Moje notatki z zajęć:

Figury myśli – działania dotyczące nadania kształtu myślom
1.      figury kontaktu - służą nawiązaniu kontaktu N ⌠ O , podtrzymaniu, ważne gdy kontakt słabnie
1.1.    licencja – śmiałość, pozyskanie słuchacza przez manifestowanie odwagi, pewność siebie ale nie zarozumiałość, sygnalizowanie kompetencji
1.2.    zaklinanie – „na Boga”, „w imię Ojczyzny” – powołanie się na autorytet
1.3.    apostrofa – wezwanie
1.4.    wypytywanie – ma sens gdy jest wyrazem szczerego zainteresowania, otwarcia. Nadużywane osacza
1.5.    fi-coś tam dialog – wplatanie elementów dialogu. Potrzebne minimum umiejętności aktorskich
1.6.    pytanie retoryczne- skupia uwagę
2.      figury merytoryczne
2.1.    semantyczne – dot. Znaczenia
•       obrócenie[argumentu] – obrócenie w druga stronę, zmienione w kontrargument
•       definicja- nazywanie zjawisk, jest jasne i ekonomiczne
•       poprawienie się – podkreśla wiarygodność ”tu jest chłodno… przepraszam lodowato”
2.2.    emotywne – nadmiar budzi niewiarygodność i przesłania treść
•       okrzyk
•       prozopopeja:
o       za Wikipedią: wprowadzenie w obręb wypowiedzi stanowiących pozorny cytat słów tych, którzy nie mogą rzeczywiście wypowiedzieć się w danej sprawie - zmarłych, nieobecnych, a nawet (poprzez personifikację) przedmiotów, zwierząt, zjawisk i pojęć
o       z zajęć: wyobrażenie pojęć abstrakcyjnych w postaci ludzkiej
•       emblem – sentencja, myśl uniwersalna
2.3.    dialektyczne
•       preparacjo – przygotowanie argumentu który wykorzystamy później
2.4.    kompozycyjne
•       przez dodawanie
♣       wyrażenie parenetyczne – wypowiedz nawiasowa
♣       przyłączenie – uzupełnienie myśli głównej myślą poboczną np. w przypisie
♣       sentencja – przywołanie cudzej myśli
•       przez odejmowanie
♣       urwana myśl
♣       pominięcie  - „już pominę coś tam coś tam...”
♣       przez przemieszczenie – opowiadanie zdarzeń bez chronologii
•       immutacyjne
♣       alegoria – jedno znaczenie ustabilizowane kulturowo
♣       symbol – zbiór znaczeń
♣       ironia – tylko gdy odbiorca jest inteligentny, bo wymaga myślenia
♣       hiperbola - wyolbrzymienie
♣       litota - pomniejszenie
♣       synekdocha - 4.3.4.1.3.
♣       metonimia - 4.3.4.1.2.


4.3.4.1. Tropy
•       Z greki: zwrot, kie¬runek, tryb, kształt, wygląd, a w odniesieniu do ludzi - obyczaj, charakter, temperament, usposobienie.
•       trop jest korzystną zmianą znaczenia właści¬wego na inne, dokonaną w słowie lub wyrażeniu

4.3.4.1.1. Metafora - przenośnia
•       pomiędzy określeniem metaforycznym a rzeczą określaną w sposób przenośny zachodzi pewne podobieństwo.
♣       podobieństwo obrazowe i bezobrazowe: podobieństwo mniejsze (słabsze) niż rzecz porównywana,
♣       brak podobieństwa
♣       przeciwień¬stwo, które jest odpowiednikiem ironii
•       Podział metafor:
♣       metafory polegające na przeniesieniu nazwy od istot ożywionych do istot ożywio¬nych, np. "do¬siadł skrzydlatych koni",
♣       od rzeczy nieożywionych do rzeczy nieoży¬wionych, np. "strzegąc zarodków ognia", "góry wody",
♣       od istot ożywio¬nych do rzeczy nieożywionych, np. "światło wolności", "zapach praw", "słodycz mowy",
♣       od rzeczy nieożywionych do istot żywych (personifi¬kacja), np. "kwitnąca młodzież", "kamienne serce"

4.3.4.1.2. Metonimia - zamiennia
•       zastąpienie słowa właś¬ciwego innym wyrazem pokrewnym znaczeniowo, pozostającym w logicz¬nym związku z właściwym.
•       sposoby tworzenia me¬tonimii przez zamianę nazw:
♣       przyczyna w miejsce skutku, np. "Bachus" zamiast "wino"; "Cyceron" zamiast "jego dzieła";
♣       skutek zamiast przy¬czyny, np. "blada śmierć", "smutna starość",
♣       rzecz zawierająca coś za¬miast zawartości, np. "państwo" zamiast "obywatele";
♣       zawartość zamiast rzeczy coś zawierającej, np. "wino" zamiast "naczynie";
♣       posiadacza za¬miast rzeczy posiadanej, np. "pali się Kowalski", zamiast "dom Kowalskie¬go";
♣       znak zamiast rzeczy oznaczanej, np. "berło" zamiast "króla".
•       różnica między metaforą a metonimią jest płynna

