Misja Kocioła a Katolicka Nauka Spoeczna

Pojcie, e Koció powinien zacieni si do dziedziny religijnej - przepowiadanie, liturgia, diakonia. Szersza dziano Kocioa bya w krgach katolickich traktowana jako uprawianie polityki, e Koció narusza swoje kompetencje i autorytet. Biskupi zapytywali, czym jest polityka. Jan Pawe II w LE mówi, e polityka to roztropna troska o dobro wspólne i w tym sensie Koció musi t polityk uprawia.

W politologii - polityka to dziaanie zmierzajce do zdobycia i utrzymania wadzy w pastwie - w tym sensie Koció tej polityki uprawia nie powinien. Prymas Wyszyski doprowadzi do porozumienia, które nie byo respektowane przez adn ze stron. Do polityki wszyscy jestemy zobowiazani, ale odpowiedzialne zagospodarowanie sceny politycznej powinni wzi katolicy wieccy dziaajcy na wasn odpowiedzialno.

Misja Kocioa - to co wicej ni nauczanie w Kociele. To take nauczanie w i o spoeczestwie. Koció od Jana XXIII zwraca si do wszystkich ludzi dobrej woli - PT.

Vat. II 40 - w GetS akcentuje waciwe posannictwo, jakie Jezus Chrystus powierzy Kocioowi. Rozwizania problemów techniczno - rozwojowych. Misje Kocioa jednak, misja ewangelizacyjna nie wyklucza, ale zakada obecno Kocioa w wiecie. Nie moemy si godzi na obraz: Koció sprowadzony do zakrystii.

Celem misji Kocioa jest - RH - czowiek w caej prawdzie swego istnienia i bycia osobowego i zarazem wspólnotowego (spoecznego), ten czowiek jest pierwsz drog, po której winien kroczy Koció w wypenianiu swego posannictwa. Czowiek inspiruje Koció do rozcigania swego religijnego posannictwa po róne wieckie dziedziny, w którym ludzie rozwijaj swoj dziaalno, poszukujc ewentualnego rozwoju w oparciu na transcendencj - SRS. Czowiek swoj godnoci i powoaniem przerasta wszelkie instytucje spoeczne, chocia nie yje w izolacji. Kady czowiek jest waniejszy ni wszystkie urzdy. Rodzina te suy osobie, uniwersytet jest te pomocniczy, bo rozwija zainteresowanie. Pius XII - czowiek tkwi w porodku ludzkiego spoeczestwa, dlatego Koció nie moe by obojtny, w jakich warunkach czowiek yje. Koció: nie jest obojtne, czy czowiek jest poniany w godnoci, czy zagroony w realizacji powoania.

Argumenty zabierania gosu w sprawach spoecznych

1. Etyczna ocena wszystkich podstawowych dziedzin ycia spoecznego ,warunków ycia spoecznego.

2. Ustosunkowanie si do istniejcych bdnych doktryn, które przyczyniaj si do organizowania si spoecznoci w sposób poniajcy czowieka i naruszajcy jego podstawowe prawa.

Biorc to pod uwag Koció potpi skrajny liberalizm. Grzegorz XVI Mirari vos - 1832, Pius XI - potpi m. in. faszyzm woski encyklik Nam abiamo bizanio 1931 r. Napitnowa niemiecki socjalizm encyklik Mit brenende Sorge - Z gorc trosk - 1937 r i te w tym samym roku Divini Redemptoris - encyklik - potpi kolonializm. Jan Pawe II pitnuje doktryn sekularyzmu.

Prawo zabierania gosu w kwestii spoecznej. Pocztkowo prawo i obowizek dokonania takiej oceny . Leon XIII (RN 13) podejmuje zagadnienie, e mamy prawo do zabierania gosu w kwestii robotniczej. Pius XI - mamy prawo i obowizek w sprawie spoecznej i gospodarczej QA. Póniej papiee - Jan Pawe II traktuje udzia Kocioa w kwestii spoecznej jako istotn cz misji ewangelizacyjnej SRS 41. Jan Pawe II - nauczanie i upowszechnienie nauki spoecznej wchodz w zakres.

Jan Pawe II dodaje, i KNS stanowi cz ordzia chrzecijaskiego, to ukazuje jego bezporednie konsekwencje dla ycia spoecznego i czyni prac i walk o sprawiedliwo CA 5. Koció wypeniajc sw misj spoeczn w wiecie czyni to w ramach funkcji profetyczno - krytycznej. Sama krytyka nie jest celem Kocioa. Funkcja ta polega:

1. na etycznej ocenie sytuacji niesprawiedliwoci, ndzy, ucisku;

2. na wskazaniach dotyczcych budowania adu spoecznego, który suy kademu czowiekowi i caemu czowiekowi (antropologia - caa prawda). Pochodzi od Pawa VI - PP.

Znaczenie tej funkcji profetyczno - krytycznej bdzie wzrasta, bo wspóczesne problemy maj charakter moralny.

Nazwa przedmiotu - uwarunkowana geograficznie :

- w strefie jz. romaskiego - nauczanie spoeczne Kocioa;

- w strefie jz.niemieckiego - katolicka nauka spoeczna, nauk rozumie si jako nauczanie, katolickie zasady spoeczne ;

- w strefie jz. polskiego - katolickie nauczanie spoeczne w nawizaniu do QA.

Dyscyplina Socjalis. Katolica uyte pod nr 20 (UA) -Pius XI mówi, e powstaa nauka spoeczna. W literaturze przedmiotu do powszechnie si przyja. Chrzecijaska socjologia w poprzednim wieku (na KUL do lat 70 - tych) to nazwa uywana. Wykad KNS obejmuje rozwój historyczny kierunki filozoficzno - spoeczne, etyczne podstawy ycia spoecznego, gospodarczego, politycznego. Wszystkie te zagadnienia mieszcz si w zakresie Katolickiej Nauki Spoecznej.

KNS - jest tak stara jak chrzecijastwo. Jej pragnieniem jest odnowa czowieka i spoecznoci. W sensie wyodrbnienia jest dyscyplin mod - bo nauka katolicka jest zwarta, nierozerwalna, jeden jest twórca Jezus Chrystus, a NUK j gosi. W obrbie jednej nauki mona wyodrbni szereg innych dyscyplin. Stwierdzenie - kwestionowanie istnienie KNS - wtedy wskazuje si na Jana Pawa II, który wyraenie: nauka spoeczna i nauczanie spoeczne zamiennie uywa. Niestety nie zawsze dostrzega si, e Jan Pawe II wystpuje w dwóch rolach: naukowca i duszpasterza - naucza. Te role spoeczne - kady z nas wiele ich piastuje. Istnieje moliwo odrbnej dyscypliny naukowej - KNS moliwo systematyzacji tej dyscypliny o charakterze teoretyczno - praktycznym.

Ta dyscyplina opiera si na zasadach - rozwija , dopenia wraz z rozwojem rzeczywistoci. Wane jest rozrónienie midzy KNS a nauczaniem spoecznym, dopatruje si Strzeszewski w dwóch paszczyznach:

- podmiotowej

- metodologicznej

Podmiotem - uprawiajcym nauki s osoby prywatne, za przedmiotem - nauczanie Kocioa;

Metodologicznie - nauka stanowi usystematyzowany zbiór twierdze zasad, nauczanie - ma charakter duszpasterski.

Czy KNS jest nauk w sensie cisym? W KNS nauk pojmuje si szeroko jako zespó moliwie najlepiej uzasadnionych twierdze. Trzeba pamita, e w KNS uywa si tzw. lematy, czyli zdania , twierdzenia przyjte przez KNS, a uzasadnione na gruncie innej nauki np. pedagagiki, socjologii, ekonomiki (to si przyjmuje, nie docieka si). KNS - tworzy si, powstaje (prym - Niemcy przed laty, dzisiaj Wosi - tam szeroka refleksja jest rozwijana).

Definicja

Katolicka Nauka Spoeczna - definicja rzeczowa nastrcza trudnoci - w podrczniku brak definicji, zwizane to ze sposobem - punktem wyjcia.

My okrelenie przyjmujemy wypracowane za prof. Strzeszewskim i Piwowarskim To nauczanie spoeczne Kocioa i oparte na nim refleksje naukowe specjalistów oraz dziaaczy spoecznych. Ta definicja wskazuje na dwa nurty: NUK i oparte na nich refleksje. Te nurty si przenikaj. Encykliki: RN, QA byy przygotowywane przez zespoy naukowców, ci próbowali zinterpretowa - wspópraca midzy nurtem naukowym - oficjalnym i oddolnym - komentarze. Inni naukowcy inaczej bd komentowali .

KNS jest nauk teoretyczno - praktyczn oraz interdyscyplinarn. Norma praktyczna - by pozna rzeczywisto dla ukierunkowania dziaalnoci , ustala si zasady i ustala moliwo wskazania dziaa interdyscyplinarnych, tzn. e kady problem rozpatrywany jest z rónych punktów widzenia w oparciu o nastpujce paradygmaty: jak powinno by w wietle rozumu, Objawienia i nauczania Kocioa. Punkt wyjcia - koncepcja czowieka. Jak jest w rzeczywistoci ukazywanej przez róne wieckie nauki - wartoci spoeczne, koncepcja osoby.

Co naley czyni by t rzeczywisto oceni i zreformowa w duchu nauczania spoecznego Kocioa, mauka o zasadach refleksji.

KNS zawiera wic w sobie elementy treciowe:

1. treci objawione - dotycz koncepcji czowieka, jego powoania (doczesne i wieczne), jego relacje do Boga, innych ludzi i wspólnot, do których naley (antropologia).

2. treci filozoficzne - dotycz one koncepcji filozoficznej czowieka, jego podstawowych relacji do Boga; czowiek, ale z punktu widzenia rozumu (antropologia filozoficzna), kwestie - rzesza ludzka; szczegóowe - prawo naturalne, problem osoby ludzkiej,

3. treci empiryczne - wyniki bada nauk humanistycznych, socjologicznych, ekonomicznych, pedagogicznych, psychologicznych,

4. treci historyczne - pozwalajce zrozumie procesy spoeczne, gospodarcze danej epoki, by je waciwie oceni (korzysta z bada historyków).

