sarkomeru, między prążkami I-A między dwiema cysternami brzeżnymi. Kanalik T w połączeniu z cysternami brzeżnymi tworzy tzw. triadę mięśniową widoczną na zdjęciu poniżej. Kanalik T uczestniczy w skurczu mięśnia, przez otwieranie kanałów wapniowych z cystern brzeżnych. Za pomocą tych kanalików dochodzi również do wymiany substancji między miofibrylami a środowiskiem zewnętrznym. 

26. Elementy składowe tkanki tłuszczowej:

- komórki tłuszczowe (adipocyty)

- preadipocyty

- makrofagi

- fibroblasty

     - komórki zrębowe naczyń

20.

Sarkomer - odcinek miofibryli między dwiema liniami Z, które regularnie powtarzają się w mięśniu. 

 

 Jest to podstawowa jednostka czynnościowa mięśnia poprzecznie prążkowanego.  Sarkomer jest podstawową jednostką kurczliwą budującą miofibryle. 

które regularnie powtarzają się w mięśniu. Zbudowane są z α-aktyniny i desminy. 

W obrębie sarkomeru można wyróżnić odcinki anizotropowe  i izotropowe zależnie od zdolności do załamywania światła. Część środkowa wykazuje zdolności do podwójnego załamania światła co sprawia że jest ciemniejsza, a części końcowe są jednołomne  a więc jaśniejsze.  Długość sarkomeru wynosi ok. 2-3μm. 

W budowie sarkomeru wyróżnia się też: prążek H oraz prążek M. 

Sarkomer jest w istocie złożonym kompleksem kilkunastu białek, które tworzą dwa podstawowe filamenty:

• filamenty grube, składające się z miozyny i tytyny kotwiczącej filament w prążku Z;

• filamenty cienkie, składające się z aktyny, troponiny i tropomiozyny zakotwiczonych końcem plus za pomocą czapeczek Z w prążkach Z.

 

3.

budowa i funkcje błony komórkowej.

 

BUDOWA:

• składnikami błony komórkowej są białka i lipidy

• lipidy tworzą podwójną warstwę -zrąb błony a białka związane są z lipidami

• lipidy zawarte to fosfolipidy

• zrąb błony tworzy podwójna warstwa odpowiednio ułożonych fosfolipidów

• w zrębie zanurzone są liczne białka ( wzmacniające błonę, receptorowe, transportowe)

FUNKCJE:

• ochronna

• nadaje kształt kom

• umożliwia odbieranie bodźców

• transportowa

• kontakt miedzy komórkowy

• oddziela komórkę od środowiska pozakomórkowego

• zasadniczą funkcją błony komórkowej jest jej wybiórczy transport substancji (selektywna przepuszczalność)

• utrzymuje różnice stężeń niektórych jonów

 26. Elementy składowe tkanki tłuszczowej:

- komórki tłuszczowe

- preadipocyty

- makrofagi

- fibroblasty

- komórki zrębowe naczyń

8 – budowa i funkcje mitochondrium

Budowa :

-cylindryczne organellum otoczone błoną;

-wydłużone struktury cytoplazmatyczne przybierające kształt nitek lub lasek;

Mitochondrium = macierz( 4)+ grzebień(3)+ błona wewnętrzna)(1)+ błona zewnętrzna(2)

Funkcje:

- wytwarzanie ATP( poprzez oddychanie komórkowe)

- odpowiedzialne za

* magazynowanie jonów wapnia,

*przemiany energetyczne,

* regulowanie potencjału błonowego,

*regulacje stanu redoks komórki,

*syntezę hemu i sterydów

 7.Budowa i rola chromosomu.

Chromosom- forma materiału genetycznego zbudowana z dwóch chromatyd połączonych ze sobą centromerem(chromosomy zbudowane są z kompleksu DNA i białek histonowych)

1 – chromatyda 2 – centromer – 3 – ramię krótkie 4 – ramię długie

Chromosomy odpowiedzialne za podział i procesy życiowe komórki.

25. Funkcje tkanki tłuszczowej:

- magazynująca

- termoizolacyjna

- metaboliczna

-immunomodulująca

38. Podział kliniczny układu oddechowego

Układ oddechowy dzielimy na:

Drogi oddechowe górne, gdzie znajdują się: nos, jama nosowa, gardło.