4.3.4.1.3. Synekdocha - ogarnienie
•       odmiana metonimii
•       polega na użyciu nazwy części zamiast naz¬wy całości lub odwrotnie. [użyte słowo uzyskuje znaczenie bardziej ogólne lub bar¬dziej szczegółowe]
•       sposoby tworzenia synekdochy:
♣       przez wprowadzenie nazwy części zamiast całości, np. "kotwica" zamiast "okręt";
♣       całości zamiast cz꬜ci, np. "źródło" zamiast "woda";
♣       jedno zamiast wielu, np. "żołnierz" za¬miast "wojsko";
♣       wiele zamiast jednego, np. ,.my" zamiast "ja";
♣       gatunek zamiast rodzaju, np. "arab" zamiast "koń";
♣       rodzaj zamiast gatunku, np. "ptak" zamiast "orzeł";
♣       następnik zamiast poprzednika, np. "dym" za¬miast "ogień";
♣       poprzedniki zamiast następników, np. "jutrzenka" zamiast "dzień".

4.3.4.1.4. Emfaza -  'podkreślenie, wzmocnienie'
•       rodzaj synekdochy [4.3.4.1.3.];
•       emocjonalnie silne zabarwienie (patos) wypo¬wiedzi nadaje jej inne
•       np. To jeszcze dziecko!
•       za pomocą intonacji, znaczących gestów, mimi¬ki, w tekście pisanym za pomocą wykrzykników, dużych liter, wielokropków itp.


4.3.4.4. Figury myśli
•       trudne do zdefiniowania konstrukcje semantyczne służące intelektualnym, emocjonalnym i estetycznym celom perswazji.

4.3.4.4.1. Aitiologta - 'podstawienie' odpowiedź na pytanie.
•       polega na postawieniu pytania i udzieleniu sobie samemu odpowiedzi.
•       Np.: "Masz pieniądze? Podziel się z potrzebującym"." Masz czas? Poświęć go ludziom".

4.3.4.4.2. Anakotoosis - odwołanie się do słuchaczy
•       w oratorstwie sądo¬wym
•       Np.: "Cóż mam z tobą czynić, nieszczęśliwe królestwo? Kto tu na was, ze wszech stron królestwa zebrane, i na głowy ludu patrzy, i wasze obyczaje i sprawy widzi, domyślać się może, jakie niezbożności i grze¬chy po wszystkiej Koronie panują! Bych był Izajaszem..."

4.3.4.4.3. Anacephgleosis - 'scalanie, rekapitulacja'.
•       najczęściej stosowana w zakończeniu
•       pełni funkcję zestawienia w jednym okresie głównych myśli mowy (najczęściej w pun¬ktach).

4.3.4.4.4.  Antanagosis - zezwolenie, zdanie się na cudzy sąd
•       W szczególnie w oratorstwie sądowym.
•       Np.: „Lecz ja już, sędziowie, zrzekam się największego i należnego mi prawa mojej obrony, a wyrok o tym, po czyjej stronie jest słuszność, składam w wasze ręce. Jestem bowiem pewny, że choćbyście nawet musieli postanowić coś niezwykłego, pójdziecie za mym żądaniem mając na oku wspólny pożytek i dobro ogółu"

4.3.4.4.5.  Apodioksis - odrzucenie
•       polega na usunięciu z mowy myśli uznanej za niegodną lub odrzuceniu myśli nie należącej do tematu.
•       „To nie należy do sprawy", „Inny niech o tym rozstrzyga" lub „Myśl ta nadaje się do osobnego rozwinięcia"

4.3.4.4.6.  Apóphansis - pominięcie
•       symulowane omijanie jakiejś sprawy (myśli), by mocniej uwydatnić tę niby pomijaną sprawę.
•       Np.: Już nie mówię o . . . pomijam . . ., nie zwracam uwagi na ...".

4.3.4.4.7.   Aporia - powątpiewanie, niezdecydowanie
•       polega na postawieniu pytania: „Od czego należy zacząć?" „Na czym skończyć?" „Co i czy w ogóle należy powiedzieć?".
•       wyraża wahania, skrupuły, sprzeczne uczucia mówcy, niedowierzanie wobec rozmiarów nieszczęścia, potworności i zbrodni.
•       Np.: „Cóż wypada powiedzieć na widok takiego bezmiaru krzywd i nieszczęść? Cóż mam począć, panowie, dokąd się zwrócić, nie wiem..."

4.3.4.4.8.  Aposiópesis - umilknięcie, przerwanie wypowiedzi, niedopowiedzenie
•       polega na przerwaniu wypowiedzi w środku mowy, „ . . . gdy resztę jakiejś wypowiedzi [. . .] pozostawia się sądowi i domysłowi słuchaczy".
•       służą wywołaniu wzruszeń (wstydu, gniewu, niepokoju itp.).
•       Np.: „Postęp, szczęście rodu ludzkiego! — i ja kiedyś wierzyłem ... ot, macie, weźcie głowę moją, byleby . . . Stało się. Przed stoma laty, przed dwoma wiekami, polubowna ugoda mogła jeszcze ... ale teraz, wiem, teraz trza mordować się nawzajem, bo teraz im tylko chodzi o zmianę plemienia"

4.3.4.4.9. Apostrophe - 'bezpośredni zwrot'
•       kierowany przez mówcę do audytorium (do
•       patetyczny zwrot (inwokacja), posiada
•       występuje w funkcji:
♣       moralizatorskiego napomnienia (admonitio),
♣       otwartej nagany (obiurgatio),
♣       przestrogi lub groźby (comminatio),
♣       przekleństwa (exe-cratio),
♣       prośby o przychylność i pomoc (deprecatio),
♣       odwołania się do opinii słuchaczy (communicatio),
♣       zachęty do określonych postaw i zachowań (ad-hortańo),
♣       ujawnienia własnych wahań (dubitatio),
♣       wyrażania pragnień (opta-tio),
♣       składania obietnic (pollicitatio).
•       przykłady : prośba, modlitwa, groźba, gromienie, rekryminacja, zachęta, napomnienie.

