1. Ryzyko - zagrożenia wystąpienia jakiegoś niepożądanego zjawiska na skutek podjęcia przez nas jakiejś decyzji lub z prawdopodobnych zdarzeń od nas niezależnych.

Ryzyko- zmienność przychodów, wyniku finansowego, instrumentu finansowego.

1. Koncepcje ryzyka spotykane w naukach ekonomicznych:

1. Negatywna koncepcja ryzyka - traktuje je jako zagrożenie, jako możliwość wystąpienia pewnej straty (w ubezpieczeniach)

2. Neutralna koncepcja ryzyka -ryzyko traktowane z jednej strony jako zagrożenie, a z drugiej jako szansa, nie znamy wyniku pewnego działania. Oznacza to, że wynik może być lepszy lub gorszy od spodziewanego

1. Ryzyko w przedsiębiorstwie:

1. Ryzyko operacyjne – inaczej handlowe, jest związane z niepewnością co do kształtowania się przyszłych przepływów operacyjnych przedsiębiorstwa (przychodów ze sprzedaży i kosztów operacyjnych)

2. Ryzyko finansowe- związane ze sposobem finansowania działalności (wynikające ze struktury kapitału) przedsiębiorstwa.

• RF pojawia się gdy działalność finansowana jest w części długiem.

• RF związane jest z niepewnością co do kształtowania się przyszłych zysków netto w firmie wykorzystującym kapitał obcy.

1. RYZYKO OPERACYJNE

• Efekt dźwigni- występuję w przypadku istnienia stałego elementu kosztów w przedsiębiorstwie, jego wynik finansowy zmienia się bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do zmian w wielkości sprzedaży.

• Koszty stałe - stanowią „punkt podparcia dźwigni”. Im wyższe są koszty stałe w relacji do kosztów całkowitych (i wyższy jest w związku z tym punkt podparcia), tym większe są „wychylenia dźwigni w górę lub w dół”.

• Jeżeli jako stały element kosztów są brane pod uwagę stałe koszty operacyjne i bada się zmienność wyniku operacyjnego pod wpływem zmian w wielkości sprzedaży, to przedmiotem analizy jest dźwignia operacyjna.

• Dźwignia operacyjna - jest dźwignią, którą uzyskuje firma za pomocą obrotów. Dotyczy ona struktury aktywów i ich wykorzystania przez dane przedsiębiorstwo w tworzeniu wartości firmy. Wzrost wykorzystania zdolności produkcyjnych, którymi dane przedsiębiorstwo dysponuje, wywołuje względną zmianę kosztów stałych. Daje to więcej niż proporcjonalną zmianę zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT) w porównaniu do tempa zmiany przychodów netto ze sprzedaży. Zjawisko to jest znane pod nazwą efektu dźwigni finansowej.

• Jeżeli w analizie ryzyka jako stały element kosztów bierze się pod uwagę stałe koszty finansowe (oprocentowanie długu) wynikające ze struktury kapitału w przedsiębiorstwie to badaniu podlega dźwignia finansowe i ryzyko finansowe.

• Dźwignia finansowa- związana jest ze sposobem finansowania działalności inwestycyjnej firmy, a konkretnie ze strukturą kapitału firmy lub inaczej relacją między finansowaniem działalności firmy długiem a finansowaniem kapitałem własnym. Dźwignia finansowa określa relację wielkości kapitału obcego do kapitału własnego.

• Do stałych kosztów operacyjnych, które nie ulegają zmianie zalicza się: amortyzacja środków trwałych, koszty ogólnego zarządu, ubezpieczenia, podatki majątkowe i lokalne, koszty promocji.

• Ocena ryzyka operacyjnego - nie uwzględniamy sposobu finansowania działalności firmy a jedynie zmienność wyniku operacyjnego (EBIT). Ryzyko operacyjne jest ściśle związane ze specyfiką prowadzenia działalności w danej branży.

1. Analiza progu rentowności sprzedaży

• Próg rentowności - Próg rentowności to wielkość produkcji i sprzedaży, przy której realizowane przychody ze sprzedaży pokrywają się z poniesionymi kosztami. W punkcie zrównania przychodów z kosztami (BEP - break even point) przedsiębiorstwo nie osiąga zysku ani nie ponosi straty, wynik finansowy wynosi zero.

• Analiza progu rentowności opiera się na podziale ogółu kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo na koszty stałe - niezależnych od wielkości produkcji - oraz zmienne - zależne od kosztów produkcji.

• Księgowy próg rentowności - nazywamy taką wielkość sprzedaży (x), dla której przychody ze sprzedaży równają się całkowitym kosztom operacyjnym, czyli zysk operacyjny jest zerowy.

• Kasowy próg rentowności - wielkość przychodów ze sprzedaży, dla której operacyjne przepływy finansowe są równe 0, w takiej sytuacji EBIT jest mniejszy od 0 o wielkość amortyzacji (Am)

• Finansowy próg rentowności – gdy wielkość sprzedaży zapewnia takie stałe, dodatnie OPF w okresie realizacji danego projektu inwestycyjnego, dla których zaktualizowana wartość netto (NPV) projektu jest zerowa

• W ocenie ryzyka operacyjnego istotna jest jednak nie tylko zmienność księgowego wyniku operacyjnego pod wpływem zmian wielkości sprzedaży, ale przede wszystkim możliwa zmienność operacyjnych przepływów pieniężnych (OPF) w przedsiębiorstwie. Operacyjne przepływy w danym okresie powstają z wypracowanego zysku operacyjnego po opodatkowaniu oraz odpisu amortyzacyjnego.

1. Wskaźnik efektu dźwigni operacyjnej - miernikiem ryzyka operacyjnego jest wskaźnik efektu dźwigni operacyjnej (DOL). Jest on relacją względnych zmian EBIT do względnej zmiany wielkości sprzedaży.

• DOL- „efekt mnożnikowy spowodowany występowaniem stałych kosztów operacyjnych”. Mierzy on efekt mnożnikowy zmian EBIT po wpływem zmian wielkości sprzedaży, które pojawiają się w przedsiębiorstwie wtedy gdy występują stałe koszty operacyjne (F).

