Cewnik – delikatna rurka, którą można wprowadzać do organizmu (do pęcherza moczowego, żył, jelit, żołądka lub dróg żółciowych) celem utworzenia dostępu do wewnątrz i na zewnątrz. Szczególną odmianą cewnika jest dren i zgłębnik (sonda).

DRENY:

Dreny zapewniają komunikację pomiędzy wnętrzem organizmu a środowiskiem zewnętrznym.

Dren wymaga zamocowania i zabezpieczenia przy pomocy szwu, opatrunku lub przylepca.

Oprócz swoich celów mogą one stanowić również wrota zakażenia organizmu. Celem zapobiegania zakażeniom, niezbędne jest przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki.

Cele założenia drenażu:

• odprowadzanie patologicznej treści płynnej z ustroju

• wyrównanie ciśnienia (jamy opłucnej)

• odbarczenie gazów,

• płukanie jam ciała,

• ewakuowanie treści ropnej,

• podanie leków,

• karmienie chorego

Najczęściej używane dreny:

DREN REDONA

• Jest to dren połączony z butelką plastikową lub szklaną (wymieniany codziennie co 12 godzin lub w przypadku wypełnienia do połowy, a także wówczas kiedy nie ssie).

• Jest założony pod skórę, wzdłuż rany pooperacyjnej, z licznymi otworami na całej długości rany. Zamocowany poprzez przyszycie do powierzchni skóry.

• Działa na zasadzie wytwarzania próżni

DREN PENROS'A

• Jest on zbudowany z tworzywa sztucznego,

• Założony jest w obszarze rany, leży w jamie otrzewnej między narządami.

• Przymocowany poprzez przyszycie do skóry.

• Koniec tego drenu odprowadzony jest do worka lub w opatrunek.

CEWNIK Z TWORZYWA SZTUCZNEGO Z PROWADNICĄ DO DRENAŻU PRZEZSKÓRNEGO LUB IGŁA TYPU TROKAR

• Cewnik ten posiada różne rozmiary i długości.

• Jest wykorzystywany do wykonywania nakłucia jamy otrzewnej.

• Zamocowany poprzez przyszycie do skóry i/lub oklejony przylepcem.

• Koniec tego cewnika jest odprowadzony do naczynia zbiorczego z podziałką lub worka.

DREN KEHRA

• Jest wykonany z gumy kształcie litery T.

• Służy do drenowania przetok i dróg żółciowych.

• Zamocowany poprzez przyszycie do powierzchni skóry.

• Koniec odprowadzony jest do worka do zbiórki moczu, stomijnego lub innego naczynia zbiorczego

KRÓTKIE KANIULE TYPU „VENFLON”

• Wykonane z tworzywa sztucznego.

• Zaletami są: mała traumatyzacja naczynia, możliwość długotrwałego utrzymania go w świetle naczynia, bez konieczności unieruchomienia chorego.

• Umocowane przy pomocy przylepca lub błon półprzepuszczalnych.

• Umożliwia wykonywanie wlewów dożylnych, podawanie leków

Cewnikowanie pęcherza (kateteryzacja)- wskazania:

• retencja moczu (pooperacyjna, przerost gruczołu krokowego, zwężenie cewki moczowej),

• pozyskanie moczu pęcherzowego,

• nietrzymanie moczu,

• przygotowanie przed operacyjne,

• pomiar diurezy godzinowej,

• pomiar moczu zalegającego,

• różnicujące czynnościowe próby nerkowe,

• bilans płynów,

• przepłukiwanie,

• wlewki lecznicze

• W celach leczniczych cewnikowanie jest potrzebne w przypadku utrudnienia mikcji lub zatrzymania moczu.

Przeciwwskazania:

1. Urazowe uszkodzenie cewki moczowej - może się objawiać krwawieniem z cewki moczowej (najczęściej w przypadku urazu krocza, miednicy lub tępego urazu brzucha).

2. Krwiak okolicy krocza

Rodzaje cewników:

Cewniki produkuje się obecnie z różnych mas plastycznych, które nadają im odpowiednią elastyczność takich jak:

• masy poliuretanowe,

• lateks

• sylikon.

Cewniki sylikonowe lub pokrywane warstwą sylikonu służą do długotrwałego utrzymywania w pęcherzu nie powodują inkrustacji i odczynów uczuleniowych ( drogie!).

Coraz częściej obserwuje się odczyny uczuleniowe na lateks, nawet u dzieci najmłodszych.

• Produkowane obecnie cewniki służą do jednorazowego użytku.

• Rozmiar cewników (tab.) podaje się wg skali French (F), która określa obwód cewnika w milimetrach

• 1 F = 0,33 mm (np.: cewnik 9 F = 3 mm)

Najczęściej stosowane rodzaje cewników: a) Nelatona; b) Couvelaire'a; c) Tiemanna; d) Malecota; e) Pezzera; f) Foley'a

Cewnik Nelatona (rys. 1a.)