Katolicka Nauka Spoeczna wedug Jana Pawa II

Papie w SRS (Solicitudo rei socialis 41) podkrela, e KNS nie jest trzeci drog midzy kapitalizmem a marksizmem. KNS powinna by obecna w kadym ustroju spoeczno - gospodarczo - politycznym po to, by go oceni z punktu godnoci, osoby i praw czowieka.

Koció nie jest powoany do tworzenia programów politycznych czy gospodarczych (czasami za czym si opowiada bardziej - np. wobec komunizmu, demokracji, ale nigdy ich nie tworzy, bo byoby to sprzeczne z powoaniem Kocioa.

KNS nie jest te agodniejsz alternatyw w rozwizywaniu kwestii spoecznej, podkrelajc to Jan Pawe II odnosi si do upowszechnionej w krajach trzeciego Swiata teologii wyzwolenia. Jan Pawe II pojecha - by gotowy do rozwizania.

Teologia wyzwolenia - twórcy: ksia, wyksztaceni w Europie (lata 60-70), widzieli Koció jako demokratyczny, przeszczepiono pogldy na grunt w Europie aciskiej. Twórcy teologii wyzwolenia odrzucaj KNS a opieraj si na marksizmie - „Czy z karabinem, aby sprawiedliwo spoeczn wprowadzi„ - ordzie, ale wprowadzona si: tu i teraz. Koció nie moe zgodzi si na zabijanie w imi sprawiedliwoci, Koció za ewolucyjnym rozwizaniem.

KNS nie jest ideologi w sensie zespou pogldów filozoficzno - spoecznych, czy spoeczno - gospodarczych w oparciu o które zmierza si do konkretnych rozwiza ustrojowych. Tak pojta ideologia wyraa interes klasowy: np. makrksistowska lub liberalna.

Jan Pawe II podkrela, e KNS jest „kategori niezalen„ - tzn. (SRS 47) jest dokadnym sformuowaniem wyników pogbionej refleksji nad zoon rzeczywistoci ludzkiej egzystencji w spoeczestwie i w kontekcie midzynarodowym przeprowadzonej w wietle wiary i tradycji kocielnej; SRS 41.

Majc na uwadze wiato objawienia Jan Pawe II staje na stanowisku, e nauka ta jest czci teologii, a zwaszcza teologii moralnej (teologii moralnej - szczególowej). W ten sposób w centrum KNS znajduje si ewangelia o czowieku o jego powoaniu doczesnym i wiecznym. W wietle tych okrele J.P.II uznaje si KNS jako nauk krytyczn -> której celem jest badanie, wyjanianie, analiza przedsiwzi gospodarczych, w szerokiej perspektywie doktryn i skali ogólnoludzkich. KNS obejmuje:

- nauczanie spoeczne Kocioa, papiey, synodów, soborów, biskupów;

- teoretyczn refleksj specjalistów i dziaaczy katolickich, którzy to nauczanie rozwijaj i stosuj w wszych rodowiskach spoecznych.

Podsumowanie:

J.P.II zwraca uwag na cechy i orientacje KNS.

1. Jest to nauka praktyczna, która zmierza do pokierowania postpowaniem spoecznym, walor pedagogiczny i wychowawczy;

2. Jest ono aspektem prorockiej funkcji Kocioa (ukazanie za i niesprawiedliwoci);

3. KNS - otworzy si na perspektyw globaln - i na form w skali globalnej;

4. Zaleca KNS opcj preferencyjn na rzecz ubogich - w tradycji Kocioa byo stawanie po stronie sabych.

1. Prawo: obowizek do zabrania gosu

RM 13 zabranie gosu w sprawie pracy rolniczej

Pa41

Jan Pawe II traktuje podzia Kocioa w sprawie spoeczestwa jako istotn cz misji ewangelizacyjnej (w rozumieniu prosi spoeczestwo). KNS stanowi cz ordzia chrzecijaskiego (CA 15). Koció wypenia swoj misj w wiecie, czyni to w ramach funkcki profetyczno - krytycznej , za samokrytyki nie ma w Kociele. Funkcja ta polega na etycznej ocenie niesprawiedliwoci , ndzy i ucisku ,z drugiej na wskazania budowania adu spoecznego sucego caemu i kademu czowiekowi.(PP 14 - Pawe VI). Wydaje si, e funkcja ta bdzie wzrasta, gdy ma przede wszystkim charakter moralny.

2. Nazwa

Jest uwarunkowana geograficznie

- j. romaskie - nauczanie spoeczne K.

- j. niemieckie - o katolickiej nauce spoecznej (rozumiane jako nauczanie)

- j. anglosaskie - katolickie zasady spoeczne

- w Polsce - KNS (Qa)

Zostao uyte przez Piusa XI w Qa 21 .Stwierdzi , e pod wpywem RM powstaa nowa dyscyplina. Wykad KNS : rozwój historyczny kierunku filozoficzno - spoecznego. Etyczne zasady ycia gospodarczego spoeczestwa mieszcz si w KNS. Jej deniem bya odmiana i ulepszenie ycia czowieka w wyodrbnieniu; jest to dyscyplina moda.

Mona spotka si z zaprzeczeniem, i istnieje taka odrbna dyscyplina powoujca si na Jana Pawa II, nie rozrónia nauczania a nauki. Jan Pawe II wystpuje w dwóch rolach: naukowca i duszpasterza. Istnieje moliwo systematyzacji. Ta dyscyplina opiera si na niezmiennych zasadach; to take rozwija i zmienia . Rozrónienie „KNS” a „nauczanie spoeczne” w dwóch paszczyznach - podmiotowej oraz metodologicznej. Podmiotem s osoby prywatne, za podmiotem nauczanie ludzi . Metodologiczna nauka stanowi usystematyzowany zbiór zasad, uwag, itd., a nauczanie ma charakter duszpasterski.

Czy jest nauk w sensie cisym? W KNS nauk pojmuje si szeroko, analogicznie pojcie .W KNS przyjmuje si tzw/ tematy czyli zadania, twierdzenia przyjte, a uzasadnione na gruncie innej dyscypliny naukowej (socjologia pedagogiczna).

Def. KNS:

KNS to nauczanie spoeczne Koscioa i oparte na nim refleksja naukowa specjalistów oraz dziaaczy spoecznych.

Wskazuje na 2 pary które, si uzupeniaj. Jest to nauka teoretyczno - praktyczn i interdyscyplinarn. (Poznanie dla pokierowania dziaaniem). Interdyscyplina - kady problem rozpatrywany jest z rónych punktów widzenia.

1. Jak powinna by w wietle rozumu - koncepcja osoby ludzkiej,

2. Jak jest w rzeczywistoci ukazywane przez róne wieckie nauki - koncepcja oraz wartoci,

3. Co naley czyni, by t rzeczywistoci oceni i zreformowa w duchu NSK na zasadach etyczno - spoecznych.

KNS zawiera wic:

- treci objawione dotyczce koncepcji czowieka, powoania jego relacji do Boga, ludzi, wspólnot, do których wchodzi;

- treci filozoficzne dotyczce koncepcji czowieka, podstawowych relacji czowieka do Boga, wiata, ludzi z punktu widzenia (znajomo natury ludzkiej, prawa naturalnego, postawy osoby ludzkiej);

- treci empiryczne wynikajce z nauk humanistycznych (socjologia, psychologia, ekonomia, itd).

- treci historyczne pozwalajce zrozumie procesy spoeczne danej epoki, by je waciwie oceni.

KNS wedug Jana Pawa II:

Papie w SRS 41 podkrela, e KNS nie jest trzeci drog pomidzy kapitalizmem a marksizmem i socjalizmem. Powinna by obecna w kadym ustroju spoeczno-politycznym, aby go oceni z punktu godnoci czowieka i jego praw. Koció nie jest powoany do politycznego wystpowania. KNS nie jest te agodniejsz alternatyw w rozwizywaniu kwestii spoecznych. Podkrelenie to odnosi si do teologii wyzwolenia z krajów trzeciego wiata.

Teologia wyzwolenia -> przeszczepiono pogldy teologiczne na grunt Ameryki aciskiej. Nauczanie Kocioa opowiada si za ewolucyjnym rozwizaniem sprawiedliwoci.

KNS nie jest ideologi -> zespó pogldów filozoficzno - spoecznych z oparcia których zmierza si do nauki rozwiza wstpnych. Tak pojta ideologia wyraa interes klasowy -> ideologia klasowa, ideologia liberalna.

Jan Pawe II podkrela, e KNS jest kategori niezalen tzn. jest dosownym sformuowaniem wyników pogbionej releksji nad zoon ...... .

Majc na uwadze wiato Objawienia Jan Pawe II staje na stanowisku, e nauka ta jest czci teologii, a zwaszcza teologii moralnej, w ten sposób w centrum KNS staje Ewangelia o czowieku, o jego powoaniu doczesnym i transcendentnym. W wietle tych okrele -> nauka krytyczna, której celem jest badanie, wyjanianie krytycznej analizie przedsiwzi.

Ogólnie rzecz biorc obejmuje nauczanie spoeczne Kocioa jak równie teoretyczna refleksja specjalistów katolickich, którzy stosuj j w rodowiskach.

Jan Pawe II zwraca uwag na kilka cech i orientacji:

- nauka praktyczna, która zmierza do pokierowania yciem czowieka;

- jest aspektem prorockim funkcji Kocioa (ukazuje zo i niesprawiedliwo);

- powinna otworzy si na perspektyw globaln;

- zaleca KNS opcje preferencyjn na rzecz ubogich.

Metoda

KNS - indukcja wykorzystuje metody teologii.

Trzeba odróni schemat dziaania w duchu katolickiej nauki spoecznej od schematu (paradygm.) uprawniona tej nauki. Schemat dziaania w duchu KNS obejmuje 3 fazy (etapy):

MM 226, (Jan XXIII): 1) widzie; 2) oceni; 3) dziaa;

Na ten schemat powouje si Pawe VI w licie z 1971 ( Nr 4 )

Widzie, dostrzega , bada aktualne problemy ( i im zapobiega ) przyczyny

Oceni integralnie t rzeczywisto w wietle róde nauki spoecznej Kocioa. Stanowi waciw domen NUK.