• Im większe są stałe koszty w relacji do kosztów zmiennych i przychodów ze sprzedaży, tym silniejsze są efekty mnożnikowe i wyższa jest wartość DOL. Gdy F=0, efekt mnożnikowy nie pojawia się, a DOL=1.

• DOL jest miernikiem elastyczności (wrażliwości) EBIT pod wpływem zmian w wielkości sprzedaży. Wartość DOL informuje o ile procent wzrośnie (lub spadnie) EBIT na skutek jednoprocentowego wzrostu (spadku) sprzedaży. Np. dla DOL=2,5 zmiana wielkości sprzedaży o 1% spowoduje zmianę EBIT 2,5x1%, czyli o 2,5%. Im wyższa wartość DOL, tym ryzyko operacyjne towarzyszące działalności przedsiębiorstwa większe.

1. RYZYKO FINANSOWE

• Ryzyko finansowe dla właścicieli przedsiębiorstwa - niepewność związana z przyszłymi przepływami pieniężnymi dla akcjonariuszy. RF wyrażane jest zmiennością zysków netto przypadających na jedną akcję (EPS). RF jest ściśle związane z ryzykiem niewypłacalności.

• Koszty finansowe długu stanowią stały element kosztów przedsiębiorstwa wywołując efekt dźwigni finansowej. Efekt działania dźwigni polega na tym, że w wyniku stałego obciążenia kosztami finansowymi, możliwe wahania zysków przypadających na jedną akcję są więcej niż proporcjonalne w stosunku do wahań EBIT. Im wyższe są koszty finansowe, tym działanie dźwigni jest silniejsze i RF jest większe.

• Efekt dźwigni pozytywny – gdy przyczynia się do wzrostu EPS lub negatywny, gdy powoduje spadek EPS.

1. Wskaźnik efektu dźwigni finansowej- to miernik oceny ryzyka finansowego (DFL).

• EPS - zysk netto przypadający na jedną akcję.

• DFL wyliczamy dla danej wartości EBIT. Gdy EBIT jest bliski kosztom finansowym (zysk netto bliski zera) poziom DFL jest wysoki.

• Wraz ze wzrostem EBIT poziom DFL maleje, co oznacza, że zmniejsza się RF (spada udział stałych kosztów finansowych w relacji do przychodów ze sprzedaży i kosztów operacyjnych)

• Im większy jest udział długu w kapitale przedsiębiorstwa i relatywnie wyższe koszty finansowe, tym silniejsze są efekty mnożnikowe dźwigni i wyższa wartość DFL.

• Gdy firma nie ma długu (I = 0), efekt dźwigni nie występuje, DFL=1. Wartość DFL informuje, o ile procent wzrośnie (lub spadnie) zysk netto na jedną akcję na skutek jednoprocentowego wzrostu (spadku) EBIT.

• Efekty dźwigni finansowej EDF (pozytywne i negatywne) można pokazać badając relację EBIT i EPS dla różnych wariantów finansowania.

• EDF są zainteresowani głównie akcjonariusze przedsiębiorstwa. Przy pozytywnych efektach zysk netto na jedną akcję będzie większy, jeżeli przedsiębiorstwo wykorzystuje dług. W przypadku negatywnych EDF najwięcej stracą właściciele, zmniejszy się bowiem bardziej niż proporcjonalnie zysk na jedną akcję.

• EDF (pozytywne lub negatywne) są silniejsze, gdy większy jest udział KO w kapitale firmy i wyższe koszty finansowe. Im mniejszy jest EBIT w relacji do kosztów finansowych tym bardziej RF wzrasta – wskaźnik zdolności spłaty odsetek TIE.

1. Analiza progu rentowności kapitału obcego - polega na ustaleniu granicy opłacalności korzystania z KO z punktu widzenia zarządzających firmą, jak też jego właścicieli i wierzycieli.

• Przy określaniu granicy opłacalności wykorzystania KO analizujemy związek pomiędzy ROA (return on assets) i ROE (return on equity)

• ROA - wskaźnik rentowności aktywów. ROA to stosunek zysku netto spółki do wartości jej aktywów. Informuje o zdolności spółki do wypracowywania zysków i efektywności gospodarowania jej majątkiem. Im wyższy jest wskaźnik ROA, tym lepsza jest kondycja finansowa spółki. Wskaźnik istotny m.in. dla instytucji finansowych rozważających udzielenie kredytu i badających możliwości jego spłaty.

• ROE - wskaźnik rentowności oznaczający jak wiele zysku udało się wygospodarować spółce z wniesionych kapitałów własnych. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja firmy. Wyższa efektywność kapitału własnego wiąże się z możliwością uzyskania wyższej nadwyżki finansowej, a co za tym idzie wyższych dywidend.

1. Próg rentowności KO

Punkt przecięcia prostych A i B wyznacza próg rentowności KO (K). W tym punkcie zachodzi zależność: ROE = ROA = i*

(i* = stopa oprocentowania długu po uwzględnieniu korzyści podatkowych)

Efekty dźwigni są:

• pozytywne, gdy ROA > i*

• negatywne, gdy ROA < i*

• Każda dodatkowa jednostka KO finansująca dodatkową jednostkę aktywów firmy, dla której rentowność operacyjna aktywów jest większa od kosztu długu po uwzględnieniu korzyści podatkowych, przynosi właścicielom firmy korzyści.

  Oznacza to, że: ROE > ROA

• Korzyści w postaci zwiększenia ROE wywołane pozytywnym EDF są potencjalnie tym większe, im wyższa jest relacja długu do kapitału własnego (D/E).

1. Ryzyko finansowe a ryzyko całkowite działalności przedsiębiorstwa

• Im większe jest RF towarzyszące działalności przedsiębiorstwa, tym większe jest ryzyko całkowite, ponieważ do RF dodaje się ryzyko operacyjne.

• Miernikiem całkowitego ryzyka jest m.in. wskaźnik efektu dźwigni całkowitej – DTL, będący relacją względnej zmiany zysku netto przypadającą na jedną akcję EPS do względnej zmiany wielkości sprzedaży.

