EEG biofeedback - nowa metoda terapeutyczna w psychiatrii

EEG biofeedback jest rodzajem neuropsychoterapii, innymi słowy wykorzystuje osiągnięcia neurotechnologii w postaci analizy ilościowego badania EEG (elektroencefalografia) i psychoterapii w postaci wizualizacji lub treningu autogennego. Opiera się na zasadzie sprzężenia zwrotnego (z ang. feedback), czyli dostarczania pacjentowi informacji zwrotnej o czynności bioelektrycznej mózgu, jej funkcjonalności lub dysfunkcjonalności.

EEG biofeedback jest rodzajem neuropsychoterapii, innymi słowy wykorzystuje osiągnięcia neurotechnologii w postaci analizy ilościowego badania EEG (elektroencefalografia) i psychoterapii w postaci wizualizacji lub treningu autogennego. Opiera się na zasadzie sprzężenia zwrotnego (z ang. feedback), czyli dostarczania pacjentowi informacji zwrotnej o czynności bioelektrycznej mózgu, jej funkcjonalności lub dysfunkcjonalności.

Czynność bioelektryczna mózgu jest rejestrowana w postaci zapisu EEG za pomocą elektrody jednobiegunowej umieszczonej na skórze głowy pacjenta. Zapis EEG jest poddany analizie ilościowej, co stanowi niezbędną informację dla kierującego treningiem terapeuty. Z kolei pacjent obserwuje na swoim monitorze własną czynność bioelektryczną mózgu w postaci wideogry. Steruje nią za pomocą swoich „fal mózgowych”. Terapeuta na bieżąco w trakcie treningów promuje korzystne dla pacjenta zakresy czynności bioelektrycznej mózgu. Pacjent stara się zapamiętać i nauczyć takich stanów aktywności bioelektrycznej mózgu, które są wzmacniane pozytywnym dla niego bodźcem wzrokowym i słuchowym. Im więcej treningów tym większa skuteczność tego rodzaju neuropsychoterapii. Z drugiej strony należy być świadomym tego, że metoda ta jest przede wszystkim rodzajem psychoterapii z wykorzystaniem najnowszej technologii elektrofizjologicznej i efekt końcowy zależy od motywacji i zaangażowania pacjenta w cały proces terapeutyczny. W literaturze medycznej nie opisuje się działań niepożądanych związanych z zastosowaniem EEG biofeedback. Przed przystąpieniem do treningów należy wykonać standardowe badanie EEG.

Wskazania do EEG biofeedback:
- zaburzenia lękowe,
- stany przebiegające z zaburzeniami nastroju,
- schizofrenia,
- zespoły uzależnień
- stany po organicznym uszkodzeniu OUN, np. po udarach lub urazach mózgu,
- padaczka,
- przewlekłe zespoły bólowe,
- zespoły nadpobudliwości psychicznej i psychoruchowej u dzieci,
- dysleksja i dysgrafia.

Należy wspomnieć, że EEG biofeedback jako metoda poprawiająca sprawność intelektualną może być również adresowany do całej populacji osób zdrowych.

Z uwagi na to, że Pracownia EEG biofeedback powstała w Klinice Psychiatrii i Psychoterapii ŚAM przedmiotem naszych zainteresowań są badania naukowe nad:
- stanami przebiegającymi z zaburzeniami nastroju,
- zaburzeniami lękowymi,
- schizofrenią,

a ponadto badaniami nad stresem i poprawą funkcji poznawczych oraz kreatywności u osób zdrowych pracujących na stanowiskach wymagających dużego zaangażowania intelektualnego i emocjonalnego np. menedżerowie, osoby piastujące kierownicze stanowiska, osoby wolnych zawodów.


 

EEG Biofeedback - metoda neuroterapii instrumentalnej

Biofeedback służy do optymalizacji czynności bioelektrycznej mózgu, celem osiągnięcia usprawnienia działania przy równoczesnej relaksacji

EEG Biofeedback (z ang.EEG - elektroencefalograf, biofeedback - biologiczne sprzężenie zwrotne) jest metodą opartą na bioregulacyjnych możliwościach mózgu z wykorzystaniem sprzężenia zwrotnego. Służy do optymalizacji czynności bioelektrycznej mózgu celem osiągnięcia usprawnienia działania przy równoczesnej relaksacji.
Z zapisu elektroencefalograficznego można uzyskać wiele informacji o stanie fizjologicznym (czuwanie, senność, sen) czy emocjonalnym (napięcie psychiczne, relaksacja), bowiem stany fizjologiczne i częściowo i emocjonalne łączą się ze szczególnymi wzorcami bioelektrycznymi.
Czynność bioelektryczna mózgu zmienia się w zależności od wieku, stanu fizjologicznego, jak również w zależności od różnych czynników wewnętrznych i zewnętrznych. W stanie czuwania zrelaksowanego, przy oczach zamkniętych istnieje u osoby dorosłej zróżnicowanie przestrzenne zapisu EEG, polegające na występowaniu w tylnych okolicach mózgu czynności rytmicznej alfa o zakresie 8-12 Hz, a w przednich czynności (rytmu) beta o zakresie powyżej 13 Hz. Po otwarciu oczu rytm alfa w tylnych okolicach ulega zablokowaniu i pojawia się czynność szybka beta. Niskonapięciowa. Taki obraz daje wizualna ocena zapisu w analogowym klasycznym aparacie EEG. Do oceny funkcji psychicznych nowe możliwości stwarzają komputerowe techniki obliczeniowe, wprowadzając do analizy ogromne liczby zmiennych oraz korelacje ich wzajemnych zależności w różnych miejscach układu nerwowego.

Tabela. Fale mózgowe w EEG i stan fizjologiczny

W czasie treningu EEG Biofeedback:

Zmiana neurofizjologicznych i psychofizjologicznych składowych czynności mózgu odbywa się za pomocą działań psychologicznych. EEG Biofeedback należy do metod neuroterapii instrumentalnej, wykorzystuje się przy tym analogowe i cyfrowe komputerowe badanie EEG.
Aparatura do EEG Biofeedbacku jest wzbogaconym o opcję treningową i przystawkę dla sprzężenia zwrotnego aparatem EEG. Składa się z 2 systemów EEG, 2 monitorów dla lekarza i dla pacjenta oraz głowicy EEG z elektrodami. Lekarz zakłada wg potrzeb 2 lub więcej elektrod trenowanemu na czaszkę wg metody 10-20, symetrycznie nad obu półkulami mózgu oraz 2 elektrody uszne. Badana czynność bioelektryczna jest wzmacniania i zapisywana analogowo. Podlega obróbce cyfrowej celem klasyfikacji do poszczególnych pasm częstotliwości fal mózgowych.
Pasma są prezentowane liczbowo i graficznie na monitorze lekarza, zaś pacjent obserwuje na swoim monitorze przetworzony przez odpowiednie oprogramowanie efekt: zapis graficzny wideogry. Trenujący widzi czynność bioelektryczną swojego mózgu pod postacią samochodu, samolotu, piłki czy rzeki w ruchu i uczestniczy w grze wyłącznie przez własne myśli bez klawiatury czy manipulatora - kieruje samochodem, samolotem, piłką, rzeką siła woli. Polecenia, które w innych sytuacjach łączą się z ruchem rąk, są odbierane bezpośrednio na poziomie decyzji mózgu.
W tym czasie dzięki sprzężeniu zwrotnemu (drogą wzrokową, słuchową czy dotykiem) trenujący otrzymuje ciągłą informację o swoim aktualnym stanie i wynikach. Lekarz przy pomocy operatywnego warunkowania stymuluje pożądane i hamuje niepożądane pasma fal mózgowych zależnie od klinicznych objawów i wzorców EEG, ocenionego przed i w czasie treningu.

