Metoda projektowania okazji edukacyjnych
Termin „okazje edukacyjne” jest kojarzony z projektem Wrocławska Szkoła Przyszłości, będącym przykładem alternatywnej i globalnej koncepcji szkoły przyszłości na gruncie polskim, i osobą R. M. Łukasiewicza .
Okazje edukacyjne są metodą nastawioną na gromadzenie przez dziecko doświadczeń poprzez czynny kontakt z najbliższym otoczeniem fizycznym i społecznym. Dziecko uczy się w trakcie konkretnych działań podjętych z chęci zaspokojenia różnorodnych potrzeb (biologicznych, poznawczych, społecznych). Istotną cechą omawianej metody jest to, że dzieci są je aktywnymi współuczestnikami.
Schemat projektowania scenariusza okazji edukacyjnej składa się z elementów:
Przedmiot odkrycia dziecka
projektując okazje należy zastanowić się nad tym, czy celem tej okazji ma być poznanie czegoś, czego dziecko dotychczas nie znało lub nie rozumiało, czy raczej będzie to okazja do tego, żeby nauczyło się posługiwać nowymi przedmiotami, narzędziami czy słowami, czy też chodzić będzie o okazje umożliwiającą dziecku tworzenie czegoś zupełnie nowego w jego dotychczasowym zasobie doświadczeń.
W zależności od odpowiedzi na powyższe pytania nauczyciel aranżuje sytuację, która stanowi pierwszy etap realizowanej metody.
Punkt wyjścia
Zadaniem tej części okazji edukacyjnej jest zaciekawienie dzieci, skupienie ich uwagi, skierowanie zainteresowania na to, co wiąże się z projektowaną okazją, jak też wzbudzenie motywacji do dalszego uczestnictwa w zajęciach.
Ta sytuacja początkowa wymaga szczególnie starannego przygotowania przez nauczyciela, który musi zadbać o ciekawe rekwizyty, element zaskoczenia i niespodzianki, o wytworzenie specyficznego nastroju.
Różnym atrakcyjnym dla dzieci przedmiotom mogą towarzyszyć dźwięki, szmery i odgłosy charakterystyczne dla różnych sytuacji codziennego życia. Zdarzenia aranżowane w punkcie wyjścia powinny pobudzać dziecko do wymiany uwag, spostrzeżeń, dostrzeżenia i formułowania problemów.
Sala/miejsce zajęć powinno być odpowiednio przygotowana. Stanowisk powinno być tyle ile obszarów edukacyjnych planujemy uwzględnić (stanowisko polonistyczne, matematyczne, przyrodnicze, społeczne, plastyczne, muzyczne, techniczne, itp.)
Rozmowa nauczycielki z dziećmi, wzajemne stawianie sobie pytań, dzielenie się wątpliwościami pozwala na wspólne uogólnienie i precyzowania problemu.
Nauczycielka powinna starać się o to, by pytania były tak sformułowane, aby odpowiedź na nie przybierała formę zadania lub zestawu zadań motywujących dzieci do podjęcia działań, w których toku będą mogły rozwiązać napotkane problemy.
Zadania
Etap ten stwarza uczestnikom okazji edukacyjnych możliwość dokonywania samodzielnych wyborów dotyczących wszystkich sytuacji zaprojektowanych i zaproponowanych przez nauczyciela oraz włączenia ich w tok własnych pomysłów.
Można przygotować kilka rodzajów zadań uwzględniających różny stopień trudności, aby uczeń mógł wybrać poziom trudności odpowiedni do jego możliwości.
Warunki materialne
Projektując okazje edukacyjne nauczyciel musi zastanowić się nad tym gdzie najlepiej przeprowadzić zajęcia oraz jakie przedmioty, teksty, nagrania, ilustracje będą wykorzystywane jako punkt wyjścia zajęć.
Po podjęciu decyzji, musi przeanalizować, co może sam zgromadzić, a co powinny przygotować dzieci w domu samodzielnie lub przy pomocy rodziców.
Należy również zastanowić się nad materiałami i narzędziami, jakie dzieci będą mogły wykorzystać podczas wykonywania zadań. Chodzi tu przede wszystkim o ich wystarczającą liczbę i swobodny do nich dostęp gwarantujący dzieciom możliwość wyboru.
Elementy wymagające wyeksponowania
Nauczyciel cały czas obserwuje przebieg aktywności dzieci, będąc gotowym do udzielenia im pomocy. W wyniku tej obserwacji lub w krótkim czasie po jej zakończeniu, pomaga porządkować dzieciom ich doświadczenia, uogólniać lub przetwarzać informacje, włączać je do już posiadanej wiedzy.
Nauczyciel we wszystkich sytuacjach udzielenia pomocy dziecku powinien jednocześnie udzielać mu wsparcia społecznego. Zewnętrznym wyrazem takiego wsparcia mogą być komunikaty oceniające traktowane często jako podstawowe narzędzia wparcia.
UWAGI METODYCZNE
Wybór jest charakterystyczną cechą okazji edukacyjnych.
W przypadku nauczyciela oznacza to możliwość wyboru tych treści, form i rodzajów działań, które uzna on na danym etapie rozwoju dziecka, za najbardziej korzystne dla wspomagania wybranych kierunków jego naturalnego rozwoju.
W odniesieniu do dziecka wybór może dotyczyć tego, czy w ogóle chce ono uczestniczyć w projektowanej okazji edukacyjnej, która z proponowanych przez nauczyciela form aktywności najbardziej mu odpowiada, w jakiej kolejności, w jakim miejscu i jak długo będzie realizować zadanie, jakie materiały i narzędzia będą mu potrzebne. (Zwiernik, 1996)