• DTL jest iloczynem DOL i DFL

• DTL określa, o ile procent zmieni się EPS pod wpływem jednoprocentowej zmiany w wolumenie sprzedaży. Pomijane jest sprzężenie zwrotne jakie istnieje pomiędzy ryzykiem finansowym a operacyjnym.

• Do pomiaru ryzyka całkowitego związanego z działalnością przedsiębiorstwa i wpływu zmian struktury kapitału na zmienność przepływów pieniężnych netto wypracowanych przez przedsiębiorstwo można wykorzystać model wyceny aktywów kapitałowych CAPM.

• Miernikiem zmienności operacyjnych przepływów pieniężnych wypracowanych przez firmę przy wykorzystaniu posiadanych przez nie aktywów jest współczynnik βa (beta dla aktywów). Określa on ryzyko związane z inwestowaniem aktywów przedsiębiorstwa, czyli inaczej ryzyko operacyjne prowadzonej przez firmę działalności.

• Ryzyko w kapitał własny – βe

• Ryzyko jakie ponoszą wierzyciele – βd

• Ryzyko związane z aktywami przedsiębiorstwa rozkłada się na właścicieli i wierzycieli w proporcji wynikającej ze struktury kapitału.

• Współczynnik βa mierzy ryzyko systematyczne portfela inwestycyjnego, złożonego z papierów wartościowych emitowanych wyłącznie przez jedno przedsiębiorstwo. Jest to portfel złożony z akcji i obligacji tej firmy.

• Jeżeli przedsiębiorstwo jest finansowane tylko KW to βe= βa. Całe ryzyko związane z działalnością operacyjną firmy ponoszą jego właściciele. Im większy jest dług firmy tym ryzyko akcjonariuszy jest większe, gdyż na nie składa się nie tylko ryzyko operacyjne wynikające ze specyfiki prowadzonej działalności. Ale i ryzyko finansowe związane z EDF.

• Ryzyko wierzycieli jest znacznie mniejsze niż właścicieli - Wynika to z faktu, że wszelkie sztywne płatności na rzecz posiadaczy papierów dłużnych są z reguły dobrze zabezpieczone i w krótkim okresie tylko w niewielkim stopniu uzależnione od wahań operacyjnych przepływów pieniężnych.

• Dopiero trwała utrata płynności przez firmę stwarza zagrożenie dla dochodów wierzycieli. W przypadku bankructwa wierzyciele są jednak zaspokajani z majątku przedsiębiorstwa w pierwszej kolejności, przed jego właścicielami. Ryzyko niewypłacalności jest powiązane z ryzykiem operacyjnym, ale jest od niego mniejsze.

Finanse przedsiębiorstw – wykład 4

1.OCENA KONDYCJI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA (KFP)

Analiza finansowa -Zadaniem analizy finansowej jest dostarczenie informacji o wynikach i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, niezbędnych w procesie zarządzania oraz wykorzystywanych przez otoczenie przedsiębiorstwa: kredytodawców, kontrahentów, inwestorów, audytorów, urzędy statystyczne itp.

Kondycja finansowa- W przypadku przedsiębiorstw, posiadana kondycja finansowa determinuje zdolność do utrzymania się na rynku w warunkach konkurencji. Pojęcie to odnosi się do trwałości przedsiębiorstwa, jego bezpieczeństwa i wiarygodności finansowej oraz zdolności do generowania zysku czy wzrostu wartości. „Stan zdrowia” przedsiębiorstwa określany jest w szczególności przez takie parametry jak płynność finansowa, wypłacalność, rentowność zasobów i zyskowność prowadzonej działalności. 

Dla kogo KFP

Właściciele - akcjonariusze, udziałowcy

Wierzyciele - banki – ocena zdolności kredytowej (ryzyka)

Inwestorzy – osoby fizyczne, instytucje – np. fundusze inwestycyjne) - analiza fundamentalna

Zarząd – często dobra KFP to wyższa premia

Pracownicy – praca

Dobra KNF jest głównym warunkiem stałego i efektywnego funkcjonowania każdego podmiotu gospodarczego Dlaczego ? *zabezpiecza jego wypłacalność *oraz wywiązywanie się ze wszystkich zobowiązań finansowych (płynność

Ocena KNF

Powinno się ją oceniać stosując 4 podstawowe kryteria:

Rentowność- wyraża stopień zyskowności poszczególnych obszarów działań lub ogólnej działalności przedsiębiorstwa

Płynność - Wskaźnik bieżącej płynności finansowej informuje o zdolności przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań w oparciu o aktywa obrotowe. Obliczany jest on w formie relacji :

Ryzyko (operacyjne i finansowe)

,Niezależność finansową

Etapy KFP- ocena - struktury kapitałowo-majątkowej, płynności finansowej, zadłużenia i zdolności do obsługi długu aktywności przedsiębiorstwa wyników finansowych rentowności, przepływów finansowych (cash flows)

     Analiza finansowa składa się z kilku etapów, do których zaliczyć możemy:

- analiza wstępna

- analiza sytuacji majątkowej 

- analiza rentowności

- analiza płynności finansowej

- analiza zadłużenia

- analiza efektywności/obrotowości/ aktywności

- analiza wskaźników rynkowych 

KFP – źródła danych- Sprawozdania finansowe (bilans, RZiS, RPŚP), materiały statystyczne, wyniki z poprzednio przeprowadzonych analiz, rewizji oraz źródła prawne i informacje dotyczące przedsiębiorstw krajowych, zagranicznych itp.

2.Ocena KFP na podstawie bilansu

Etapy analizy:

I. Wstępna

Pozioma i pionowa

II. Struktury kapitałowo-majątkowej (K-M)

III. Wskaźnikowa

Wstępna- podstawą badań jest metoda porównań

pozioma – porównania dynamiczne w czasie (przy stałej podstawie lub podstawie łańcuchowej) służy do określenia dynamiki składników bilansowych

pionowa za pomocą wskaźników analizuje się strukturę aktywów (majątku) i pasywów (kapitałów) ((wyposażenia majątkowego) przedsiębiorstwa przeprowadza się za pomocą % udziału każdej grupy środków gospodarczych w wartości majątku )

• Analiza pionowa – aktywa trwałe

Wysoki udział AT w strukturze aktywów zmniejsza zdolności przedsiębiorstwa do wypracowania przychodów, ponieważ na długi okres wyłącza się je z obrotu gospodarczego i zwiększa wielkość kosztów stałych

• Analiza pionowa – aktywa obrotowe

Szczególną uwagę należy zwrócić na wysoki udział zapasów oraz należności, gdyż znaczny poziom zapasów może niekorzystnie wpłynąć na stopień płynności finansowej i koszty ich utrzymania

Wysoki udział należności w AO i tendencje wzrostowe ich wielkości mogą być sygnałem źle prowadzonej polityce kredytowej lub liberalnej organizacji inkasa należności

Udział środków pieniężnych, w największym stopniu zapewniających PF, powinien być ograniczony do niezbędnego minimum.