Drogi oddechowe dolne: krtań, tchawica, oskrzela. Na końcu drogi oddechowej znajdują się płuca.

29.

Wymień elementy strukturalne tkanki nerwowej

Elementy tkanki nerwowej to: neurony (komórki nerwowe) – komórki przewodzące impulsy nerwowe oraz komórki glejowe – pełniące funkcje podporową, odżywczą i ochronną dla neuronów, tworzą otoczkę mielinową.

40.

Zatoki nosowe są przestrzeniami powietrznymi w kościach twarzoczaszki biorącymi udział w ogrzewaniu i nawilżaniu wdychanego powietrza. Powstają wskutek wpuklania się błony śluzowej jamy nosowej w otaczającą kość. Wyróżniamy, zatem zatokę klinową, czołową, sitową, szczękową występujące obustronnie

Rola zatok:

1. (nawilżanie i ogrzewanie wdychanego powietrza oraz wyrównanie różnicy ciśnień podczas oddychania lub podczas gwałtownego wzrostu jego wartości);

2. węchowa;

3. mechaniczna (ochrona mózgoczaszki przed urazami);

4. termiczna (termoizolacja oraz ogrzewanie podstawy czaszki i oczodołu);

5. statyczna (zmniejszenie wagi szkieletu twarzoczaszki);

6. fonetyczna (przestrzeń rezonacyjna, ochrona ucha wewnętrznego przed przewodzeniem drogą kostną własnego głosu);

7. przestrzeń powietrzna m.in. zmniejszająca wagę przedniej części twarzoczaszki

19. Mięsień poprzecznie prążkowany (tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana)-typ tkanki mięśniowej, zbudowanej z silnie wydłużonych, walcowatych komórek, zawierających wiele położonych obwodowo jąder. W centrum znajdują się liczne miofibryle. Filamenty aktynowe i miozynowe ułożone są naprzemiennie na całej długości włókna.

-pracują one zależnie od woli,

- szybko ulegają zmęczeniu,

- ich skurcze są krótkotrwałe, ale silne

Występowanie tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej szkieletowej:

- większość mięśni jest przyczepiona do kości,

- buduje mięśnie szkieletowe, 

- tworzy mięśnie skórne, 

- buduje mięśnie zewnętrzne oka, ucha, przełyku, 

- występuje w ścianie gardła, przełyku, krtani, odbytu

Funkcje:
- odgrywa zasadniczą rolę w ruchach różnych części ciała,

- Zginanie i prostowanie kończyn,

- ruchy klatki piersiowej,

-poruszanie językiem,

- zamykanie i otwieranie powiek.

15.

Elementy składowe tkanki kostnej
•    Substancja międzykomórkowa zawiera: 
-    osteoid: 
*   włókna kolagenowe (kolagen I syntezowany w osteoblastach), 
*   organiczna substancja bezpostaciowa — głównie białka niekolagenowe; 
-    substancję nieorganiczną (minerał kości) — ponad połowa masy tkanki, to hydroksyapatyt (krystaliczny minerał). 
•    Komórki: 
-   osteoblasty (komórki kościotwórcze) — wytwarzają elementy składowe substancji międzykomórkowej; kontrolują proces jej mineralizacji; wielkość około 25 mikrometrów; budowa biegunowa; posiadają liczne wypustki cytoplazmatyczne (w celu łącznia się z wypustkami innych osteoblastów); syntezują i wydzielają kolagen typu I i proteoglikany, 
-  osteocyty (najwięcej) — powstają w wyniku mineralizacji osteoblastów; młode posiadają strukturę podobną do osteoblastów; dojrzałe są płaskie i mają bardzo słabo rozwinięte elementy takie jak aparat Golgiego czy szorstka siateczka śródplazmatyczna, 
-  osteoklasty — rodzaj makrofagów; występują najczęściej na powierzchni kości; posiadają wiele jąder; wydzielają enzymy i fagocytują rozkładana kość (ich funkcją jest niszczenie kości) i rozkładają w lizosomach.