4.3.4.4.10. Areia - 'przekleństwo, złorzeczenie'
•       Np.: „Wstrętny człowieku! Alboś jest kapłanem Cezara, albo zmarłego"

4.3.4.4.11. Asteismós - 'wytworny żart, dowcipny zwrot'
•       figura świadcząca o towarzyskiej ogładzie
•       użycie dowcipnych wyrazów, żartobliwych anegdot, przysłów, sentencji.

4.3.4.4.12.     Brachylogia  -  'zwięzłość'
•       jest to rzecz opowiedziana tylko w niezbędnych wyrazach
•       np.: Co dopiero konsul, niegdyś trybun, następnie był pierwszym wśród obywateli; potem wyrusza do Azji, później ogłoszony jest wygnańcem i wrogiem; następnie wybrany został wodzem, wreszcie konsulem


4.3.4.4.13.     Deesis -  'błaganie'
•       celowo rozbudowana apostrofa
•       np. gdy mówca we własnym lub cudzym imieniu zamierza wymusić cos' na obecnych słuchaczach lub zwraca się do osób znacznych w celu uproszenia pomocy.

4.3.4.4.14.  Dialogismós - 'wprowadzenie mówiącego'
•       wprowadzenie do mowy fikcyjnych postaci, znanych ze swej godności.

4.3.4.4.15.  Diapóresis -  'wahanie się'
•       uwydatnia celowe niezdecydowanie podmiotu retorycznego, wahanie się w wypowiadaniu sądów lub dowodów.
•       zwrócenie się do słuchaczy w formie szeregu pytań, typu: „Co mam czynić, sędziowie? Dokąd skieruję swą skargę? Wszystkim moim dowodom przeciwstawia się obojętność na krzywdę ludzką."

4.3.4.4.16. Eidolopoia - 'fikcja'
•       figura polegająca na wprowadzeniu w obręb wypowiedzi słów cudzych, nie będących jednak cytatem, ale świadomym tworem retorycznej fantazji.
•       Np.: „W ostatku nie mnie już, ale samej matki waszej słuchajcie, ojczyzny, która do każdego z was tak mówić poczyna: »Synu mój, ja dwieście na tysiąc lat królestwa tego rozprzestrzeniałam granice, a ty je tak prędko ściskać nieprzyjacielowi po-zwałasz«"

4.3.4.4.17. Emphasis - 'niedopowiedzenie, przy-mówka'
•       figura polegająca na sugerowaniu głębokich (najczęściej patetycznych) treści za pomocą formuł ogólnych.
•       Np.: dwuznaczność wypowiedzenia czy nagle urwanie wypowiedzi

4.3.4.4.18. Eophónesis -  'wykrzyknienie'
•       w formie zdania wykrzyknikowego,
•       służy wyrażaniu nagłego wzruszenia, okazaniu wstrętu i nienawiści, pochwały, smutku itp.
•       Np.: „O, jaka to Rzeczpospolita, o, jakie królestwo, o, jaka mądrość urzędów i sejmów, które tego naprawić nie mogą"

4.3.4.4.19. Epanórtosis - 'sprostowanie'
•       unieważnienie jakiegoś zdania i zastąpienia je innym, które wydaje się bardziej odpowiednie.
•       Np.: „Póki się utrzyma język polski, poty imię Krasickiego wspominane będzie z tym uczuciem, jakie jego dzieła w każdym z czytających wzbudzają! Co mówię? Dzieła jego przyłożą się do utrzymania tego języka"

4.3.4.4.20. Epeksegesis - 'interpretacja'
•       przedstawienie jednej myśli za pomocą nagromadzenia wyrażeń synonimicznych i bliskoznacznych.

4.3.4.4.21.     Epilogos -  'konkluzja'
•       służy uwydatnieniu punktu kulminacyjnego mowy za pomocą słów dosadnych

4.3.4.4.22.     Epimone -  'zatrzymanie się nad czymś'
•       uwaga podmiotu retorycznego koncentruje się dłużej na jakimś doniosłym punkcie mowy lub myśli.

4.3.4.4.23.     Epiphónema -  'wykrzyknik'
•       Jest to zdanie najczęściej wykrzyknikowe lub pytajne wypowiedziane w formie sentencji (morału), dotyczącej poprzednio wyrażonej treści.

4.3.4.4.24.     Epitimesis -  'nagana'
•       jest to figura służąca wyrażeniu oburzenia oratora wobec niegodziwych osób lub godnych nagany myśli, zdań, opinii itp.