Wysoki ich stan na kontach bankowych, lub w kasie świadczy o nieracjonalnym ich wykorzystaniu

• Analiza pionowa - pasywa

Na podstawie wskaźników za wiele lat, określa się zmiany w strukturze źródeł finansowania,

ocenia bezpieczeństwo finansowe firmy, udział kapitału własnego w finansowaniu jego majątku,

poziom zadłużenia

• Analiza pionowa – pasywa - KW

Szczególne znaczenie ma analiza kapitału własnego, który spełnia ważne funkcje:

założycielską, stabilizacyjną, gwarancyjną, reprezentacyjną.

• Analiza pionowa – pasywa - KW

Zabezpiecza on uruchomienie przedsiębiorstwa, bezzwrotne finansowanie różnych przedsięwzięć,

pokrycie możliwych strat, staje się świadectwem stabilności firmy

• Analiza pionowa – pasywa - KW

Wysoki udział KW w ogólnej sumie pasywów potwierdza silną pozycję finansową przedsiębiorstwa,

ale !!!! niekoniecznie wpływa pozytywnie na jego rentowność, ponieważ może zmniejszyć efekt dźwigni finansowej

• Analiza pionowa – pasywa - KO

Przeprowadza się pod względem zmian wielkości oraz % udziału w kapitale ogółem

Rosnący udział KO długoterminowego uważamy za korzystny, ponieważ ryzyko jego wycofania z obrotu gospodarczego jest mniejsze od krótkoterminowych zobowiązań

Analiza struktury K-M -Polega na określenia stopnia finansowania majątku kapitałem

Złota i srebrna reguła bilansowa

Złota - AT są pokryte w całości KW .Zgodnie ze złotą regułą bilansową, przy ustaleniu struktury K-M za podstawę przyjmuje się stopień ryzyka, tzn. im większy jest poziom ryzyka w prowadzonej działalności gospodarczej, tym wyższy powinien być kapitał własny

Srebrna - AT i niektóre składniki środków obrotowych (część zapasów) powinny być w całości pokryte kapitałem stałym (KS), ponieważ w długim okresie znajdują się one w dyspozycji firmy

Analiza wskaźnikowa wersja klasyczna;

Analiza płynności finansowej ,Analiza sprawności działania ,Analiza zadłużenia i obsługi długu przedsiębiorstwa ,Analiza rentowności

Analiza płynności finansowej (PF)-ukazuje zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących zobowiązań.

Aktywa obrotowe

Zobowiązania krótkoterminowe (bieżące)

I. Bieżący (1,5-2)

II. Szybki (ok.1)

Analiza PF

Wielkości wskaźników PF niższe od pożądanych wskazują na niedostateczne zabezpieczenie firmy w środki płynne, umożliwiające spłatę zobowiązań bieżących (niewypłacalność)

Natomiast wysokie wskaźniki PF wskazują zarówno na nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych na kontach bankowych, należnościach i zapasach, jak i na nieracjonalne ich wykorzystanie

Analiza sprawności działania

Badania PF są uzupełniane analizą struktury kapitału obrotowego pod względem zmian szybkości obrotu ważniejszych jego składników

Analiza sprawności działania(ASD)

Cel - ocena rotacji zapasów, należności, środków pieniężnych oraz ustalenie możliwości poprawy tych wskaźników, co w przyszłości powinno korzystnie wpłynąć na PF

Wskaźniki ASD

I. Wskaźnik rotacji (cyklu) zapasów w dniach

II. Wskaźnik rotacji (cyklu) należnościami w dniach

III. Wskaźnik rotacji (cyklu) zobowiązaniami bieżącymi w dniach

Analiza zadłużenia i obsługi długu przedsiębiorstwa wykorzystuje się 2 grupy wskaźników:

I. określające sposób w jaki firma finansuje swoje aktywa.

Informują one o stopniu zaangażowania KW i KO (dane z bilansu)

• Analiza zadłużenia
  i obsługi długu przedsiębiorstwa

II. w. pozwalające ocenić zdolność firmy do obsługi długu (dane RZiS) np.

• Analiza zadłużenia
  Wskaźnik ogólnego zadłużenia

Niski udział KO w finansowaniu majątku firmy może świadczyć o małym ryzyku finansowym

Pożądany - zapewnia pokrycie większości zobowiązań własnymi środkami

Analiza zadłużenia
Wskaźnik zadłużenia długoterminowego

ocenia się na tle działalności inwestycyjnej oraz zabezpieczenia rzeczowymi składnikami AT

• Wskaźniki pokrycia obsługi długu

Zadowalającą zdolność do obsługi długu osiąga się wówczas, gdy wygenerowany zysk i otrzymane odsetki przewyższają pokrycie rat kapitałowych i odsetek za wykorzystanie KO

• Analiza rentowności

Rentowność (zyskowność, stopa zwrotu) wyraża stopień zyskowności poszczególnych obszarów działań lub ogólnej działalności przedsiębiorstwa

• Analiza rentowności

RZiS, Bilans, RPŚP

Rentowność oblicza się jako stosunek procentowy zysku do: przychodów (ROS), kosztów ze sprzedaży, majątku (ROA), kapitału (ROE)

Rentowność sprzedaży Rentowność aktywów Rentowność kapitału własnego

1. Wynik finansowy- różnica pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania obliczona dla określonego przedsiębiorstwa w wybranym okresie sprawozdawczym. Dodatni wynik finansowy jest nazywany zyskiem, zaś ujemny stratą. Wynik finansowy podzielony przez wartość przychodu lub zaangażowanego kapitału jest nazywany rentownością.