41 Krtań:

-służy do przewodzenia powietrza i wydobywania dźwięków

jest narządem łączącym gardło z tchawicą

Składa się z chrząstek, wiązadeł i mięśni

 

4

dynamiczność, półprzepuszczalność,polarność

13.      Tkanka chrzęstna:

a.     szklista

b.     sprężysta

c.     włóknista

Tkanka chrzęstna składa się z komórek, włókien oraz substancji podstawowej. Chrząstka otoczona jest ochrzęstną (warstwa tkanki łącznej włóknistej zwartej ), w której znajdują się naczynia krwionośne i chłonne. W istocie podst. tk. chrzęstnej znajdują się komórki chrzęstne tzw. chondrocyty które umieszczone są w jamkach chrzęstnych.
a) szklista - tworzy szkielet w okresie zarodkowym i płodowym, po okresie zarodkowm zastępowana jest przez kość. Buduje powierzchnie stawowe, przymostkowe części żeber, chrząstki nosa, nogłośnię
b) sprężysta - wyst. w małżowinie usznej w trąbce Eustachiusza, buduje krtań i nagłośnię, cechuje się przewagą włókien sprężystych, nie ulega kostnieniu
c) włóknista - z przewagą włókien kolagenowych, buduje wiezadła stawowe

Rola cytoplazmy 

 1 . Funkcje cytoplazmy: transport, środowisko wielu reakcji chemicznych, jest materia komórki w której zawieszona jest organella

2. wewnątrzkomórkowy i międzykomórkowy system kanałów odizolowanych od cytoplazmy podstawowej błonami (membranami) biologicznymi. Tworzy nieregularną sieć cystern, kanalików i pęcherzyków.

Budowa nosa zewnętrznego:

-nasada

-grzbiet

-koniec

-skrzydełka nosa

Ściany nosa utworzone są:

-kości nosowe

-chrząstki

-mięśniówka i skóra

Pyt.36

 

Ze względu na sposób przekazywania sygnału wyróżnia się dwa rodzaje synaps:

 

*       elektryczne- W tych synapsach neurony prawie się stykają (gł. połączenia typu "neksus"). Kolbka presynaptyczna oddalona jest od kolbki           postsynaptycznej o 2 nm. Możliwa jest wędrówka jonów z jednej komórki do drugiej - przekazywanie dwukierunkowe. Impuls jest bardzo szybko przekazywany. Występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu oraz niektórych częściach serca.

 

- chemiczne, W tych synapsach komórki są od siebie oddalone o ok. 20 nm, między nimi powstaje szczelina synaptyczna. Zakończenie neuronu presynaptycznego tworzy kolbkę synaptyczną, w której są wytwarzane neuroprzekaźniki (mediatory - przekazywane w pęcherzykach synaptycznych), które łączą się z receptorem, powodując depolaryzację błony postsynaptycznej. Występują tam, gdzie niepotrzebne jest szybkie przekazywanie impulsu, np. w narządach wewnętrznych.

 

Pyt.37

 

Tkanka glejowa czyli glej, jest obok komórek nerwowych podstawowym składnikiem utkania ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

 

FUNKCJA

* komórki glejowe mogą pełnić bardzo różne funkcje fizjologiczne

* Komórki glejowe współtworzą barierę krew-mózg

* pełnią istotną rolę w odżywianiu komórek nerwowych składnikami odżywczymi transportowanymi układem krążenia

* syntetyzują wiele istotnych enzymów używanych m.in. do wytwarzania neuroprzekaźników

* tworzą osłonki mielinowe aksonów

* anawet pełnią funkcje ochronne.

 

 

Pyt.45

 

Narządy zmysłów – narządy wyspecjalizowane w rejestrowaniu docierających do organizmu bodźców ze środowiska zewnętrznego oraz wewnętrznego. Zbudowane są z receptorów oraz ze struktur towarzyszących. Narządy te są podstawą funkcjonowania zmysłów.

 

* wzrok – związany z okiem, umożliwia rozpoznawanie fal elektromagnetycznych w widzialnym zakresie (światła). Ponieważ jedne receptory odpowiedzialne są za rozpoznawanie koloru (częstotliwość fali), a inne za rozpoznawanie jasności, można wzrok uważać za zmysł składający się w dwóch osobnych zmysłów.

* słuch – związany z uchem.