Dziaanie - nastawione na realizacj dokonanych wyborów.

Paradygmat wywierania

Punktem wyjcia jest zawsze integracja koncepcji czowieka.

W KNS dawno podkrelano i istnieje zaleno pomidzy koncepcj czowieka (antropol.)

a ycia spoecznego. O. von Breusmino - koncepcja czowieka inspiruje ycie spoeczestwa.

Na drugim etapie kadzie si nacisk na norm, czyli jak powinno by urzdzone ycie spoeczne (Pismo w. Tradycja, teologia moralna, prawo kanoniczne i KNS), czyli wyraenia zasad bdcych u podstaw. Na trzecim etapie s nauki wieckie , które proponuj zrozumienie , wskazanie, wyjanienie rzeczywistoci ziemskiej. Na czwartym etapie formuuje si aktualne dyrektywy, praktyczne wskazania, a wic wytyczne reformy: jak jest i jak winno by. Co zmieni, by rodowisko czowieka przeksztaci w rodowisko godne caego czowieka i kadego czowieka.

KNS jako nauka posiadajca interdyscyplinarny charakter posuguje si wieloma metodami opisu, analizy w zalenoci od bada, etapu bada.

W praktyce KNS koncentruje si na pierwszym etapie koncepcji czowieka i normach zasobów spoecznych, rzadziej na kryteriach ocen dotyczcych spoecznoci tu i teraz. Jest to zrozumiae ze wzgldu na globalizacj, na róne problemy wród innych narodów.

KNS traktuje spoeczne nauczanie Kocioa jako kryterium negatywne dla dokonania analiz i ocen w rzeczywistoci spoeczestwa, czyli takie, poza które wykroczy nie mona. KNS w wikszym stopniu koncentruje si na krytyce ocen, w odrónieniu do NSK, które naley do depozytu wiary i podlega dlatego Magisterium Kocioa. Katolicka refleksja spoeczna uprawiana przez duchownych i wieckich cieszy si swobod dziaania.

róda :

Najogólniej przujmuje si za 3 róda:

1. prawa naturalne

2. prawo objawione

3. nauki pozytywne

1. Ta cz lex eterna, która jest ugruntowana w rozumnej naturze ludzkiej. Prawo to obejmuje róne stopnie ogólnoci. Prawo naturalne wg. w. Tomasza z Akwinu:

- norma podstawowa (dobro naley czyni, za unika),

- zasady pierwsze dotyczce jednostki ludzkiej , rodzaju ludzkiego i ycia spoecznego (np. obowizek czci Boga, obowizek wychowania dzieci , obowizek czci rodziców, nie zabi- jaj, oraz wszystkie zasady spoeczne),

- normy bezporednie dedukowane bezporednio z zasad pierwszych bez przenikania rzeczywistoci (np. prawo do uywania dóbr materialnych),

- normy porednie dedukowane z zasad pierwszych, ale przy uwzgldnieniu warunków miejsca i czasu (np. prawo posiadania).

ródem poznania prawa naturalnego jest rozum ludzki. Prawo to jest zakodowane przez Stwórc w naturze ludzkiej . Stanowi obiektywn postaw dla moralnoci indywidualnej mimo koncepcji odrodzenia . W Europie i wiecie byo nie przydatne, wspóczenie budzi kontrowresj i wie si ona z pluralizmem woatopogldowym, poniewa nie wyjani si tego prawa bez religii.

Pozostaje niezbitym faktem, e natura ludzka stworzona przez Boga jest nosicielem obiektywnego porzdku moralnego, trudno byoby uzasadni takie wartoci, jak wolno, prawda, sprawiedliwo oraz zasady etyczno - spoeczne (dobra wspólnego, solidarnoci) bez odwoania si do prawa naturalnego. Podobnie jest z prawem czowieka. Deklaracje prawa czowieka odnosz si do czowieka i maj podstaw prawa naturalnego.

2. To prawo, które zawarte jest w Pimie w. i Tradycji . Jest to uzmysowienie prawa naturalnego. KNS stoi na stanowisku, i zasady prawa naturalnego i prawdy objawione w adnej mierze nie s przepisane, lecz maj - jak dwa równoprawne strumienie - dobre ródo w Bogu. Bóg stworzy czowieka oraz ukierunkowa go na porzdek doczesny i porzdek zbawienia poprzez wiato rozumu i wiary.

Trzeba podkreli, e pierwsze encykliki akcentuj prawo naturalne, za od Jana XXII, a szczególnie Jana Pawa II - prawo objawione.

3. Nauki pozytywne.

KNS czerpie z tych nauk dyscyplin. Daj one pozorn rzeczywisto lecz naley by ostronym, gdy mona gosi herezj. Mog nie pozwala na widzenie szersze. KNS traktuje twierdzenia tych nauk jako tematy, przyjmuje, lecz nie traktuje jako wasne.

róda wedug C. Strzeszewskiego

1. róda materialne

2. róda formalne

1. Pismo w., Tradycja, rozum ludzki . Czasami mówi si, e s to róda dalsze, podstawowe. Dlatego musz by uywane przez formalne róda.

2. Oficjalna nauka Kocioa: wyniki docieka,

a) orzeczenia soborów powszechnych i synodów ( SVII dok w GS syntezy KNS),

b) encykliki oraz inne wypowiedzi oraz orzeczenia Kongregacji Papieskich. Encykliki s to listy papieskie skierowane do Kocioa, a teraz do wszystkich wiernych.

Leon XIII RM 15.05.1891, Pius XI QA 15.05.1931, Jan XXIII MM 15.05.1961 PT 11.

11.04.1963, Pawe VI PP 26.03.1967, Jan Pawe II RH 04.03.1979, LE 14.09.1981, SRS

1987, CA 01.05.1991.

ENCYKLIKI jakiekolwiek obowizujce, maj poziom obowizywalnoci. Wikszo nauki zawartej w encyklikach naley do doktryny katolickiej. Pius XII w 1945 r. doktryn spoeczn Kocioa okreli jako obowizujc i stwierdzi,e nikt nie moe si od niej odsun bez powanego niebezpieczestwa dla wiary i porzdku moralnego (np. teologia wyzwolenia).

róda formalne w/g Strzeszewskiego

- Kodeks Prawa Kanonicznego

- Katechizm Kocioa Katolickiego

- Listy Pasterskie Biskupów i ich wypowiedzi

- Wyniki docieka naukowych uczonych katolickich.

Celem tego nauczania jest przygotowanie,wyjanienie i wskazanie zastosowanie w yciu praktycznym oficjalnej nauki Kocioa.Do powanych encyklik s komentarze.

Papiee korzystaj z bada caych zespoów.

Zasady komentowania encyklik spoecznych

Wskazania encyklik s b. ostrone a przez to b. ogólne,gdy encykliki skierowane s do caego wiata (konkretna rzeczywisto).

1. Ustali w tekscie niewtpliw myl Papiea.

2. Próbowa wyjani tekst w drodze analizy porównawczej z innymi wypowiedziami

papiea lub innych.

3.Wyjani tekst z punktu widzenia filozofii i teologii Katolickiej

4. Wyjani tekst z punktu widzenia aktyalnychstosunków spoeczno - gospodarcze.

5. Wykaza szczególne okolicznoci uzasadniajce ogoszenie encykliki.

6. Objani zwroty uyte w encyklice.

7. Analiza poszczególnych tekstów musi by nieustannie kontrolowana (zestawienie)

z caoksztatem encykliki.

8. Komentarz powinien wskaza szczegóowe i praktyczne wnioski encykliki.

Jak czyta encykliki

1. Trzeba zwraca uwag na to, co jeat nakazem, zakazem, zaleceniem, zacht.

2. Odkry sposób argumentacji.

3. Róna jest moc nakazu i zalecenie.

Ewolucja kwestii spoecznej

Gówne linie rozwojowe

1. Od kwestii klasowej do kwestii ogólnowiatowej, np. RN, QA dotyczy odnowienia ustroju spo. i dostosowania do ustroju spoecznego, MM - zasady wspóczesne, PP, LE - globalny wymiar, SRS - problemy nauki.

2. Od modeli do zasad spoecznych. Pierwsze encykliki ukierunkowano na modele, ustrój, porzdek QA - ustrój korporacyjny (wokó takiego modelu od MM - akcentowane s zasady etyczno - spoeczne, czyli naturalne, które musz by uwzgldnione w reformie (zasady dobra spoecznego, mioci,sprawiedliwoci itd.).

3. Od nauczania do wychowania i dziaania spoecznego. RN, MM 222, 225 - znajduje si ju postulat, aby KNS bya upowszechniana na wszystkich szczeblach nauczania katolickiego, aby upowszechni to nauczanie w rodkach przekazu, za 227- Jan XXIII- o wychowaniu mówi, by dziaa w duchu, jak Koció naucza.

4.Od katolików do ludzi dobrej woli (adresaci).

RN- czci bowiem przyrzeczenia, QA- rozszerzenie i take do wiernych katolików wiata. MM - oraz do caego duchowiestwa i wiernych, PT - do wyszej hierarchii i wiernych chrzecijaskich caego wiata oraz do wszystkich ludzi dobrej woli, Pawe VI PP na wszystkich ludzi dobrej woli. Jan Pawe II- LE, Dei. A.- tak samo szeroko nakrelony adresat. Misje Kocioa do caego wiata.

Cechy Charakterystyczne Nauczania Spoecznego Kocioa

1. Niezmienno.

2. Rozwojowo - to nie antytezy, sprzeczno jest pozorna.

W etyce spoecznej naley wyróni normy ogólne od norm szczegóowych:

- normy ogólne - s niezmienne, s wieczne.

- normy szczegóowe za s syntez norm ogólnych i historycznych warunków, ycia spoecznego i gospodarczego- s zmiany, musz si zmienia, poniewa moralno Katolicka jest rzeczywistoci yw.

Norma Katolicka - normuje i osdza zjawiska.

Norma Katolicka nie odrywa si od ycia i nie gubi si w abstrakcyjnoci.

Niezmienno wypywa z niezmiennoci zasad moralnych, opartych na niezmiennym prawie Boym, tj. podstawie.

