Masz dość zatłoczonych miast? Hałasu tłumów oraz samochodów? Nie masz ochoty spędzać kolejnych wakacji, po których znów nie będziesz wypoczęty? Spróbuj wyjechać na wieś, kto wie - być może będzie to dla ciebie idealne miejsce spokoju. Sam mieszkam na wsi, więc znam jej zalety. Największym plusem odpoczynku w wiosce jest na pewno cisza, a samochody jeżdźą rzadko, jedynie traktory czasem mieszkańcom przeszkadzają. Pomimo tego pod względem spokoju, wieś jest niezastąpiona. Są jednak też tacy - co może wydać się dziwne - którym trudno odzwyczaić się od panującego chaosu w mieście, nie potrafią odpoczywać leżąc w sadzie pod jabłonią z chłodym piwkiem i leniwie wpatrywać się w niebo.
Mówi się, że nie wszystkim da się dogodzić, ale przy rozkwicie turystyki na wsi można być pewnym, że decydując się na urlop za miastem każdy znajdzie coś dla siebie.
W wyniku przemian systemowych gospodarki kraju, rolnictwo znalazło się w trudnej sytuacji. Utraciło swoje znaczenie jako dział gospodarki, który zapewniał rozwój wsi i zapewniał byt jej mieszkańcom. Dlatego też wystąpiła potrzeba poprawy sytuacji mieszkańców wsi, których w większości dotknęło ubustwo i stagnacja. Właśnie zmniejszenie podstawowego poziomu życia domowników wymusiły i doprowadziły do rozwoju w Polsce turystyki wiejskiej, która traktowana jest jako alternatywa lub uzupełniające źródło zatrudnienia i dochodów dla działających gospodarstw rolnych. Obszary wiejskie uległy silnej metamorfozie, która przyśpieszyła rozwój turystyki wiejskiej. Ponadto próbuje się nadać sens istnienia licznym małym gospodarstwom, jako ekogospodarstwa, czy też większych, na obszarach których można rozwijać formę działalności jaką jest m.in hipoterapia, tym samym widząc w tych gospodarstwach szansę dla polskiego rolnictwa. W ciągu ostatnich kilkunastu lat obszary te stały się obszarami modnymi, miejscami które są bezpieczne i które chętnie się odwiedza.
Turystyka wiejska nie jest nowym sposobem spędzania wolnego czasu. Początkowo był to sposób dla najbogatszych. W szczególności dotyczyło to arystokracji europejskiej, ale z biegiem czasu, co raz częściej na wieś zaczęli przyjeżdzać ludzie o mniejszych dochodach. Ze wsględu na transformacje społeczne i ekonomiczne, fenomen turystyki wiejskiej podlega ciąłej ewolucji i swoim zasięgiem coraz szersze kręgi społeczeństwa. Zaczęto doceniać walory krajobrazu wiejskiego. Turystyka stała się więc konkurencją dla wielu obszarów wypoczynkowych, a jej głównym atutem jest możliwość aktywnego wypoczynku, docenianie walorów wiejskiego krajobrazu, a także kontakt z wiejską ludnością. Wieś zdobywa większą popularność również dzięki przepięknym krajobrazom i ścieżkom rowerowym. Ludzie lubią w kilkuosobowych grupach jechać na łono natury, gdzie, choć nie ma dyskotek czy kina, można też ciekawie się bawić. Częste są jeziora, więc dla wędkarzy, pływaków i kajakarzy jest to miejsce, w którym nie można się nudzić. Można zrobić ognisko, a potem choćby wykrzyczeć się ile dusza zapragnie, co w miastach jest tylko marzeniem.
Współcześnie turystyka wiejska nabiera szczególnego znaczenia. Co raz wiecej turystów powraca do zapomnianych miejsc, tradycji, atrakcji kulturowych. Co raz więcej turystów „odchodzi” od tzw. turystyki masowej. Popyt na usługi agroturystyczne kreowany jest głównie przez mieszkańców dużych miast, gdyż stanowi dla nich formę alternatywnego wyboru w stosunku do tradycyjnych form wypoczynku1.