Celem treningu jest polepszenie czynności bioelektrycznej mózgu wraz z ukierunkowaniem i wzmocnieniem koncentracji uwagi, hamowania stanów nadmiernego pobudzenia (overarousal), stanów nadmiernego hamowania.(underarousal) lub obu równocześnie. Stany te osłabiają korową regulację zachowania. Co prowadzi z kolei do zaburzeń funkcji poznawczych, takich jak: koncentracja, uwaga, wola, zdolność planowania, zakończenia czynności, przewidywania swoich reakcji, ogólnej zdolności samokontroli danej osoby.

Stan wzbudzenia (ang. arousal) przejawia się w EEG:
1. rozkładem widma EEG
2. dominującymi częstotliwościami fal mózgowych

Jeśli kora jest dostatecznie zaktywowana, czuwająca i wzbudzona, w EEG uwidacznia się szum szerokopasmowy i bardzo małą rytmiczność. Nieodpowiednio zaktywowana kora mózgowa stymuluje wzrost zlokalizowanej i uogólnionej synchronii, okresowości w EEG, pojawianie się niskich częstotliwości w zakresie postsynaptycznego potencjału i w nadmiernej tendencji do wytworzenia ogniska padaczkowego. Aktywację kory można wytrenować za pomocą operatywnego uwarunkowania częstotliwości w zakresie beta czynności 13-18 Hz. Trening pobudza mechanizmy regulacyjne, biorące udział w aktywacji kory mózgowej. Powoduje zwiększenie amplitudy czynności beta chwilowym zwiększeniem synchronii zlokalizowanej. Wynikiem beta treningu jest polepszenie samoregulacji wzbudzenia, bez zwiększenia zlokalizowanej synchronii lub wyższej amplitudy beta w spoczynku. Tak więc trening powoduje zmiany stanu fizjologicznego w czasie rzeczywistym, ponadto trenuje zdolność zmiany stanów. Uogólnia się zdolność do zmiany stanów, ale nie uogólnia się stan, do którego wprowadza się trenującego podczas treningu. Nie oczekuje się długotrwałych zmian w EEG, jeśli na początku treningu nie wystąpiły wyraźne odchylenia. Jeśli EEG jest nieprawidłowe, pod wpływem biofeedbacku normalizuje się. Jeśli wyjściowy zapis EEG jest prawidłowy, trenujący również odnosi korzyści z treningu (potwierdzenie w treningach astronautów w NASA).
W zależności od problemów klinicznych trenuje się różne zakresy częstotliwości fal mózgowych. W defektach funkcji lewej półkuli trenuje się beta 1/nagroda przy 15-18 Hz, hamowanie 4-7 Hz i beta 2 powyżej 20 Hz, w ubytkach funkcji prawej półkuli trenuje się częstotliwość SMR 12-15 Hz przy hamowaniu theta i beta 2.

Trenowanie odbywa się przynajmniej raz w tygodniu, lepsze wyniki osiąga się przy treningach codziennych.

Wskazania do treningów:
1. w stanie zdrowia
Wiadomo, że z możliwości naszego mózgu wykorzystujemy zaledwie 10%. Trening może zwiększyć i polepszyć funkcje poznawcze z jednej strony, zaś z drugiej zrelaksować, wyciszyć lęk i agresję, polepszyć sen oraz zdolność do współpracy z innymi ludźmi. Trening zalecany jest dla tych osób, dla których stres jest codziennością, dla osób które szybko decydują, potrzebują nadzwyczajnego skupienia czy też podają nadzwyczajny wysiłek. Należą do nich osoby na stanowiskach kierowniczych, menadżerowie, przedsiębiorcy, kontrolerzy ruchu, piloci, policjanci, kierowcy, sportowcy wszystkich dyscyplin, artyści, muzycy, tancerze, piosenkarze, aktorzy i inni..

2. w zaburzeniach psychologicznych i mikrouszkodzeniach OUN
Wysoką skuteczność treningów w naprawie zaburzeń funkcji poznawczych takich jak zaburzenia uwagi, koncentracji, planowania, samooceny jak i zaburzenia snu, specyficzne zaburzenia uczenia i zaburzenia mowy powoduje, że treningiem EEG Biofeedback zajmuje się coraz więcej lekarzy na świecie. Jedną z przyczyn tego stanu jest wzrastający udział w populacji osób z mikrozaburzeniami funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Stany takie, wg oceny WHO, będą najczęstszym problemem w następnych latach tego wieku (już w tej chwili występują u co 6 osoby w populacji). EEG Biofeedback jest adresowany szczególnie do osób (dzieci i młodzieży) z obniżoną zdolnością do zaprezentowania swoich osiągnięć i umiejętności, tremą, lękami, z agresywnością, z zaburzeniami procesu uczenia (dysleksja,dysgrafia), zaburzeniami zachowania, zaburzeniami snu, zaburzeniami uwagi, jej utrzymania i planowania swoich poczynań.

3. w zaburzeniach psychosomatycznych w przebiegu wielu chorób oraz w zaburzeniach i chorobach psychiatrycznych i neurologicznych
EEG Biofeedback stosuje się szczególnie w stanach paniki, tikach, w zaburzeniach przyjmowania pokarmu (bulimia, anoreksja), w terapii uzależnień (alkohol, narkotyki, gry i in.), również w alergiach, w dolegliwościach menopauzy, bólach przewlekłych, a także chorobach skórnych itd.
EEG Biofeedback jest również bardzo obiecującą metodą wspomagającą leczenie również w niektórych chorobach psychiatrycznych (schizofrenia, depresja, uzależnienia), jak i neurologicznych (padaczka, stany po urazach czaszki, stany po udarach mózgowych, w mózgowym porażeniu dziecięcym). Profesor Barry Sterman, który bywa nazywany ojcem EEG Biofeedback już w roku 1972 opublikował próbę zastosowania metody do wspomagania leczenia padaczki opornej na leczenie, bowiem trening polepsza elektryczną stabilizację kory mózgowej i tym może przyczynić się do zmniejszenia ilości napadów jak i zmniejszenia ilości leków przeciwpadaczkowych. Dalsze prace kliniczne ze szpitala w San Francisco wniosły poparcie tezy Profesora szczególnie w przypadkach padaczki z objawami ruchowymi ale nie tylko, również w padaczkach z napadami nieświadomości i innych.