4.3.4.4.25.     Epitrope -  'niby zezwolenie'
•       dopuszczenie przez mówcę argumentów strony przeciwnej, przytaczaniu ich z pozorną aprobatą, aby potem skutecznie je zbijać.

4.3.4.4.26.     Erótema - 'rozumowanie'
•       sami od siebie żądamy uzasadnienia swoich

4.3.4.4.27.     Erótesis – ‘pytanie retoryczne’
•       Pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi.
•       „Panie Pułkowniku Wołodyjowski!... Dla Boga, panie Wołodyjowski! Larum grają! Wojna. Nieprzyjaciel w granicach! A ty się nie zrywasz? Szabli nie chwytasz? Na koń nie wsiadasz? Co się z tobą stało, żołnierzu? Zaliś swej dawnej przepomniał cnoty, że nas samych w żalu jeno i trwodze zostawiasz?"

 4.3.4.4.28. Etopoia
•       polegająca na wkładaniu w usta innej osoby mowy lub wypowiedzi tej osoby, którą się ma ocenić.
•       stwierdzenia, opinie, uzasadnienia, pochwały czy nagany nabierają większej wagi gatunkowej, jeżeli się je wkłada w usta osób, które uchodziły lub uchodzą w oczach audytorium za niekwestionowane autorytety moralne.

4.3.4.4.29.  Euche -  'życzenie'.
•       figura wyrażająca ważne życzenia i pragnienia mówcy,'

4.3.4.4.30. Gnóme - 'sentencja'.
•       są to słowa zaczerpnięte z życia, które krótko pouczają, albo co jest, albo co być powinno w życiu, na przykład: Ubogi jest zarówno ten, który nie ma dosyć, jak i ten, którego nic nie może zadowolić
•       Wyróżniano sentencje bezpośrednie i przenośne lub alegoryczne.

4.3.4.4.31.  Hypotyposis -  'obrazowe przedstawienie zdarzeń'.
•       ma wyłącznie funkcje artystyczne
•       „obraz zdarzeń" lub czynności „tak plastycznie wyrażony słowami, że odnosi się wrażenie, iż raczej coś się ogląda, aniżeli o czymś słyszy

4.3.4.4.32.  Eikón -  'podobieństwo'.
•       zestawia się rzecz z rzeczą, między którymi zachodzi tylko pewne podobieństwo.
•       Figura ta unaocznia szczegóły, które sprawiają, że przedłożona myśl silniej wdraża się w pamięć

4.3.4.4.33.  Interpellatio - 'interpelacja'.
•       mówca przerywa tok mowy, by na przykład pochwalić reakcje słuchaczy.

4.3.4.4.34.  Ironia
•       Jako figura ironia różni się od tropu finezyjnie rozbudowaną konstrukcją.
•       trop uwydatniający przeciwieństwo semantyczne rzeczy wyrażanej słowami.

4.3.4.4.35.  Litótes -  'pomniejszenie'.
•       mówca przyznaje, że brak mu albo słów, albo zdolności, albo głosu, albo czasu, niezbędnych do należytego rozwinięcia i przedstawienia tematu.

4.3.4.4.36.  Merismós -  'dystrybucja'.
•       dzieli myśl na kilka członów i przydziela im różnorodne funkcje perswazyjne
•       Np.: „Wziąłem narzędzia śmierci, samotność i powróz, jedno odpowiednie dla tego, który ma umrzeć, drugie dla nieszczęśliwego. Ktokolwiek zjawisz się, jeśliś przyjaciel — zapłacz, jeśliś wróg — popatrz!"

4.3.4.4.37.  Metorthosis -  'przejście'.
•       występuje w momentach „kompozycyjnych progów" i służy przede wszystkim odbiorcom mowy

4.3.4.4.38.  Mimesis -  'naśladowanie'.
•       odmiana etopoi służąca przedstawieniu czyjegoś usposobienia za pomocą pewnych znamion, uważanych za cechy jakiejś natury; np. przez wskazanie zwyrodnienia u gwałciciela prawa.

4.3.4.4.39.  Orysmós -  'określenie'.
•       Figura ta jest słownym odpowiednikiem toposu z definicji retorycznej

4.3.4.4.40.  Panesia -  'licencja retoryczna'.
•       śmiałe i otwarte wyrażenie myśli i uczuć
•       służy uwydatnianiu pewności i śmiałości słowa oraz bezkompromisowości podmiotu retorycznego. [
•       Np.: „Wy bowiem senatorowie (przykro to powiedzieć), wy, powiadam, pozbawiliście życia Serwiusza Sulpicjusza…

4.3.4.4.41.  Paradokson - 'napięcie'.
•       figura za pomocą której trzyma się przez dłuższy czas słuchaczy w niepewności, a następnie dorzuca się coś nieoczekiwanego.

4.3.4.4.42.  Paradeigma -  'przykład'.
•       figura polegająca na przedstawieniu jakiegoś przeszłego faktu lub oświadczenia wraz z imieniem tego, od którego pochodzą; uwydatnia to okazałość mowy.

4.3.4.4.43.     Parentesis -  'nawias, parenteza'.
•       figura retoryczna pozostająca na usługach dygresji
•       krótkie zboczenie od tematu (krótką dygresją). .