W dobie szybkiego tempa życia i zagrożeń pracoholizmem w wielkich, przeludnionych miastach, a także zagrożeń terrorystycznych związanych z dalekimi zagranicznymi podróżami oraz pauperyzacją znacznej części ludności, wielu Polaków częściej niż kiedykolwiek poszukiwać będzie odpoczynku na obszarach wiejskich, co potwierdzają to doświadczenia krajów Unii Europejskiej, gdzie turystyka wiejska i agroturystyka stanowią od wielu lat rzeczywistość obszarów wiejskich.
Nieustający pęd za karierą i pieniędzmi wzbudza w ludziach potrzebę oderwania się od codzienności i chęć „zresetowania” się z dala od zgiełku miast i wszechobecnego dźwięku klaksonów.
W 2003 roku przeprowadzono badanie na próbie ogólnopolskiej. Wyniki pozwoliły na zaprezentowanie preferencji turystów-nabywców turystykie wiejskiej. Na dzisiaj nam – Polakom, wieś kojarzy się z tradycyjnym wyglądem, gdzie pielęgnowane są dawne tradycje, ludzie znają się dobrze, działają wspólnie dla dobra wsi, wytwarzają zdrową żywność2. Wzrastającą popularność turystyki wiejskiej w ostatnich latach można skwitować słowami słynnego Gala, Asterixa: Dla miejskich wymoczków korzyść jest z tego taka, że mają kontakt z prawdziwym życiem na wsi, ze wszystkimi jego stronami wstydliwymi i uroczymi, męczącymi i frapującymi przybysza swą egzotyką3.
Turystyka wiejska obejmuje całokształt gospodarki turystycznej na obszarach wiejskich. Jest to zatem taka forma wypoczynku, która jest powiązana z walorami turystyczno-rekreacyjnymi danego regionu4. Wśród form turystyki wiejskiej wykorzytującej istniejące zasoby wyróżnia się najczęściej agroturystykę związaną z pobytem w gospodarstwie rolnym, organizaowaną przez rolników, ekoturystykę uwzględniającą w ofercie wypoczynkowej zasady ekologii, występujące na obszarach chronionych i pobycie w gospodarstwach ekologicznych oraz turystykę wiejską rozumianą w szerszym jej znaczeniu , a więc związaną z wiejską przestrzenią rekreacyjną5.
Zanim przejdę do opisywania typowych form wiejskiej turystyki, cbciałabym powiedzieć kilka słów o tym jak te formy turystyki możemy podzielić. I jak ktoś planuje spędzić urlop na łonie natury to warto się zastanowić która z tych turystyk odpowiada nam najbardziej. Wiejska turystyka wypoczynkowa – obejmująca wielodniowe (wczasowe) lub krótsze (świąteczno weekendowe) pobyty w obiektach zbiorowego i indywidualnego zakwaterowania, nastawione przeważnie na bierną reakcję, ze sporadycznym raczej udziałek innych aktywności; Wiejska turystyka specjalistyczna, do której możemy zaliczyć uprawianie różnych aktywności, najczęściej w naturalnym krajobrazie, jak: jeździectwo, wędkarstwo, myślistwo i kajakarstwo, z czym związane są zazwyczaj specjalne walory i urządzenia oraz wymagane odpowiednie uprawnienia. Oraz wiejska turystyka krajoznawcza, obejmująca wycieczki objazdowe oraz wędrówki grupowe i indywidualne, ukierunkowane na poznawianie przyrody, historii i kultury, oraz tradycji i zycia na wsi.