Cecha niezmiennoci przejawia si take w tym, e Pius w QA - potwierdza w caoci wskazanie poprzedników z Leonem XIII na czele, podobnie i Pius nawizuje do paszczyzn nauki Papiey. JanXXIII nawizuje w MM do RN i QA - jest to cigo. Podobnie czyni Pawe VI i Jan Pawe II. Drugie rozumienie niezmiennoci - w sensie cigoci.

Rozwojowo

O rozwojowoci mona mówi w dwóch znaczeniach:

1. Dlatego, e przez gbsze poznanie zasad moralnych i wzajemne porównywanie przepisów prawa moralnego mona wyprowadzi wnioski,które dotychczas nie zostay dostrzeone a ich zastosowanie w yciu spoecznum .......... Istnieje podobiestwo do rozwoju dogmatów. Koció ogasza dogmaty - s one uroczystym stwierdzeniem prawd, które zawsze byy i nale do depozytu wiary. W nowym kontekstcie historycznym zostay dostrzeone i uroczycie wymienione. Podobnie Katolicka Etyka Spoeczna moe dochodzi do nowych sformuowa, które nie zmieniaj dotychczasowych zasad moralnych, ale je pogbiaj i wyjaniaj.

2. Polega na zmiennoci zastosowa niezmiennych norm moralnych do zmiennych stosunków spoecznych. Zmieniaj si potrzeby, równie sposób goszenia KNS musi si zmienia do potrzeb spoecznych, przykadem zmiany jest ewolucja KNS od charakteru doktrynalnego do duszpasterskiego. Konstytucja o Kociele w wiecie wspóczesnym ma dodatek duszpasterski.

Nauczanie Spoeczne Kocioa a Znaki Czasu

Artyku w periodyku - historia tej kategorii teologicznej, jak s znaki czasu w czasie Soboru Watykaskiego II tym pojciem ju operowano. Dogmatyczne pojcie o Kociele w kategoriach abstrakcyjnych lub mówi o Kociele tu i teraz, otwarcie Kocioa na wiat. Koció jest partnerem, by suy czowiekowi. Jan XXIII swoje encykliki spoeczne kieruje do wszystkich ludzi.

Kategoria znaków czasu zrobia karier (GetS 4), w innych dokumentach te si mówi.

Jan XXIII w PT - referuje, jakie wyzwania stoj przed Kocioem dzisiaj, kwestie podniesienia pozycji kobiety w spoeczestwie i inne pozycje do wiata. Jan XXIII ju wprowadza tre tej kategorii - znaków czasu do dokumentów.

Wilhelm Ketteler - próbowa zrozumie to, co si dzieje w spoeczestwie, próbowa wyj na przeciw winnimy czas w którym yjemy pozna i to poznanie winno nas poruszy i nakoni, aby dziaa w chrzecijaskim duchu.

Kard Vaul Haber (Monachium) jako program pracy biskupiej haso „Vox temporis - vox Dei” (gos czasu - gos Boga). Wydawnictwa zajmoway si t kategori znaków czasu -rozwijali j. W Polsce Sobór i Jan Pawe II wdraa w ycie.W GetS - byo kilka opcji; zwyciya ta opcja, bo nowa. Zakorzenienie Kocioa w wiat, co mówi Bóg, w to, czego dowiadcza wiat.

Optymizm modziey u Jana Pawa II to pewno nadziei, to wiosna Kocioa. Prawda o wcieleniu Kocioa - Jezus Chrystus obecny w wydarzeniach ludzkiego ycia. W opracowaniu Konstytucji GS zwyciyo to pojcie historyczne. Ta metoda indukcyjna (od szczegóu do ogóu) zbliona jest do nauk KNS - widzie, ocenia, dziaa. Jan XXIII w MM - chodzi o waciwe rozeznanie aktualnej sytuacji spoecznej. W teologii znaków czasu chodzi o co wicej ni o zwyke rozeznanie. W nowej metodzie dialogu ze wiatem przyjtej przez Sobór chodzi o to, e problemy, jakimi yje wiat, maj wpyw na formowanie nauki Kocioa nie w sensie, by Koció mia si dostosowa do oczekiwa wiata, lecz by powierzony przez Koció depozyt wiary móg uczestniczy w rozwijaniu problemów wiary.

W kategorii znaków czasu - nie chodzi o badania zewntrznych warunków ycia ludzi w konkretnych uwarunkowaniach wiata, ale o odczytanie tych uwarunkowa jako znaków, przez które objawia si gos przemawiajcego do czowieka Boga, bdcy wyzwaniem do teologicznej refleksji i odpowiedzialnoci chrzecijaskiej; patrzymy okiem wiary i pytamy, co przez te uwarunkowania chce nam Bóg powiedzie - do czego ma nas wezwa (Matka Teresa - wezwanie na rzecz pracy nad ubogimi) - czyli to widzenie co Bóg do mnie mówi.W liturgii eucharystii - te wezwanie w kategirii znaku czasu (V modlitwa Eucharystyczna).

Wyraenie znaki czasu - sigma tempora, pojawio si dopiero w czasie Soboru Watykaskiego II. Gaudium et spes 4. Koció zawsze ma obowizek bada znaki czasu i wyjania je w wietle ewangelii, by móg w sposób dostosowany odpowiedzie ludziom na ich pytania - sensu doczesnego i wiecznego oraz ich stosunku do siebie. Jak wynika z tej wypowiedzi - ojcom soboru chodzio o sytuacj czowieka w wiecie i realizacj jego yciowego powoania. Ostatecznym celem czowieka jest zbawienie, lecz cel ten osiga czowiek w warunkach ycia doczesnego, dlategonie jest obojtne, czy warunki te utrudniaj czy uatwiaj czowiekowi realizacj jego powoania.

Nie ulega wtpliwoci, e znaki czasów zwiazane s z kwesti spoeczn. Chocia wyranie mówi si o znakach czasów dopiero od Vat. II, to jednak Koció mia zawsze obowizek dostrzegania tych znaków, mia obowizek oceniania rzeczywistosci spoecznej w wietle ewangelii oraz znajdowa w nich impulsy do uksztatowania sprawiedliwego porzdku we wszechwiecie.

Przez znaki czasów rozumie si, zjawiska spoeczne, wystpujce w paszczynie lokalnej, regionalnej czy ogólnowiatowej, które Koció ocenia w wietle ewangelii oraz podaje dyrektywy (zachty) dla dziaania katolików i ludzi dobrej woli.

Znaki czasu zwykle utosamia si z problemami sprawiedliwoci spoecznej, ta za jest trudna do zdefiniowania. Jest ona zwizana nie tylko ze zmieniajcymi si warunkami miejsca i czasu, ale take z rónymi opcjami i deniami ludzi, którzy artykuuj nurtujce ich problemy oraz z systemami spoecznymi, które utrudniaj lub uatwiaj mylenie i dziaanie w tym zakresie.

Sprawiedliwo spoeczna nie definiuje si statycznie, lecz dynamicznie, czyli to, co jest tu i teraz. W innym miejscu bdzie to sprawiedliwo spoeczna inna. Zgodnie z ewangeli Koció opowiada si za ewolucj, nie za rewolucj. Bezporednio Koció opowiada si za przemian ludzi, a dopiero potem struktur spoecznych, w których yj. Koció opowiada si za mioci spoeczn, ale i za sprawiedliwoci. Zasada sprawiedliwoci - Leon XIII - miosierdzie jako rozwizanie problemów spoecznych wystarcza (w okresie redniowiecza tak, ale w XX w. to byo za mao).

Nauczanie Kocioa w sprawach spoecznych koncentrowao si na wyzwoleniu i uwaszczeniu proletariatu, powstaego na warunkach dzikiego liberalizmu. Proletariat nie by zorganizowany, nie mia zwizków, a spotkania w grupach byo zakazane - dla pracodawcy to niewygodne, std zakazywano.

Proletariat - ac. proles - to, co mia na wasno - to jego dzieci.

Leon XIII 15 V 1891r. - w sprawie obrony rodziny - obrona w sprawie wasnoci prywatnej przeciwko ideom marksistowskim. Jednoczenie papie domaga si reformy panujcego ustroju kapitalistycznego, opartego na zasadach wolnej konkurencji, nieograniczonego zysku. Na reformy winny wpyn: Koció, pastwo i sami robotnicy. Kada z tych grup w ramach konsekwencji, Koció - bo wychowuje do ideau i dziaa na rzecz pomocy tym, którzy jej potrzebuj (Caritas), pastwo - musi zapewni cay system prawny, w ramach którego bdzie ograniczony wyzysk (pastwo ma pomaga obywatelom - a sami robotnicy musz si zorganizowa, by broni).

W miar upywu czasu kumulacja kapitau doprowadzia do panowania kapitalistów nad spoeczestwem. Dostrzegajc to Pius XI ogosi encyklik 1931r. QA, w której w oparciu zasady pomocniczoci domaga zwycienia podziaów do zbudowania porzdku. Korporacjonizm i porzdek stanowiony zawodowy. Ten porzdek to by pewien model, niestety nie zostao to dobrze przyjte. W spoeczestwie powinien istnie pluralizm spoecznoci -wiele i rónorodne (tak jak talenty i potrzeby).

Komentatorzy encykliki QA pooyli nacisk na porzdek stanowo - zawodowy. Nie odbiera tego, co wspólnota jest w stanie sama zrobi: zasada pomocniczoci.

(summa spoeczna - III tomy nauczania spoecznego).

Pius XII wprawdzie nie napisa encykliki spoecznej, ale wyrazi wiele myli, które potem w póniejszych encyklikach spoecznych znalazy wyraz m.in. pojcie personalistyczne i wspólnotowe, szczególnie w nauce o pastwie, oraz zapocztkowa przejcie kwestii od wewntrzkrajowej do ogólnowiatowej. Wyrazem tego perspektywicznego mylenia byy encykliki - MM, Pius XII da podstaw (opracowa w szczegóach), w których problemy krajowe, take te wiatowe, np: dysproporcje rozwoju, prawa czowieka, potrzeba pewnej wadzy wiatowej dla dobra caej ludzkoci.

Jan XXIII akcent pooy na prawa czowieka - czowiek jest podmiotem pierwotnym spoecznoci, w której yje naród jest to byt selekcyjny, a czowiek jest osob ludzk - tworzy podmioty, ale podmioty wtórne. Rodzina jest zakorzeniona w narodzie - potrzebne s instytucje, które wytworzyo pastwo.