Piśmiennictwo:

1. Nash J.K. Treatment of attention deficit hyperactivity disorder with neurotherapy. Clin.Electroencephalography 2000:31,1,30-37
2. Kaiser D.Effect of SMR-beta training on neurocognitive performance. Presented 1999 Winter Conference on brain function modification and training, Palm Springs CA
3. C.A.Tozzo, L.F.Elfner, J.G.May Jr:EEG Biofeedback and relaxation training in the control of epileptic seizures. International Journal of Psychophysiology, 1988,6,185-194
4. J.Faber, O.Zelinkova :Spectral analysis of EEG during rest and reading in normal and dyslexic children. Med.Sci.Monit.1996,2,4,461-465
5. M.B.Sterman: Basic Concepts and clinical findings in the treatment of seizure disorders with EEG operant conditioning
Clin.EEG 2000:31,1,45-55.
6. N.C.Moore A review of EEG Biofeedback treatment of anxiety disorders. Clin.EEG 2000:31,1,1-6
7. J.P.Rosenfeld: A EEG Biofeedback protocol for affective disorders
Clin.EEG 2000,31,1,7-13
8. D.L.Trudeau: The treatment of addictive disorders by brain wave biofeedback : a review and suggestions for future research.Clin.EEG 2000,31,1,13-23.
9. J.Gruzelier: Self regulation of electrocortical activity in schizophrenia and schizotypy: a review Clin.EEG 2000,31,1,23-30
10. R.W.Thatcher: EEG Operant conditioning and traumatic brain injury.Clin.EEG 2000,31,1,38-45
11. M.Pakszys: EEG Biofeedback - metoda doskonalenia funkcji poznawczych /materiały IMID Warszawa 2000 r./

Rodzaje biofeedbacku:
1. bfb EMG (elektromiograf)
2. bfb EEG (elektroencefalograf)
3. bfb temperatury skóry
4. bfb GSR (galvanic skin response) pomiaru elektrycznego przewodzenia skóry
5. bfb oddechu
6. bfb pomiaru ciśnienia krwi i szybkości fali pulsu
7. bfb pomiaru rytmu serca (kardiotachometrii)
8. bfb pomiaru erekcji członka
9. bfb pochwowy
10. bfb zwieraczy moczowego i odbytu
11. wideo bfb

Każdy rodzaj urządzeń bfb ma swoją charakterystyczną krzywą i zakres pomiaru. Zdolność aparatury do rozróżnienia najmniejszych zmian fizjologicznych w przebiegu stałego pomiaru u jednej osoby jest odmienna u różnych typów urządzeń. Najdłuższą krzywą ma bfb GSR. Wobec czego można łatwo nauczyć się panowania wolą nad tą funkcją. Najkrótszą zaś pomiar ciśnienia krwi. Tu trening trwa znacznie dłużej.

Ad 1. bfb EMG (elektromiograf)
Elektromiografia jest nadal wykorzystywana przede wszystkim w diagnostyce chorób mięśni. Terapeutycznie wykorzystywana jest do treningu ogólnej głębokiej relaksacji, zmniejszania lęku i terapii fobii, bólów głowy, karku i pleców, obniżenia podwyższonego ciśnienia krwi, terapii zgrzytania zębami w czasie snu (bruksizm), zespołu stawu szczękowego, a także reedukacji nerwowo-mięśniowej i stanów po udarach mózgowych. Pomiar EMG wykonywany jest nad mięśniem czołowym, trapezowym lub mięśniami przedramienia, niekiedy również nadgarstka i kostki lub nad mięśniami, które wykazują nadmierne napięcie.
Trening bfb EMG można użyć również jako trening zwiększenia siły mięśniowej (np. w przypadkach skoliozy do wzmocnienia mięśni tułowia; inne grupy zaś można w tym czasie uczyć głębokiej relaksacji, ale i np. w treningu sportowców wyczynowych).

Ciekawostka
Dr Jan Blecharz z Zakładu Psychologii AWF w Krakowie wykorzystuje biofeedback EMG do treningów Adama Małysza (źródło: Blecharz J.: Psychologia narciarskich skoków. Charaktery 2001. Nr 3/50/, 8-9)

Ad 2. bfb EEG (elektroencefalograf)
EEG biofeedback jest metodą z dużymi perspektywami na przyszłość. Używa się go do treningu snu w przebiegu bezsenności, w zespołach obsesyjno-kompulsyjnych, niepokoju psychoruchowym i zaburzeniach koncentracji, leżących u podstaw problemów z uczeniem się (dysleksja, dysgrafia) oraz wielu innych, nawet leczenia przewlekłego bólu. EEG biofeedback pomaga w rehabilitacji funkcji poznawczych po urazach czaszki, po udarach mózgu, zmniejsza zapotrzebowanie na leki w padaczce. Jest wykorzystywany również do tzw. mind fitness, treningu osób na kierowniczych stanowiskach, obciążonych dużym stresem i odpowiedzialnością. Z jednej strony bowiem relaksuje, z drugiej poprawia koncentrację.
Do bardzo obiecującego treningu bfb EEG należy trening przebudzonej i efektywnej świadomości, który może być praktykowany dopiero po wyuczeniu reakcji relaksacyjnych (znakomity w treningu sportowców, aktorów, tancerzy i kompozytorów).

Ad 3. bfb temperaturowy
Temperatura skóry w stałym otoczeniu wykazuje wahania zależne od funkcji psychicznych. Stres, lęk i nadmiar pobudzeń temperaturę skóry obniżają.
Termistor (czujnik temperatury) umieszcza się na opuszce palca środkowego lewej ręki u praworęcznych. W treningach dąży się do podwyższania temperatury, nie w stopniach, ale w stosunku do wyjściowej temperatury osobniczej. Szczególnie w leczeniu niedokrwienia kończyn, w migrenie, w reumatoidalnym zapaleniu stawów, astmie oskrzelowej, ale i w zaburzeniach psychicznych do treningu relaksu.

Ad 4. bfb GSR pomiaru elektrycznego przewodzenia skóry
Najczęściej używany jest pomiar elektrycznego przewodzenia przez skórę między dwoma elektrodami na zakończeniu palców jednej ręki. Przewodzenie rośnie wraz ze wzrostem poziomu aktywacji układu współczulnego i emocji, bez rozróżnienia o jakie konkretne sytuacje chodzi: gniew, strach, lęk czy pobudzenie seksualne.
Krzywa GSR ma największy zasięg i jest najbardziej czułym pomiarem ze wszystkich podrodzajów bfb. Najlepiej wykazuje trenującemu połączenie procesów psychiczno-cielesnych i znaczenia myśli pozytywnych. Jedna bowiem myśl o zabarwieniu negatywnym znamiennie zmienia wiele funkcji biologicznych (funkcja GSR jest podstawą tzw. wykrywaczy kłamstwa).
Metody tej używa się najczęściej do prezentacji zależności psychiczno-somatycznych, do określenia psychosomatycznych cech osobowości oraz możliwości ich modyfikacji, a także jako narzędzie w terapii fobii, stanów lękowych, nadciśnienia, dychawicy oskrzelowej, jąkania się, nadmiernego pocenia, cukrzycy czy łuszczycy itp. Wspomaga także psychoterapię oraz hipnoterapię.