• z jednym bocznym otworem- prosto zakończony, jeden z najczęściej używanych

• Cewnik ten jest stosowany zarówno do jednorazowego cewnikowania, jak również może być utrzymywany przez okres kilku dni w pęcherzu, a wówczas należy go odpowiednio przymocować do skóry prącia lub sromu (u dziewczynek).

Cewnik Couvelaire'a (rys. 1b.)

• prosty z otworem bocznym i na końcu.

• Służy do odprowadzania moczu z pęcherza przez okres kilku dni w przypadkach krwawienia, które wymaga płukania pęcherza.

• Cewnik ten lepiej niż inne rodzaje umożliwia odpływ moczu.

Cewnik Tiemanna z zagiętą końcówką (rys. 1c.)

jest polecany przede wszystkim u chłopców, zwłaszcza z zastawką cewki tylnej, u których istnieje nie tylko zwężenie w obrębie zastawki, ale przerośnięta i uniesiona ku górze szyja pęcherza moczowego utrudnia wprowadzenie prostego cewnika do pęcherza.

Cewniki Malecota i Pezzera (rys. 1d. i 1e.)

służą głównie do zabezpieczenia prawidłowego odprowadzenia moczu u chorych po zabiegach operacyjnych.

Cewnik Foley'a (rys. 1f.)

• jest najwygodniejszym, samoutrzymującym się cewnikiem do długotrwałego drenowania pęcherza.

• Balonik umieszczony powyżej otworu zewnętrznego cewnika należy wypełnić jałowym płynem (najlepiej wodą do wstrzyknięć, a nie roztworem NaCl (sól może krystalizować uniemożliwiając usunięcie roztworu z balonika, a przez to wyciągnięcie cewnika z pęcherza), dzięki czemu utrzymuje się on w pęcherzu bez dodatkowego przymocowania plastrami.

• Najczęściej jest wykonywany z lateksu lub sylikonu, bądź pokrywany jest warstwą sylikonową.

Przygotowanie pacjenta:

• Okolicę ujścia zewnętrznego cewki moczowej należy umyć zgodnie z zasadami chirurgicznego przygotowania pola operacyjnego do zabiegu instrumentalnego. Do mycia używa się 0,5% wodnego roztworu chlorheksydyny, roztworu jodopowidonu lub innego odpowiedniego preparatu.

• Jeśli u pacjenta podejrzewa się zwężenie, w celu znieczulenia należy przed cewnikowaniem wprowadzić do cewki moczowej lidokainę w postaci 2% żelu (5 ml). U innych pacjentów preparat ten nakłada się bezpośrednio na koniec cewnika.

Wykonanie cewnikowania:

Wykonuje chirurg w jałowych rękawiczkach.

• Chory na wznak z rozchylonymi nogami

• Lewą ręką ujmuje się członek, zsuwając napletek z żołędzia prącia uwidaczniając ujście cewki

• Koniec cewnika nawilża się jałowym olejem parafinowym lub żelem ksylokainowym

• W chwili przedostawania się cewnika przez zwieracz cewki wyczuwa się opór, pokonujemy go popychaniem delikatnym cewnik

• Po wprowadzeniu do pęcherza z cewnika wypływa mocz.

INIEKCJA:

wprowadzenie roztworu (najczęściej leku) do tkanki za pomocą strzykawki z igłą.

Rodzaje:

• Iniekcje podskórne

• Iniekcje śródskórne

• Iniekcje domięśniowe

• Iniekcje dożylne

Iniekcje podskórne:

Wykonuje się:

- w ramię,

- brzuch,

- udo

- okolicę łopatki.

Maksymalnie można podać 2 ml roztworu.

Igłę wprowadza się pod kątem 45-90° we wcześniej utworzony wzgórek skórny.

• Najczęściej podawanymi lekami w iniekcji podskórnej są insuliny i heparyny drobnocząsteczkowe.

• Dość często zleca się pacjentom samodzielne wykonywanie iniekcji podskórnych po krótkim przeszkoleniu.

Iniekcje śródskórne :

• Wykonuje się w grzbietową część przedramienia.

• Maksymalnie można podać 0,1 ml roztworu.

• Igłę wprowadza się pod kątem 5-10°

• Iniekcje śródskórne stosuje się przy testach uczuleniowych lub próbie tuberkulinowej.

Iniekcje domięśniowe:

• Wykonuje się w duże mięśnie, dobrze ukrwione, słabo unerwione, najczęściej są to:

• - mięsień pośladkowy wielki,

• - mięsień czworogłowy uda,

• - mięsień trójgłowy ramienia.

• Można podać maksymalnie do 20 ml (2 razy po 10 ml ze zmianą miejsca wkłucia). Igłę wprowadza się pod kątem 90° po poprzednim naciągnięciu skóry. Przed podaniem leku należy wykonać próbę aspirowania, aby upewnić się, że koniec igły nie jest położony w świetle naczynia.

• Iniekcje domięśniowe są najczęściej wykonywanymi. Stosuje się je podczas podawania wielu leków.