4.3.4.4.44. Parosiópesis -  'przemilczenie'.
•       pozorne przemilczeni,
•       gdy mówimy, że coś pomijamy albo nie umiemy, czy nie chcemy powiedzieć czegoś, co właśnie wtedy mówimy).

 4.3.4.4.45.  Prółepsis -  'uprzedzenie'.
•       figura polegająca na zbijaniu z góry tego, co może mówcy zarzucić słuchacz
•       Np.: „Może ktoś powie, że łatwo jest ganić i każdy to potrafi, lecz obowiązkiem mówcy jest doradzić,

 4.3.4.4.46.  Prosopopoia -  'uosabianie'
•       figura retoryczna polegająca na wprowadzeniu do własnego przemówienia fikcyjnych postaci, najczęściej zwolenników lub przeciwników wspierających argumentację.
•       kilka sposobów tworzenia prozopopei,
♣       wprowadzenie postaci nieobecnych, milczących, zmarłych
♣       upersonifikowanych alegorii Ojczyzna-Matka i dzieci-obywatele

4.3.4.4.47. Synatroismós -  'nagromadzenie'
•       polega na używaniu szeregu określeń synommicznych  zagęszczaniu argumentów, porównań, podobnych konstrukcji zdaniowych
•       Np.: „Czuł swoją nędzę, nicość, biedę, mizeractwo, pospolitość"

4.3.4.4.48.  Tautologia -  'powtarzanie'.
•       Jest to świadome trzymanie się jednej myśli przy pozornie zróżnicowanej frazeologii.

4.3.4.4.49.     Hysterologia
•       zostaje naruszone w sposób niezauważalny czasowe następstwo zdarzeń.
•       Np.: „Bronicie miasta w pożodze. Biegnijmy na zagon śród mieczów"