Ad 5. bfb oddechu
Ray Wolfe ze współpracownikami opracował złożony aparat do bfb oddechowego, gdzie za pomocą czujnika oddechu zapisywany jest rytm oddechu i długość wydechów. Sygnały z czujnika są obrazowane za pomocą krzywej audiowizualnej. Ta pokazuje parametry funkcji oddechu równocześnie ma wpływ na stymulację czy hamowanie OUN.
Pneumo-bfb jest metodą, która połączona jest nie tylko z psychicznym, ale i relatywnie większym wysiłkiem fizycznym (w porównaniu z innymi metodami bfb), bowiem w czasie treningu dochodzi do wzmożenia aktywności różnych grup mięśni szkieletowych i gładkich, zwiększa się natlenienie mózgu, dochodzi do uczucia lekkości i euforii. Trening należy prowadzić pod kontrolą. Ma to szczególne znaczenie u osób z padaczką czy z chorobami neurologicznymi. U osób z przewlekłymi zaburzeniami układu oddechowego i krążenia należy prowadzić go stopniowo i ostrożnie. W przypadku dychawicy oskrzelowej w ostatnich latach zainteresowanie bfb oddechowego stale rośnie, jako metodą dopełniającą leczenie farmakologiczne, szczególnie treningiem wydechu.

Ad 6 i 7 bfb ciśnienia krwi i szybkości fal pulsu oraz rytmu serca
Krzywa zmian ciśnienia krwi (pomiar ciśnienie skurczowego i rozkurczowego za pomocą rękawa dołączonego do aparatu elektronicznego) jest najkrótsza ze wszystkich pomiarów. Dlatego oprócz niej monitorowane są dodatkowo inne funkcje np. EMG, GSR lub temperatura skóry. Pomiar szybkości fal pulsu ocenia się za pomocą 2 czujników na kończynie górnej. Czym szybkość fali pulsu jest wyższa, tym jest wyższe ciśnienie krwi. Do bfb rytmu serca wykorzystuje się krzywą EKG, często również z funkcjami dodatkowymi, jak np. GSR.
Biofeedback tego rodzaju wykorzystuje się w terapii arytmii i nadciśnienia tętniczego.
Trening trwa długo, przeciętnie 40 i więcej spotkań. Jako metoda bioregulująca jest cennym uzupełnieniem leczenia farmakologicznego.

Ad 8. bfb PERF8 - bfb pomiaru erekcji członka
Aparat złożony jest z czujnika objętościowego pod postacią krążka, który nakłada się przy nasadzie członka. Czujnik połączony jest z aparatem za pomocą kabla. Na monitorze wyświetlane są zmiany wielkości penisa w czasie erekcji.
Taki trening ma zastosowanie w leczeniu impotencji, w terapii dewiacji przy równoczesnej prezentacji multimedialnej dla seksualnie podniecającej autosugestii.

Ad 9. bfb pochwowy
Ma dwa warianty. Pierwszy wykorzystuje pletysmografię i mierzy stopień ukrwienia pochwy lub wykorzystuje czujnik temperatury pochwy. Temperatura i stopień ukrwienia pochwy są linijnie narastają zależnie od stopnia pobudzenia seksualnego. Drugi wariant wykorzystuje perineometr, za pomocą którego można zmierzyć stopień skurczu dna pochwy.
Drugi wariant bfb stosuje się częściej niż pierwszy, szczególnie w rehabilitacji odpowiednich grup mięśniowych po porodzie i w profilaktyce zaburzeń inkontynencji moczu w okresie menopauzy u kobiet zdrowych, jak i w terapii waginizmu.


Piśmiennictwo:
1.Pakszys M.: EEG Biofeedback - metoda doskonalenia funkcji poznawczych. IMD Warszawa 2000, 1-38.
2.Pecyna MB.: Instrumentalizacja badań psychologicznych techniką CapScan EEG/EMG Wydawsnictwo Akademickie ZAK 1998
3.Clinical Neurophysiology 2000/Nr 1 - cały numer poświęcony metodzie biofeedback
4.Pakszys M.: Neurotechnologia w medycynie. W przygotowaniu

Biofeedback- trening mózgu" Michaela Pakszys

Korzystali z niego najpierw astronauci w NASA, potem trafił do "cywila". W Polsce dotychczas ćwiczyli w ten sposób wyłącznie sportowcy wyczynowi. Obecnie urządzenia do jego przeprowadzania są dostępne dla wszystkich zainteresowanych w placówkach służby zdrowia. Trening o nazwie EEGBiofeedback, usprawniający pracę mózgu, propaguje dr n. med. Michaela Pakszys, kierownik Zakładu Neurofizjologii Instytutu Matki i Dziecka oraz neuropsychoterapeuta w Fundacji Zdrowie w Warszawie. - Trening ten poprawia pamięć i motorykę ciała, zwiększa koncentrację uwagi, polepsza samopoczucie i wiarę we własne możliwości - mówi dr Pakszys. - Korzystają z niego często przedsiębiorcy, aktorzy, tancerze, sportowcy, dziennikarze, czyli ludzie kreatywni obciążeni stresem. Ponadto trening skutecznie pomaga w wielu zaburzeniach psychosomatycznych i chorobach neurologicznych. Umysł w stanie alfa Do opracowania metody posłużyło odkrycie, że ludzki mózg jest zdolny wyuczyć się nowego wzorca pracy. Mózg emituje stale cztery zakresy fal: alfa, beta, theta i delta. W zależności od naszego stanu psychofizycznego jeden typ fal przeważa. Dobroczynna dla mózgu jest przewaga fal alfa. Fizjologicznie występuje ona przynajmniej dwa razy dziennie: po przebudzeniu i przed zaśnięciem, przy zamkniętych oczach. Umysł, uwolniony od nadmiaru wrażeń, jest wtedy zdolny do twórczej pracy i łatwiej zapamiętuje. Trening EEG biofeedback umożliwia zdobycie umiejętności osiągania tego stanu w dowolnym momencie. Uczy też innych stanów umysłu w zależności od wieku i wytyczonego celu. Skup się i jedź Osobie poddawanej treningowi lekarz przykleja do głowy i uszu elektrody komputerowego aparatu elektroencefalograficznego zapisującego przebieg fal mózgowych. Na swoim monitorze widzi je w postaci wykresu, podczas gdy na drugim ekranie badany obserwuje emisję tych fal w postaci bardziej przystępnej wideogry. Oto np. widzi samochód jadący za innym pojazdem. Musi skoncentrować swoją uwagę na prowadzeniu tego samochodu, czyli utrzymaniu go na właściwym torze i z odpowiednią prędkością, tak by dystans między obu pojazdami się zmniejszał. Jeśli robi to skutecznie, komputer sygnalizuje to dźwiękiem i nagradza punktami. Do mózgu dociera informacja zwrotna o tym, jakie fale mózgowe przeważają w danym momencie. Mózg, czuły na pochwały, dostosowuje się do tych wskazówek i uczy się optymalnej pracy. Kilka lub kilkanaście treningów pozwala utrwalić osiągnięte efekty, poprawić myślenie i pamięć. Nie tylko dla zdrowych EEG biofeedback wspomaga leczenie zaburzeń psychosomatycznych, chorób neurologicznych i psychicznych, np. stanów lękowych, natręctw, depresji, zespołu chronicznego zmęczenia, bulimii i anoreksji. Powodując szybsze powstawanie nowych połączeń w mózgu, jest wysoce przydatny w terapii nadpobudliwości psychoruchowej, zaburzeń procesu uczenia się, dysleksji, zaburzeń zachowania, napięć wewnętrznych, tremy i niedostatecznej samooceny. Wspomaga leczenie padaczki, autyzmu, niektórych form upośledzenia umysłowego oraz parkinsonizmu. źródło: miesięcznik "Zdrowie"; Dr n. med. Michaela Pakszys

Wyniki Neurofeedback u pacjentów z zespołem Aspergera." Thompson L., Thompson M., Reid A.