* smak – związany z językiem i jamą ustną. Rejestruje cząsteczki chemiczne. Istnieją co najmniej cztery rodzaje receptorów na języku, dlatego czasem są uważane za cztery różne zmysły, zwłaszcza, że każdy z receptorów przekazuje informacje do innej części mózgu. Cztery znane receptory wykrywają smak słodki, słony, kwaśny i gorzki. 

* węch – związany z nosem, rejestruje cząsteczki chemiczne. W przeciwieństwie do smaku, zapach rozpoznawany jest przez setki różnych receptorów, z których każdy rozpoznaje inne cząsteczki.

* zmysły somatyczne – związane z receptorami w skórze. Dawniej zaliczano je do dotyku. Dzisiaj wiadomo, że składają się z wielu różnych receptorów, toteż wyróżnia się osobne zmysły somatyczne:

        - dotyk – bodźce czuciowe

        -nocycepcja – zmysł bólu

        -zmysł temperatury – odczucie zimna i ciepła

*inne

        -zmysł równowagi – związany jest z błędnikiem w uchu

        -propriocepcja – zmysł ułożenia części ciała względem siebie oraz napięcia mięśniowego.

 

 

34. Charakterystyka głównego elementu neuronów:

Ciało komórki (perikarion):

· to sferyczna centralna cześć neuronu,

· w środku znajduje się duże okrągłe lub czasem owalne jądro i otaczające i otaczające je cytoplazma, w okolicy jądra znajduje się aparat Golgiego biorący udział w procesach wydzielniczych,

· szczególnie dobrze rozwinięta jest siateczka śródplazmatyczna i ziarnista, skupiska tych błon wraz licznymi rybosomami cytoplazmatycznymi tworzą tygroid-ciała Nissla (miejsce intensywnej syntezy bailek)

· płynw ypełniajacy komórkę jest bogaty w potas

· od ciała komórki nerwowej odchodzą rurkowe twory –wypustki cytoplazmatyczne; umożliwiają komunikacje pomiędzy neuronami

Wyróżnia się dwa rodzaje wypustek;

Dendryty;

· to rozgałęzione (zazwyczaj) struktury, przenosząca sygnały otrzymywane z innych neuronów przez synapsy do ciała komórki, w miarę rozgałęziania mniejsza się ich średnica,

· na ich powierzchni można zauważyć drobne uwypuklenia zwane pączkami dendrytycznymi

· mogą mieć wolne zakończenia w innych tkankach bądź posiadają synapsy,

· funkcje dendrytów: przejmują informacje z receptorów (zgodnie z kierunkiem ) od receptorów do ciała komórki.

Akson (neuryt):

· wyjście neuronu, pojedyncza wypustka na całej swej długości ma jednakową średnicę, nieliczne boczne odgałęzienia odchodzą pod kontem prostym,

· z reguły jest dłuższy od dendrytów i, w odróżnieniu od nich, w komórce występuje pojedynczo (choć może być rozgałęziony).

· odpowieda za przekazywanie informacji z ciała komórki do kolejnych neuronów lub komórek efektorowych (np. komórek mięśniowych bądź gruczołowych),

· rodzaje aksonów (niemielinowe- nie posiadają osłoni mielinowej, mielinoweg

16.

Kościotworzenie na podłożu błoniastym 

Kościotworzenie na podłożu błoniastym, czyli kościotworzenie na podłożu łącznotkankowym, odbywa się w błonie mezenchymatycznej, której komórki zaczynają wydzielać kolagen typu I i proteoglikany, stając się osteoblastami. W ten sposób powstaje osteoid – organiczny składnik istoty międzykomórkowej kości. Jednocze-śnie komórki wydzielają do otoczenia osteonektynę i osteokalcynę. 

Osteonektyna jest fosfoglikoproteiną, łączącą się z kolagenem typu I. Kompleks osteonektyna–kolagen powoduje odkładanie się soli wapnia oraz wiąże kryształy hydroksyapatytu. 

Osteokalcyna, zwana także  białkiem Gla, jest białkiem zawierającym kwasγ-karboksyglutaminowy (Gla), który występuje również w niektórych czynnikach

krzepnięcia krwi. Osteokalcyna wiąże Ca2+, dostarczając substrat do wytwarzania soli wapnia. Synteza osteokalcyny zależy od 1,25 dihydroksycholekalcyferolu (witaminy D3) i witaminy K, stąd udział tych witamin w kościotworzeniu. 