2. Cel ustalania wyniku finansowego:

• informuje w sposób syntetyczny o finansowym rezultacie działalności gospodarczej przedsiębiorstwa

• jest efektem decyzji ekonomicznych podejmowanych we własnym zakresie, na własny koszt i ryzyko przez podmiot

• służy jako baza przy podejmowaniu optymalnych decyzji w zakresie bieżącego gospodarowania

• jest powszechnie uznanym i stosowanym miernikiem oceny działalności przedsiębiorstwa

• pokazuje jakie wyniki zostały osiągnięte podczas normalnej działalności gospodarczej, a jakie w wyniku operacji nadzwyczajnych

• informuje o realizacji bezpośredniego celu działalności przedsiębiorstwa
  tzn. o ilości i jakości produkowanych wyrobów i świadczonych usług

• zysk jest głównym źródłem finansowania rozwoju i modernizację przedsiębiorstwa

• zysk jest źródłem tworzenia funduszy specjalnych dla przedsiębiorstwa i załogi

• zysk jest źródłem finansowania zadań ogólnospołecznych (oświata, ochrona zdrowia, ochrona środowiska),

• zysk jest bodźcem materialnego zainteresowania

1. Rodzaje wyniku finansowego:

• ze sprzedaży – wynik finansowy rozumiany jako różnica pomiędzy wielkością przychodów ze sprzedaży i kosztami osiągnięcia tych przychodów;

• z działalności operacyjnej – to wynik finansowy ze sprzedaży uwzględniający również inne przychody i koszty operacyjne, które nie wynikały z podstawowej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa;

• z działalności gospodarczej brutto – wynik finansowy, który uwzględnia skutki operacji finansowych przedsiębiorstwa znajdujące odzwierciedlenie w przychodach i kosztach finansowych (np. w wyniku wypłaty dywidendy, z tytułu odsetek, zysku z inwestycji, różnic kursowych, itp.);

• brutto – to wynik finansowy z działalności gospodarczej brutto skorygowany o zyski i straty nadzwyczajne;

• netto – to wynik finansowy brutto po odliczeniu od niego należnych zobowiązań z tytułu podatku dochodowego.

1. Podział wyniku finansowego (ogólne zasady)

• Zwiększenie funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego spółdzielni, utworzenie kapitału zapasowego lub rezerwowego w spółkach kapitałowych;

• w spółkach akcyjnych obowiązkowy odpis co najmniej 8% zysku do czasu osiągnięcia przez kapitał rezerwowy 1/3 wysokości kapitału akcyjnego

• podwyższenie kapitału (funduszu) podstawowego

• dywidendy dla udziałowców i akcjonariuszy

• zasilenie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych

• nagrody i tantiemy z zysku dla załogi, zarządu itp.

• darowizny

• może pozostać nierozdysponowany zysk

1. Strata – jak pokryć?

• zyskiem roku następnego

• z funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego spółdzielni, kapitału zapasowego i/lub rezerwowego spółki

• obniżeniem kapitału spółki akcyjnej, z o.o. lub komandytowej, wykorzystanie funduszu udziałowego spółdzielni

• z dopłat udziałowców spółek z o.o. spółki jawnej, komandytowej, cywilnej osób fizycznych i osoby fizycznej

• może pozostać nie pokryta strata

1. Czynniki kształtujące wynik finansowy

1. Czynniki podstawowe:

• Przychody ze sprzedaży a w nich: poziom cen zbytu, wielkość sprzedaży i struktura asortymentowa

• Koszty własne - w nich: wielkość jednostkowych kosztów własnych, struktura asortymentowa sprzedaży, ilość sprzedaży

• Straty i zyski nadzwyczajne są rezultatem zdarzeń losowych i zakłóceń w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa

1. Czynniki wewnętrzne - to wewnętrzne uwarunkowania wpływające na działalność przedsiębiorstwa: plany działania, zadania do realizacji, zasoby.

   Zasoby:

• finansowe (przepływy gotówkowe, zdolność kredytowa itd.)

• fizyczne (budynki, urządzenia itd.)

• ludzkie (personel kierowniczy, inżynierowie, fachowcy itd.)

• technologiczne (jakość, marka)

• organizacyjne (systemy informacyjne, działy integrujące itd.)

1. Czynniki zewnętrzne

• makroekonomiczne,

• technologiczne,

• polityczno-prawne,

• geograficzne

Czynniki zewnętrzne wyznaczają: pozycje firmy na rynku, konkurencyjność jej wyrobów oraz wpływają na poziom kosztów własnych i sprzedaży.

1. Rachunek zysków i strat - jest podstawowym sprawozdaniem informującym o sposobie, w jaki powstał ostateczny wynik finansowy spółki.

Rachunek zysków i strat ukazuje zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysków i samofinansowania, prezentuje różne kategorie zwiększające lub zmniejszające wynik finansowy. Sprawozdanie to polega na zestawieniu strumieni przychodów uzyskanych w jednostce ze sprzedaży wyrobów i usług bądź towarów w ramach prowadzonej działalności handlowej oraz przychodów uzyskanych z przeprowadzenia operacji finansowych i kosztów tej działalności.

Na jego podstawie:

• inwestor może odczytać wielkość zobowiązań spółki wobec np. banku w postaci odsetek od uzyskanych pożyczek, kredytów

• porównując zobowiązania z osiągniętym zyskiem netto można wnioskować, czy firma jest w stanie obsłużyć dług, czy z racji nadmiernych kredytów jej płynność, a co za tym idzie i egzystencja, nie są zagrożone

• porównując wyniki finansowe na przestrzeni kilku lat można zobaczyć, czy spółka się rozwija, jak na jej kondycję finansową wpłynęły w tym czasie zjawiska makroekonomiczne

• można dowiedzieć się, czy jest to silna i ciągle rozwijająca się spółka, czy też taka, która chyli się ku upadkowi, ponieważ jej wyniki z roku na rok są coraz gorsze

1. Statutowa działalność spółki- określa ta działalność, do prowadzenia, której podmiot został powołany. Może to być produkcja i sprzedaż wyrobów, handel towarami, świadczenie usług (akt założycielski).