Najnowsze badanie kliniczne (publikacja Marzec 2010), wskazujące na korzyści z zastosowania terapii EEG-Biofeedback u chorych z zespołem Aspergera. Szczególną uwagę zwraca znaczące zmniejszenie objawów a także wzrost ilorazu inteligencji (IQ) średnio o 9 punktów. Badanie było prowadzone przez 15 lat w ADD Centre, Mississauga, ON, L4Z 1V9, Kanada. Appl. Psychophysiol Biofeedback. 2010 Mar, 35 (1) :63-81. Streszczenie Niniejszy dokument podsumowuje dane z przeglądu terapii neurofeedback (NFB) u 150 pacjentów z zespołem Aspergera (AS) i 9 pacjentów z  Autistic Spectrum Disorder (ASD) w obserwacji przez  ponad 15 lat (1993- 2008) w warunkach klinicznych. Głównym celem było zbadanie, czy terapia EEG-Biofeedback, nazywana również neurofeedback (NFB), powoduje znaczącą poprawę u pacjentów z rozpoznanym Zespołem Aspergera. Wcześniejsze publikacje (Thompson et al. 2009) podkreślają wyniki badań i teorie dotyczące tej choroby, omawiają wzorce QEEG AS (jedno-i 19-kanałowy) oraz  hipotezę, na podstawie funkcjonalnych neuroanatomii, w sprawie jak EEG-Biofeedback może pociągnąć za sobą zmiany w objawach. Kolejnym celem raportu bieżącego jest zapewnienie praktykom szczegółowego opisu metody stosowanej do rozwiązania niektórych z kluczowych objawów AS, aby zachęcić do dalszych badań i pracy klinicznej do udoskonalenia wykorzystywania EEG-Biofeedback w leczeniu AS .(...) . Pacjenci odbyli 40-60 treningów EEG-Biofeedback (...). Dla większości pacjentów, zastosowany był protoków powolnego zmniejszania aktywności fal wolnych (zazwyczaj 07/03 Hz), zmniejszenie fali  beta2  jeśli była obecna (zazwyczaj od 23 do 35 Hz), szybki wzrost i zwiększenie aktywności fal nazywanych rytmem czuciowo-ruchowym (SMR) ( 15/12 Hz lub 13-15 w zależności od wyników oceny). Najczęściej wstępne ułożenie elektrod na wierzchołek (CZ) dla dzieci i na FCZ (w połowie drogi między FZ i CZ) dla dorosłych, z referencją do prawego ucha. (...). Znacząca poprawa nastąpiła w zdolościach poznawczych (Tova i IVA), zmniejszeniu podstawowych objawów (Australian Skala zespołu Aspergera, Conners "Global Index, wersja SNAP z DSM-IV kryteria ADHD i ADD-Q), teście osiągnięć (Wide Range Achievement Test) i teście inteligencji ( Skala Wechslera). Średnie zwiększenie ilorazu inteligencji w pełnej ocenie wyniosło 9 punktów IQ. Obserwowano także spadek wskaźników Zespołu Aspergera w EEG. Wskaźniki były mierzone (4-8 Hz) (2) / (13-21 Hz) (2), (4-8 Hz) / (16-20 Hz), i (3-7 Hz) / (12-15 Hz). Pozytywne wyniki zmniejszenia objawów Zespołu Aspergera i ADHD (w tym zmniejszenie trudności z uwagą, niepokój, i poprawa funkcjonowania społecznego) oraz poprawy zdolności uczenia się i funkcji intelektualnych, stanowią dowód na pozytywny wpływ EEG-Biofeedback jako elementu skutecznej terapii u osób z Zespołem Aspergera. za:Instytut Neuromedika

OBSZARY ZASTOSOWAŃ

Opis ogólny

EEG (Elektroencefalogram) Biofeedback, jest metodą terapeutyczną, opartą o wyrafinowaną technikę komputerową, która umożliwia danej osobie uczenie się zmieniania charakterystyki swych fal mózgowych. Odbywa się to na podstawie otrzymywanych informacji (w formie wykresu EEG) o własnym wzorcu fal mózgowych. Nieprawidłowe funkcjonowanie mózgu często znajduje odzwierciedlenie w specyficznej charakterystyce wykresu EEG. EEG Biofeedback umożliwia aktywne zmienianie tej charakterystyki tak, aby była ona zgodna z pożądanym wzorcem. Technika ta polega na rejestrowaniu i wzmacnianiu sygnałów fal mózgowych, a następnie prezentowaniu ich w postaci gry komputerowej osobie poddanej treningowi. Celem treningu jest zmuszenie mózgu do bardziej skutecznego funkcjonowania przy wykorzystaniu komputerowej stymulacji obrazem i dźwiękiem.

Technika EEG Biofeedback okazała się skuteczna w leczeniu wielu niedomagań i zaburzeń. Ponieważ wykorzystuje ona proces stopniowego uczenia się, do osiągnięcia pełnych wyników, wymaga przeprowadzenia od 20 do 60 sesji.

EEG Biofeedback dzieli się na dwie podstawowe kategorie:

1.  Trening Alfa/Theta (4-12 Hz) wspomaga psychoterapię w uwalnianiu się uzależnień, stresu pourazowego i innych podobnych zaburzeń. Trening Alfa/Theta może ułatwić leczenie zaburzeń umysłowych lub też poprawić wydajność pracy, dobre samopoczucie, a także pamięć.

2.  Trening SMR/Beta (12-18 Hz) jest ukierunkowany na zaburzenia nastroju, uwagi i zachowania.

Doświadczenia kliniczne sugerują, że powyższe dwa obszary zastosowania EEG Biofeedback uzupełniają się wzajemnie i mogą być stosowane w wielu metodach terapeutycznych.

Zastosowania terapeutyczne dla dzieci i nastolatków

Podane niżej zaburzenia posiadają udokumentowane raporty kliniczne potwierdzające skuteczność metody EEG Biofeedback.              

