1
Opracowanie: GraŜyna Małyszko-Mikołajek SPPP „TOP”
O terapii EEG Biofeedback
Jest to metoda neuroterapii, która za pomocą oddziaływań psychologicznych
pozwala w sposób świadomy kontrolować i wpływać na stan psychofizjolo-
giczny organizmu.
Człowiek staje się bardziej świadomy stanu swojego ciała i umysłu. Potrafi
świadomie wpływać na funkcje, które normalnie nie podlegają kontroli.
Metoda EEG Biofeedback wykorzystuje efekt biologicznego sprzęŜenia
zwrotnego do nauki wpływania na pracę własnego mózgu. Dzięki treningom
pracuje on wydajniej i szybciej. Jest efektywną metodą leczenia tych zaburzeń,
które wynikają z dysfunkcji pracy mózgu.
Podstawą metody są plastyczność i bioregulacyjne moŜliwości mózgu człowieka
Mózg stale wytwarza fale elektryczne, wywołane aktywnością neuronów.
Z zapisu EEG /QEEG/ moŜemy uzyskać wiele informacji o stanie
fizjologicznym /czuwanie, sen/ i emocjonalnym /napięcie psychiczne,
relaksacja/, wyraŜają się one bowiem w postaci określonego wzorca
bioelektrycznego fal.
Czynność bioelektryczna mózgu zmienia się w zaleŜności od wieku, stanu
fizjologicznego, róŜnych czynników zewnętrznych i wewnętrznych.
Zaburzenia regulacji neurofizjologicznej prowadzą do zmiany generacji fal
mózgowych i powstania nieprawidłowych wzorców czynności mózgu.
Połączenie specyficznych zaburzeń zachowania, dolegliwości z określonym
wzorcem czynności mózgu pozwoliło na zaprojektowanie terapii, celem ich
usunięcia lub zmniejszenia.
2
Stan nadmiernego pobudzenia mózgu /overarousal /, nadmiernego hamowania
/underarousal/ lub występowanie obu jednocześnie powoduje osłabienie
korowej regulacji zachowania. W rezultacie moŜe to prowadzić do zaburzenia
funkcji poznawczych, /np. uwagi, koncentracji, specyficznych zaburzeń
zdolności uczenia się/ oraz zaburzeń emocji, zachowania itp.
Trening EEG Biofeedback normalizuje samoregulację arousalu /fizjologicznego
rozbudzenia mózgu/.
Mózg musi mieć odpowiedni poziom wzbudzenia aby nastąpiło uczenie się.
Poprzez systematyczny trening uczymy się zmieniać wzorzec fal mózgowych
w poŜądanym kierunku.
Trening:
- zwiększa moŜliwości intelektualne i usprawnia procesy poznawcze
- poprawia efektywność pracy
- ułatwia uzyskanie równowagi psychicznej i wyciszenia
- poprawia samopoczucie i samoocenę
- zwiększa odporność na stres
- poprawia wydolność systemu immunologicznego
- ułatwia regenerację sił
- wpływa pozytywnie na ogólne funkcjonowanie człowieka m.innymi dzięki
zwiększeniu plastyczności mózgu i spowolnieniu procesów biologicznego
starzenia się
Historia
rozwoju tej metody sięga lat 60-tych XX wieku, kiedy dr Joe Kamiya
w USA zaczął badać zaleŜność między aktywnością fal Alfa a stanem
emocjonalnym człowieka.
W latach 80-tych Peniston i Kulkowsky rozwinęli i wykorzystali tę metodę w
terapii uzaleŜnień, w zespołach depresji oraz stresu pourazowego.
3
Wielki wpływ na rozwój metody miał prof. B.Sterman pracujący w amery-
kańskim ośrodku lotów kosmicznych NASA. Prace eksperymentalne, które
prowadził na przełomie lat 60-tych i 70-tych XX wieku doprowadziły w efekcie
do opracowania nowej metody leczenia epilepsji.
Inni naukowcy wykazali przydatność metody EEG Biofeedback w terapii spe-
cyficznych zaburzeń uczenia się/dysleksji, dysgrafii, dyskalkuli/, zaburzeń
uwagi, koncentracji, pamięci, ADHD itd.
Gwałtowny rozwój nowych technologii komputerowych znacząco przyspieszył
rozwój tej metody terapii.
W Polsce metoda ta rozwija się od początku XXI wieku.
Zastosowanie
terapii EEG Biofeeedback jest b. szerokie.
Polecana jest dla osób zdrowych celem polepszenia ich funkcjonowania i
samopoczucia, uzyskiwania lepszych efektów pracy i umiejętności relaksacji.
Dla osób pracujących w warunkach wzmoŜonego stresu, wysiłku
i odpowiedzialności np:
- uczniów, studentów w okresach wytęŜonej nauki przed egzaminami
- sportowców
- twórców, artystów
- wojska, pilotów, policji
- kadry kierowniczej itp.