Operacje towarzyszące działalności statutowej:

• działalność pozostała, określana jako pozostałe przychody operacyjne i pozostałe koszty operacyjne.

• działania te pojawiają się niejako przy okazji prowadzenia działalności statutowej i nie mają ani charakteru nadzwyczajnego, ani nie wiążą się ze sferą działalności finansowej spółki

Wynikiem rachunku zysku i strat z górnej części jest: zysk lub strata na działalności operacyjnej. Wskazuje czy firma osiąga zyski ze swojej podstawowej, statutowej działalności, czyli czy wypełnia kluczowe postanowienia swojego aktu założycielskiego.

Dolna część RZiS to:

1. Przychody finansowe – m.in.

• Uzyskane dywidendy od spółek zależnych,

• Odsetki z lokat bankowych,

• Dochody z obrotu papierami wartościowymi na giełdzie

1. Koszty finansowe- m.in.

• obsługa kredytów bankowych (odsetki),

• koszty zakupu papierów wartościowych stanowiących inwestycje finansowe,

• odsetki ustawowe od przedawnionych zobowiązań, odsetki od zaległości podatkowych

Przychody nadzwyczajne - znalezienie majątku (ujawnienie majątku, którego nie było i nie można ustalić jego właściciela), nagły prezent (mało kto je daje), czy przysłowiowa wygrana w "toto lotka"

Straty nadzwyczajne - straty związane z klęskami żywiołowymi, kradzież

1. Analiza RZiS skupia się zwykle na następujących kwestiach

• Dynamice przychodów ze sprzedaży w ujęciu historycznym i porównaniu z dynamiką z ostatniego okresu. Dotyczy to również innych pozycji RZiS

• Porównaniu dynamiki przychodów, kosztów i zysku w porównaniu z firmami z branży i średnią dla całej gospodarki

• Rentowności sprzedaży na poziomie operacyjnym i na poziomie zysku netto, zwłaszcza w porównaniu z firmami z tej samej branży

• Badaniu przyczyn zmian zysku netto: czy wynikają one ze zmian przychodów czy ze zmian kosztów, czy nie są skutkiem zysków lub strat nadzwyczajnych, bądź też nie wynikają ze znaczących zmian pozostałych przychodów (np. sprzedaży majątku trwałego) lub kosztów operacyjnych (np. zapłaconym odszkodowaniem)

• Informacje pochodzące RZiS mogą ponadto stanowić podstawę do badania udziału firmy w rynku, jeżeli dysponujemy również danymi dla całej branży.

Źródła finansowania działalności gospodarczej

Finansowanie - pozyskiwanie kapitałów i kształtowanie ich właściwej struktury

Cel finansowania - minimalizacja kosztu kapitału i ograniczanie ryzyka finansowego przedsiębiorstwa

Finansowanie wewnętrzne powstaje w już funkcjonującym podmiocie generując zasób kapitałowy przez siebie wytworzony

Finansowanie zewnętrzne powstaje zawsze poza istniejącym podmiotem, polega na dopływie obcych środków pieniężnych lub też na zwiększaniu poziomu posiadanych kapitałów własnych w drodze objęcia dodatkowych akcji bądź udziałów przez dotychczasowych właścicieli lub nowych wspólników

Ze względu na cykl życia firmy wyróżniamy trzy główne okoliczności finansowania

I. Finansowanie pierwotne – związane założeniem przedsiębiorstwa i potrzeby sfinansowania pierwszych operacji gospodarczych

II. Finansowanie bieżącej działalności operacyjnej – zapewnienie firmie płynności finansowej, niezbędnej dla ciągłości prowadzenia procesów gospodarczych

III. Finansowanie rozwoju (procesów inwestycyjnych) związane z poszukiwaniem różnych form kapitału, aby zapewnić dalsze rozszerzenie działalności firmy

Zewnętrzne źródła finansowania: Kredyty, Pożyczki, weksle, papiery dłużne, leasing, factoring, forfaiting, franchising dotacje

Kredyt bankowy (art. 69 Prawo bankowe) - umowa pomiędzy bankiem a kredytobiorcą zawierana w formie pisemnej. *bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobraną kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek

Pożyczka Kodeks cywilny (art. 720 § 1) operacja polegająca na udzieleniu przez osobę fizyczną lub instytucję określonej kwoty środków Pieniężnych lub określonych przedmiotów do dyspozycji pożyczkobiorcy, na czas oznaczony.Pożyczka w przeciwieństwie do kredytu bankowego nie jest wymagane określenie celu na jaki pieniądze zostaną wydatkowane oraz naliczenie i pobranie wynagrodzenia. Przedmiotem pożyczki w odróżnieniu od kredytu mogą być zarówno środki pieniężne jak i przedmioty. Pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna, zaś kredyt jest odpłatny

Weksel własny – papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przez prawo wekslowe, zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie określonej osobie (remitentowi) i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

Przykład weksla własnego wersja ogólna

Olsztyn dnia 28.02.2010 r. zapłacę Janowi Kowalskiemu w dniu 20.05.2010 r. w Olsztynie za weksel sumę 1000 zł Roman Nowak

Weksel trasowany  – papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przepisami prawa wekslowego, zawierający skierowanie przez trasanta do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie określonej osobie (remitentowi) i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

Przykład weksla trasowanego

Olsztyn dnia 03.03.2010 r. Na 1000 zł

20.05.2010 r. zapłaci Pani za ten weksel

na zlecenie Artura Wyszyńskiego sumę

jeden tysiąc złotych

Krystyna Janda

Akceptuję K. Janda

Płatny: w Olsztynie Roman Nowak

papiery wartościowe opiewające na wierzytelności. Papiery te inkorporują, jako podstawowe prawo majątkowe, wierzytelność właściciela papieru wartościowego wobec wystawcy papieru wartościowego są to na przykład czeki, weksle, obligacje, bony handlowe, listy zastawne, warranty itp. :

-Obligacja jest "papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia

-Czek (gotówkowy oraz rozrachunkowy)  stanowi jedną z form bankowych rozliczeń pieniężnych, w której to rozliczenia przeprowadzane są w wykonaniu porozumienia, zwanym też "umową czekową". Jest ono zawierane pomiędzy wystawcą czeku, posiadającym w tym banku fundusze, a bankiem, który uprawnia wystawcę do rozporządzania tymi funduszami przy pomocy czeków.