	Nadpobudliwość psychoruchowa (Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) & ADD)
	Autyzm
	Zaburzenia przewodzenia nerwowego (Conduct Disorder)
	Epilepsja (Padaczka)
	Trudności w nauce
	Zaburzenia snu

Nadpobudliwość psychoruchowa

Nadpobudliwość psychoruchowa charakteryzuje się takimi zachowaniami jak: brak koncentracji, rozpraszanie się, czy impulsywność. W ramach tego zaburzenia badacze zidentyfikowali trzy podtypy charakteryzujące się dominującym rodzajem zachowania. Pierwszy charakteryzuje się dominacją braku koncentracji, drugi impulsywnością i nadpobudliwością, a trzeci kombinacją skłonności do rozpraszania się, nadpobudliwością i impulsywnością.

Badania wykazały również, że dzieci, które cierpią z powodu nadpobudliwości psychoruchowej wydają się być mniej zdolne do generowania aktywności fal mózgowych o częstotliwości powyżej 14Hz i wykazują więcej wolnej aktywności fal w przedziale Theta w zakresie częstotliwości 4-8Hz. W celu uzyskania większej zdolności koncentracji mózg musi nauczyć się emitować wysoki poziom fal Beta i jednocześnie niski poziom fal Theta jako, że brak takiej równowagi łączony jest z faktem występowania trudności w koncentracji. Dlatego też trening EEG Biofeedback ma w tym przypadku na celu wzmocnienie fal Beta i jednoczesne osłabienie fal Theta. W procesie terapii dziecko jest nagradzane za pośrednictwem gry komputerowej, tak aby było skłonne generować z własnej woli pożądane zmiany w aktywności fal mózgowych. Tak więc elementy wizualne i dźwiękowe gry komputerowej stanowiąc zachętę dla mózgu do zmian jego stanu mentalnego powodują jednocześnie, że mózg zmuszony do bardziej skutecznej pracy uczy dziecko poprawiać własne umiejętności kontroli uwagi i pobudzania oraz uczy lepiej panować nad własnym stanem emocjonalnym i zachowaniem.   

Autyzm

Trening EEG Biofeedback okazał się skuteczny w leczeniu dzieci chorych na autyzm w obszarach: werbalnym, fizycznym i komunikacji społecznej. Istnieją udokumentowane świadectwa kliniczne wskazujące na poprawę mowy, responsywności, równowagi, rozumienia i mimiki. Trening EEG Biofeedback okazał się również pomocny w zmniejszaniu wrażliwości sensorycznej oraz w poprawie reagowania na zmiany w otoczeniu.

Epilepsja

Epilepsja była pierwszym obszarem zastosowania treningu EEG Biofeedback co powoduje, że świadectwa kliniczne w tym obszarze są najbardziej obszerne. EEG Biofeedback był zastosowany w leczeniu różnych typów epilepsji. Trening EEG Biofeedback może być stosowany w programie leczenia jako czynnik sprzyjający zmniejszeniu dawek środków farmakologicznych wymaganych do opanowania napadów.

Trudności w nauce

Trudności w nauce mogą być efektem zaburzeń wielu podstawowych procesów związanych z funkcjami rozumienia języka pisanego i mówionego. Uznaje się, że trudności w nauce są skutkiem zmienności w funkcjonowaniu mózgu. Zaburzenia te mogą występować w funkcjach słuchowych, pamięciowych i przetwarzania oraz mogą powodować problemy z rozumieniem i pamiętaniem wyrazów, problemy z posługiwaniem się pisanym i mówionym językiem, problemy z pisaniem listów czy też z pojmowaniem pojęć matematycznych. Trening EEG Biofeedback jest uznaną metodą leczenia tych problemów. Wykazano, że dzieci mające trudności w nauce wykazują podwyższone poziomy fal mózgowych Alfa i Theta, a to może powodować dezorganizację czynności mentalnych. Celem treningu EEG Biofeedback w tym wypadku jest obniżenie aktywności fal Alfa i Theta, co jak wskazuje dokumentacja przypadków skutkuje poprawą umiejętności czytania, pisania, poprawą zdolności matematycznych i rysunkowych oraz poprawą wyników testów IQ. 

Zaburzenia snu

Zaburzenia te związane są typowo z trudnościami ze snem i mogą obejmować także: moczenie nocne, lunatyzm, mówienie przez sen, koszmary senne oraz niepokoje związane z zapadaniem w sen. Trening EEG Biofeedback okazał się skuteczny w leczeniu tych zaburzeń, ponieważ normalizuje on samoregulację rozbudzenia fizjologicznego mózgu. Pierwszym efektem treningu EEG w tym wypadku jest poprawa jakości snu. 

Zastosowania terapeutyczne dla dorosłych

Podane niżej zaburzenia posiadają udokumentowane świadectwo kliniczne skuteczności metody EEG Biofeedback

	Lęki, niepokoje, napady paniki
	Choroby auto-immunologiczne
	Zaburzenia przewodnictwa nerwowego
	Zespół chronicznego zmęczenia
	Przewlekłe bóle
	Depresje
	Epilepsja (Padaczka)
	Problemy z uczeniem się
	Zaburzenia snu
	Udar/mikro uszkodzenia mózgu
	Stres pourazowy
	Zespół Tourette'a
	Inne zastosowania - Maksymalna sprawność umysłu

Lęki i napady paniki

Treningi odprężające i treningi kontroli stresu są najbardziej znanymi obszarami zastosowania EEG Biofeedback. Zazwyczaj różnego rodzaju zaburzenia lękowe występują w formie ekstremalnych reakcji takich jak: fobie, ataki paniki, poważne napięcia nerwowe, trema oraz inne niepokoje związane z wystąpieniami publicznymi. Niepokoje te są zazwyczaj objawem, że mózg ma trudności z funkcjami samo-regulacji. W tym wypadku trening EEG Biofeedback umożliwia poprawę funkcji samo-regulacji mózgu. Ta wyuczona umiejętność jest następnie wykorzystywana podświadomie do utrzymywania bardziej zrelaksowanego stanu mentalnego, na wyższym poziomie wydajności, pomagając również przezwyciężać lęki i napady paniki.

Choroby auto-immunologiczne

Istnieje poważne empiryczne świadectwo skuteczności treningu EEG Biofeedback w leczeniu chorób związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem systemu auto-immunologicznego. W przypadku chorób takich jak: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów i toczeń rumieniowaty zaobserwowano korzystne objawy przejawiające się we wzmożonej energii, lepszym śnie, skoncentrowanej uwadze, mniejszej zmienności nastroju, normalizacji progu bólu oraz w ogólnie poprawionym samopoczuciu.

Przewlekłe bóle

EEG Biofeedback stosowany jest z powodzeniem u osób cierpiących przewlekłe bóle. W wielu przypadkach istnieje zjawisko występowania bólu, a nawet wzmacnianiem się go z biegiem czasu, mimo zniknięcia pierwotnej przyczyny bólu (np. zagojenia się rany). Ponieważ ból występuje przez długi okres czasu, może to powodować obniżanie się progu bólu, a tym samym powodować wzmocnienie wrażenia odbioru bólu. Innymi słowy, mózg zaczyna zwracać większą uwagę na ból. Trening EEG Biofeedback może być skuteczny w podniesieniu progu bólu, lub nawet w doprowadzeniu tego progu do pierwotnego poziomu, co skutkuje zazwyczaj zmniejszeniem wrażenia doznawanego bólu. W istocie w wyniku treningu mózg będzie w stanie dokonać tzw. "rekalibracji" progu bólu. Nawet jeśli w dalszym ciągu będzie występować pierwotna przyczyna bólu, to na skutek doprowadzenia progu bólu do normalnego poziomu, uciążliwość bólu będzie mniejsza. 