Dla dzieci i dorosłych z dysfunkcjami w pracy mózgu w postaci np.:
- nadpobudliwości psychoruchowej /ADHD,ADD/
- dysleksji, dysgrafii, dyskalkuli
- zaburzeń uwagi i pamięci
- stanów nerwicowych
- zaburzeń psychosomatycznych
- niskiej odporności na stres
4
- depresji
- zaburzeń snu
- problemów logopedycznych
- obniŜonej odporności immunologicznej
- tików
- zespołu Tourette`a
- autyzmu, zespołu Aspergera itd.
Warunki, jakie powinna spełniać osoba trenująca, to:
- rozumieć zadanie jakie ma wykonać
- posiadać gotowość do współpracy /motywację do pracy/
- radzić sobie z zadaniem
Przebieg sesji treningowej
Osoba trenująca ma podłączone do powierzchni głowy /za pomocą pasty
klejącej/ jedną lub więcej elektrod przekazujących sygnały z mózgu do monitora
terapeuty, gdzie widoczne są w postaci poszczególnych pasm fal mózgowych.
Na swoim monitorze trenujący widzi te sygnały w postaci wideogry. Stara się
spełnić załoŜenia gry wyłącznie siłą woli, poprzez własne myśli, bez uŜycia
klawiatury czy myszki, np. stara się utrzymać duŜą szybkość jadącego
samochodu, jechać prawą stroną drogi, przy dobrej widoczności.
Przez cały czas otrzymuje informację zwrotną o swoim stanie – gra się udaje,
otrzymuje punkty kiedy wzrasta aktywność mózgu w poŜądanym paśmie
częstotliwości. Kiedy wzrasta aktywność w paśmie niepoŜądanym – nie dostaje
punktów, gra się nie udaje. W ten sposób trenujący wie, kiedy jest dobrze
skoncentrowany a kiedy nie jest.
Jego mózg uczy się wytwarzania nowych, bardziej odpowiednich
częstotliwości fal mózgowych.
5
Czas trwania terapii zaleŜy od złoŜoności problemu i wieku pacjenta.
Terapia krótkoterminowa obejmuje zwykle 10-20 sesji, moŜemy wtedy
zaobserwować zmiany w zachowaniu np. poprawę uwagi, zmniejszenie
impulsywności./
W bardziej złoŜonych problemach np. ADHD będzie to ok.40-60sesji. Inne
schorzenia wymagają jeszcze dłuŜszego czasu terapii.
Trening wraz z przygotowaniem trwa przeciętnie ok.1 godziny.
Po dłuŜszym okresie treningów obserwujemy zmiany na poziomie
fizjologicznym. Następuje rozwój połączeń w obszarach skojarzeniowych,
rozwój integracji sieci neuronalnej w mózgu.
Zaleca się 2-3 treningi w tygodniu lub przynajmniej 1 raz na tydzień.
Jak pracuje mózg człowieka
Mózg waŜy ok.1500g, co stanowi ok. 2% masy ciała człowieka ale zuŜywa
20% tlenu dostarczanego do organizmu!
Skuteczność działania mózgu zaleŜy od ilości i jakości połączeń synaptycznych
między neuronami a nie od ich liczby.
Sieć neuronalna mózgu kształtuje się w wyniku treningu, nabywania
doświadczeń. Na jej rozwój pozytywnie wpływają: wielość wraŜeń /neurony
bez bodźców zanikają/, wysiłek fizyczny, restrykcje kaloryczne, wysiłek
intelektualny.
Mózg składa się z dwóch półkul, lewej i prawej połączonych spoidłem wielkim.
Lewa półkula zawiaduje funkcjami prawej strony ciała, prawa półkula łączy się
z lewą stroną ciała. KaŜda z nich pełni odmienne funkcje.
Większość z nas ma wyraźnie dominującą jedną półkulę, najczęściej lewą.
Lewa półkula, zwana logiczną przetwarza otrzymywane informacje w sposób
metodyczny, krok po kroku. Zawiaduje czytaniem, pisaniem, liczeniem, mową.
6
Jej domeną jest werbalna komunikacja ze światem zewnętrznym, analiza
logiczna, reguły, zasady, wiedza policzalna.
Prawa półkula, intuicyjna działa całościowo. Jest siedliskiem wyobraźni,
wraŜliwości artystycznej, wszelkiej twórczości, uczuć. Przyjmuje informacje
podświadomie, działa intuicyjnie. Myśli obrazami, uŜywa metafor.
Dwie półkule pracują niezaleŜnie, przetwarzając jednocześnie dwa strumienie
informacji. Potem następuje etap wymiany informacji, ich porównania i
konsolidacji, co pozwala na szersze i głębsze rozumienie.
Dzięki tej specjalizacji zwiększa się potencjał naszego mózgu.