Mineralizacja osteoidu (wapnienie, calcificatio) w kościach płodu rozpoczyna się od odkładania bezpostaciowego fosforanu wapnia we włókienkach kolagenowych. Formowanie kryształów hydroksyapatytu odbywa się w następnej kolejności i jest poprzedzone znacznym zwiększeniem stężenia osteokalcyny i osteonektyny

   W miarę postępującej mineralizacji osteoblasty są otaczane istotą międzykomórkową kości i stają się osteocytami leżącymi w jamkach. Powstają pierwsze  beleczki kostne, składające się z kości grubowłóknistej. Wewnątrz beleczek widać osteocyty, a na ich powierzchni liczne osteoblasty. Beleczki kostne powiększają się i zlewają, tworząc grubowłóknistą kość splotowatą. Wkrótce przed urodzeniem kość grubowłóknista jest niszczona przez osteoklasty, a na jej miejsce osteoblasty wytwarzają blaszki kości drobnowłóknistej.

    W zewnętrznych częściach modelu kości płaskiej nowo powstające blaszki mająkształt koncentrycznych rurek, zawierających naczynia krwionośne, włókno nerwowe i tkankę mezenchymatyczną; struktury takie noszą nazwę  osteonów pierwotnych, czyli  pierwotnych systemów Haversa . Osteoblasty powstające z komórek tkanki mezenchymatycznej odkładają kolejne blaszki, przyczyniając się do utworzenia  osteonów wtórnych, czyli  wtórnych systemów Haversa . Te ostatnie wypełniają przestrzeń zewnętrznych części modelu kości płaskich, leżąc prostopadle do jej powierzchni. Zewnętrzną warstwę osteonu wtórnego stanowi cienka warstwa istoty podstawowej bez kanalików kostnych, uboga we włókna kolagenowe, która tworzy linię cementową .

   Między zewnętrznymi częściami kości płaskiej zbitej znajduje się śródkoście (diploe), zbudowane z nieregularnie ułożonych blaszek kostnych. Między blaszkami jest dużo jamek szpikowych.

Kościotworzenie na podłożu łącznotkankowym kości czaszki, kości twarzowych i obojczyka rozpoczyna się między 7. a 12. tygodniem życia płodowego i kończy

się pod koniec życia płodowego lub wkrótce po urodzeniu. 

 14.

Tkanka kostna

- twardy rodzaj tkanki lacznej

- wytrzymala na odksztalcenia

- tworzy kosci 

- pochodzenie mezodermalne

- pelni role ochronna tworzac elementy przestrzenne w organizmie

- w sklad jej wchodza;

*komorki osteoblasty, osteocyty, istota miedzykomorkowa skladajaca sie z osteoidu 25%, soli mineralnych 60-70%

   Elementy skladowe tkanki kostnej;

- osteoid

* wlokna kolagenowe

* substancje nieorganiczne 

* organiczna substancja bezpostaciowa 

 Komorki;

- osteoblasty < komorki kosciotworcze> - wydzielaja kolagen typu I oraz proteglikany

- osteocyty - powstaja w wyniku mineralizacji ostaoblastow

- osteoklasty < rodzaj makrofagow> - wystepuja najczesciej na powierzchni kosci, posiadaja wiele jader, wydzielaja enzymy, niszcza kosc, rozkladaja w lizosomach kosc  

17.

Kościotworzenie na podłożu chrzęstnym 

     Ten rodzaj kościotworzenia powstaje w zawiązku chrzęstnym kości, nazywanym także  modelem chrzęstnym kości, zbudowanym z chrząstki szklistej. Zawiązek chrzęstny kości ma kształt pałeczki, z rozszerzeniami na końcach . Rozszerzenia odpowiadają nasadom kości, a węższa część między nimi odpowiada trzonowi kości. Na podłożu chrzęstnym powstają wszystkie kości długie z wyjątkiem obojczyka.