1.    Etymologia i zakres terminu retoryka
•    Z greki: rhetor, reo – mówić celowo, stosownie, pięknie
•    Sztuka oratorska, teoria przemawiania
2.    Retoryka naturalna
•    Mówienie jest naturalna zdolnością ludzką
•    „Nawet barbarzyńcy i niewykształceni mówią we własnej obronie, rozpoczynają od wstępu, potem opowiadają dowodząc swoich racji, zbijając stawiane im zarzuty i w końcu uciekają się do próśb, co mogłoby odpowiadać epilogowi.” - Kwintylian
3.    Perswazyjne walory mowy ludzkiej
•    Język to środek oddziaływania jednych na drugich
•    Jako istoty społeczne cały czas jesteśmy przez kogoś przekonywani i sami przekonujemy
•    Perswazja
3.1.    Pojęcie perswazji
•    Łać. Persuasio – przekonanie, wiara, opinia
•    Gr. Persuadere – namawiać, nakłonić
•    To nie tylko monolog ale oddziaływanie w celu uzyskania konkretnego rezultatu (przekonanie)
3.2.    Przedmiot perswazji
•    Jest nim każda sprawa [podlegająca wartościowaniu intelektualnemu, etycznemu lub emocjonalnemu
3.3.    Istota perswazji
•    Przekonywanie nie jest dyskusją
•    W dyskusji nikt nie ma monopolu na prawdę i jest gotów ustąpić, dyskutanci wybierają między prawdą a fałszem
•    W perswazji prawda jest wartością
←    Oceny emocjonalne: obejmują wartościowanie moralne i etyczne
←    Oceny utylitarne: stwierdzają że coś nadaje się lub nie nadaje do czegoś
3.4.    Interpersonalny charakter perswazji
•    Perswazja musi mieć odbiorcę a wiedza o nim pozwala na skuteczność
3.5.    Warunki perswazji
•    Warunkiem przekonywania jest możliwość wyboru
•    Przekonywanie w granicach potencjalnej wolności
3.5.1.    Wyczucie psychologiczne
•    Potrzeby psychiczne adresata
•    Stworzenie klimatu zaufania
•    Wykorzystanie praw psychologii
3.5.2.    Sprawność logiczna
•    Atmosfera możliwości rozwagi intelektualnej
•    Konsekwencja w stosowaniu argumentów
3.5.3.    Uczciwość, moralność
•    Zakłada istnienie czystej intencji
•    Wstrzymanie się od wątpliwych etycznej metod
3.6.    Rodzaje perswazji
3.6.1.    Perswazja przekonującą
•    Najbardziej czysty rodzaj perswazji
•    Osoba mówi do kogoś kto waha się miedzy zachowaniem swych wartości a ich prawdopodobną utratą, mogąca nastąpić podczas zwiększeni porozumienia z osoba mówiącą.
•    Odbiorca aktywny intelektualnie
•    Nadawca ma uczciwe intencje i zamiary
3.6.2.    Perswazja nakłaniająca (propagandowa)
•    Nastawiona na cel – pozyskanie dla idei/doktryny największej liczby zwolenników.
•    Może być jawna lub ukryta, uczciwa i nieuczciwa, szkodliwa i nieszkodliwa.
•    Świadome dążenie do wywarcia takiego wpływu na odbiorcę, by przyjął on proponowane cele perswazji.
•    Skuteczność jest wprost proporcjonalna do stopnia zaufania słuchacza
3.6.3.    Perswazja pobudzająca (agitacyjna)
•    Obliczona na zjednanie odbiorcy dla jakiejś sprawy, idei czy poglądu,
•    Oddziaływanie doraźne, oparte na autorytatywnym i sugestywnym przekonywaniu
•    Np. w celu zmobilizowania uczestników do jakiejś doraźnej akcji, w celu zwerbowa¬nia członków do organizacji itp.
•    Najstarszą formą  jest przemówienie wiecowe; na wiec ) przychodzą ludzie nie po to, aby dać się przekonać, ale po to, by usłyszeć hasła, których sami nie umieli przedtem wyrazić, ale które już w nich istniały nie całkiem uświadomione
4.    –
5.    –
6.    Klasyczna definicja retoryki – Ars bene dycendi
•    Sztuka dobrego mówienia
6.1.    Ars
•    W star: wszelka umiejętność wytwarzania rzeczy przez artystę
•    Umiejętność to także znajomość zasad i metod
6.2.    Bene
•    Dobry, stosowny, odpowiedni
6.3.    Dicendi
•    Mówieni przekonujące, perswazyjne
6.4.    Współczesne definicje retoryki
•    Sprawne i funkcjonalne posługiwanie się słowem w mowie i piśmie
7.    Potrójna funkcja retoryki. Tria officia dicendi
•    Przekonywanie retoryczne obejmuje rozum, wole i uczucia
7.1.    Funkcja informująco – pouczająca
•    Mówca uczy, informuje, wykłada, udowadnia, refleksyjnie, subtelnie bez prymitywnego dydaktyzmu.
•    Styl prosty.
7.2.    Funkcja zniewalająca
•    Świadome odniesienie się do woli odbiorcy;
•    Nakłonienie, poruszenie, wzruszenie i zniewolenie.
•    Namowa do czynu! - najszczytniejszy ideał retoryki.
•    Styl wysoki.
7.3.    Funkcja estetyczna
•    Spełnia przez odwołanie się do uczuć.
•    Zachwyca, „delektuje” odbiorcę, sprawia mu przyjemność.
•    Obficie stosuje ornamentykę słowno-stylistyczną.
•    Styl średni.
7.4.    Reguła jedności funkcji
•    Wszystkie 3 funkcje są od siebie zależne
•    Tylko ich zespolenie daje efekt
8.    Trzy rodzaje retoryczne
•    Każdy temat może być ujęty w mowie uzasadniające, opisującej bądź popisowej
8.1.    Rodzaj deliberatywny, doradczy
•    Należą do niego wszystkie wypowiedzi perswazyjne odnoszące się do przyszłości
•    Debata „za” i „przeciw”
•    W odradzających: dowodzenie wartościujące, dylematy antytezy etyczne
8.2.    Rodzaj osądzający, sądowy
•    Odnosi się do czasu przeszłego
•    Oskarżenie / obrona
8.3.    Rodzaj oceniający, demonstratywny
•    Dotyczy czasu teraźniejszego
•    Pochwała / nagana osób, rzeczy, etc
•    Patronował oratorstwu popisowemu
•    Najbardziej literacka
8.4.    Reguła harmonii rodzajów retorycznych
•    Tworzą zharmonizowaną jedność
•    W ostatecznym wyniku jedność celów perswazji splata się z jednością rodzajów wypowiedzi, a decydującym czynnikiem jest w obu przypadkach dominanta tych jedności, wynikająca zarówno z tematu dyskursu, jak i ze świadomości perswazyjnej podmiotu retorycznego oratora, pisarza
9.    Trzy style retoryczne
•    Wyróżniano styl „niski", „średni" i „wysoki"
•    nie dotyczy indywidualnych sposobów wyrażania, lecz środków, dzięki którym mówca może wypełniać trzy przypisywane mu powinności za pomocą trzech rodzajów perswazji, dostosowując je do jednej z fundamentalnych zasad retoryki — stosowności
9.1.    Styl prosty lub niski
•    służy najlepiej celom dydaktycznym
•    jest oszczędny, jasny i skromny, to znaczy pozbawiony tropów
•    Wymaga słów niewyszukanych, komunikatywnych.
•    Odpowiedni w dysputach, rozprawach filozoficznych czy epistolografii
9.2.    Styl wysoki albo wzniosły
•    ze względu na największą siłę oddziaływania odpowiedni jest dla tematów doniosłych, których celem jest wzruszenie
•    wyróżnia go charakterystyczne nasycenie środkami emocjonalnymi, zwłaszcza figurami
•    staranność dopracowania.
•    Odpowiedni w mowach o wielkiej wadze, zachęcających do wzniosłych czynów
9.3.    Styl średni albo umiarkowany
•    służy wywoływaniu zachwytu
•    był wykładnikiem „złotego środka” w stosowaniu retorycznych ozdób , wyważając skrajności stylu niskiego i wysokiego.
•    Uważany ideał „sztuki dobrego mówienia", wymagający szczególnego wysiłku i taktu
9.4.    Reguła harmonii trzech stylów
•    stanowią w teorii retorycznej i praktyce oratorskiej. zharmonizowaną jedność.
•    Mówca doskonały winien odznaczać się mistrzowskim opanowaniem wszystkich stylów,
•    styl pozbawiony intencji perswazyjnych staje się celem samym w sobie, jest „sztuką dla sztuki", a więc nie służy głównym zadaniom retoryki.
•    Antyczny podział na trzy style nie dotyczył indywidualnych sposobów wyrażania, lecz sposobów najpełniejszego stosowania perswazji.
10.    Fundamentalne zasady retoryki
•    Struktura retoryki ma układ zwartego systemu „naczyń połączonych"
10.1.    Zasada organiczności
•    Jeśli dzieło retorycznej sztuki słowa ma spełnić pozytywną rolę komunikacyjną i perswazyjną, musi być oparte na prawdziwości, która jest wynikiem wewnętrznego ładu, właściwego układu części, funkcjonujących na wzór żywego organizmu.
•    Retor może ją osiągnąć , gdy zna i stosuje odwieczne prawa rządzące światem
10.2.    Zasada stosowności
•    Zasada ta, zwana potocznie „taktem retorycznym", decyduje o właściwym i celowym doborze i użyciu środków retorycznych.
•    Fundamentem tej zasady jest osobiste wyczucie (stąd „takt") mówcy (pisarza), rozwijane przez doświadczenie i ćwiczenie.
•    Stosowność retoryczna obejmuje zarówno kwestie estetyczne, etyczne i stylistyczne
•     Stosowność wewnętrzna polega na utrzymaniu zgody między myślą, rzeczą a słowem: „odpowiednie dać rzeczy słowo". Nazywano to koherencją  rzeczy i słów.
•    Stosowność zewnętrzna odnosi się do zgody między sposobami wygłoszenia mowy a możliwościami jej odbioru przez słuchacza w zestawieniu z różnymi okolicznościami czasu i miejsca
10.3.    Zasada funkcjonalności
•    Zasada ta wynika z istoty perswazji jako zjawiska i aktu celowego.
•    Świadomość celu warunkuje świadomość środków perswazji
•    odnosi się zarówno do myśli, jak i do słowa

