Wymagania na egzamin

Na egzaminie wymagana jest znajomość:

• Deklinacji

• Koniugacji (czas przyszły, przeszły, teraźniejszy oraz strona bierna, bez koniugacji 3)

• Liczb w zapisie rzymskim

• Paremi

Na samym egzaminie pojawi się:

• 10 paremi (podana cała po łacinie, należy przetłumaczyć na polski i wyjaśnić ją)

• Kilka czasowników do odmienienia

• Klika rzeczowników do odmienienia

• Kilka liczb rzymskich do napisania bądź rozszyfrowania

Koniugacje

Czas teraźniejszy

1.	o	-mus
2.	-s	-tis
3.	-t	-nt

Koniungacja I (-a)

vocã-re
Singularis
1.
2.
3.
voca!

Koniungacja II (-e)

ridē-re
Singularis
1.
2.
3.
ride!

Koniungacja IV (-i)

punī-re
Singularis
1.
2.
3.
puni!

Koniungacja III (spólgłoskowa)

scrib-ĕ-re
Singularis
1.
2.
3.
scribe!

Czas przeszły

1.	-ba-m	-ba-mus
2.	-ba-s	-ba-tis
3.	-ba-t	-ba-nt

Koniungacja I (-a)

Singularis	Pluralis
1.	voca-ba-m
2.	voca-ba-s
3.	voca-ba-t

Koniungacja II (-e)

Singularis	Pluralis
1.	ride-ba-m
2.	ride-ba-s
3.	ride-ba-t

Koniungacja IV (-i)

Singularis	Pluralis
1.	puni-e-ba-m
2.	puni-e-ba-s
3.	puni-e-ba-t

Koniungacja III (spólgłoskowa)

Singularis	Pluralis
1.	scrib-e-ba-m
2.	scrib-e-ba-s
3.	scrib-e-ba-t

Czas przyszły

Koniungacja I (-a)

Singularis	Pluralis
1.	voca-b-o
2.	voca-b-i-s
3.	voca-b-i-t

Koniungacja II (-e)

Singularis	Pluralis
1.	ride-b-o
2.	ride-b-i-s
3.	ride-b-i-t

Koniungacja IV (-i)

Singularis	Pluralis
1.	puni-a-m
2.	puni-e-s
3.	puni-e-t

Koniungacja III (spólgłoskowa)

Singularis	Pluralis
1.	scrib-a-m
2.	scrib-e-s
3.	scrib-e-t

Strona bierna

Schemat końcówek strony biernej ma postać:

temat + (jeśli jest) cząstka charakterystyczna dla czasu + końcówka strony biernej

Końcówki strony biernej:

Os.	L. poj.	L. mn.
1.	-r	-mur
2.	-ris	-mini
3.	-tur	-ntur

Przykładowa koniugacja w czasie teraźniejszym:

Os.	L. poj.	L. mn.
1.	amor	amamur
2.	amaris	amamini
3.	amatur	amantur

W czasie przeszłym niedokonanym:

Os.	L. poj.	L. mn.
1.	amabar	amabamur
2.	amabaris	amabamini
3.	amabatur	amabantur

W czasie przyszłym I:

Os.	L. poj.	L. mn.
1.	amabor	amabimur
2.	amaberis	amabimini
3.	amabitur	amabuntur

Deklinacje

Deklinacja I (-a)

Singularis	Pluralis
N.	puella pulchra
G.	puellae pulchrae
D.	puellae pulchrae
Acc.	puellam pulchram
V.	puella pulchra!
Abl.	puellā pulchrā

Deklinacja II (-o)

Singularis
N.
G.
D.
Acc.
V.
Abl.

Pluralis
N.
G.
D.
Acc.
V.
Abl.

Deklinacja IV (-u)

	Singularis	Pluralis
	r. męski	r. nijaki
N.	exercĭtus	cornu
G.	exercĭtus	cornus
D.	exerctŭi	cornui, cornu
Acc.	exercĭtum	cornu
V.	exercitus!	cornu!
Abl.	exercĭtu	cornu

Deklinacja IV (r. żeński)

	Singularis	Pluralis
N.	domus	domus
G.	domus	domo-rum
D.	domui	domi-bus
Acc.	domum	domos
V.	domus!	domus
Abl.	domo	domibus

Deklinacja V (-e)

	Singularis	Pluralis
N.	res	res
G.	rei	re-rum
D.	rei	rebus
Acc.	rem	res
V.	res!	res!
Abl.	re	rebus

Deklinacja III

Grupa spółgłoskowa

Singularis
r. męski
N.
G.
D.
Acc.
V.
Abl.

Pluralis
r. męski
N.
G.
D.
Acc.
V.
Abl.

Grupa samogłoskowa (-i)

Singularis	Pluralis
N.	exemplar
G.	exemplaris
D.	exemplari
Acc.	exemplar
V.	exemplar!
Abl.	exemplari

Grupa mieszana

Singularis	Pluralis
N.	navis
G.	navis
D.	navi
Acc.	navem
V.	navis!
Abl.	nave

Liczby

I – 1
II – 2
III – 3
IV – 4
V – 5
VI – 6
VII – 7
VIII – 8
IX – 9
X – 10
XI – 11
XII – 12
XIII – 13
XIV – 14
XV – 15
XVI – 16
XVII – 17
XVIII – 18
XIX – 19
XX – 20
XXX – 30
XL – 40
L – 50
LX – 60
LXX – 70
LXXX – 80
XC – 90
C – 100
CC – 200
CCC – 300
CD – 400
D – 500
DC – 600
DCC – 700
DCCC – 800
CM – 900
M – 1000

Paremie

1. ABSENTEM IN CRIMINIBUS DAMNARI NON OPORTET
   art. 374 §1 KPK
   Nie należy skazywać za przestępstwo nieobecnego.
   Poza kilkoma wyjątkami sąd nie może przeprowadzić rozprawy pod nieobecność oskarżonego. Obecność na rozprawie blokuje również realizacje innych zasad procedury karnej.

2. ACCESSIO CEDIT PRINCIPALI
   art. 193 KC
   Przyrost przypada temu, co główne.
   Zasada rzymskiego prawa rzeczowego, która odnosi się do jednego z pierwotnych sposobów nabycia własności, tj. akcesji (przyjęcia i zmieszania) – własność rzeczy głównej o większej wartości rozciąga się na wartość poboczną (tzw. przyłączenie), np. budynek jest akcesją gruntu.

3. ACTOR SEQUITUR FORUM REI
   art.27 § 1 KPK
   Powód idzie za sądem pozwanego
   Podstawowa zasada procesowa – tzw. zasada właściwości miejscowej – sądem właściwym jest sąd zamieszkania pozwanego.