    Kościotworzenie rozpoczyna się w trzonie zawiązka chrzęstnego kości, pod ochrzęstną. Macierzyste komórki mezenchymatyczne ochrzęstnej dają początek

osteoblastom, które wytwarzają pierwsze beleczki kości grubowłóknistej, układające się na kształt mankietu dookoła środkowej części trzonu zawiązka chrzęstnego kości.

    W ten sposób powstaje mankiet kostny , który jest wynikiem kościotworzenia na podłożu tkanki mezenchymatycznej z ochrzęstnej . Komórki chrząstki tej okolicy ulegają przerostowi , degenerują, a istota podstawowa częściowo się rozkłada, co powiększa jamki chrzęstne. Między jamkami odkładają się sole wapnia. Nazywa się to wapnieniem . W procesie wapnienia bierze udział białko istoty podstawowej chrząstki wiążące wapń, które nazywa się chondrokalcyną

     Przez otwory w mankiecie kostnym przedostają się pęczki tkanki mezenchymatycznej z ochrzęstnej, w których są komórki macierzyste oraz włosowate naczynia krwionośne. Tworzą one pęczek naczyniowo-komórkowy, który przenika do środkowych części modelu chrzęstnego. Jednocześnie pojawiają się tutaj makrofagi – chondroklasty, które zaczynają niszczyć chrząstkę, stwarzając wolną przestrzeń dla nowo powstających beleczek kostnych. Z komórek macierzystych powstają osteoblasty, które zaczynają wytwarzać kość. Powstają beleczki kości grubowłóknistej wewnątrz zmienionej chrząstki trzonu zawiązka chrzęstnego kości. To kościotworzenie nazywa się kościotworzeniem śródchrzęstnym.

      W wyniku kościotworzenia śródchrzęstnego powstaje  punkt kostnienia pierwotny . Kościotworzenie w obrębie mankietu kostnego i wewnątrz trzonu zawiązka chrzęstnego kości szybko postępuje i wkrótce obejmuje cały trzon kości, w którego skład wchodzą liczne beleczki kości grubowłóknistej z jamkami szpikowymi.  Ochrzęstna otaczająca skostniały trzon kości nazywana jest okostną.

     Od początku wytwarzania kości na powierzchni beleczek kostnych pojawiają się liczne osteoklasty niszczące kość. W wyniku niszczenia beleczek kostnych w środkowej części trzonu zawiązka kości osteoklasty przyczyniają się do powstania jamy szpikowej.

      Komórki chrząstki szklistej leżącej między nasadą a trzonem zawiązka kości, tj. leżące w części przynasadowej (metaphysis), dzielą się intensywnie, powodując wzrost zawiązka kości na długość. Podziały komórek chrząstki są pobudzane przez peptydowy hormon wątroby – somatomedynę C, czyli IGF I, i prowadzą do układania się jamek chrzęstnych w szeregach równoległych do osi długiej zawiązka kości Na dośrodkowych końcach szeregów jamek chrzęstnych chondrocyty przerastają (ulegają hipertrofii), chrząstka degeneruje, wapnieje i jest niszczona przez chondroklasty. W miejscu niszczonej chrząstki osteoblasty budują pierwsze beleczki kostne, zawierające resztki istoty międzykomórkowej chrząstki. W ten sposób nowo wytwarzana kość podąża za wzrostem chrząstki na długość.

    Jednocześnie osteoklasty niszczą wewnętrzną powierzchnię mankietu kostnego,co w połączeniu z odkładaniem kości przez  osteoblasty na jego zewnętrznej powierzchni powoduje wzrost zawiązka kości na szerokość.

    W późniejszym rozwoju płodowym oraz w życiu pozapłodowym rozpoczyna

się, niekoniecznie w tym samym czasie,  kościotworzenie śródchrzęstne w nasadach, niekoniecznie w nasadach tej samej kości. Kościotworzenie to zachodzi

w punktach kostnienia wtórnych . To kościotworzenie postępuje promieniście i nie towarzyszy mu powstawanie mankietu kostnego.

   Po zakończeniu wytwarzania kości w punktach kostnienia wtórnych (pod koniec życia płodowego i w pierwszych latach po urodzeniu) chrząstka występuje w kości jako chrząstka stawowa, pokrywająca nasady kości w stawach, oraz jako chrząstka nasadowa lub płytka nasadowa występująca w przynasadzie  kości.

