KOSZTY EGZEKUCYJNE

Zagadnienie kosztów egzekucyjnych zawarte zostało w artykułach od 64 do 66 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postepowaniu egzekucyjnym w administracji.

Zgodnie z art. 64 § 1 na koszty egzekucyjne składają się dwa elementy. Są to opłaty za czynności egzekucyjne, czyli opłaty za czynności o charakterze procesowym oraz wydatki egzekucyjne czyli koszty faktycznie poniesione przez organ egzekucyjny w związku
z prowadzeniem egzekucji.

Opłaty za czynności egzekucyjne podjęte przez organ egzekucyjny lub egzekutora (poborcę skarbowego); w przypadku postepowania egzekucyjnego, którego przedmiotem są należności pieniężne owe opłaty egzekucyjne przewidziane są np. za pobranie pieniędzy na miejscu u zobowiązanego, za zajęcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, za zajęcie wynagrodzenia za pracę, za zajęcie innych wierzytelności pieniężnych lub innych praw majątkowych, za zajęcie ruchomości czy też za odebranie zajętych ruchomości od zobowiązanego. W przypadku egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym opłaty egzekucyjne pobiera się np. za wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia, za wydanie postanowienia o zastosowaniu wykonania zastępczego, o wezwaniu zobowiązanego do wydania rzeczy ruchomej albo dokumentu o wezwaniu zobowiązanego do wykonania obowiązku wydania nieruchomości albo opróżnienia lokalu, za odebranie rzeczy ruchomej, za odebranie dokumentu jak również za odebranie nieruchomości.

Przykładem wydatków egzekucyjnych są koszty poniesione na przejazd i delegacje poborcy lub egzekutora, przewóz, na załadowanie, rozładowanie, przechowanie, utrzymanie
i dozór zwierząt oraz ruchomości odebranych albo usuniętych z opróżnionych budynków, lokali i pomieszczeń, na przymusowe otwarcie pomieszczeń i schowków, na należności świadków i biegłych oraz na ogłoszenia w prasie.

Koszty egzekucyjne są przymusowo ściągane w trybie egzekucji administracyjnej obowiązków pieniężnych. W ramach samej egzekucji kosztów egzekucyjnych nie pobierane są opłaty za czynności egzekucyjne. Natomiast pobierane są wydatki związane z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym.

Zobowiązany jest obciążany kosztami egzekucyjnymi wiążącymi się z postepowaniem egzekucyjnym. W art. 64 § 2 i § 3 opuszczone są jednak wyjątki od tej zasady, polegające na tym, że koszty będzie ponosił wierzyciel lub organ egzekucyjny. Wierzyciel poniesie koszty egzekucyjne jeżeli spowodował niezgodne z prawem wszczęcie lub prowadzenie postępowania egzekucyjnego oraz w przypadku, gdy nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego. Decydujące znaczenie ma jednak żądanie wierzyciela. Organ egzekucyjny jest związany jego żądaniem w przypadku umorzenia egzekucji i nie jest uprawniony do działania z urzędu
i badania, czy i która z przesłanek art. 59 § 1 zachodzi. Działanie z urzędu dopuszczone jest
w przypadku, kiedy żądanie umorzenia egzekucji pochodzi od zobowiązanego. Skoro wierzyciel wniósł żądanie o umorzenie egzekucji, to organ egzekucyjny będzie musiał umorzyć postępowanie, bez względu na przesłankę, która legła u podstaw samego żądania. W takim przypadku skutkiem umorzenia postepowanie egzekucyjnego w powyższej sytuacji było to, że koszty egzekucyjne nie mogły być zaciągnięte od zobowiązanego i w konsekwencji obciążyły wierzyciela¹. „W postępowaniu prowadzonym w trybie i na podstawie ustawy o postepowaniu egzekucyjnym w administracji problematyka umarzania kosztów egzekucyjnych na podstawie przepisów rozdziału 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dn. 4 lipca 1990r. w sprawie opłat za czynności egzekucyjne oraz sposobu przeprowadzania publicznej licytacji i trybu postepowania przy przechowywaniu i egzekucyjnej sprzedaży niektórych rodzajów ruchomości² nie może być rozpatrywana: ustalenie kosztów postepowania egzekucyjnego
i umarzania kosztów egzekucyjnych to odrębne postępowanie” ³. Wierzyciel pokrywa koszty postepowania jeżeli wykazane zostanie, iż nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego. Nie można obciążać strony kosztami postępowania, jeżeli nie wynikły one z jej winy. Podstawą do wszczęcia i prowadzenia postępowania może być nieostateczna decyzja podatkowa, co warunkuje skuteczność w wielu przypadkach. W demokratycznym państwie prawnym ryzyko prawidłowości postepowania nie może obciążać obywatela lub innego podmiotu, wobec którego wszczęto bezpodstawnie postepowanie⁴. Wierzyciel jest zobowiązany w dodatku do poniesienia wydatków związanych z przekazaniem mu podlegającej egzekucji należności pieniężnej lub rzeczy. Organ egzekucyjny poniesie koszty, jeżeli sam lub jego pracownicy spowodowali wszczęcie lub prowadzenie postepowania egzekucyjnego niezgodne z prawem.