Depresje

Normalizując mechanizm pobudzania mózgu trening EEG Biofeedback poprawia procesy przy pomocy których mózg steruje pobudzeniem fizjologicznym. Trening jest skuteczny niezależnie od przyczyny powstania depresji, czy z powodów predyspozycji genetycznych, fizycznego lub emocjonalnego urazu, czy też z powodu zmiany fizjologicznej o jakimś nieznanym pochodzeniu. W miarę postępu procedury treningowej, może okazać się możliwe obniżenie dawki farmakologicznych środków antydepresyjnych.

Padaczka (Epilepsja)

Epilepsja była pierwszym obszarem zastosowania treningu EEG Biofeedback i ewidencja kliniczna w tym obszarze jest najbardziej obszerna. EEG Biofeedback był zastosowany w leczeniu różnych typów epilepsji, włączając w to: mały napad padaczkowy, wielki napad padaczkowy i inne. Trening EEG Biofeedback może być uważany w programie leczenia jako element sprzyjający zmniejszeniu dawek środków farmakologicznych wymaganych do opanowania napadów.

Maksymalna sprawność umysłu

Trening EEG Biofeedback był wykorzystywany przez wiele lat przez osoby chcące osiągnąć wyższy poziom sprawności umysłowej, osoby takie jak: sportowcy, biznesmeni czy personel wojskowy. W tym wypadku procedura treningowa skupia się na mechanizmach: pobudzenia fizjologicznego, skupiania się i uwagi, równowagi między półkulami mózgowymi, odprężenia oraz funkcjach zarządczych. W wyniku treningu EEG Biofeedback osoba będzie świadoma zmian następujących w wyniku ćwiczeń i będzie w stanie weryfikować postęp w osiąganiu wyższego poziomu sprawności.

Problemy ze snem

Istnieją świadectwa kliniczne skutecznego stosowania treningu EEG Biofeedback w eliminowaniu szeregu problemów związanych ze snem, w tym między innymi: trudności z zasypianiem, częstego budzenia się, które są objawami stanów lękowych i depresji. Trening EEG Biofeedback pokazał, że istnieje pozytywny wpływ ćwiczeń na normalizację procesu samo-regulacji rozbudzenia fizjologicznego mózgu. Pierwszą oznaką zmian po zastosowaniu treningu jest poprawa jakości snu.

Udar/mikro-uszkodzenia mózgu

Udar może mieć wpływ na wiele różnych funkcji mózgu. Trening EEG Biofeedback może być pomocny w odzyskiwaniu sprawności po utracie konkretnej funkcji mózgu, a także może być skuteczny w leczeniu wtórnych objawów takich jak: złe samopoczucie, zły sen, irytacja, depresje, lęki itp. Kliniczne świadectwa skuteczności EEG Biofeedback w leczeniu mikro uszkodzeń mózgu pokazały również, że trening jest pomocny w redukowaniu objawów takich jak: brak energii, bóle głowy i bóle przewlekłe, zawroty głowy, upośledzenie pamięci, trudności z koncentracją, stany lękowe, depresje, gwałtowne zmiany nastroju, zaburzenia snu i problemy percepcji wzrokowej. Świadectwa kliniczne pokazują, że trening EEG Biofeedback umożliwia dalsze odzyskiwanie sprawności, nawet w przypadkach gdy inne metody terapeutyczne zawodzą.     

Bóle napięciowe i migreny

Trening EEG Biofeedback okazał się bardzo skuteczny w eliminowaniu bólów głowy i migren. Trening ma na celu poprawę samo-regulacji mózgu i może spowodować zmianę stanu fizjologicznego, w którym mózg uczony jest reagować na wyższy próg napadów bólu. Jest to proces uczenia się  w którym użyteczne jest zastosowanie testów w celu określenia umiejętności skupienia uwagi, ponieważ umiejętność ta jest dobrym wskaźnikiem stanu samo-regulacji mózgu. Ponad 80% osób, które kończą trening wykazuje ustąpienie zespołu bólu głowy.

Więcej szczegółów dotyczących świadectw klinicznych zastosowań treningu EEG Biofeedback można znaleźć w EEG spectrum Website (kliknij tutaj). Dodatkową literaturę można znaleźć w EEG Reaserch.com.

EEG-Biofeedback w terapii ADHD

Autor: Małgorzata Walczak Fot. EastNews, Źródło: www.neuromedica.pl

Nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD) to jedna z przyczyn niepowodzeń szkolnych dziecka i  jego trudności wychowawczych. Dzieci z ADHD wyróżniają się w swoim otoczeniu, są kreatywne, mają niekonwencjonalne  pomysły, są empatyczne, wiele z nich ma wysoki iloraz inteligencji, łatwo nawiązują kontakty z innymi. Jednak ich impulsywne i niewłaściwe zachowanie powoduje, iż są to dzieci nielubiane i nieakceptowane w otoczeniu. Aby były one atrakcyjne i potrzebne w grupie rówieśniczej niezbędne, jest stworzenie im konsekwentnego systemu wymagań, odpowiedniej atmosfery, której nie towarzyszyłby lęk ani frustracja a także opracowanie odpowiedniego systemu oddziaływań terapeutycznych.

Obecnie, mówiąc o zespole nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, używa się dwóch nazw. W klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM – IV) występuje nazwa Attention Deficit Hiperactivity Disorder (ADHD), czyli „zespól nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi”, natomiast Światowa Organizacja Zdrowia w międzynarodowej klasyfikacji chorób (ICD-10) mówi o Hiperkinetic Disorder, czyli o „zespole hiperkinetycznym”.

Wśród wielu definicji nadpobudliwości psychoruchowej należy pamiętać, że nie stwierdzono, że jest ona chorobą i nie ma na nią jednego, sprawdzonego lekarstwa, nie jest także opóźnieniem rozwojowym ani upośledzeniem umysłowym, nie jest też skutkiem złego wychowania lub niewłaściwego systemu wychowawczego czy objawem patologii. Jest natomiast zaburzeniem rozwojowym, mającym charakterystyczne objawy i wymagającym odpowiedniego traktowania.

Etiologia ADHD nie została dotychczas w pełni wyjaśniona. Najnowocześniejsze badania podają kilka przyczyn zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Od strony fizjologicznej  przyczyną jest przewaga w układzie nerwowych procesów pobudzania nad procesami hamowania. Z biologicznego punktu widzenia  mogą to być różne czynniki uszkadzające centralny układ nerwowy. W świetle dzisiejszej wiedzy mówi się o odziedziczonej dyspozycji, choć nie odkryto jednego genu odpowiadającego za pojawienie się tego typu zachowań (ADHD dziedziczone wielogenowo).