• Postać leku: wodna, oleista, zawiesina. Stężenie: izotoniczne

Iniekcje dożylne:

• Iniekcje dożylne wykonuje się w większe żyły:

- najczęściej w okolicach zgięcia łokciowego,

- nadgarstka,

- grzbietowej części dłoni,

- czasami nakłuwa się żyły na grzbietowej części stopy.

• Nie ma maksymalnej ilości roztworu jaką możemy podać w iniekcji dożylnej. Igłę wprowadza się w światło żyły i wolno wprowadza się roztwór.

• Najczęściej do iniekcji dożylnej stosuje się wenflon, który zapewnia stały kontakt z żyłą i ułatwia podawanie leku.

Najczęstsze zagrożenia podczas wykonywania iniekcji:

• Wprowadzenie drobnoustrojów do organizmu, powodujące zakażenie miejscowe lub uogólnione.

• Wprowadzenie leku do krwioobiegu podczas iniekcji domięśniowej (zapobiega się poprzez aspirowanie).

• Wprowadzenie leku do tkanki tłuszczowej lub podskórnej przy wykonywaniu iniekcji domięśniowych (zapobiega się poprzez stosowanie dłuższych igieł).

• Wprowadzenie powietrza do krwi przy iniekcjach dożylnych, powodujące zator powietrzny.

• Uszkodzenie nerwu kulszowego podczas iniekcji domięśniowej w mięsień pośladkowy większy.

ZGŁĘBNIKOWANIE ŻOŁĄDKA

• Badanie polega na wprowadzeniu (przez usta lub nos) specjalnego zgłębnika i pobraniu soku żołądkowego (przez zassanie)

• Pobrany materiał można poddać analizie biochemicznej, cytologicznej (ocena jakościowa i ilościowa komórek) oraz bakteriologicznej.

• ZGŁĘBNIKOWANIE ŻOŁĄDKA- CZEMU SŁUŻY BADANIE?

Zgłębnikowanie żołądka służy przede wszystkim ocenie jego czynności wydzielniczej, która wyraża się między innymi produkcją kwasu solnego.

W badaniu określane są:

podstawowe wydzielanie kwasu solnego - BAO (z angielskiego Basal Acid Output),

maksymalne i ewentualnie szczytowe wydzielanie kwasu solnego - MAO i PAO (z angielskiego Maximal Acid Output i Peak Acid Output).

MAO i PAO ocenia się po wstrzyknięciu substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego.

ZGŁĘBNIKOWANIE ŻOŁĄDKA-WSKAZANIA:

• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy oporna na leczenie farmakologiczne.

• Ocena skuteczności chirurgicznego leczenia choroby wrzodowej, polegającego na przecięciu gałęzi nerwu błędnego unerwiającej żołądek.

• Diagnostyka zatruć drogą doustną (z wyjątkiem podejrzenia zatrucia środkami żrącymi) - z reguły badanie łączy się z płukaniem żołądka (w celu eliminacji substancji toksycznej).

ZGŁĘBNIKOWANIE ŻOŁĄDKA - BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Zwykle pacjent ma wykonane badanie gastroskopowe,, ewentualnie badanie radiologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego.

• SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
  Pacjent powinien być na czczo. Na 48 godzin przed badaniem nie powinien zażywać żadnych leków (w przypadkach wątpliwych decyduje lekarz prowadzący).
  Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym

• CZAS
  Badanie trwa zwykle do 2,5 godziny

OPIS BADANIA

• Pacjent do badania przyjmuje pozycję siedzącą. Badający znieczula gardło pacjenta środkiem znieczulającym w postaci aerozolu w celu zniesienia odruchu wymiotnego.

• Po kilku minutach badający wprowadza zgłębnik (zależnie od typu zgłębnika i warunków anatomicznych) przez usta albo przez nos do żołądka. Po opróżnieniu żołądka z zalegającej treści zbiera się sok żołądkowy produkowany w ciągu godziny (przez odessanie) - ta porcja służy do określenia BAO.

• Następnie, po wstrzyknięciu jednego z następujących preparatów:

1) histaminy lub histamolu (podskórnie),

2) pentagastryny (podskórnie lub domięśniowo),

3) insuliny (podskórnie albo dożylnie), zbiera się sok przez godzinę w czterech 15-minutowych porcjach - te porcje służą do określania MAO i PAO.

MAO oblicza się przez zsumowanie całkowitej ilości kwasu (objętość odessanego soku żołądkowego razy stężenie kwasu solnego) jaka została wydzielona w ciągu 1 godziny po wstrzyknięciu środka wydzielniczego. Wskaźnik ten wyraża się w mEq/godz.

PAO oblicza się przez zsumowanie ilości kwasów wydzielonych w ciągu dwóch 10 minutowych okresów i pomnożeniu wartości wyrażonej w mEq/godz przez 3, lub można wziąć pod uwagę okres 15 minutowy, ale uzyskaną z zsumowania wartość trzeba pomnożyć przez 2.