4. ACTUS SIMULATUS NULLIUS EST MOMENTI
   art. 58 KC
   Czynność pozorna jest nieważna
   Pozorność (symulacja) zachodzi wtedy, gdy strony procesowe umawiają się na dokonanie danej czynności prawnej zewnętrznie poprawnej bez jej konsekwencji. Czynność pozorna jako sprzeczna z wolą nie ma znaczenia prawnego z powodu braku woli wywołania skutków wprawnych.

5. ADOPTIO NATURAM IMITATUR
   Adopcja/Przysposobienie naśladuje Naturę
   art. 121 i 114 (1) KRO
   Zasada rzymskiego prawa rodzinnego – stosunki pomiędzy przysposobionym, a przysposabiającymi powinny być identyczne jak w rodzinie naturalnej.

6. ALTERI STIPULARI NEMO POTEST
   Nikt nie może zawrzeć stypulacji w zastępstwie drugiego
   Zasada dotycząca umów słownych w starożytnym Rzymie – osoba postronna nie może zawrzeć obietnicy/umowy w imieniu osoby trzeciej.

7. AMBULATORIA EST VOLUNTAS TESTATORIS USQUE AD MORTEM
   art.943 KC
   Wola testatora może być zmieniana aż do śmierci.
   Zasada, w myśl której wola spadkodawcy może być zmieniana aż do momentu śmierci. Po stwierdzeniu zgonu dokonuje się jedynie realizacji ostatecznej wersji.

1. AUDIATUR ET ALTERA PARS
   Zasada procesowa, art.6 KC
   Należy wysłuchać drugiej strony / Niechaj będzie wysłuchana i druga strona.
   
   Mówi o tym, że nie wolno wydawać wyroku bez wysłuchania obu stron, chyba, że strona zrezygnuje z dowodu z zeznań. Sąd powinien dążyć do zbadania wszystkich aspektów sprawy – ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI

2. BIS DE EADEM RE AGERE NON LICET / BIS DE EADEM RE AGI NON POTEST
   art. 17 §1 KPK
   Nie można/wolno procesować się 2 razy w tej samej sprawie. - zasada „res iudicato
   Nie można wytaczać pozwu w sprawie już osądzonej i zakończonej prawomocnym wyrokiem (art. 199 § 1 KPC). Paremia tłumaczona na postawie słów Gaiusa.

3. CASUS EST MAIOR VIS CUI HUMANA INFIRMITAS RESISTERE NON POTEST
   art. 121 KC
   Siła wyższa jest zdarzeniem, któremu słabość ludzka oprzeć się nie może.
   Za siłę wyższą należy uznać jedynie zdarzenie, które wykracza poza możliwości człowieka i jego przewidywanie np. zdarzenia katastrofalne, nadzwyczajne. Przy stwierdzeniu udziału siły wyższej wyłącza się odpowiedzialność za szkodę

4. CLARA NON SUNT INTERPRETANDA.
   To, co jasne nie wymaga interpretacji.
   Zasada, w myśl której przedmiotem wykładni powinny być tylko przepisy budzące wątpliwości.

5. COGITATIONIS POENAM NEMO PATITUR.
   Nikt nie ponosi kary za myślenie.
   Osądzonym można być tylko za czyn, która rzeczywiście zaistniał; zamiar nie stanowi podstawy do osądzenia kogoś.

6. COMMODUM EIUS ESSE DEBET CUIUS EST PERICULUM.
   Korzyść musi przypaść temu, kto ponosi ryzyko.
   Umowy kupna – sprzedaży, zasada ma związek z korzyścią przypadającą tylko kupującemu po zawarciu umowy sprzedaży – kupna.

7. COMPENSATIO EST DEBITI ET CREDITI INTER SE CONTRIBUTIO
   art. 498 KC
   Potrącenie jest wzajemnym zaliczeniem długu i wierzytelności.
   W przypadku dokonywania potrąceń następuje ograniczenie sumy długu i wierzytelności – X ma dług wobec Y, więc Y ma wierzytelność wobec X i odwrotnie – następuje obustronne (częściowe/ całkowite) zaspokojenie.

8. CONFESSUS PRO IUDICATO EST.
   art. 335 §1, 387 §1 oraz 388 KPK
   Ten kto się przyznał uważany jest za zasądzonego.
   Przyznając się, automatycznie jesteśmy uznawani za winnych. Sprawę kończy prawomocny wyrok uznawany za prawdę. Sąd może w tej sytuacji zrezygnować z przeprowadzenia postępowania dowodowego.

1. CONTRACTUS AB INITIO VOLUNTATIS EST, EX POST FACTO NECESSITATIS.
   art. 353 KC
   Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale jego wykonanie przymusowe.
   Zawarcie umowy pomiędzy stronami ma charakter dobrowolny, jednak po podpisaniu jej na stronach spoczywa obowiązek spełniania zawartych w niej ustaleń.

2. CONVENTIO OMNIS INTELLEGITUR REBUS SIC STANTIBUS / REBUS SIC STANTIBUS OMNIS PROMISSIO INTELLEGITUR.
   Każda umowa jest pojmowana, jako obowiązująca tylko w danych, oznaczonych warunkach.
   Umowy zawarte pomiędzy stronami są ważne tylko w warunkach określonych przez nią samą – nie można wnioskować o usługi/należności nieobjęte umową.

3. CRIMINA MORTE EXTINGUUNTUR
   art. 17 §1 KPK
   Przestępstwa ulegają wymazaniu przez śmierć sprawcy.
   Po śmierci sprawcy nie osądza się go za popełnione przestępstwa, a trwające postępowania zostają umorzone.

4. DIES INTERPELAT PRO HOMINE
   art. 476 KC
   Termin wzywa za człowieka
   Terminy ustawowe są obowiązujące bez powiadomienia z urzędu – należność staje się zawsze wymagalna w tej sytuacji. Niewywiązanie się z tego obowiązku powoduje popadnięcie w zwłokę.

5. DOLUS NON PRAESUMITUR.
   Złego zamiaru nie domniemuje się
   W razie wątpliwości, co do intencji sprawcy, przyjmuje się tylko i wyłącznie działanie w dobrej wierze.

6. DOLUS SEMPER PRAESTATUR.
   Za podstęp zawsze się odpowiada.
   W przypadku świadomego stosowania podstępu odpowiada się zawsze za konsekwencje z niego wynikające ( np. złamanie prawa).

7. DURA LEX, SED LEX
   Twarde prawo, ale prawo
   Niezależnie od tego, jak brutalne konsekwencje niesie ze sobą prawo, jest ono obowiązujące i nie można się od niego odwołać na tej postawie.