Badacze podają również, że w komórkach mózgu dochodzi do  zakłócenia przebiegu procesów wytwarzania, przyswajania i usuwania określonych substancji. Jednak w świecie nauki najbardziej rozpowszechniony jest pogląd, że u osób z ADHD następuje rozregulowanie funkcjonowania układu neurobiologicznego. Dotyka to najprawdopodobniej płatów czołowych, zwojów podstawy mózgu, pnia mózgu oraz móżdżku. Obszar czołowy bierze udział  w regulacji zachowania, trzyma impulsy pod kontrolą, dokonuje się w nim synteza informacji sensorycznych i poznawczych, poza tym steruje uwagą i inicjuje wszelkie działania.

Z funkcjonowaniem kory czołowej związana jest również regulacja neuroprzekaźnikowa. Dopamina, noradrenalina i serotonina to neurotransmitery, mające kluczowe znaczenie dla procesów hamowania i pobudzania  przepływu   bodźców. W ADHD zmniejszony poziom tych neurohormonów zaburza procesy hamowania odbioru nawałnicy informacji. Warto przypomnieć, iż dopamina pobudza zakończenia nerwów i odgrywa ważną rolę w procesach związanych z motywacją, koncentracją uwagi i psychomotoryką, właściwy jej poziom pozwala odrzucić nieważne informacje i utrzymać uwagę na jednym wybranym bodźcu. Noradrenalina wydzielana jest w sytuacjach stresowych, wprowadza organizm w stan podwyższonej gotowości i działa przeciwbólowo, a jej niedobór może powodować niedocenianie zagrożenia, nadmiar zaś powoduje ciągłe pobudzenie organizmu. Serotonina natomiast jako hormon szczęścia wpływa na powstawanie przyjemnych doznań, pozytywne myślenie, steruje również impulsywnością zachowania. Uważa się także, iż nadużywanie przez matkę alkoholu, narkotyków, leków, nikotyny, może mieć niekorzystne oddziaływanie na rozwój dziecka i być przyczyną nadpobudliwości psychoruchowej.

Mówiąc o ADHD należy także zwrócić uwagę na objawy i sfery, w której się ona przejawia. Nadpobudliwości w sferze ruchowej towarzyszy wzmożona ekspansja ruchowa, dziecko ma bardzo dużą potrzebę ruchu, nie potrafi przez dłuższą chwilę pozostać w miejscu, „biega jak nakręcone", widoczne są nerwowe ruchy rąk lub stóp. W czasie lekcji czy w innych sytuacjach, które wymagają siedzenia, wstaje z miejsca i chodzi. Ma problemy ze spokojnym bawieniem się lub odpoczynkiem. Często jest nadmiernie rozmowne.

Nadpobudliwość w sferze poznawczej objawia się przede wszystkim zaburzeniami koncentracji uwagi. Dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych lub w czasie wykonywania innych czynności. Popełnia błędy wynikające z niedbałości. Często wydaje się, że nie słucha, co się do niego mówi, nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji, ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych, wypełnianiem codziennych obowiązków. Unika rozpoczęcia zajęć, które wymagają dłuższego wysiłku. Łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych, gubi albo zapomina rzeczy, które są mu potrzebne do pracy np. przybory szkolne, książki. Potrafi natomiast skupić się przez dłuższy czas na czynności, która jest dla niego interesująca i pasjonująca np. zabawa przy komputerze.

Nadpobudliwość w sferze emocjonalnej przejawia się  impulsywnością. Dziecko często działa pod wpływem impulsu, którego nie jest w stanie kontrolować. Najczęściej wie, co powinno zrobić w danej sytuacji, ale zazwyczaj tego nie robi. Zna reguły, ale ma kłopoty z ich zastosowaniem (stąd częsta dysleksja, dysgrafia, dysortografia i dyskalkula). Nie zastanawia się nad konsekwencjami swego zachowania. Impulsywność objawia się przeszkadzaniem i przerywaniem wypowiedzi innych osób, wyrywaniem się z odpowiedzią, zanim pytanie zostanie sformułowane w całości, nieumiejętnością czekania na swoją kolej. W efekcie wymienionych objawów, jeśli dzieci nie uzyskają skutecznej pomocy, może pojawiać się u nich obniżona samoocena, zaburzone relacje z rówieśnikami, niska odporność na stres i frustracje, kłopoty dydaktyczne i w konsekwencji tworzenie się osobowości destrukcyjnej.

Przedstawione trudności i niebezpieczeństwa, na jakie narażone jest dziecko nadpobudliwe, wymagają podjęcia odpowiednich oddziaływań terapeutycznych. Leczenie farmakologiczne, któremu często  są poddawane dzieci z nadpobudliwością psychoruchową (podawanie leków uspokajających, psychotropowych a nawet przeciwpadaczkowych), jest wysoce niekorzystne dla organizmu ze względu na ryzyko działań ubocznych i uzależnień.

Dlatego, oprócz oddziaływań psychologiczno-pedagogicznych, bardzo skuteczną, niefarmakologiczną metodą leczenia ADHD jest terapia EEG-Biofeedback. U dzieci z ADHD zauważa się  nadczynność fali theta odpowiadającej  za nadpobudliwość. W efekcie  treningów  zmniejsza się impulsywność (trening fali SMR), poprawia się koncentracja uwagi (dziecko uczy się dostrajać swoje fale do częstotliwości fali beta odpowiedzialnej  za koncentrację), zwiększa kontrola zachowań i jednocześnie wzrasta wiara dziecka we własne możliwości, a co za tym idzie akceptacja w środowisku rówieśniczym.

Terapia pozwala przywrócić harmonię czynności bioelektrycznej mózgu. EEG-Biofeedback wykorzystuje technikę biologicznego sprzężenia zwrotnego, a  formą treningową jest videozabwa. Podczas jej obserwowania,  prezentowane są cały czas fale mózgowe, któe w danej chwili przeważają, a co za tym idzie pacjent może sam uzyskiwać pożądane pasma fal mózgowych. Terapeuta na  monitorze obserwuje fale mózgowe pokazywane liczbowo i graficznie, kontroluje na bieżąco parametry, na jakie reaguje gra.

Pacjent  obserwuje na swoim monitorze przetworzony przez odpowiednie oprogramowanie efekt, czyli zapis graficzny gry. Widzi czynności swojego mózgu pod podstacią np. samolotu czy samochodu i otrzymuje informacje zwrotne (dzięki użyciu wzroku i słuchu) o aktualnym stanie swojego mózgu. Kiedy aktywność mózgu wzrasta w pożądanym paśmie częstotliwości fal mózgowych, pacjent otrzymuje pozytywne wzmocnienie (nagrodę) w postaci punków.  Neuroterapeuta stymuluje pożądane i hamuje niepożądane częstotliwości fal mózgowych. Efekty terapii są trwałe, ilość treningów po których można spodziewać się pozytywnych rezultatów, zależy od uwarunkowań indywidualnych oraz od nasilenia choroby. Przyjmuje się jednak serie 40- 60 treningów, po których obserwuje się u dzieci znaczną poprawę i zmniejszenie ilości objawów.

Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest zadaniem trudnym, wymaga zdolności organizacyjnych, umiejętności budowania pozytywnego kontaktu, dobrego porozumienia, zrozumienia potrzeb dziecka i przyczyn złego zachowania.