Nie trzeba od razu budować domu, by poczuć piękno osiedla wiejskiego. Jest wiele gospodarstw, które mają przygotowane pokoje dla tych, którzy chcą tam pobyć jedynie na wakacjach. I najważniejsze - nie jest drogo. Najtańsze noclegi oscylują się w granicach 30 zł, z wyżywieniem podobnie. Tylko, że z tym drugim jest kilka opcji - nie trzeba kupować jedzenia skoro można... znaleźć je samodzielnie. Nic nie stoi na przeszkodzie, by pozbierać grzyby w lasach, zerwać owoce z krzaków. Agroturystyczne gospodarstwa poza noclegiem proponują również inne atrakcje. Dzieci mają niezłą szansę na poznanie zwierząt leśnych, zabawę na łonie natury oraz przyjemniejsze oraz ciekawsze niż w szkole zajęcia z biologii. Dla wielu turystów bardzo ważna jest także rodzinna atmosfera, jaka często panuje w gospodarstwach agroturystycznych. Wspólne jedzenie posiłków oraz uczestnictwo w pracach gospodarskich i zabawach wytwarza między gospodarzami i turystami bliskie, serdeczne relacje. Przyjezdni mają też szansę zobaczyć, jak na co dzień żyje rodzina utrzymująca się z rolnictwa, wymienić doświadczenia, czy zapoznać się z życiem wsi.
W Polsce coraz częściej daje się też zauważyć wzrost tendencji ekologicznych. Zaczynamy bardziej dbać o swoje zdrowie, zmieniamy styl życia na aktywniejszy fizycznie oraz szukamy pełnowartościowej ekologicznej, niefaszerowanej chemikaliami żywności. Staramy się również dbać o ochronę środowiska, segregujemy śmieci, nie używamy jednorazowych worków foliowych. Bycie „eko” stało się modne, dlatego też co raz większą popularnością cieszą się tego typu gospodarstwa. Widocznie rośnie zapotrzebowanie na ekologiczne produkty, a co za tym idzie, także na turystykę wiejską. Stąd obserwowany z każdym rokiem kilkuprocentowy wzrost liczby polskich gospodarstw agroturystycznych. Ekoturystyka to podróżowanie przyjazne środowisku, które odbywa się zwykle na obszarach atrakcyjnych przyrodniczo i krajobrazowo, i która przyczynia się do ochrony środowiskanaturalnego oraz kulturowego tych regionów. Jej uczestnikami są ludzie o dużej świadomości ekologicznej i wrażliwości przyrodniczej. Głównym celem ekoturystyki jest propagowanie turystyki zrównoważonej, tzn. takiej, która ma za zadanie godzić sprzeczne interesy turysty pragnącego przebywać w jak najmniej zdegradowanym środowisku przyrodniczym, a jednocześnie niszczącego środowisko, zaróno bezpośrednio, jak i pośrednio przez wymaganie co raz liczniejszych udogodnień cywilizacyjnych, takich jak np. drogi, hotele.
Ekoturystyka obejmuje różne rodzaje turystyki, m.in. turystykę kwalifikowaną, krajoznawczą, wypoczynkową, przygodową, przy czym osoba uczestnicząca w podróży świadomie nie ingeruje w naturalne ekosystemy, wyraża szacunek dla otaczającej ją przyrody i lokalnej gospodarki6.
Każdy region poszczycić się może swoistą gwarą, strojem, muzyką, charakterystycznymi dla danej społeczności zawodami, twórczością czy architekturą. Czynniki te stanowią cenny potencjał, który może być wykorzystany w kreowaniu jedynego w swoim rodzaju produktu turystycznego i agroturystycznego. Jeśli ktoś jest głodny wiedzy na temat tego jak dawniej żyło się na wsi, jak ludzie sobie radzili, gdy nie było Auchan i Leroy Merlin, to właśnie wczasy agroturystyczne dają wspaniałą możliwość zapoznania się z naszym dziedzictwem kulturowym, oraz poznania specyficznych cech poszczególnych regionów Polski oraz innych krajów. Mamy szansę bezpośredniego zapoznania się z tradycją, architekturą, kuchnią czy też sztuką ludową. Jeśli gospodarze sami zajmują się rzemiosłem artystycznym, często organizują kursy, w trakcie których można się zapoznać z tradycyjnymi technikami wyrabiania serwetek, rzeźb czy innych rękodzieł. Turystyka kulturowa zwana inaczej etnograficzną lub folklorystyczną służy poznaniu zasobów i atrakcji związanych z kulturą, historią i tradycją polskiej wsi.