     Chondrocyty części zewnętrznej chrząstki nasadowej ciągle się dzielą. Jednocześnie chrząstka dośrodkowej części płytki nasadowej przerasta, wapnieje, jest niszczona przez chondroklasty i powstaje w niej tkanka kostna. 

    Na przekroju płytki nasadowej można wyróżnić następujące strefy: 

* chrząstki spoczynkowej, leżącej najbardziej obwodowo, która jest podobna do

typowej chrząstki szklistej; 

* komórek chrząstki proliferujących (dzielących się); 

* dużych komórek hipertroficznych; 

* komórek degenerujących; 

* wapnienia i wytwarzania tkanki kostnej

W ten sposób płytki nasadowe są miejscami, w których się odbywa stały wzrost

kości na długość aż do okresu pokwitania.

Kościotworzenie na podłożu chrzęstnym rozpoczyna się wytworzeniem punktów

kościotworzenia pierwotnych w zawiązkach kości między 7. a 16. tygodniem życia

płodowego. Tylko w nielicznych kościach powstają w życiu płodowym punkty

kostnienia wtórne (np. w bliższej nasadzie kości ramieniowej i w dalszej nasadzie

kości udowej w 36. tygodniu życia płodowego). W większości kości długich punkty kostnienia wtórne powstają po urodzeniu. 

    W ten sposób płytki nasadowe są miejscami, w których się odbywa stały wzrost kości na długość aż do okresu pokwitania.

Kościotworzenie na podłożu chrzęstnym rozpoczyna się wytworzeniem punktów kościotworzenia pierwotnych w zawiązkach kości między 7. a 16. tygodniem życia płodowego. Tylko w nielicznych kościach powstają w życiu płodowym punkty kostnienia wtórne (np. w bliższej nasadzie kości ramieniowej i w dalszej nasadzie kości udowej w 36. tygodniu życia płodowego). W większości kości długich punkty kostnienia wtórne powstają po urodzeniu. 

Pyt.9

Rozróżnia się dwa typy retikulum:

* Retikulum endoplazmatyczne szorstkie (granularne) – ER-g – charakteryzujące się obecnością licznych rybosomów, osadzonych na jego zewnętrznej powierzchni, rozbudowywana w komórkach szybko rosnących oraz w komórkach w których zachodzi biosynteza białek (np. neurony, komórki nabłonka gruczołowego trzustki).

* Retikulum gładkie (agranularne) – ER-a – niezwiązane z rybosomami, stąd jego nazwa – gładkie. Rozwinięta w komórkach syntezujących niebiałkowe produkty organiczne (np. komórki jelita, komórki tkanki tłuszczowej).

 

Jego specjalizacją jest detoksykacja (niszczenie substancji toksycznych). Jest odpowiedzialne m.in. za syntezę tłuszczów – tworzenie sferosomów.

 

Funkcje

 

* synteza białek (szorstkie) i tłuszczów (gładkie),

* uczestniczy w przemianach węglowodanów,

* przeprowadza unieczynnianie toksyn i leków (szczególnie w komórkach wątroby),

* pozwala na szybkie transporty wewnątrzkomórkowe (cytoplazma jest w nim rzadsza),

* dzieli cytoplazmę komórki na przedziały (kompartmenty), co pozwala na przeprowadzenie w różnych przedziałach reakcji, które przeszkadzałyby sobie wzajemnie.

 

 

 

Pyt.10

Aparat Golgiego – organellum występujące niemal we wszystkich komórkach eukariotycznych, służące chemicznym modyfikacjom substancji zużywanych przez komórkę, bądź wydzielanych poza nią. Podstawową jednostką strukturalną aparatu Golgiego jest diktiosom.

 

   W strukturach Golgiego odbywa się:

* sortowanie i dojrzewanie białek i lipidów;

* modyfikacje reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów;

* synteza polisacharydów oraz mukopolisacharydów: glikozoaminoglikanów, hemicelulozy, pektyny;

 

albo prosciej : Przejmuje i modyfikuje cząsteczki wytworzone w retikulum endoplazmatycznym, gromadzi wydzieliny oraz produkty syntezy, a następnie kieruje je na zewnątrz komórki lub do innych miejsc w komórce. Modyfikuje białka wytworzone w siateczce śródplazmatycznej, jest miejscem syntezy wielocukrów, pektyn, hemicelulozy, śluzu i innych wydzielin komórkowych.