mam jeszcze to:


II INWENCJA (Korolko + notatki z zajęć)

1. Pojęcie i zakres retoryczny inwencji
•    Umiejętność (wiedza) „wynajdywania myśli”, „selekcji wiadomości”, „wyboru tematu”, „wyszu¬kiwania sposobów rozwiązania postawionego problemu”, „gromadzenia danych” itp. Istotą inwencji jest wynalezienie rzeczy prawdziwych albo prawdopodobnych, które pozwoliłyby przedstawić pewną sprawę jako godną uznania, wzbudziłyby zaufanie słuchaczy, a tym samym wypełniałyby cele i funkcje perswazji.
•    Główne etapy inwencji obejmują: rozpoznanie sprawy (tematu), ustalenie stanu zagadnienia i zgromadzenie odpowiednich dowodów
•    4 etapy
o    Inwencja
♣    Zastanowienie nad tematem wypowiedzi, weryfikowanie go
♣    Czy temat jest już omówiony / opracowany?
♣    Czy odbiorca już rozpatrywał temat/ zetknął z nim / czy jest zainteresowany?
♣    Kompetencje mówiącego w zakresie danego tematu
o    Disposicio
♣    Opracowanie struktury przemowy
♣    Nadrzędny cel – perswazja
♣    Spójność -> istotny element, ważny z perspektywy nadawcy (daje gwarancje, że dotrze do odbiorcy), pomocny by zachować związek przyczynowo skutkowy
♣    Zachowanie zasady dobrego stylu (jasny, przejrzysty, esetyczny)
o    Elocutio
o    Memoria
o    Pronunciacio/ actio
2. Rozpoznanie sprawy (tematu)
•    Wszystko może być przedmiotem dyskursu
•    Jednak nie wszystko ma jednakowe możliwości perswazyjne
•    Decydujemy czy jest ważne, ciekawe, niezwykłe
3. Ustalenie sprawy (tematu)
•    Wyp. Ret. Dotyczyć powinny spraw ważnych i interesujących ogół
3.1.    Sprawy (tematy) ogólne
•    Problemy natury ogólnopoznawczej – czy człowiek jest istota wolną?
•    Odnoszące się do życia praktycznego – czy należy brać udział w życiu politycznym?
3.2.    Sprawy konkretne (szczegółowe)
•    Dot. Konkretnych spornych wypadków
[pominięte punkty 3.2.1 do 3.2.1.7.]
3.3.    Metody ustalania konkretnych spraw (hipotez)
•    Pozwala na uzyskanie w odniesieniu do konkretnej sprawy twierdzenia lub przeczenia
•    Jakiś straszny bełkot o motywacjach

[pominięte punkty 4. do 9.]