Jeśli jednak łamie Cię w kościach współczesna Polska wieś może zaoferować Ci atrakcje w ramach turystyka zdrowotnej, obejmująca pobyty o charakterze leczniczym, profilaktycznym i ogólnie usprawniającym, głównie w sanatoriach uzdrowiskowych, ośrodkach wypoczynkowo-rehabilitacyjnym, ośrodkach hipoterapii, oraz obiektach typu spa i wellness, zwłaszcza w uzdrowiskach wiejskich. Właściciele gospodarstw agroturystycznych w odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku i wychodząc na przeciw wysokim wymaganiom właścicieli firm stwarzają możliwość zorganizowania w ośrodkach imprez integracyjnych, szkoleń, seminariów i podobnych imprez.Turystyka konferencyjna – bo tak się nazywa jest organizowana głównie w ośrodkach szkoleniowo-wypoczynkowych i hotelach z odpowiednim zapleczem technicznym. Nie można oczywiście zapomnieć o turystyce religijnej, obejmującej pielgrzymki (zwłaszcza piesze) do miejsc i obiektów kultu oraz odwiedziny sanktuariów.
W Polsce obszary wiejskie dysponują różnorodnością produktów turystycznych. Jednym z podstawowych czynników kształtujących te produkty jest kultura z elementami uformowanymi i przkeształconymi w procesie historycznym, m.in.:obrzędy, obyczaje, stroje, rękodzieło, zwyczaje żywieniowe, rodzaj pożywienia i sposoby jego przygotowania. Kuchnia lokalna, regionalna, czy tradycyjna może stanowić w obszarze regionu podstawę kulturowego rdzenia produktu turystyki wiejskiej. Dziedzictwo kulinarne jest istotnym elementem kultury narodów, regionów i tzw. „małych ojczyzn”7. Jedną z podstawowych usług związanych z agroturystyką jest serwowanie posiłków. Bardzo często bazują one na zdrowej żywności produkowanej samodzielnie na trenie gospodarstwa. Atrakcją tego rodzaju turystyki jest także możliwość skosztowania regionalnych specjałów.
W gospodarskich kuchniach często zapoznać się można nie tylko z recepturą takich przysmaków o istnieniu których przyjezdni mieszkańcy wielkich miast nie mieli pojęcia, lecz także poznać tradycyjne techniki produkcji żywności, uczestniczyć w procesie wyrabiania masła, serów, wina, pieczeniu chleba czy przygotowywaniu przetworów. Turyści równie chętnie korzystają z możliwości zakupu świeżych produktów wyrabianych w danym gospodarstwie, takich jak właśnie przetwory, chleb, sery, wina, ale też mleko, jaja, warzywa i owoce czy ekologicznie wyrabiane produkty mięsne. Całkiem niedawno zrodziła się nowa forma turystyki wiejskiej, gdzie dla niektórych wczasowiczó kryterium wyboru nie są atrakcje turystyczne związane z jakimś konkretnym gospodarstwem. Ważniejszy jest sam region, co będą tam jedli, czego nowego mogą tam zasmakować. Taka forma podróżowania i odpoczynku jest barzo popularna w zachodniej Europie, a jej hasło, to: „Travelling to eat” – odwiedzanie miejsc wytwarzania i przetwarzania żywności, np. turystyka winiarska, mleczarska, można powiedzieć że ludzie preferujący tą formę turystyki jadą w odległe miejsca nie po to by je zwiedzać, ale by kosztować i smakować. Jak dla mnie nie ma lepszego sposobu na spędzenie wakacji.