Syntezy nauczania spoecznego Kocioa Gaudium et spes pooono nacisk na kultur i cywilizacj. Pawe VI - skoncentrowa si na integracji rozwoju - PP Jan Pawe II, doceniajc kwesti spoeczn w ramach kraju ustosunkowa si si do problemów spoecznych w wiecie (perspektywa globalna). W LE opowiedzia si za pierwszestwem pracy nad kapitaem - inaczej, e praca jest waniejsza od kapitau. W encykjice SRS 1987- konieczno solidarnego rozwoju ludzkoci „solidarno jest nowym imieniem pokoju”. Tj. czas solidarnoci w Polsce. W enncyklice 1991 CA Jan Pawe II dokona syntezy nauczania spoecznego Kocioa i zaj stanowisko, wobec rozkadajcego si systemu komunistycznego, e kade spoeczestwo wydobywajce si z tego systemu powinno szuka wasnej drogi rozwoju (wolno trzeba zagospodarowa).

Jak wida, nauczanie spoeczne Kocioa stanowi odpowied na znaki czasu, czyli biece problemy sprawiedliwoci spoecznej. Charakterystyczne jest to, e nauczanie to, przez stulecia ulego intensyfikacji, to si tumaczy nie tylko intensyfikacj tempa przemian spoecznych, ale i wiksz ni dawniej moliwoci Kocioa na zmiany czasu.

Podstawy Koncepcji-Antropologii

Filozoficzne i etyczne (Czowiek w centrum nauczania spoecznego Kocioa)

Nauczanie spoeczne Kocioa od RN akcentuje miejsce i ycie czowieka w rónych dziedzinach. Mówic o reformach - zawsze NSK odnosi si te reformy do konkretu. czowieka - Czowiek w rodzinie, Czowiek w narodzie, Czowiek w pastwie, w spoecznoci midzynarodowej, zawsze przez pryzmat. Oznacza to, e czowiek jest najwysz wartoci ycia spoecznego. Czowiek znajduje si w centrum tego ycia. T centraln rol w yciu czowieka podkrela Jan Pawe II. CA (11, 54).

Z wypowiedzi NSK, e czowiek jest punktem wyjcia, dojcia wszelkich instytucji spoecznych.

1. Pius XII - czowiek jest pocztkiem i celem ludzkoci, spoeczestwa.

2. Jan XXIII MM (219) - konieczn, podstawow, przyczyn i celem wszystkich instytucji spoecznych s poszczególni ludzie.

3. Konstytucja Gaudium et spes (25) - osoba ludzka jest i powinna by zasad, podmiotem i celem wszystkich instytucji spoecznych.

Nie jest obojtne dla doktryn spoecznych (na ich bazie urzdza si ycie spoeczne), jak maj wizj czowieka. W naszej spoecznoci wyraa si uwag na fakt powizania tej wizji z koncepcj spolecznego-antropologia. O. Von Nell-Breuning-mówi tak: od wizji czowieka zaley koncepcja porzdku spolecznego i odwrotnie. Kada koncepcja porzdku spoecznego zawiera okrelon wizj czowieka..

W historii myli spoecznej i praktyce myli znane s dwie wizje czowieka:

1. wizja liberalna

2. wizja marksistowska

Wizja liberalna - jego przedstawiciele przyjmuj, e czlowiek jest bytem samowystarczalnym, samolubnym i wolnym od wszelkich powiza spoecznych - nie potrzebuje on ycia spoecznego. Jeli zawiera umow spoeczn, to tylko dla zabezpieczenia wasnych korzyci. Wadza jest w tym jedynym gwarantem porzdku spoecznego.

Ta wizja znalaza wymiar w dziedzinie gospodarczej-prawo nieograniczania zysku ekonomicznego i nieograniczonej wolnoci gospodarczej. Egoizm dzikiego kapitalizmu doprowadzi do odrzucenia etyki w yciu gospodarczym i do negowania dobra wspólnego pastwa

Weigel : „Odwaga bycia katolikiem” wydanie M. Kraków.

N.S. od pocztku domagao si liberalizmu - reformy tego systemu.

Marksizm- stan na stanowisku, e czlowiek jest czci caoci, jest waniejsza od czci.

Marksizm odrzuci religi opierajc si na ateistycznej wizji czowieka.W zaoeniu kolektywu powinien sprawowa wadz polityczn, a ten kolektyw tworzya partia. Zosta zdegradowany do roli narzdzia, inaczej: zosta uprzedmiotowiony (reizacja). Znalazo to szczególne odbicie w gospodarce o wasnoci pastwowej. NSK przeciwstawiao si marksistowskiemu socjalizmowi jeszcze w okresie goszenia tej idei, a zwaszcza w czasie realizacji.

RN-1891r. Divini redemptoris

Rerum Nowarum-lekarstwo okazao si groniejsze od choroby.

Lekarstwo - socjalizm

Choroba - pierwotny kapitalizm.

W trakcie realizacji jest encyklika Diwini Redemptoris-1931r.

Koció przestrzega przed konsekwencjami ateistycznych wizji czowieka. Jan XXIII w MM - 215 pisa-czowiek odczany od Boga staje si straszny dla siebie i drugich, wszelkie bowiem wspóycie midzy ludmi wymaga koniecznie, by czowiek mia wiadomo i waciwy stosunek do Boga.

róda wszelkiej prawdy, sprawiedliwoci i mioci. Podejmuje to nauczanie J.P.II., a zwaszczaw czasie konfliktu na Bakanach. Nauczanie Spoeczne Kocioa bronio take wasnoci prywatnej jako fundamentu wolnoci i domagao si likwidacji systemu jakim by marksizm. Obydwa wymienione systemy oparte s na ustaleniach i bdnych koncepcjach czowieka. Wspóczenie dokonuje si upadek. Natomiast w kapitalimie zauwalna jest ewolucja w kierunku-od skrajnego liberalizmu, do kapitalizmu z ludzk twarz.Niekiedy w kapitalimie w dalszym cigu budzi wtpliwoci koncepcja czowieka, która sprzyja upowszechniejc si w spoeczestwach wysoko rozwinitych materializmu klasycznego, oraz konstytycyjnego. Nauczanie Spoeczne Kocioa gosi integraln koncepcj czowieka, która ogarnia wszystkie wymiary jego istnienia, i która wymiary materialne i instyktowne podporzdkowuje wewntrznym i duchowym (uporzdkowaniem). Wymiar materialny zwizany z zcienieniem wizji czowieka do tego wiata charakteryzuje kapitalizm i marksistowski pluralizm.

Uwzgldnienie wymiaru Boego w wizji czowieka stanowi jeden z podstawowych postulatów w nauczaniu Kocioa. Jedynie pena wizja czowieka znajdujca si u podstaw systemów spoecznopolitycznych i gospodarczych daje gwarancj dla poszanowania godnoci ludzkiej praw czowieka, wolnoci i sprawiedliwoci spoecznej.

Kim jest czowiek?

Osoba ludzka w wymiarze jednostkowym. Antropologia chrzecijaska daje calociow koncepcj czowieka, bowiem zajmuje si czowiekiem z punktu widzenia zarówno folozofii, jak i teologii.Wjej ujciu rozrónia si pomidzy tym co czowiekowi jest dane, a tym co jest zadane. W pierwszym sspekcie -co dane-rozpatruje si jako byt jednostkowy.

W drugim aspekcie-co zadane-rozpatruje si czowieka jako byt spoeczny. Jest to rozrónienie przyjte dla zrozumienia chrzecijaskiej nauki o czowieku. Bowiem rozumiemy, e to co jest nam dane i zadane mieci si w konkretnej jednostce, w konkretnym czowieku. W kadym czowieku s to dwie. Osoba ludzka w kontekscie co jest dane. Osoba ludzka jest „dana” tzn. przychodzi na wiat z pewnym wyposaeniem swojej natury.

Definicja Boecjusza - która gosi, e osoba ludzka jest jednostkow substancj natury rozumnej.Oznacza to, e osoba ludzka jest bytem jednostkowym i niepowtarzalnym, identyfikujcy

si z sob, odddzielonym od innych. Jakkolwiek posiada on dwie podstawowe warstwy bytu:

-cielesn-witaln-niewidoczn

-duchowo-intelektualn.

To jednak jest bytem w sobie, tworzcym realn cao, zoon z ciaa i duszy. Osoba ludzka jest wyposaona w samowiadomo i wladz dysponowania sob. Jest podmiotem wlasnego mylenia i dziaania. Wyraa si w tym wasne ja, którego nikt nie moe posi, sle musi by moje. Osoba ludzka jest celem w sobie i dla siebie. Nigdy nie moe by traktowana jako rodek do celu, ani przez Koció, ani przez pastwo, ani przez inn instytucj.

Osoba ludzka posiada rozum i woln wol, co zawiera si w jej duchowej naturze. Dziki rozumowi i wolnej woli, osobaludzka jest zdolna do poznania prawdy, a do prawdy absolutnej

wczne, take jest zdolna do wyboru dobra, a do dobra najwyszego wcznie.Daje jej to mono samookrelenia kierunku drogi yciowej,wyboru celu swojego ycia, odkrycia sensu ycia-mojego.

Artur uc-wybitny przedstawiciel KNS-zauwaa, i osobowa wolno jest centraln spraw KNS, ale chodzi tutaj o wolno, która podlega prawu naturalnemu, oraz nadnaturalnemu prawu moralnemu. Wolno nie jest samawol, gdy poznanie i wybór zwizane s z odpowiedzialnoci moraln. Na tej podstawie czowiek przeywa, dowiadcza tego tego „powinienie„ albo „nie powinienie„ co co czyni, albo czego zaniecha. Osoba Ludzka poznaje, i jest odpowiedzialna, dlatego, e jest wona. Nie podwaa wolnoci osoby ludzkiej ani prawo moralne obiektywne np. dekalog, porzdek stworzony przez Boga, ani te nie podwaa ludzkiej godnoci sumienie czyli norma subiektywna. Z tego wynika, e czowiek w wymiarzejednostkowym odznacza si wysok godnoci, dziki niej znajduje si na szczycie hierarchi wszystkich bytów ziemskich.

w. Tomasz mówi, e czlowiek jest najdoskonalszy w naturze, w wiecie przyrody. Pius XII dodawa, e czowiek jest koron wszelkiego stworzenia. niezalenie od tego, jakie ma wyposaenie, kim jest.