III KOMPOZYCJA

1. –
2. –
3. Wstęp
•    Pierwsza i najważniejsza część kompozycji
•    Określa cel i rodzaj perswazji
3.1.     Psychologiczna rola wstępu
•    Bardzo ważne jest życzliwe usposobienie słuchacza do odbioru.
•    Pierwsze wrażenie jest decydujące dla efektów perswazji
•    Ważne jest skupienie uwagi
3.1.1.    Zdobycie przychylności słuchaczy
•    Znaczenie autorytetu mówcy, pozycji społecznej, etc.
•    Szanowany orator ma od początku łatwiejsze zadanie
•    Dobrze zaznaczyć czy mówi się z obowiązku / urzędu gdy porusza się drażliwy temat
•    Kwalifikacje intelektualne i moralne
3.1.2.    Okazanie szacunku słuchaczowi
•    O. musi wiedzieć, że nie jest lekceważony ale szanowany
•    Uwaga żeby nie przesadzić
3.1.3.    Wyrażenie uznania przeciwnikowi
•    Odwołanie do dobrych cech
3.1.4.    Poważanie klienta
•    Niewinność, cnota, zasługi klienta wyrażane we współczuciu jego nieszczęściu
3.2.    Wybór stosownego rodzaju wstępu
3.2.1.    Wstęp zwyczajny, prosty
•    Prostota myśli
•    Zwykłość środków
•    Brak elementów zaskakujących
3.2.2.    Wstęp ujmujący
•    Przy tematach niezbyt przyjemnych, wymagających specjalnego wprowadzenia
3.2.3.    Wstęp uroczysty
•    Związany z sytuacja, np. wielkim świętem
•    Syt. wymaga niekonwencjonalnego początku
•    Częste użycie wystylizowanych figur
3.2.4.    Wstęp nadzwyczajny
•    Wprowadzenie niespodziewanego efektu oratorskiego uwydatniającego emocje
•    Przy tematach bardzo obchodzących słuchaczy
•    Wyjątkowość chwili
•    Zaskakujące koncepcje
3.3.    Zasady budowy wstępu
3.3.1.    Odwołanie się wstępu do głównej myśli dyskursu
3.3.2.    Dostosowanie wstępu do okoliczności czasu i miejsca zdarzenia i ludzi
•    Zwłaszcza przy wstępie uroczystym
3.3.3.    Dostrojenie wstępu do celu perswazji
•    Ocena stosunku słuchacza do przedmiotu
•    Inaczej gdy jest pozytywnie / negatywnie nastawiony
3.3.4.    Obrazowe konstruowanie wstępu
•    Obrazowe przekazanie myśli uatrakcyjnia
•    Sformułowania musza być oryginalne, zaskakujące
3.3.5.    Wstępne wyrażanie wzniosłych uczuć
•    Rozpoczęcie od wezwania, apostrofy, okrzyku
•    Wyłącznie przy W uroczystych
•    Najczęściej w Religi.
3.4.    Perswazyjne zalety wstępu
•    Powinien mieć zalewu podkreślające cel perswazji
•    Powinien być: stosowny, staranny, skromny, zwięzły
3.4.1.    Wstęp stosowany
•    Ściśle związany z przedmiotem
•    Naturalny początek myśli i wprowadzenie do tematu
3.4.2.    Wstęp staranny
•    Stosowanie zespolenia myśli i słowa w całości intelektualnej i etycznej
3.4.3.    Wstęp skromny
•    Naturalna lub kontrolowana trema – wykładnik skromności
3.4.4.    Wstęp zwięzły
•    Proporcjonalne dostosowanie długości do reszty
•    Długość zależna od treści i celu perswazji
•    Zwięzłość to wykładnik stosowności
3.5.    Przedłożenie
•    Temat mowy, wyrażony jasnym i zwięzłym zdaniem, przedkłada się według klasycznej teorii retoryki przy końcu wstępu
4. Podział
•    Jest rozwinięciem przedłożenia
•    Wyodrębnienie z rzeczy złożonych jej pojedynczych części w kolejności logicznej, dostosowanej do całości
4.1.    Logiczne kryteria podziału
4.1.1.    Podział prosty i jasny
•    Powinien wynikać z przedmiotu w sposób naturalny
•    Nie może być sztuczny
4.1.2.    Podział na części istotne
•    Nie można się zbyt rozdrabniać
•    Podział najwyżej na 3 części
•    Lepiej w ogóle nie dzielić niż spieprzyć
4.1.3.    Podział pełny i rzeczowy
•    Części muszą służyć celowi przemówienia
•    Sygnalizuje charakter argumentowania
4.2.    Kryteria psychologiczne podziału
•    Skorelowanie funkcji: informacyjnej, zniewalającej i ekspresyjnej
4.2.1.    Perswazyjna kolejność
•    Informacyjne przed emocjonalnymi
4.2.2.    Układ narastający
•    Dynamiczne narastanie treści i znaczenia mowy
5. Opowiadanie
•    Opis (wyjaśnienie) przedmiotu mowy przygotowuje zasadniczy zrąb mowy, to znaczy dowodze¬nie
5.1.    Opowiadanie historyczne
•    „historyczny rodowód tematu”
•    „dzieje przedłożenia”
•    Retoryczne omówienie źródeł
5.2.    Opowiadanie filozoficzne
•    Narracyjne wyjaśnienie trudnych pojęć, zwłaszcza tych podstawowych dla tematu
•    Nie może być nudny, zawiły etc
5.3.    Zalety opowiadanie
5.3.1.    Jasność
•    Wyrażenie „zrozumiałymi słowami”
5.3.2.    Zwięzłość
•    Trzymanie się tematu
5.3.3.    Wiarygodność
•    Oparte na logicznie powiązanych faktach
•    Odwołanie do wiarygodnych źródeł