8. EI INCUMBIT PROBATIO QUI DICIT NON QUI NEGAT
   art. 6 KC
   Ciężar przeprowadzenia dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, co zaprzecza.
   To oskarżający musi udowodnić winę pozwanego za pomocą wszelakich dowodów ( świadkowie, dowody rzeczowe etc.)

9. EIUS EST TOLLERE LEGEM, CUIUS EST CONDERE.
   Ten może uchylić ustawy, co może je uchwalać.
   Paremia ta nawiązuje do podstawowej zasady odnoszącej się do prawodawcy, mówiącej o tym, że jedynie prawodawca może uchylić wprowadzoną ustawę lub zastąpić ją jej nowelizacją ( poza trybem per deseducato i wyrokami TK)

10. ET NON FACERE, FACERE EST.
    art. 353 §2 KC
    Powstrzymanie się od działania jest także działaniem.
    Sentencja dotyczy świadczenia, które może polegać nie tylko na działaniu, ale także na zaniechaniu (tj. powstrzymaniu się od działania) – o świadczenie zaniechania wierzyciel może wnioskować przed sądem.

11. GENUS PERIRE NON CENSETUR
    art. 357 i 479 KC
    Uważa się, że gatunek nie ginie.
    Rzymianie dzielili rzeczy na specyficzne i rzeczowe (gatunkowe). Powodowało to ich specyficzny podział przy sprzedaży/kupnie. W przypadku rzeczy gatunkowych jakiekolwiek niedotrzymanie umowy prowadzi do podwójnych sankcji karnych i odmiennego kształtowania obowiązków sprzedającego, z racji ich wymiennego charakteru.

12. HEREDITAS EST SUCCESSIO IN UNIVERSUM IUS, QUOD DEFUNCTUS HABUERIT.
    art.922 KC
    Dziedziczenie jest wejściem w ogół praw, jakie posiadał zmarły.
    Osoba dziedzicząca po przedstawieniu testamentu ma pełnię praw, jeśli chodzi o dysponowanie dobrami jej zapisanymi, a także uprawnieniami, które odziedziczyła po zmarłym.

13. HEREDITAS VIVENTIS NON DATUR.
    Nie przyznaje się spadku po żyjącym.
    Zrealizowanie testamentu następuje dopiero po śmierci ustalającego testament – nie można wnioskować o podział spadku, gdy spadkodawca wciąż żyje.

14. HOMINUM CAUSA OMNE IUS CONSTITUTUM SIT.
    Wszelkie prawo powinno być ustanawiane ze względu na (prawa) człowieka.
    Prawo jest ustanawiane dla ogółu obywateli, a nie w celu realizacji interesów wybranej jednostki.

15. IN QUOD INTEREST NON SOLUM EX DAMNO DATO CONSTAT, SED ETIAM EX LUCRO CESSANTE.
    art. 361 KC
    Przy szacowaniu wysokości odszkodowania bierze się pod uwagę nie tylko wyrządzoną szkodę, lecz także utracony zysk.
    Przy określaniu wysokości nawiązki, jaka jest należna pokrzywdzonemu oprócz samej szkody należy wziąć również pod uwagę kwestie in + dla tej osoby, które nie mogły zaistnieć w danym czasie z powodu wyrządzonej szkody.

16. IGNORANTIA IURIS NOCET, IGNORANTIA FACTI NON NOCET.
    Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktów nie szkodzi.
    Nieznajomość prawa nie chroni przed sankcjami/ brak znajomości faktów w danej sprawie nie grozi sankcjami.

17. IMPOSSIBLIUM NULLA OBLIGATIO EST
    Zobowiązanie do świadczenia rzeczy niemożliwych jest nieważne.
    W momencie zawarcia świadczenia, jego przedmiot musi być faktyczny zarówno pod względem prawnym, jak i formalnym.

18. IN CONVENTIONIBUS CONTRAHENTIUM VOLUNTAS POTIUS QUAM VERBA SPECTANDA SUNT
    art. 65 KC
    Przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron, niż ich słowa.
    Oświadczenie woli zawarte przez strony stanowi podstawowe źródło rozstrzygania sporów między stronami.

19. INDIGNO AUFERTUR HEREDITAS.
    art. 928 i 929 KC
    Niegodnemu odbiera się spadek.
    W określonych przez ustawę warunkach sąd może uznać spadkobiercę za niegodnego przyjęcia spadku.

20. IN DUBIO PRO REO
    Sprawy wątpliwe należy rozstrzygać/orzekać na korzyść pozwanego.
    W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy je rozstrzygać na korzyść oskarżonego.

21. IN PARI CAUSA MELIOR EST CONDITIO POSSIDENTIS.
    W równej/jednakowej sytuacji lepsza jest pozycja posiadacza.
    W przypadku sporu pomiędzy właścicielem, a najemcą większe prawa do decydowania w kwestii ruchomości/nieruchomości ma właściciel.

22. IN POENAM HERES NON SUCCEDIT
    art.922 KC
    Dziedzic/Spadkobierca nie dziedziczy kary nałożonej na spadkodawcę.
    Kary nałożone w trybie kodeksu karnego na spadkodawcę nie przechodzą na spadkobiercę.

23. IN TESTAMENTIS PLENIUS TESTATORIS INTENTIONEM SCRUTAMUR.
    art. 948 KC
    W testamencie należy badać zamiar spadkodawcy.
    Testament powinien być tak tłumaczony, aby w jak największym stopniu spełnić wolę spadkodawcy w nim zawartą.

24. IURA NON IN SINGULAS PERSONAS, SED GENERALITER CONSTITUUNTUR
    Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich
    Obowiązujące prawo powinno nieść korzyści dla ogółu społeczeństwa nim objętego.

25. IURIS PRAECEPTA SUNT HAEC: HONESTE, VIVERE, ALTERUM NON LAEDERE, SUUM CUIQUE TRIBUERE.
    Nakazy prawa są następujące: żyć uczciwie, nie szkodzić drugiemu, oddać każdemu, co mu się należy.
    Paremia ta wyjaśnia obowiązki nałożone przez prawo względem obywatela, tak, aby ten nie wchodził w zatarg z obowiązującymi przepisami.

26. IURIS PRUDENTIA EST DIVINARUM ATQUE HUMANARUM RERUM NOTITIA, IUSTI ATQUE INIUSTI SCIENTIA.
    Nauka prawa jest znajomością spraw boskich I ludzkich oraz wiedzą o tym, co sprawiedliwe, a co nie sprawiedliwe.
    Znajomość prawa wiąże się ze znajomością wszelakich spraw związanych z funkcjonowaniem człowieka, a także pojmowania przez niego sprawiedliwości.