Godno osoby ludzkiej ukazywana jest w KNS w dwóch paszczyznach:

-przyrodzonej

-nadprzyrodzonej.

W paszczynie przyrodzonej chodzi o stworzenie czowieka na obraz i podobiestwo Boga-rozumno, dobro, otwarcie na wolno. Kady czowiek jest prawdziwymobrazem Boga. Jeszcze bardziej godno osoby ludzkiej ujawnia si w .......... . Jak uczy nas teologia czowiek zosta podniesiony do godnoci synostwa Boego i przeznaczony do uczestnictwa w yciu samego Boga. Czowiek jest te celem Bozego objawienia, odkupienia i caej zbawczej dziaalnoci Jezusa. Jest wreszcie czowiek celem dziaalnoci Kocioa Chrystusowego.

Wysoka i szczególna wolno osoby ludzkiej decyduje o podstawowej równoci wszystkich ludzi, co jednak nie oznacza, i ludzie nie róni si cechami drugorzdnymi. Róni si takimi cechami jak, uzdolnienie, zamoowania, pracowito itp. nie dotykajc cech drogorzdnych takich jak: pe, kolor oczu, wzrost. Co wicej, dziki tej godnoci, osoba ludzkaposiada niezaprzeczalne prawo wrodzone, a nie nabyte, które nie mog by naruszone przez nikogo, przez adn instytucj. Szczególna godno czowieka przyrodzona i nadprzyrodzona sprawia, e nie moe on by traktowany jako narzdzie, rzecz, rodek, w rónych strukturach spoecznych.

Podkrelajc wysok godno czowieka, Koció zawsze gosi prawd o tym, kim jest czowiek. J.P.II. (55)-Take dzi w wigili 3-go tysiclecia-Koció pozostaje znakiem i zabezpieczeniem transcendentalnego charakteru osoby ludzkiej, w którym stara si by zawsze, od pocztku swego istnienia.

Osoba jako zadana - arystotelesowsko - tomistyczne pochodzenie twierdzenia, e czowiek z natury jest istot spoeczn, tzn. e czowiek, aczkolwiek w a spekcie istnienia: jest bytem wykoczonym, samodzielnym, doskonaym, to jednak w aspekcie dziaania: jest z natury dynamiczny, zdolny do rozwoju i doskonalenia si, stawania si penowartociow osobowoci.

Dziaanie, które jest nierozdzielnie zwizane z natur powinno przebiega po lini rozwojowej, wyznaczonej przez natur ludzk, a ostatecznie przez Stwórc tej natury. (Bóg przebacza zawsze, czowiek - czasami, a nauka nigdy)

Wg. ks. Olejnika dziaanie winno przebiega po linii wyznaczonej przez moliwoci naturalne (dziaanie wychowawcze - czasami rodzice w swoich dzieciach realizuj swoje plany, a nie pozwalaj im odkry tego, co w nich doskonae). W przeciwnym razie czowiek nie moe w peni realizowa swojej osobowoci, tych talentów, które w nim tkwi. Oznacza, e caa natura ludzka fizyczna i duchowa jest potencjalna, a wic wyposaona w zdolnoci i potrzeby, których zaspokojenie warunkuje wznoszenie si na wyszy poziom kultury.

Filozofowie podkrelaj, e wszelki byt udoskonala si w dziaaniu (tylko ten si nie myli, kto nie dziaa - bo ju nie dziaa).

Zdolnoci i potrzeby tak w warstwie cielesno - witalnej, jak i w warstwie duchowo -intelektualnej wymagaj cigej realizacji (czowiek dojrzewa do koca ycia: dowiadcza staroci, sytyucja mierci - jest to najwysze dowiadczenie ludzkie). Czasami jednak zamiast rozwija wiadomie ycie godne czowieka, wielu doprowadza si do sytuacji, gdzie nie jest moliwy peny rozwój czowieka. Czlowiek jest istot spoeczn; oznacza to otwarcie si i ukierunkowanie na drugiego czowieka oraz na otoczenie - wiat zewntrzny, w którym czowiek spotyka wiat wartoci i gdy si na ten wiat otworzy, uaktywni si na ten wiat stajc si penowartociow osobowoci.

Zamknicie w sobie i separacja od innych grozi czowiekowi degeneracj, gdy jest on (czowiek) jednoczenie bytem w sobie i poza sob. Czowiek z natury jest przeznaczony do ycia we wspólnocie - wspólnotowo to jego istotna cecha. Podkrela si zwykle, e czowiek jest zwierzciem rozumnym. S to dwie istotne cechy, które w tej teorii (arystotolesowsko - tomostycznej) si definiuje.

Czowiek w aspekcie dziaania jest bytem dynamicznym, wyposaonym w zdolnoci i potrzeby oraz charakterystyk innych ludzi. Wynika z tego, e Bóg przez natur uwarunkowa czowieka do ycia spoecznego. Bez tego ycia nie mógby czowiek ani zaistnie, ani rozwin si (bez opieki matki, ojca). Nie mógby zrealizowa swoich celów i zada yciowych, nie mógby osign szczcia do-czesnego i wiecznego.

Ten realistyczny pogld na czowieka by podwaany przez róne kierunki filozoficzne m.in. przez indywiualizacj, który stanowi podstaw liberalizmu ekonomicznego. Dawniejsi liberaowie - klasycy twierdzili, e czowiek jest samowystarczalny, nie potrzebuje uczestnictwa w yciu w spoecznym, nie ma potrzeby komunikowania si z innymi. Znacznie wczeniej mówiono, e ten kto nie komunikuje si z innymi jest albo zwierzciem, albo Bogiem i nadczowiekiem. Zwierz yje stadnie nie spoecznie, bo nie ma wiadomoci dobra wspólnego. Nadczowiek jest abstrakcj, która nie istnieje w rzeczywistoci. Konkretny czowiek musi y spoecznie (najwysza kara - to doywocie wizienie - odseparowanie). Bez udziau w yciu spoecznym nie byo by wiata ludzkiego.

Cele yciowe czowieka zarysowane s w naturze ludzkiej. traktowa jako idea yciowy, osigbicie go lub zblienie si do niego przynosi czowiekowi szczcie, które jest najpewniejszym ludzkiej natury. Dotyczy to ludzi, którzy zamykaj ci w wiecie tylko z tej strony, ycie zgodne z natur i osignicie szczliwoci.

Obok tego celu - ideau yciowego s inne ukierunkowania na wiat z szerszej strony. Koció zwraca uwag na najgbszy idae, i cel ostateczny czowieka. Czowiek oprócz natury otrzymuje te ask, by y w Bogu i z Nim. Pomidzy ideaem naturalnym a religijnym nie ma sprzecznoci. Chrzecijanin przez realizacj obiektywnego prawa naturalnego osiga doskonao naturaln, która jest wkomponowana w wysze doskonaoci ukazywane orzez Boe Objawienie. Chrzecijanin powinien by w peni czowiekiem i by religijnym (otwartym na ask).

Nauczanie spoeczne Kocioa widzi takiego czowieka w porodku ludzkiego spoeczestwa - tzn.yjcego w spoecznociach uwarunkowaniach i otwartego na Transcendencj. Spoeczestwa,pastwo i ich organizacje nie mog utrudnia czowiekowi realizacji celów - celu najbliszego i ostatecznego-maj obowizek stworzenia warunków sprzyjajcych realizacji tych celów.

Podsumowujc - cel najbliszy to realizacja osobowoci w oparciu o rozum i prawo naturalne (pene), cel ostateczny-osignicie zbawienia. Midzy tymi celami nie ma sprzecznoci. Realizujc cele blisze czowieka zblia si do celu ostatecznego. Realizujc cele doczesne, trzeba by otwartym na transcendencj.

Geneza i istota ycia spoecznego

- zawiera si w spoecznej naturze czowieka

- dziki dynamice czowiek dy do spoecznoci, jest potencjalny, dynamiczny, zdolny do rozwoju, realizuje wasne cele i ideay, przez natur ukierunkowany (skazany) na innych, wzajemne komunikowanie si:

- dla twworzenia wartoci, które mona wspólnie zrealizowa.

Rodzi si konieczno samoprzekraczania i wyjcia poza siebie (J. Meisner) oraz nawizanie cznoci z innymi ludmi,którzy znajduj si w podobnej sytuacji dla tworzenia wartoci wspólnych, które warunkuj rozwój i trwanie czowieka. Wartoci wspólne urzeczywistniane s w sposób zrónicowany w zalenoci od dziedziny ycia spoecznego: wartoci spoecznej, gospodarczej, politycznej, kulturalnej. Niezalenie od ich rodzajów (z której paszczyzny ycia spoecznego) kada wspólna warto ma charakter osobowy tzn, e jest zorientowana i ukierunkowana na uczestników ycia spoecznego.

Inaczej mówic warto wspólna nie istnieje sama w sobie, lecz w osobie i ostatecznie ma suy caemu czowiekowi i kademu czlowiekowi (Pawe VI Populorum progresjo). Co wicej - wymierzone przez ludzi wartoci maj podstawy znaczce dla pluralizmu spoecznego: ile odrbnych wartoci wspólnych, tyle odrbnych spoecznoci. Czowiek nigdy nie moe by traktowany jako rodek (narzdzie) do realizacji konkretnych wartoci wspólnych, bo to osoba jest ich twórc i celem oststecznym. Po to czowiek tworzy wraz z innymi wartoci wspólne, aby dziki nim rozwija si i doskonali.

Geneza ycia spoecznego wskazuje na jej suebny i pomocniczy charakter. w. Tomasz - czowiek jest istot spoeczn dlatego, e potrzebuje pomocy, nie odwrotnie: czowiek dlatego potrzebuje pomocy, bo jest istot spoeczn.