-Weksel jest to papier wartościowy, w którym jego wystawca, sam zobowiązuje się wypłacić określoną sumę pieniężną, albo poleca zapłatę osobie trzeciej.

-List zastawny "jest to papier wartościowy inkorporujący wierzytelność pieniężną, jaka przysługuje legitymowanemu z tego papieru względem banku hipotecznego, będącego emitentem listów

Według kryterium okresu zwrotu można podzielić dłużne papiery wartościowe na:

- długoterminowe, z okresem zwrotu wynoszącym ponad rok ( np.: obligacje, listy zastawne)

- krótkoterminowe z okresem zwrotu nieprzekraczającym rok (np.: bony skarbowe, bony przedsiębiorstw).

Według kryterium grupy emitentów:

- skarbowe

-komunalne

-przedsiębiorstw(korporacyjne)

Według kryterium rodzaju oprocentowania:

- o stałym oprocentowaniu (np.: bony pieniężne)

- o zmiennym oprocentowaniu (np.: obligacje)

- zerokuponowe (np.: obligacje zerokuponowe)

Leasing (L) to specyficzna umowa, gdyż łączy cechy umowy najmu z umową kredytową. Cechy wspólne to finansowanie zakupu dóbr trwałego użytku i oddawanie ich do użytkowania.

Leasing a kredyt – podobieństwa

pozostawienie przyszłemu użytkownikowi przedmiotu pełnego prawa wyboru nabywanej rzeczy i prawa do oznaczenia zbywcy oraz ostateczne przeniesienie na użytkownika prawa własności finansowanej rzeczy.  Istotą umowy L jest finansowanie zakupu dóbr trwałego użytku, ich czasowe odpłatne oddanie do użytkowania korzystającemu, z możliwością przeniesienia prawa własności po zakończeniu umowy.

Leasing lombardowy cechuje podwyższona nawet do 50% wartość wpłaty początkowej. dzięki temu znacznie zostają obniżone wymagania w stosunku do K. Procedura zawarcia umowy jest o wiele prostsza, a formalności znacznie mniej niż w przypadku innych umów leasingu. L lombardowy jest korzystny dla firm rozpoczynających działalność

Leasing zwrotny polega na sprzedaży przez korzystającego firmie L dotychczas posiadanego środka trwałego, a następnie zawarciu umowy, na podstawie, której korzystający nadal użytkuje ten sam środek trwały. w ten sposób zmienia się właściciel środka trwałego, ale nie zmienia się korzystający. oczywiście w zamian za to korzystający zobowiązuje się do uiszczania rat L na rzecz nowego właściciela. Raty L stanowią dla korzystającego koszt uzyskania przychodu.

Leasing pracowniczy polega na wykorzystywaniu w przedsiębiorstwie pracowników należących do zespołu pracowniczego firmy zewnętrznej firmy specjalizujące się w L pracowników są w stanie dobrać oraz odpowiednio przeszkolić personel, a przede wszystkim załatwić wszystkie formalności wynikające z Kodeksu Pracy

Factoring . Pośrednictwo handlowe, w którym wyspecjalizowana instytucja finansowa (z reguły spółka z udziałem banku) nabywa w drodze cesji od przedsiębiorstw handlowych lub przemysłowych niewymagalne roszczenia o zapłatę kwot należnych im z tytułu prowadzonej działalności, zwłaszcza ze sprzedaży.

• Faktorant (klient) – przedsiębiorca trudniący się sprzedażą, dostawą towarów lub świadczeniem usług;.

• Faktor – termin ten wywodzi się z języka łacińskiego (facere) i oznacza podmiot działający (czyniący) za pośrednika

• Dłużnik (nie jest stroną umowy) – odbiorca towarów lub usług zobowiązany do zapłaty

Faktoring pełny (bez regresu)  – wraz z cesją wierzytelności na faktora przechodzi ryzyko niewypłacalności dłużnika i w przypadku, gdy dłużnik nie jest w stanie spłacić wierzytelności, faktor nie ma prawa regresu w stosunku do zbywającego wierzytelności. Ta forma faktoringu jest korzystna dla zbywającego wierzytelności, bowiem po dokonaniu transakcji sprzedaży towaru lub usługi na rzecz dłużnika faktorant od razu dysponuje środkami finansowymi i wyzbywa się odpowiedzialności za ewentualną niewypłacalność dłużnika. Ciężar odpowiedzialności za niewypłacalność dłużnika spoczywa na faktorze, który przy tej formie faktoringu analizuje głównie sytuacją finansową dłużnika, jako zobowiązanego do zapłaty.

Faktoring niepełny (z regresem)  – dokonanie cesji wierzytelności nie obejmuje przejęcia ryzyka niewypłacalności dłużnika wobec faktora. Jest to de facto zaciągnięcie kredytu krótkoterminowego przez faktoranta, bowiem w przypadku niedokonania zapłaty przez dłużnika, on musi to uczynić na rzecz faktora. Ta forma factoringu powinna w pierwszej kolejności znaleźć zastosowanie przy finansowaniu kredytów kupieckich udzielanych przez dostawcę dla godnych zaufania odbiorców, kiedy wydłużone terminy płatności wynikają ze specyfiki prowadzonej działalności. Faktorant ponosi odpowiedzialność wobec faktora i musi o tym pamiętać, wnioskując o udzielenie faktoringu niepełnego, bowiem obciążają go skutki niespłacenia kwoty wierzytelności w terminie.

Faktoring mieszany – to połączenie faktoringu pełnego i niepełnego. Faktor przejmuje ryzyko odpowiedzialności dłużnika wyłącznie do pewnej kwoty, natomiast odpowiedzialność spoczywa nadal na faktorancie. Rozwiązanie to jest rozłożeniem odpowiedzialności między faktora i faktoranta.