27. IUS CIVILE VIGILANTIBUS SCRIPTUM EST.
    Prawo cywilne jest tworzone dla osób starannych.
    Prawo cywilne powinno regulować wszelkie stosunki w relacjach międzyludzkich, które winno obejmować prawo.

28. IUS EST ARS BONI ET AEQUI.
    Prawo jest sztuką stosowania tego, co dobre i słuszne.
    Podstawowa odpowiedź na pytanie: Czym jest prawo? - Stanowi zasadę mówiącą, iż wszelkie regulacje prawne powinny się zawierać w ramach słuszności i dobra publicznego.

29. IUS PUBLICUM PRIVATORUM PACTIS MUTARI NON POTEST.
    Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami osób prywatnych
    Na kształtowanie prawa publicznego nie mogą wpływać umowy zawarte pomiędzy podmiotami prawnymi.

30. IUSTITIA EST CONSTANS ET PERPETUA VOLUNTAS IUS SUUM CUIQUE TRIBUENDI.
    Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą/stałą wolą zagwarantowania każdemu jego praw.
    O istnieniu sprawiedliwości możemy mówić wtedy, gdy wszelkie prawa należne jednostkom czy podmiotom prawnym są im bezsprzecznie gwarantowane i respektowane przez organy centralne.

31. LEGEM BREVEM ESSE OPORTET.
    Ustawa powinna być zwięzła.
    Ustawa w swoim brzmieniu powinna zawierać wszelkie przypadki możliwe do zaistnienia, ujęte w jak najmniejszym wymiarze słów.

32. LEGES AB OMNIBUS INTELLEGI DEBENT.
    Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich.
    Ustawy powinny być napisane językiem, który gwarantuje ich rozumienie przez wszystkich odbiorców.

33. LEGES BONAE EX MALIS MORIBUS PROCREANTUR.
    Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów.
    Ustawa, która przeciwdziała „złemu obyczajowi”, jest uważana za dobrą, gdyż ma na celu redukcję występowania danego zjawiska wskutek opatrzenia czynu konkretną sankcją.

34. LEGES OMNIUM SALUTEM SINGULORUM SALUTI ANTEPONUNT
    Ustawy przedkładają dobro ogółu nad dobro jednostek.
    Ustawa w swoim założeniu ma gwarantować dobro ogółu, nawet gdy godzi ona w położenie jednostki.

35. LEX LEGE TOLLITUR
    Ustawę uchyla się ustawą.
    Ustawę może zmienić tylko organ ustawodawczy, poprzez zastąpienie starej ustawy nową

36. LEX NON DISTINQUIT
    Ustawa nie rozróżnia.
    Każdy obywatel jest równy wobec prawa, niezależnie od stanu posiadania czy pozycji społecznej.

37. LEX NON OBLIGAT NISI PROMULGATA.
    Ustawa nie obowiązuje, jeśli nie została ogłoszona.
    Warunkiem obowiązywania uchwał jest ich ogłoszenie w celu zapoznania się z nią przez podmioty.

38. LEX POSTERIOR DEROGAT LEGI PRIORI.
    Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą.
    W momencie pojawienia się nowelizacji danej ustawy, ustalenia jej poprzedniczki, które uległy zmianie tracą swoją moc.

39. LEX PROSPICIT, NON RESPICIT.
    Ustawa patrzy na przód, a nie wstecz.
    Ustawa, która wchodzi w życie nie powinna rozpatrywać przypadków mających miejsce w przeszłości. Regulować będzie ona stosunki w danej dziedzinie od momentu jej wejścia w życie.

40. LEX RETRO NON AGIT.
    Prawo/Ustawa nie działa wstecz.
    Ustawa, która weszła w życie nie może być podstawą dla ujemnych skutków prawnych wynikających z czynów popełnionych przed jej wydaniem. Pozwala jednak na stosowanie pewnych przywilejów, które wnosi wobec osób nieobjętych wcześniej danym prawem.

41. LEX SPECIALIS DEROGAT LEGI GENERALI.
    Ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną.
    W przypadku określenia specjalnych warunków działania ustawy wyłączona zostaje moc prawna ustaleń ogólnych ustawy.

42. LEX SUPERIOR DEROGAT LEGI INFERIORI.
    Ustawa wyższej rangi uchyla ustawę niższej rangi.
    Hierarchia aktów prawnych; Ustalenia wyższego szczebla są istotniejsze od ustaleń szczebla niższego.

43. LIBERA MATRIMONIA ESSE ANTIQUITUS PLACUIT.
    Z dawna już postanowiono, że małżeństwa są wolne.
    Przy zawieraniu małżeństwa nie należy stosować przymusu – tzw. małżeństwa aranżowane; relacja ta powinna się opierać na bezsprzecznej woli obu stron.

44. LIBERTAS INAESTIMABILIS RES EST
    Wolność jest rzeczą bezcenną.
    Wolność winna być najwyższą wartością, którą zapewnia prawo i organy państwowe.

45. MAGNA NEGLEGENTIA CULPA EST, MAGNA CULPA DOLUS EST
    Wielkie niedbalstwo jest winą, wielką winą jest oszustwo/podstęp.
    Niedopełnienie swoich obowiązków stanowi winę, jednak świadome oszustwo czy stosowanie podstępu w danej sprawie stanowi o dużo większej odpowiedzialności.

46. MALA FIDES SUPERVENIENS NON NOCET
    Późniejsza zła wiara nie szkodzi.
    Zła wiara, która pojawia się po popełnieniu czynu, nie jest tak samo rozumiana jak popełnienie czynu w złej wierze.

47. MALE ENIM NOSTRO IURE UTI NON DEBEMUS
    art. 5 KC
    Nie powinniśmy źle korzystać z przysługującego nam prawa.
    Należy korzystać z prawa w taki sposób, aby nie prowadzić do jego nadużywania.

48. MANIFESTUM NON EGET PROBATIONE
    To, co oczywiste, nie wymaga dowodu.
    Kwestie jasne i przejrzyste nie wymagają potwierdzania ich dowodami.

49. MATER SEMPER CERTA EST, PATER EST QUEM NUPTIAE DEMONSTRANT
    art. 62 KRO
    Matka zawsze jest pewna, a ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo
    Domniemuje się, iż w przypadku niemożności ustalenia ojca dziecka urodzonego w trakcie trwania małżeństwa lub przed upływem 300 dni od jego ustania ojcem staje się mąż matki.