Konieczno wzajemnych uzupeniejcych si ludzi zawarta jest w ich spoecznej naturze ponadto wskazuje na cel i istot (sens) ycia spoecznego. Istot tego ycia (spoecznego) polega na „dawaniu i braniu”. Pius XII mówi: „Czowiek rozwija swoj elastyczno w dawaniu i braniu i przez swoj wspóprac z innymi ludmi tworzy wartoci i osiga rezultaty, któruch sam nie byby w stanie osign. (Pius XII 1956r.). Dawanie, o krórym mówi Papie, oznacza wkad czowieka w ycie spoeczne (np. dziecka w rodzinie, pracownika w przedsibiorstwie, katolika w Kociele). Bez tego wkadu nie byo by wartoci wspólnych, a w konsekwencji utrudniony byby rozwój.

Z kolei branie oznacza korzystanie z wypracowanego dobra wspólnego, co warunkuje rozwój czowieka tu i teraz. Bedem jest wmawianie ludziom, eby podejmowali si wyrzecze na rzecz przyszych pokole. Nauczanie spoeczne Kocioa stoi na stanowisku, e ludzie pracuj dla siebie, jednake nie szkodzc przyszym pokoleniom (ekologia). Dawanie i branie dokonuje si w spoecznej kooperacji i polega na midzosobowym komunikowaniu wartoci wspólnych, tak paszczynie ukadu w ycie spoeczne jak i w paszczynie korzystania z tego ycia.

Obydwie te tendencje i paszczyany wzajemnie si uzupeniaj. Stanowi one - dwie strony tej samej rzeczywistoci spoecznej. Wyznaczaj i ksztatuj poprawny (personalistyczny) ad spoeczny, który ma dwa krace: dobra osoby i dobro wspólne. Jednake przy ostatecznym ukierunkowaniu na osob ludzk. Trzeba podkreli, e skrajne ustroje spoeczne, zawsze bd wypacza jedn z tych tendencji: albo dawanie albo branie.

W liberalnych gospodarstwach akcentuje si dawanie ludziom bogaccym si kosztem innych. Wkad jest po to, aby wszyscy mogli z niego korzysta. Wie si to z bdnym rozumieniem dobra wspólnego, jako sumy dóbr jednostkowych. Libralizm kae pracowa tylko dla siebie, a my widzimy inaczej, W komunizmie podkrela si branie- mnie si naley, bezczelno przyczynia si biernoci i braku reagowania w ycie spoeczne. W systemie tym wmawia si, e si daje, lecz gosi si e ródem dochody narodowego jest praca. W jednym i drugim systemie wystpuje elementarnie wypaczenie, które wynikaj z niezrozumiena istoty ycia spoecznego, oraz z braku integralnej koncepcji czowieka.

Zasady etyczno-spoeczne

Zasady te nale do zasad pierwszych w systemie prawa naturalnego (w.Tomasz z Aten) odnosz do ycia duchowego. Przez zasad etyczno-spoeczn rozumie si na ogó nakaz rozumu praktycznego do tworzenia wartoci wspólnych jako rodków suzacych do realizacji celów osobowych. W definicji zwraca si uwag na nakaz rozumu praktycznego. Nakaz ten oparty oparty jest na dyspozycjach zawartych w spoecznej naturze ludzkiej, które ukierunkowuj ludzi do podjcia odpowiednich dziaa. Same jednak dyspozycje, które tkwi w naturze ludzkiej nie tworz jeszcze zasady etyczno-spoecznej. Stanowi one fundament dla normatywnych zasad prawa naturalnego. Rozum ludzki poprzez reflekcj odkrywa ten jakby zarys adu moralnego, w naturze ludzkiej i w oparciu o te ukierunkowane dyspozycje formuje zasady normatywne, odnoszce si do ycia spoecznego.

Filozofowie opisuj, e naturalny byt uzasadnia te wol sam naturaln i porzdn z natury powinno.

W definicji w.w.mówi si, e ten nakaz dotyczy tworzenia wartoci wspólnych dla grupy ludzi, którzy si z nimi identyfikuj. Warto wspólna tym róni si od innych rodzajów wartoci, e s dobrami wspólnymi, stanowicymi cele rónych spoecznoci (ile warstw spoecznych tyle spoecznoci).

Poidzy celem a wartoci jest taka rónica, celem jest to co aktualnie porzdamy, za wartoci to, co moe by przedmiotem chcenia. Wynika z tego, e wartoci maj subiektywno-obiektywny charakter.

W definicji zawiera si, e wartoci wspólne maj charakter osobowy, co oznacza, e s zorientowane, ukierunkowane na osob ludzk. Mona to wyrazi nastpujco: wielkoci wspólne obejmuj wszystkie te wartoci ycia spoecznego, które na okrelonym poziomie umoliwiaj peny rozwój czowieka. Wanie w ludziach, jako uczestnikach ycia spoecznego wyczerpuje si sens wartoci wspólnych. Czowiekto byt substencjonalny. Istnienie narodu zaley od nas. Podobnie jest z prób zbudowania systemu zasad spoecznych-taki w nauczaniu spoecznym jaki i naród przedstawia KNS.

Formua o KNS

Spoeczne dokumenty Kocioa najchtniej wymieniaj takie zasady jak:

- Zasada Solidarnoci

- Zasada pomocniczoci

- Zasada sprawiedliwoci i mioci spoecznej

adnej natomiast zasady:

- Prymatu osoby ludzkiej

- Praw czowieka

- Dobra wspólnego

- Wolnoci

- Prawdy

- Równoci

- Dialogu

- Kompromisu

- Demokracji

w zestawie tym chodzi czstotliwo wymieniania zasad w sposób wyrany. Faktycznie bowiem spotyka si szczegóowe wskazania oparte na wielu tych zasadach, ale bez przypominania samych zasad.

Ponadto due zmiany ma epoka (kontekst historyczny gospodarczy etyczny) w której te zasady s przypominane np. encyklika RM w czasach szerzcego si liberalizmu gospodarczego akcentowaa zasad solidarnoci czy dobra wspólnego, za Qa (1931r.), w czasach szerzcych si totalitaryzmów (nazizm, faszyzm, komunizm) podkrelaa zasad pomocniczoci.

Ostatnio najczciej przywouje si zasady prymatu osoby czy praw czowieka. Zasady etyczno-spoeczne, jako zasady etyczne nie podlegaj zmianie, natomiast zmieniaj si nieustannie nauki ycia, w których te zasady s nauczane lub amane. Dlatego nauczqanie spoeczne Kocioa przypomina jedne czciej, a drugie rzadziej. Znacznie trudniej o skonstruowanie zestawu zasad u przedstawicieli KNS. Niekiedy ukazuj oni katalogi zasad spoecznych nawet odbiegajce od dokumentów, zasad spoecznych Kocioa. Przedstawiciele KNS:

kard. J. Hffner - wymienia zasady: solidarno, pomocniczo,l dobra wspólnego, oraz dwie sprawnoci: sprawiedliwoi i mooci spoecznej.

A. Close - podaje katalog zasad: solidarno, pomocniczo, dobro wspólne, prawo naturalne, porzdek i wolno.

Czesaw Strzeszewski - nestor KNS personalizm, sprawiedliwo, wolno, równo, demokracji, kompromisu i dialogu. J. Majka - personalizm (czyli gradacj, hierarchi) i zwizane z ni zasady: wolnoci, pomocniczoci, pluralizmu, spoecznego.

Zasada sprawiedliwoci spoecznej i zwizanej z ni zasady

demokracji

zasady prawdy

zasady mooci

Prof. W. Piwowarski zaproponowa, aby podzieli wszystkie zasady etyczno-spoeczne na dwa rodzaje:

1. Zasady bytu i ycia spoecznego

2. Zasady-dziaania spoecznego

Ad. 1 - wyraaj istot ycia spoecznego i to ycie ksztatuj. Podstawowe zasady spoeczno-etyczne.

Ad. 2 - funkcjonuj w sferze organizacyjnej ycia spoecznego, co oznacza, e ksztatuj warunki spoecznne midzy ludmi w gruoie spoecznej oraz midzy grupami spoecznymi w spoeczestwie i w pastwie oraz w spoecznoci ludzkiej. Maj one dwie zasady dla ycia spoecznego, chocia nie s podstawowe.

Zaczynajc od pierwszego rodzaju trzeba przypomnie genez i istot ycia spoecznego. Jak wisdomo ludzie z natury s skierowani do ycia spoecznego, czyli do wzajemnego wytwarzania pewnych wielkoci wspólnych, poprzez które swoje cele osobowe. Dlatego przyjmuje si, e istota ycia spoecznego polega na wpólnym deniu ludzi, do dowolnie danych wielkoci na ich yrzeczywistnieniu i intersubiektywny komunikowaniu. W ramach kooperacji spoecznych. Wola ycia spoecznego polega na dawaniu i braniu.

Dawanie i branie s dwiema podstawowymi sekwencjami ycia spoecznego:

1. Tendencja-oparta na tendencji od osoby do spoecznoci akcentuje dobro wspólnotowe(podstawowa zasada dobra wspólnotowego)

2. oparta jest na tendencji od spoecznoci do osoby akcentuje dobro osoby ludzkiej (zasada pomocniczoci)

3. zasada oparta na obu tyvh tendencjach: od osoby do spoecznoi i od spoecznoci do osoby. Akcentuje zarówno dobro wspólne jak i dobro osoby ludzkiej (zasada solidarnoci).

cznie te trzy zasady te przyczyniaj si, do uksztatowania personalistycznego adu spoecznego, który obejmuje dwie koncepcje: dobro wspólne i dobro osoby.

Wszystkie te zasady traktowane s w KNS jako Zasady Bytu Spoecznego, poniewa deklaruj i wyraaj istot ycia spoecznego, jako zasady dziaania, poniewa normy jakiego bytu s te normami jego dziaania. (dziaanie postpuje zaistnieniem , jaki byt - takie dziaanie).

Podstawowe zasady etyczno-spoeczne s zasadami naturalno-prawnymi czyli nale da zasad pierwszych prawa naturalnego, (II gr. zasad) tzn. okrelaj wzajemne uprawnienia i obowizki jednostek ludzkich i caej spoecznoci.

Zasada dobra wspólnego

- okrela ona uprawnienia od góry i obowizki od dou.

Naley dokonywa wkadu w dobra wspólne spoecznoci(kady ma ten obowizek) osoba-

spoeczno (spoeczno mniejsza w spoeczno wiksz).