System edukacji bazuje na rozwoju zdolności analitycznych, sprawności
językowej właściwych lewej półkuli mózgu. Wyobraźnia, kreatywność,
emocjonalny odbiór świata będące domeną prawej półkuli są pomijane.
To zmniejsza moŜliwości pełnego rozwoju zdolności człowieka. MoŜemy temu
zaradzić wykonując ćwiczenia na równowaŜenie pracy obu półkul mózgowych,
ich większą integrację.
Poprzez trening EEG Biofeedback mamy wpływ na zwiększenie produkcji fal
poŜądanych i redukcję niepoŜądanych.
Fale EEG i stany świadomości
Fale Delta /0,5-4 Hz/ Fale najwolniejsze, kojarzone z głębokim snem.
Następuje wtedy magazynowanie zasobów energetycznych, produkcja
neurosubstancji /np. hormonu wzrostu/.
Delta powinna być niska w czasie czuwania. Wzrasta podczas wysiłku
umysłowego.
7
Fale Theta /4-8Hz/ LeŜą na progu podświadomości, występują w stanach
między snem a czuwaniem. Jest to brama do nauki, pamięci. Theta redukuje
stres, budzi intuicję, kreatywność. Powoduje wzrost odporności
immunologicznej i produkcji endorfin.To integracja umysłu i ciała.
Wzrasta w czasie zasypiania, myślenia, wizualizacji, zmęczenia, głodu,
gorączki.
Nadmiar Theta np. w czole powoduje dekoncentrację i problemy w skupieniu
uwagi, znuŜenie.
Fale Alfa /8-12Hz/ To stan głębokiej relaksacji z bierną uwagą, czuwanie przy
oczach zamkniętych, uwolnienie od stresu, uspokojenie wewnętrzne, pozytywne
myślenie, natchnienie. Organizm jest w stanie równowagi miedzy produkcją i
zuŜyciem energii. Ze stanu Alfa moŜna szybko przejść w dowolny inny stan.
Nadmiar Alfa mówi o zaburzeniach koncentracji, zniechęceniu, braku
motywacji, nastroju depresyjnym.
Fale SMR /12-15Hz/, niska Beta. Obrazują spokój, uwagę zewnętrzną,
umiarkowane skupienie.
Są hamowane przez ruch. Dają regulację impulsywności, odpręŜenie, większą
kontrolę lęku i złości, poprawiają sen, koncentrację i uwagę.
Fale Beta1 /15-20 Hz/ To stan pełnego czuwania, intensywnej koncentracji,
wraŜliwości na bodźce zewnętrzne. WiąŜe się z duŜym wydatkiem energii.
Występuje podczas analitycznego rozwiązywania problemów, podejmowania
decyzji.
To fala najlepsza do zadań umysłowych, stymuluje do działania w przypadkach
wolnego tempa i niskiego pobudzenia, w depresji, poprawia przebieg procesów
poznawczych i precyzję wykonania, wpływa na samoregulację arousalu.
8
Fale Beta2 /20-34 Hz/, wysoka Beta. Wysoki poziom Beta2 to duŜe zuŜycie
energii, obciąŜenie bioenergetyczne organizmu. Uwalniają się hormony stresu,
które mają toksyczny wpływ na organizm, powodując korozję połączeń dróg
nerwowych i blokady między poziomami świadomości.
Nadmiar Beta2 wskazuje na wysokie pobudzenie nerwowe, nadmierny stres,
lęk, ekscytację.
Długo trwający stres z wysokim poziomem fal Beta2 powoduje znaczne
obniŜenie poziomu innych częstotliwości fal mózgowych, wpływając
negatywnie na moŜliwości intelektualne, poziom wykonania, kontrolę emocji,
obiektywny stosunek do rzeczywistości.
Fale Gamma /34-44 Hz/ Najbardziej wydajna praca twórcza, myślenie
integracyjne, skojarzeniowe /równoczesne przetwarzanie informacji w róŜnych
częściach mózgu/, „olśnienie” ale teŜ towarzyszy skrajnym przeŜyciom
i emocjom.
Pamięć i uczenie się zaleŜą od stanu aktywności mózgu, wyraŜonej w
częstotliwości wytwarzanych fal mózgowych.
Efektywność /kreatywność/ w pracy polega na umiejętności uzyskania
poŜądanego w danej chwili poziomu wzbudzenia umysłu czyli generowania
przez mózg odpowiednich częstotliwości fal. MoŜna to porównać z moŜliwością
przełączania biegów w samochodzie.
Trening EEG Biofeedback jest nowoczesną i bezpieczną metodą wspierającą
podczas intensywnej nauki lub pracy, usuwającą trudności w uczeniu się,
wspomagającą leczenie zaburzeń emocjonalnych i chorób psychosomatycznych.
Doskonali i usprawnia funkcje umysłu, poprawia samopoczucie poprzez
umiejętność kontroli stresu, wpływa na poprawę funkcjonowania i jakość Ŝycia
człowieka.