50. MINIME SUNT MUTANDA, QUAE INTERPRETATIONEM CERTAM SEMPER HABUERUNT
    Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację.
    W kwestiach, których interpretacja jest niezmienna od dłuższego czasu nie należy wprowadzać niepotrzebnego chaosu.

51. MORA TRAHIT PERICULUM.
    Zwłoka pociąga za sobą ryzyko.
    Popadnięcie w zwłokę prowadzi do określonych konsekwencji, np. odsetki czy grzywna.

52. MORS OMNIA IURA SOLVIT.
    Śmierć rozwiązuje wszystkie prawa.
    W momencie stwierdzenia zgonu dana osoba traci wszelkie prawa.

53. NASCITURUS PRO IAM NATO HABETUR QUOTIENS DE COMMODIS EIUS AGITUR.
    art. 927 KC
    Dziecko poczęte uważa się za narodzone, o ile/ilekroć chodzi o jego korzyść.
    Paremia ta odnosi się głównie do nabywania osobowości prawnej przez dziecko – dotyczy to np. kwestii dziedziczenia majątku – jest to tzw. fikcyjna osobowość prawna dziecka poczętego.

54. NE QUIS ABSENS PUNIATUR
    Nieobecny niech nie będzie karany
    patrz: paremia nr 1

55. NEGLEGENTIA CULPA EST.
    Zaniedbanie jest winą.
    patrz: paremia nr 60; zaniedbanie w danej kwestii jest winą osoby odpowiedzialnej za jej funkcjonowanie.

56. NEMINEM CAPTIVABIMUS NISI IURE VICTUM.
    art. 250 §1 KPK
    Nikogo nie uwięzimy, o ile/jeżeli nie zostanie pokonany prawem.
    Zasada dotycząca nietykalności cielesnej – nie można więzić osoby, która nie została skazana prawomocnym wyrokiem. Tymczasowe zatrzymanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu.

57. NEMINEM LAEDIT, QUI SUO IURE UTITUR.
    Nikomu nie wyrządza szkody ten, kto wykonuje swoje prawa.
    Jeśli ktoś podejmuje działania zgodne z prawem nie możemy mówić o wyrządzaniu szkody innej osobie, z racji realizowania przywilejów nadanych przez prawo.

58. NEMO ENIM IN PERSEQUENDO DETERIOREM CAUSAM, SED MELIOREM FACIT.
    Dochodzenie sprawy przed sądem nie może pogorszyć, a jedynie polepszyć sytuację powoda.
    Wystąpienie z wnioskiem o rozpatrzenie danej kwestii przez sąd nie może pogarszać położenia wnioskodawcy.

59. NEMO EST IUDEX IN PROPRIA CAUSA
    art. 40 §1 i 41
    Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie.
    Sprawa dotycząca danej osoby ( lub osoby spokrewnionej z nią) nie może być osądzana przez nią samą, gdy grozi to nieobiektywnym spojrzeniem na rozpatrywaną kwestię.

60. NEMO EX CONSILIO OBLIGATUR
    Nikt nie zobowiązuje się poprzez samo udzielenie rady
    Udzielenie rady danej osobie nie stanowi w świetle prawa żadnego zobowiązania wobec niej.

61. NEMO EX SUO DELICTO MELIOREM SUAM CONDICTIONEM FACERE POTEST
    Nikt nie może polepszyć swojej sytuacji w wyniku własnego czynu bezprawnego.
    Wejście w zatarg z obowiązującym prawem nigdy nie prowadzi do zdobycia lepszej pozycji w społeczeństwie przez jednostkę.

62. NEMO PLUS COMMODI HEREDI SUO RELINQUIT QUAM IPSE HABUIT.
    różne wyjątki, np. art 169 § 1 KC
    Nikt nie może pozostawić swojemu dziedzicowi więcej korzyści, niż sam posiadał.
    Spadkobierca dziedziczący prawa czy ruchomości/nieruchomości po danej osobie, nie może dostać nigdy więcej niż owa osoba posiadała. Dotyczy to także niemożności przeniesienia własności nieudokumentowanej na dziedzica.

63. NEMO PLUS IURIS AD ALIUM TRANSFERRE POTEST, QUAM IPSE HABET
    Nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, niż sam posiada.
    Zasada odnosi się w prawie rzymskim do tzw. pochodnych sposobów nabywania własności – nikt nie może rozdzielać praw i korzystać z nich, nie posiadając ich.

64. NEMO PRO PARTE TESTATUS, PRO PARTE INTESTATUS DECEDERE POTEST.
    Nikt nie może rozporządzać/dysponować swoim majątkiem częściowo na mocy testamentu, częściowo na mocy ustawy.
    Pierwszeństwo w kwestiach spadkowych ma testament. W przypadku jego braku dziedziczenie odbywa się w trybie określonym przez ustawę ( dziedziczenie ustawowe).

65. NEMO PRUDENS PUNIT, QUIA PECCATUM EST, SED NE PECCETUR.
    Nikt rozumny nie karze dlatego, że popełniono przewinienie, lecz dlatego/ale po to, by nie popełniano go ponownie
    Sankcja, którą zostaje opatrzona ustawa powinna zapobiegać popełnianiu danego czynu przez odbiorców prawa, a nie mieć na celu wyłącznie karanie ich za popełniony występek.

66. NEMO SIBI IPSE CAUSAM POSSESSIONIS MUTARE POTEST.
    Nikt nie może sam sobie zmienić podstawy prawnej posiadania.
    Nikt sam, wewnętrznym aktem woli, nie może zmienić sobie podstawy posiadania – Przejęcie własności następuje poprzez umowę z jej aktualnym właścicielem, a nie wskutek wyłącznej woli nabywcy.

67. NON OMNE QUOD LICET HONESTUM EST
    Nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe.
    Nie wszystko, co jest nawet prawnie dozwolone jest zgodne z normami etyki

68. NON SUNT IUDICANDAE LEGES
    Ustawy nie podlegają osądzeniu.
    Instytucje egzekwujące prawo nie powinny podejmować się jego oceniania - „Prawo jest rozkazem suwerena, opatrzonym sankcjami”

69. NOSTRUM EST IUDICARE SECUNDUM ALLEGATA ET PROBATA.
    Powinniśmy sądzić zgodnie z przedłożonymi i pewnymi dowodami
    Wyrok zapadający przed sądem powinien być zgodny z dowodami pojawiającymi się w trakcie postępowania i wskazującymi na winę jednej z stron.

70. NOTORIA NON EGET PROBATIONE.
    Okoliczności powszechnie znane nie wymagają dowodów.
    Gdy okoliczności popełnienia przestępstwa są powszechnie znane, to nie trzeba ich poprzeć konkretnymi dowodami.