Forfaiting to zakup należności terminowych, powstałych w wyniku realizacji dostaw z wyłączeniem prawa regresu w stosunku do odstępującego wierzytelności

Rodzaje:

• Forfaiting właściwy- nabywca wierzytelności przejmuje całe ryzyko płatności,

• Forfaiting niewłaściwy- nabywca obciąża sprzedającego różnego rodzaju kosztami związanymi z transakcją,

• Forfaiting pośredni- bank kupuje wierzytelności nie od eksportera, lecz od innej instytucji forfaitingowej,

• Forfaiting tajny- umowa zostaje zawarta bez wiedzy importera,

• Forfaiting poszerzony- instytucja kupująca wierzytelności świadczy dodatkowe usługi na rzecz eksportera.

Franczyza (ang. franchise) – system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami: franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami

Franczyzodawca to strona umowy udzielająca praw (i nakładająca obowiązki) franczyzy. Upoważnia biorcę do korzystania z pakietu franczyzowego. Franczyzodawca jest pojęciem analogicznym do kredytodawcy (od kredyt).

Franczyzobiorca to strona umowy uzyskująca prawa (i przyjmująca obowiązki) składające się na franczyzę, takie jak płacenie franczyzodawcy wynagrodzenia, udostępnianie do kontroli oraz prowadzenie działalności na własny rachunek i we własnym imieniu. Franczyzobiorca jest pojęciem analogicznym do kredytobiorcy (od kredyt).

Dotacja – nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo podmiotom na realizację ich zadań.Dotacja ma charakter uznaniowy. Jednostka ubiegająca się o nią musi najczęściej spełnić warunki wstępne, określone przez podmiot dysponujący środkami finansowymi. Stosowanie dotacji jest jednak sprzeczne z zasadą konkurencji (uprzywilejowaną pozycję uzyskuje przedsiębiorstwo dotowane przez państwo), może również nadmiernie obciążać budżet (dotacje są przyznawane kosztem innych wydatków budżetowych).

Obligacja-jest papierem wartościowym, którego emitent jest dłużnikiem obligatariusza (posiadacza obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do świadczenia polegającego na wykupie obligacji. Oznacza to, że emitent obligacji zaciąga dług u obligatariusza i zobowiązuje się spłacić ten dług

Funkcje obligacji:

-funkcja pożyczkowa - emitent uzyskuje kapitał, którym może rozporządzać

-funkcja lokalizacyjna - obligatoriusz inwestuje swoje wolne środki finansowe nabywając obligacje

-funkcja płatnicza - możliwość regulowania zobowiązań w drodze przeniesienia obligacji przez aktualnego jej właściciela na jego wierzyciela, przez co obligacja zastępuje środki płatnicze

-funkcja obiegowa - możliwość przenoszenia obligacji przez jej właściciela na inny podmiot

-funkcja gwarancyjna - określony stopień pewności, że zobowiązania emitenta wynikające z obligacji zostaną zrealizowane.

Rodzaje obligacji:

• ze względu na miejsce emisji

- krajowe - emitowane w kraju emitenta, nominowane w walucie krajowej i przeznaczone głównie dla krajowych nabywców

- zagraniczne - emitowane poza granicami państwa emitenta, wystawione w walucie obcej i przeznaczone dla wszystkich nabywców zagranicznych.

• z punktu widzenia emitenta

- skarbowe - emitowane przez rząd (w celu sfinansowania deficytu budżetowego)

- komunalne - emitowane przez władze lokalne lub przez przedsiębiorstwa działające w sektorze publicznym (szpitale, szkoły wyższe)

- przedsiębiorstw

• ze względu na sposób obliczania odsetek:

- stałym oprocentowaniu

- zmiennym oprocentowaniu

- indeksowane - (odsetki są powiększane o procent wynikający ze zmiany poziomu inflacji

- zerokuponowe - sprzedawane z dyskontem, czyli po cenie niższej od ceny nominalnej

Wycena obligacji to proces polegający na ustalaniu jej wartości, która w porównaniu z aktualną ceną waloru na rynku, pozwala inwestorowi podjąć decyzję, czy przy wymaganej przez niego stopie zwrotu warto ją zakupić.

Charakterystyki obligacji;

*wartość nominalna (Wn)

*termin wykupu

*oprocentowanie (i)

*terminy płacenia odsetek

Rodzaje obligacji

I. Kryterium emitent

obligacje skarbowe – emitentem jest Skarb Państwa,

obligacje komunalne (gminne) – emitentami są JST (gminy lub związki gmin),

obligacje przedsiębiorstw (korporacyjne).

II. Kryterium oprocentowanie

kuponowe

*o stałym oprocentowaniu,

*o zmiennym oprocentowaniu

*indeksowane

Zerokuponowe (dyskontowe

Obligacja o stałym oprocentowaniu - oprocentowanie przez cały okres jest stałe i znane

Obligacja o zmiennym oprocentowaniu oprocentowanie zmienia się w kolejnych okresach płacenia odsetek .Stopa (i) zależna od stopy odniesienia (stopy referencyjnej), którą może być: WIBOR - przeciętna stopa oprocentowania kredytów na rynku międzybankowym Stopa rentowności bonów skarbowych o długości do terminu wykupu zgodnej z częstotliwością płacenia odsetek.

Obligacja indeksowana- w zasadzie jest to obligacja o zmiennym oprocentowaniu oprocentowanie za dany okres zależy od charakterystyki makroekonomicznej (stopy inflacji), nie zaś od stopy notowanej na rynku finansowym

Obligacja zerokuponowa- Nie występuje oprocentowanie Sprzedawana jest poniżej wartości nominalnej tzw. „sprzedaż z dyskontem”

Obligacje w Polsce

Ustawa o obligacjach z 29 czerwca 1995 (z późniejszymi zmianami) – zgodnie z tą ustawą emitowane są obligacje gminne i korporacyjne

Rozporządzenia Ministra Finansów – zgodnie z nimi emitowane są obligacje skarbowe

W Polsce w ofercie publicznej występują przede wszystkim obligacje skarbowe.

Obligacje gminne i obligacje przedsiębiorstw, poza bardzo nielicznymi wyjątkami, występują jedynie jako emisje niepubliczne