Formą rozstrzygnięcia w sprawie kosztów postępowania egzekucyjnego jest postanowienie wydane przez organ egzekucyjny. Nie ma jednak obowiązku wydawania takiego postanowienia. Wydawane jest ono na żądanie wierzyciela lub zobowiązanego. Służy na nie zażalenie, tym podmiotom, którzy mają interes prawny w jego zaskarżeniu.

Ustawodawca wprowadził regułę, według której koszty egzekucyjne przypadają temu organowi egzekucyjnemu, który dokonał czynności egzekucyjnych powodujących powstanie kosztów.

Delegację ustawową dla Ministra Finansów do określenia w drodze rozporządzenia, wysokości opłat za poszczególne czynności egzekucyjne, sposobu ustalania i dokumentowania wydatków związanych z postępowaniem egzekucyjnym oraz umarzania kosztów egzekucyjnych stanowi art. 65 ustawy o postepowaniu egzekucyjnym w administracji.
W wykonaniu delegacji ustawowej Minister Finansów wydał rozporządzenie z dnia 4 lipca 1990r. w sprawie opłat za czynności egzekucyjne oraz sposobu przeprowadzania publicznej licytacji i trybu postepowania przy przechowywaniu i egzekucyjnej sprzedaży niektórych rodzajów ruchomości.

Zgodnie z postanowieniami tego rozporządzenia opłaty za czynności egzekucyjne oraz wydatki związane z postepowaniem egzekucyjnym mogą być umarzane w części lub w całości. Wyjątek – ponoszona przez wierzyciela opłata zryczałtowana w wysokości 2zł, jeżeli tytuł wykonawczy zawiera wady uniemożliwiające przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego, które nie mogły być znane organowi egzekucyjnemu w chwili skierowania tego tytułu do egzekucji. W sposób enumeratywny zostały wyliczone przesłanki umorzenia kosztów egzekucyjnych i ograniczają możliwość zastosowania tej instytucji do trzech sytuacji:

1. stwierdzenia nieściągalności kosztów od zobowiązanego lub gdy zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ich ponieść bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej;

2. gdy za umorzeniem przemawiają szczególne okoliczności gospodarcze;

3. ściągnięcie tylko kosztów egzekucyjnych spowodowałoby niewspółmierne wydatki egzekucyjne.

Jeżeli organ egzekucyjny dokona częściowego umorzenia kosztów, to część objęta umorzeniem powinna obejmować opłaty za czynności egzekucyjne.

W rozporządzeniu została również zawarta właściwość organów do umarzania kosztów egzekucyjnych. O umorzeniu kosztów egzekucyjnych orzeka organ egzekucyjny, na rzecz którego koszty te przypadają. Zaskarżone rozstrzygnięcia w sprawie umorzenia kosztów rozpatruje i wydaje ostateczne postanowienia organ wyższego stopnia w stosunku do tego organy egzekucyjnego.

Artykuł 66 ustawy wprowadza obowiązek uiszczania przez wierzyciela opłaty z tytułu uzyskania kwot ściągniętych w trybie egzekucji administracyjnej, a także kwot wpłaconych
w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych. Opłata spłacana przez wierzyciela może być traktowana jako pewnego typu wynagrodzenie dla tego organy, który dokonał ściągnięcia należności pieniężnej lub zastosował środki egzekucyjne, w wyniku których należność została zapłacona⁵.

Wysokość ponoszonej przez wierzyciela opłaty wynosi 5% kwot wpłaconych w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych oraz kwot ściąganych w trybie egzekucji administracyjnej.

Opłata ta przysługuje organowi, który dokonał ściągnięcia należności lub zastosował środki egzekucyjne, w wyniku których należność została zapłacona.

Podstawą do ściągnięcia w trybie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze pieniężnym jest uchylenie się wierzyciela od obowiązku zapłaty przedmiotowej opłaty.

Bibliografia:

1. T. Jędrzejewski, P. Rączka, Postępowanie egzekucyjne w administracji z komentarzem., Arche, Gdańsk 2000.

2. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

---

1. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 maja 1999r.↩

2. Dz. U. Nr 47, poz. 281 ze zm.↩

3. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 września 1998r.↩

4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1998r.↩

5. R. Hauser, Z. Leoński, Egzekucja administracyjna. Komentarz do ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Warszawa 1995r. s. 111↩