71. NULLA INIURIA EST, QUAE IN VOLENTEM FACIT.
    Nie wyrządza się krzywdy chcącemu.
    Podejmując działanie zgodne z prawem nie należy spodziewać się żadnej krzywdy.

72. NULLA PACTIONE EFFICI POTEST, NE DOLUS PRAESTETUR
    Umową nie można wyłączyć odpowiedzialności za podstęp.
    Pozostawanie w zmowie co do podstępu wobec osoby postronnej nie pozwala na uniknięcie odpowiedzialności za działanie na jej szkodę.

73. NULLA POENA SINE CULPA.
    art. 1 §3 KK
    Nie ma kary bez winy.
    Gdy komuś nie można udowodnić winy, nie należy go karać.

74. NULLI RES SUA SERVIT.
    art. 247 KC
    Nie można mieć służebności na rzeczy własnej.
    Posiadanie danej rzeczy nie obliguje do ustalenia na niej służebności lub w przypadku jej wcześniejszego nabycia wyklucza ją.

75. NULLUM CRIMEN SINE LEGE.
    art. 1 §1 KK
    Nie ma przestępstwa bez ustawy.
    Nie można pociągnąć do odpowiedzialności osoby popełniającej czyny, który nie jest objęty ustawą.

76. NULLUS IDONEUS TESTIS IN RE SUA INTELLEGITUR.
    Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem w swojej/we własnej sprawie.
    Osoba, której dotyczy sprawy może łatwo się stać nieobiektywna, w celu np. zatuszowania własnej winy.

77. NULLUS VIDETUR DOLO FACERE, QUI SUO IURE UTITUR.
    Uważa się, że nie działa podstępnie ten, kto korzysta ze swojego prawa.
    Działanie zgodnie prawem nie jest rozumiane, jako podstęp skierowany przeciwko danej osobie czy instytucji.

78. NUPTIAS NON CONCUBITUS, SED CONSENSUS FACIT
    Małżeństwo tworzy nie faktyczne pożycie, ale zgodne porozumienie stron
    W starożytnym Rzymie małżeństwo tworzyło obustronne porozumienie, a nie fakt wspólnego pożycia dwóch osób – ustanie pożycia nie miało tego samego znaczenia, co rozpad pożycia małżeńskiego.

79. OBLIGATIO EST IURIS VINCULUM QUO NECESSITATIS ADSTRINGIMUR ALICUIUS SOLVENDAE REI SECUNDUM NOSTRAE CIVITATIS IURA.
    art. 353 § 1 KC
    Zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia pewnych rzeczy według praw naszego Państwa.
    Od momentu zawarcia zobowiązania wierzyciel uprawniony jest do żądania od dłużnika spełnienia świadczenia wedle obowiązującego prawa. Osoby wierzyciela i dłużnika winne być ściśle określone.

80. OMNI OBLIGATIONI FIDEIUSSOR ACCEDERE POTEST
    art 876 KC
    Poręczyciel może przyłączyć/dołączyć do każdego zobowiązania.
    Poręczyciel może poręczyć każde ważne zobowiązanie dłużnika, o ile oświadczenia poręczyciel złożono na piśmie pod rygorem nieważności. Dłużnik nie jest tutaj stroną umowy.

81. OMNIS DEFINITIO IN IURE CIVILI PERICULOSA EST
    Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna
    Wszelkie definicje prawne interpretowane w sposób niewłaściwy prowadzą do bezprawia

82. OPTIMA EST LEGUM INTERPRES CONSUETUDO
    Zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa
    Powszechnie znany i kultywowany zwyczaj stanowi najlepsze wytłumaczenie obowiązujących przepisów.

83. PACTA SUNT SERVANDA
    Umów należy dotrzymywać
    Zawarte umowy (nawet słowne) powinny być dotrzymywane.

84. PATER EST QUEM NUPTIAE DEMONSTRANT
    Ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo.
    patrz: paremia nr 64.

1. PERICULUM EST EMPTORIS
   (art. 548 KC)
   Ryzyko ponosi nabywca
   Z chwilą wydania rzeczy ryzyko jej utraty przechodzi na nabywcę, o ile strony nie ustaliły inaczej.

2. PLACUIT IN OMNIBUS REBUS PRAECIPUAM ESSE IUSTITIAE AEQUITATISQUE QUAM STRICTI IURIS RATIONEM
   We wszystkich sprawach powinna mieć pierwszeństwo zasada sprawiedliwości i słuszności nad zasadą ścisłego prawa
   Wszelkie rozpatrywane sprawy powinny być osądzone sprawiedliwie i słusznie, nawet, gdy nie realizują ścisłego wymiaru prawa.

3. POENA CONSTITUITUR IN EMENDATIONEM HOMINUM.
   Kara jest ustanawiana w celu poprawy/poprawiania ludzi.
   Sankcja określona przez ustawę ma zapobiegać pojawianiu się kolejnych tego typu przestępstw, a w przypadku złamania danego zapisu pełni funkcję resocjalizacyjną.

4. POENA EX DELICTO DEFUNCTI HERES TENERI NON DEBET
   Kara za przestępstwo popełnione przez zmarłego/testatora nie może obciążać jego dziedzica.
   Nigdy osoba dziedzicząca nie przenosi na siebie kar nałożonych na zmarłego.

5. PRIOR TEMPORE, POTIOR IURE
   art. 249 i 310 KC
   Pierwszy w czasie, lepszy w prawie.
   Kto pierwszy co do czasu, ten lepszy co do prawa - Prawo powstałe później nie może działać z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (art. 249) oraz pierwszeństwo przyznaje się zastawowi powstałemu później, chyba, że działał on w złej wierze (art. 310).

6. QUI CURAT, NON CURATUR
   Kto sam podlega opiece nie może jej sprawować nad inną/drugą osobą
   Osoba, nad która sprawowana jest opieka nie może stać się opiekunem dla innej osoby – odnosi się to np. do opieki nad małoletnimi

7. QUI IURE SUO UTITUR, NEMINEM LAEDIT
   Kto nie przekracza przysługującego mu prawa, nie narusza praw drugiego
   Postępowanie zgodnie z przysługującym nam prawem stanowi gwarancję respektowania praw drugiej osoby.

8. QUI MUNUS PUBLICE MANDATUM ACCEPTA PECUNIA RUPERUNT, CRIMINE REPETUNDARUM POSTULANTUR.
   art. 228-231 KK
   Dopuszcza się zdzierstwa ten, kto sprawując funkcję publiczną, przyjmuje pieniądze od zainteresowanych.
   Dziś łapówkarstwo; osoba, która wykorzystuje własną pozycję w celu zdobycia środków pieniężnych etc. za realizację określonych spraw, łamie prawo.