 

37.

Komórki glejowe lub glej (gr. glia = klej; ang. glial cells), stanowią obok komórek nerwowych drugi składnik tkanki nerwowej. Czasami wszystkie rodzaje komórek glejowych określane są wspólnie jako neuroglej.


Funkcja:

Komórki glejowe nie przekazują impulsów nerwowych tak, jak to czynią neurony, choć są do tego niezbędne. Biorą udział m.in. we współtworzeniu bariery krew-mózg, w syntezie niektórych neuroprzekaźników, w procesach związanych z wydzielaniem i wychwytywaniem neuroprzekaźników, tworzą osłonki mielinowe aksonów, uczestniczą w odżywianiu neuronów, oraz pełnią funkcje obronne. Komórki glejowe biegną wzdłuż nerwów. Zbyt duża ilość może doprowadzić do śmierci.


Podział komórek gleju:

■Mikroglej
■Makroglej

■Ośrodkowy układ nerwowy: 

■Astrocyty
■Oligodendrocyty
■Komórki ependymalne
■Glej radialny
■Polidendrocyty

■Obwodowy układ nerwowy:

■Komórki Schwanna (lemocyty) 
■Komórki satelitarne

27.

 Tkanka tłuszczowa biała (żółta)

 

żółta barwa pochodzi od barwników z grupy karotenoidów zwanych lipochromami. Budowa: składa sie z komórek tłuszczowych - adipocyty. Mała masa istoty międzykomórkowej (dlatego komórki tł. tworzą układ ściśle upakowany). Kształt - wielokątny. Komórka tł. zawiera jedną dużą kroplę tłuszczu otoczoną cienkim rąbkiem cytoplazmy.

 

Funkcje :

-magazynowanie tłuszczu jako rezerwy energii

- lipogeneza (wytwarzanie tłuszczów)

- lipoliza (rozkładanie tłuszczów)

28.

Budowa :

- w cytoplaźmie posiada liczne kropelki tłuszczu'

- posiada wiele mitochądriów

- jest obficie unaczynniona  ( do naczyń dochodzą włukna nerwowe powodujące rozszerzanie sie - efektem jest dostarczanie wiekszej ilości ciepła)

- kuliste jądro w centrum komórki

 

Funkcje:

-wytwarzanie ciepła

- w niewielkich ilościach wytwarza leptynę

 

(występuje u ssaków, pojawia się w ostatnich 2 mies. życia płodowego)

7.

PODZIAŁ I ROLA RETICULUM ENDOPLAZMATYCZNE

PODZIAŁ:

1. siateczka śródplazmatyczna szorstka (lub ziarnista)-

• jest szczególnie rozwinięta w komórkach wytwarzających wydzielinę białkową

• z zewnętrzną powierzchnią błon otaczających kanaliki ziarnistej siateczki śródplazmatycznej związane są ziarenka o średnicy 1,5-2,5 nm zwane rybosomami, które są zasadniczą jednostkami strukturalnymi związane z błonami siateczki śródplazmatycznej

wystepuja one w postaci wolnej w cytoplazmie podstawowej. Przyjmują ze wolne rybosomy odpowiedzialne są za produkowanie białka dla potrzeb komórki, natomiast rybosomy związane z błonami produkują białka wydzielane przez komórkę

2. siateczka śródplazmatyczna gładka skrót : ER-g

• występuje w różnej ilości w większości komórek w postaci układu szczelin lub pęcherzyków otoczonych błonami gładkimi, pozbawionymi rybosomów

• jest szczególnie silnie rozwinięta w komórkach o intensywnym metabolizmie lipidów

• wydziela hormony steroidowe

• transportuje elektrolity

• bierze udział w syntezie kwasów tłuszczowych, fosfolipidów, cholesterolu i steroidów

• bierze udział w przemianie węglowodanowej

18.

Podział tkanki mięśniowej
1)tkanka mięśniowa gładka o niższym stopniu organizacji aparatu kurczliwego
2)tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana o uporządkowanym, regularnym układzie wewnątrzkomórkowych struktur komórkowych kurczliwych.