W Polsce ten typ turystyki na razie jest bardzo słabo rozwinięty, jednak bogate dziedzictwo kulinarne Polski przyczynia się do liczniejszego powstawania na obszarach wiejskich szlaków kulinarnych związanych z lokalną bądz regionalną kuchnią, oraz tradycyjnymi produktami żywnościowymi8.
Specyfiką polskiej turystyki wiejskiej jest to, że przenika ona do „świata” miejscowej ludnośći i do „świata” wczasowiczów, a obydwa te „światy przenikają się wzajemnie”. Nie izolują się od siebie ani nie rozgraniczają, stąd razem czynią wieś przedmiotem raczej stylu bycia niż komercjalizacji. Rodzinne wczasy pośród pięknych krajobrazów i czystego powietrza połączone z aktywnością fizyczną i bliskim kontaktem z okoliczną fauną i florą korzystnie wpływają na nasze skołatane nerwy, a także uczą dbałości o otaczającą przyrodę. Dla tych których nerwy miewająsię całkiem dobrze właściciele gospodarstw wykazali się nie lada pomysłowością by trafić w gust i zadowolić wymagającego wczasowicza, jedyne czego potrzeba to ciekawość świata i otwartość na ludzi, bo wbrew utartym stereotypom wieś i jej mieszkańcy nie są nudni i zacofani.
Literatura:
W.J. Burszta, Asterix w Disneylandzie. Zapiski antropologiczne, 2001
B. Pietrzak, Agroturystyka jako czynnik rozwoju obszarów wiejskich [w]: A. Mirończuk (red.), Turystyka wiejska i agroturystyka. Stan i perspektywy rozwoju. Siedlce 2003
A. Radwan, K. Lysik, Walory przyrodnicze Małopolski w rozwoju turystyki wiejskiej [w:] A. Mirończuk Turystyka wiejska i agroturystyka. Stan i perspektywy rozwoju. Siedlce 2003
M. Rutkowska, Nowe formy turystyki wiejskiej w Polsce, Wrocław 2002
E. Słomka, Uwarunkowania rozwoju turystki wiejskiej [w:] C. Jastrzębski (red.), Turystyka wiejska na drodze do komercjalizacji, Kielce 2011
M. Woźniczko, D. Orłowski, Szlaki kulinarne komponentem wiejskiego produktu turystycznego, [w:] C. Jastrzębski Turystyka wiejska na drodze do komercjalizacji, Kielce 2011,
.
B. Pietrzak, Agroturystyka jako czynnik rozwoju obszarów wiejskich [w:] A. Mirończuk (red.), Turystyka wiejska i agroturystyka. Stan i perspektywy rozwoju. Siedlce 2003, s. 67↩
E. Słomka, Uwarunkowania rozwoju turystki wiejskiej [w:] C. Jastrzębski (red.), Turystyka wiejska na drodze do komercjalizacji, Kielce 2011, s. 169.↩
W.J. Burszta, Asterix w Disneylandzie. Zapiski antropologiczne, 2001↩
M. Rutkowska, Nowe formy turystyki wiejskiej w Polsce, Wrocław 2002, s. 8.↩
A. Radwan, K. Lysik, Walory przyrodnicze Małopolski w rozwoju turystyki wiejskiej [w:] A. Mirończuk Turystyka wiejska i agroturystyka. Stan i perspektywy rozwoju. Siedlce 2003, s. 107.↩
M. Rutkowska, Nowe formy turystyki... op.cit. s. 17.↩
M. Woźniczko, D. Orłowski, Szlaki kulinarne komponentem wiejskiego produktu turystycznego, [w]: C. Jastrzębski, Turystyka wiejska na drodze do komercjalizacji, Kielce 2011, s.101.↩
M. Woźniczko, D. Orłowski, Szlaki kulinarne komponentem wiejskiego... op.cit., s.102.↩