1. QUI TESTAMENTO HERES INSTITUITUR, IN EODEM TESTAMENTO TESTIS ESSE NON POTEST
   art.957 KC
   Kto jest w testamencie dziedzicem, nie może być świadkiem tego testamentu
   Według obowiązującego prawa świadkiem testamentu nie może być sam spadkobierca oraz osoba, która wskutek tego testamentu odniesie jakąkolwiek korzyść oraz powinowaci i krewniacy (do II stopnia) tych osób.

2. QUOD AD IUS NATURALE ATTINET, OMNES HOMINES AEQUALES SUNT
   Zgodnie z prawem naturalnym wszyscy ludzie są równi
   Według prawa naturalnego wszyscy ludzi powinni być równi wobec prawa oraz korzyści i obowiązków z nim związanych.

3. QUOD ARRAE NOMINE DATUR, ARGUMENTUM EST EMPTIONIS ET VENDITIONIS CONTRACTAE
   art.394 KC
   To co daje się pod nazwą zadatku stanowi dowód zawarcia umowy/kontraktu kupna / sprzedaży.
   Według prawa zadatek stanowi dowód zawarcia umowy, a w przypadku jej nie wykonania zostaje on zatrzymany przez stronę, która go otrzymała ( lub żądać sumy 2x wyższej, gdy sama zapłaciła zadatek).

4. QUOD AB INITIO VITIOSUM EST, NON POTEST TRACTU TEMPORIS CONVALESCERE
   To, co jest od początku wadliwe, nie może być uzdrowione na skutek upływu czasu.
   Kwestie wadliwe na przestrzeni czasu nie ulegają uzdrowieniu – stan rzeczy wraz z upływem czasu się tylko i wyłącznie pogarsza.

5. QUOT GENERATIONES TOT GRADUS
   Ile urodzeń, tyle stopni (pokrewieństwa).
   Wraz z kolejnym urodzeniem w linii prostej pojawia się kolejny stopień pokrewieństwa.

6. REFORMATIO IN PEIUS IUDICI APELLATO NON LICET
   art. 434 §1 KPK
   Sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść odwołującego się.
   Sąd apelacyjny nie może pogorszyć położenia wnioskodawcy lub zaostrzyć kary mu wymierzonej po ponownym rozpatrzeniu sporawy.

7. RES IUDICATA IUS FACIS INTER PARTES
   Rozstrzygnięcie sądowe określa stan prawny istniejący między stronami.
   Wyrok sądowy ustanawia stan prawny między stronami, a także określa ich prawa i obowiązki względem siebie.

8. RES IUDICATA PRO VERITATE ACCIPITUR
   Prawomocny wyrok przyjmuje się, jako prawdę.
   Prawomocny wyrok stanowi prawdę, która nie podlega dyskusji.

9. RES NULLIUS CEDIT PRIMO OCCUPANTI
   art. 181 KC
   Rzecz niczyja przyda temu, który pierwszy ją objął w posiadanie.
   Własność nabywa się p[oprze objęcie rzeczy ruchomej w jej samoistne posiadanie.

10. REUS IN EXPECTIONE ACTOR EST
    Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się dowodem.
    W momencie, gdy pozwany kwestionuje żądania powoda i uchyla się od ich realizacji musi on udowodnić swoją rację przed sądem.

11. SALUS POPULI SUPREMA LEX ESTO
    Dobro publiczne winno być najwyższym prawem.
    Dbałość o dobro publiczne powinno być najważniejszym wyznacznikiem postępowania obywateli w państwie.

12. SATIUS ENIM ESSE IMPUNITUM RELINQUI FACINUS NICENTIS QUAM INNOCENTEM DAMNARI
    Lepiej pozostawić bezkarnym występek złoczyńcy, niż skazać niewinnego.
    W przypadku niemożności udowodnienia winy oskarżonego lepiej jest go nie karać, niż skazać osobę niewinną.

13. SCIRE LEGES NON HOC EST VERBA EARUM TENERE, SED VIM AC POTESTATEM
    Znać ustawy, to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumieć ich sens i znaczenie.
    Jeśli chcemy mówić o znajomości ustaw musimy wiedzieć, jaki mają one wymiar rzeczywisty i jakie prawa i obowiązki niosą ze sobą wobec obywatela. Nie należy patrzeć na ustawy wyłącznie przez pryzmat zawartych w nich słów.

14. SECUNDUM NATURAM EST COMMODA CUIUSQUE REI EUM SEQUI, QUEM SEQUENTUR INCOMMODA
    Naturalne jest, aby ten czerpał korzyści z rzeczy, kto ponosi związane z nią ciężary.
    Korzyść przypada zawsze osobie, która wcześniej musiała ponieść pewne straty (np. w pieniądzach czy materiałach) i podjąć związane z inwestycją ryzyko.

15. SEMEL HERES, SEMPER HERES
    art. 962 KC
    Kto raz zostanie dziedzicem, jest nim na zawsze.
    Jeżeli raz spadkobierca przyjął spadek, to nie może się go zrzec w późniejszym terminie. Przyjęcia testamentu nie można także uwarunkować od jakichkolwiek kwestii czy terminów.

16. SENSUM, NON VERBA SPECTAMUS
    Patrzymy na sens, a nie na słowa.
    patrz: paremia 120

17. SENTENTIA FACIT IUS INTER PARTES
    Wyrok tworzy prawo między stronami.
    patrz: paremia nr 114

18. SEPARATA ESSE DEBET POSSESSIO A PRIOPRIETATE
    art. 140 i 336 KC
    Posiadanie winno być odróżnione od własności.
    Posiadanie zawsze jest różne od prawa własności – posiadacz zależny nie posiada prawa do zatrzymania rzeczy dla siebie, natomiast właściciel może rzeczą swobodnie dysponować.

19. SERVITUS IN FACIENDO CONSISTERE NEQUIT
    Służebność nie może polegać na działaniu.
    Służebność może stanowić rodzaj użyczenia ( np. służebność gruntowa), jednak nigdy nie może ona zostać ustanowiona, jako obowiązek podjęcia określonych działań.

20. SERVITUS SERVITUTIS ESSE NON POTEST
    Nie może istnieć służebność na służebności.
    Nie można nadać służebności na rzecz, która jest już nią opatrzona i ją realizuje.

21. SERVITUTIBUS CIVILITER UTENDUM EST
    art. 288 KC
    Służebność należy wykonywać oględnie, najmniej uciążliwie dla właściciela.
    Służebności, szczególnie gruntowe ograniczają prawa własności, a ich wykonywanie nie może być dowolne.

22. SERVITUTIS CAUSA DEBET ESSE PERPETUA
    art. 293 §1 i art. 295 KC
    Przyczyna ustanowienia służebności powinna być trwała.
    W przypadku braku trwałego charakteru służebności i utraty znaczenia tej służebności dla nieruchomości władnącej może ona zostać zniesiona po 10 latach.

23. SI IN IUS VOCATO, ITO!
    Jeżeli zostałeś wezwany przed sąd, idź!
    Nie należy uchylać się od wezwań sądowych i powodować utrudniania w zbadaniu danej sprawy.

24. SPECIES PERIT EI, CUI DEBETUR.
    Rzecz oznaczona indywidualnie przyda temu, komu się należy.
    Rzeczy o charakterze personalnym przypadają ich prawnym właścicielom.

25. SUMMUM IUS SUMMA INIURIA
    Najwyższe prawo może stać się najwyższym bezprawiem.
    Nieumiejętne konstruowanie prawa może prowadzić do postępującego bezprawia.

26. SUPERFICIES SOLO CEDIT
    art. 191 i 235 §1 KC
    To, co jest na powierzchni przypada gruntowi.
    Właścicielem rzeczy na danym gruncie staje się osoba nabywająca grunt, chyba, że na którejś z tych rzeczy ustalono użytkowanie wieczyste w trybie artykułu 235 §1.

27. TESTIS UNUS, TESTIS NULLUS
    Jeden świadek, żaden świadek.
    Jeden świadek w sprawie nie pozwala na jednoznaczne przybliżenie okoliczności popełnienia przestępstwa.

28. UBI EADEM LEGIS RATIO, IBI EADEM LEGIS DISPOSITIO
    Przy takim samym sensie ustawy, takie same postanowienia ustawy.
    Jeśli nie zmienił się sens ustawy należy przyjąć, że podobnie ma się sprawa z jej postanowieniami.

29. UBI IUS, IBI REMEDIUM
    Gdzie prawo, tam lekarstwo.
    Prawo w sposób zdecydowany określa granice zachowań uznawanych za odpowiednie przez ogół społeczeństwa.

30. UBI IUS INCERTUM, IBI IUS NULLUM
    Gdzie prawo jest niepewne, tam nie ma prawa.
    Prawo powinno mieć charakter stanowczy – ustalenia, które nie są przejrzyste i budzą wątpliwość stanowią podstawę do szerzenia się bezprawia.

31. UTILITAS PUBLICA PRIVATAE PRAEFERRI DEBET
    Dobro ogółu powinno być stawiane przed dobrem prywatnym.
    patrz: paremie nr 39 i 49

32. VIM VI REPELLERE LICET
    art. 423 KC
    Siłę wolno odeprzeć siłą.
    Współcześnie sentencja odnosi się do obrony własnej, wraz z zachowaniem wszelkich obostrzeń dotyczących tej kwestii i jej interpretacji.

33. VOLENTI NON FIT INURIA
    Chcącemu nie dzieje się krzywda.
    patrz: paremia nr 86

34. AB HEREDE OBLIGATIO INCIPERE NON POTEST
    Zobowiązanie nie może rozpoczynać się od osoby dziedzica (spadkobiercy).
    W przypadku konstruowania zobowiązań nie można wymagać, aby obowiązywało one dopiero po przejęciu spadku przez określoną osobę. Zawarcie zobowiązania ma charakter stały i odwołuje się do stron, które je zawarły.

35. CASUM SENTIT DOMINUS
    Właściciel rzeczy ponosi skutki zdarzenia przypadkowego, powodującego uszkodzenie lub zniszczenie rzeczy.
    Właściciel danej rzeczy ponosi całkowitą odpowiedzialność za szkody przez nią wyrządzone, nawet jeśli powstały one wskutek sytuacji losowej bądź przypadku.

36. CONFESSIO EST REGINA PROBATIONUM
    art. 7 KPK
    Przyznanie się jest królową dowodów.
    Współcześnie owa zasada nie obowiązuje, ponieważ organy mogą swobodnie oceniać dowody zebrane w sprawie, choć przyznanie się oskarżonego stanowi ważną kwestię przy ocenie sprawy przez sąd.

37. DA MIHI FACTUM, DABO TIBI IUS
    Podaj mi fakty, a podam Ci prawo.
    Interpretacja działań powinna się opierać się na faktach, którym odpowiadają konkretne artykuły.

38. DOMINUS SOLI EST DOMINUS COELLI ET INFERORUM
    Właściciel gruntu jest właścicielem nieba (nad gruntem) i podziemi (pod gruntem).
    Własność gruntu rozciąga się także na jego podziemie i znajdujący się nad nim słup powietrzny ( zasada ad sidera, usque ad inferios)

39. ERRANTIS NULLA VOLUNTAS EST
    Działając pod wpływem błędu nie wyraża się woli.
    W przypadku udowodnienia działania pod wpływem błędu przy wyrażaniu woli spadkodawcy(np. nieznajomość pewnych faktów itd.) jego oświadczenie woli można uznać za nieważne.

40. INVITUS AGERE NEMO COGITUR
    Nikogo nie można zmusić do wszczęcia procesu mimo jego woli.
    Wniesienie pozwu ma charakter dobrowolny i nie można pokrzywdzonego przymusić do dochodzenia swoich praw.

41. MALITIA SUPPLET AETATEM
    Natężenie zła uzupełnia wiek.
    Nieletni [młodociani], którzy popełnili szczególnie ciężkie przestępstwo, mogą odpowiadać jak pełnoletni.

42. NE EAT IUDEX ULTRA PETITA PARTIUM
    Niech sędzia nie wychodzi ponad żądanie stron.
    Sędzia powinien rozpatrywać jedynie zasadność roszczeń, które wysuwają strony.

43. NEMO TENETUR SE IPSUM ACCUSARE
    Nikogo nie można zmusić do oskarżenia samego siebie.
    Nie ma obowiązku obciążania samego siebie dowodami np. w postaci zeznań.

44. AB INITION NULLUM SEMPER NULLUM
    art. 58 §1 KC
    To co jest od początku nieważne jest zawsze nieważne
    Obejście ustawy jest zawsze niezgodne z ustawą.

45. POEMA MAIOR ABSORBET MINOREM
    Kara cięższa pochłania lżejszą.
    W przypadku wydania wyroku cięższego, wyrok lżejszy jest unieważniany.

46. PRETIUM IN NUMERATE PECUNIA COUSISTERE DEBET
    Cena powinna być wyrażona w pieniądzach
    W momencie sporządzania umowy cena za usługę/towar powinna być podana w pieniądzach, gdy tego nie ma uważa się że towar/usługa została przekazana za darmo.