Np. Leon XIII z 1892r.-z Brewe mówi tak: dobro wspólne, to pierwsze po Bogu - najwaniejsze prawo ycia spoecznego. Uwypuklajc t zasad chciano przeciwstawi si indywi-dualizmowi spoecznemu i liberalizmowi gospodarczemu MM 65 (Mater et Magistra)

Zasada pomocniczoci

Okrela uprawnienia od dou i obowizki od góry wedug niej naley nie pomoc: spoeczo wiksza-spoecznoci mniejszej, spoeczno-osobie ludzkiej. Ostatecznie za wszystkie spoecznoci maj nie pomoc osobie ludzkiej. Trzeba podkreli, i pomoc rozumie si tutaj nie wznaczeniu potocznym, trzeba roróni dwa aspekty pomocy:

-aspekt negatywny

-aspekt pozytywny

W aspekcie negatywnym - pomoc oznacza nie udziela pomocy,pozostawi wasnemu zakresowi dziaania, uszanowa autonomi, inicjatyw tak jednostki, jak i spoecznoci.

W aspekcie pozytywnym za udziela pomocy w miar skutecznej i jednorazowej po to by w sytuacji niemonoci osoby i spoecznoci mogy na nowo samodzielnie dziaa.

NSK-nazywa si pomoc pomoc dla samopomocy Pius XI okreli t zasad w QA79 jako najwiksze prawo folozofi spoecznej.

W oparciu o t zasad przeciwstawiano si systemom aytoratywnym i totaliternym „tyle wolnoci-ile mona” i „tyle uspoecznienia ile mona tyle pastwa ile koniecznie potrzeba”. Do tej zasady odwouj si nastpcy Piusa XI:

- Jan XXIII Pacen in terris (PT) nr.65 63

- J.P.II . Laborem egsercem nr.20 81

- J.P.II. CA nr.15 81

- Gaudium et spes GS nr.86

Zasada solidarnoci

Zasada solidarnoci okrela uprawnienia i obowizki tak od góry jak i od dou, pomidzy jednostkami ludzkimi i rónego razaju spoecznoci. Naley si wzajemnie uzupenia by jak najlepiej zabezpieczy rozwój dobra wspólnego i osoby ludzkiej przez wspóprac i wspódziaanie wszystkich w paszczynie okrelonych spoecznoci i w rónych dziedzinach ycia spoecznego.

Zasady solidarnociowe opieraj si na jednoci rodzaju ludzkiego, powizanego rónymi zalenociami, które domagaj si penego zespolenia midzy ludmi w duchownym braterstwie (jednoci) mioci. Solidarno zakada wzajemne umocnienie i wspóprac midzy jednostkami uprawninymi spoecznociami i pastwami oraz ca ludzkoci, której celem jest wiatowe dobro wspólne J.P.II. Solicitudo (SRS) „ pokój jest dzieem solidarnoci”.

Wiele wymienionych zasad w KNS zawiera si w tych trzech:

Zasada pomocniczoci - obejmuje zasad prymatu, personalizmu, zasad praw czowiaka, praw mniejszych lub wikszych spoecznoci, wolnoci i prawdy.

Zasada dziaania spoecznego - NS od Leona XIII do Jana Pawa II wymienia

bytu i ycia spoecznego

- sprawiedliwoci spoecznej - zwraca uwag na usuwanie krzywdy (aspekt negatywny) oraz budowanie adu spoecznego (aspekt pozytywny), Koció odczytuje j jako znak czasu,

- mioci spoecznej - traktowana jest jako uzupenienie sprawiedliwoci. Naley czyni wicej ni domaga si sprawiedliwo. „Sprawiedliwo stanowi minimum mioci”. Wynika z tego, e mio moe realizowa si w peni przez sprawiedliwo. W jednym i drugim zawiera si najgbsza perspektywa przeksztacania stosunków spoecznych w duchu KNS. Wanie to uwzgldni Jan Pawe II (DM), porównujc z mioci spoeczn papie zaznacza: „Mio jest wiksza i bardziej podstawowa. Mio niejako warunkuje sprawiedliwo. A sprawiedliwo ostatecznie suy mioci”.

PRAWA CZOWIEKA

Po drugiej wojnie wiatowej wzrastaouwraliwienie opinii publicznej na przestrzeganie praw czowieka (1948 r.). Jednoczenie rodki spoecznego przekazu donosz o faktach brutalnego amania tych praw. Podkrela si, e prawa czowieka stanowi wspóczenie wyraenie dla Kocioa i test na jegowiarygodno w wiecie. Jan Pawe II podkrela, e stosunek do praw czowieka stanowi podstawowe kryterium oceny ideologii spoecznej, systemów pilitycznych i programów dziaania. Mówic o prawach czowieka wyodrbnia si 3 elementy:

- podstawa (ródo),

- tre,

- ochrona.

Najogólniej mona wyodrbni 2 znaczce szkoy, wyjaniajce podstawowe prawa czowieka:

1. pozytywizm prawny,

2. prawa naturalnego.

Odpowiednio mówi si o koncepcji:

1. relatywnych prawach czowieka,

2. absolutnych prawach czowieka.

Ad. 1. Wedug pozytywizmu prawnego ródem praw czowieka jest wola jednostki lub grup ludzi, sprawujcych wadz w pastwie, in. wola ustrojodawcy. S to wic prawa, które ustrojodawca zamieci w konstytucji przy zgodzie pastw ich woli zostay zapisane w konwencjach midzynarodowych. Prawa te s wic dzieem „aski” grupy ludzi, elity sprawujcej wadz. Osoba ludzka otrzymuje je niejako z zewntrz, na mocy przyznania jej praw przez inne podmioty sprawujce wadz w pastwach, które bdc ich ródem mog nimi swobodnie dysponowa, np. zawiesza je, rozszerza, ogranicza, a nawet odbiera.

Prawa czowieka - orientacje:

- prawa naturalne,

- sam godno osoby ludzkiej.

W obu orientacjach twierdzi si, e prawa czowieka s prawami naturalnymi, tzn. wrodzonymi, uniwersalnymi, niezbywalnymi (przymioty praw czowieka s takie, jak przymioty godnoci ludzkiej). Zarówno we wszystkich dokumentach, szczególnie Jan XXII, wskazuje si, e podstaw praw czowieka jest godno osoby ludzkiej. Ju Pius XI (QA) wskazywa, e „wyrosa nowa ga prawa, nieznana, która bierze w obron sprawy robotników”. Z kolei Jan XXII (PT 9, 10) mówi. e „kady czowiek jest osob, tzn. istot rozumn, obdarzon rozumem i woln wol„. Godno czowieka jako podstawowe prawo czowieka rozwin szczególnie Jan Pawe II poprzez nauk o stworzeniu, wcieleniu i odkupieniu czowieka.

Dwa istotne dokumenty w PT:

1. wskazuje si, e obowizki czowieka nie dochodz do niego z zewntrz od innych osób, ale wypywaj z równoczenie z prawami z godnoci osoby ludzkiej,

2. Jan XXII adresujc j po raz pierwszy do wszystkich ludzi dobrej woli wysun godno naturaln (nadprzyrodzon) przed godno przyrodzon.

Jakkolwiek te dwie paszczyzny godnoci ludzkiej stanowi w NSK integraln warto. Rowie Jan Pawe II od pocztku podkrela, a bezporednim ródem praw ludzkich jest godno osoby ludzkiej. Podobnie definiuj dokumenty ONZ, ale zatrzymuj si na argumentacji przyrodzonej. Np. we wstpach do midzynarodowych paktów praw czoweika stwierdza si, e prawa te wynikaj z przyrodzonej godnoci osoby ludzkiej. Podobnie w treci KPW w Helsinkach popieranie do korzystania z praw czowieka wynika z przyrodzonej godnoci ludzkiej. Dokumenty te uznaj istnienie praw czowieka jako fakt bezsporny. Nie ustanawiaj ich, lecz stwierdzaj ich istnienie. Prawa czowieka s prawami podmiotowymi. Przysuguj kademu czowiekowi z natury, co oznacza, e s wrodzone, a nie nabyte i nikt nie moe ich narusza.

Elementy praw osoby ludzkiej:

1. element ontologiczny - wskazuje na to, i prawa te tkwi w ontycznej strukturze osoby ludzkiej, nie s dane z zewntrz,

2. element poznawczy - wskazuje na ich cige odczytywanie, pod wpywem rónych czynników.

Integralna koncepcja czowieka, antropologia, czyli to, kim jest czowiek. Podsumowuje karta praw czowieka, których ródem jest jedynie sam czowiek, wolny od wszelkich powiza. Koció nie móg uzna takiej deklaracji, która bya nie do pogodzenia ani z antropologi chrzecijask, ani z etyk spoeczn.

Fu Memech twierdzi, e ten sam zabieg metodologiczny naley stosowa do wszelkich praw czowieka.

Warto ustala si na 3 grupy praw czowieka:

-wolnociowe

-spoeczne

-solidarnociowe.

Przy okrelaniu treci praw czowieka naley przyj kryteria obiektywnych i uniwersalnych potrzeb ludzkich, a take tryterium wartoci duchowych i materialnych.

Psychosomatyczna natura czowieka jest podoem rónorodnych potrzeb:

- wolnoci; - prawdy; - pikna;

- akceptacji; - mioci; - rozwoju;

- równoci; - sprawiedliwoci; - partycypacji;

- umiarkowania; - ywnoci; - ubrania.

Zaspokojenie tych potrzeb jest konieczne do utrzymania ycia i rozwoju czowieka. Lecz nie same potrzeby s prawa,i czowieka, lecz uprawnienia do tych wartoci materialnych i duchowych, które s konieczne do zaspokojenia w/w potrzeb. Kiedy zwiemy prawa czowieka z potrzebami i wartociami, których podoem jest psychosomatyczna natura czowieka, czyli byt ludzki, uwalnia si wtedy prawa czowieka od abstrakcyjnego ujmowania i prób ideologizacji.

Ten podzia ma wyranie dynamiczny charakter praw czowieka, uznawane obecnie prawa czowieka maj dug histori i ich tre cigle si rozwija. Na rozwój treci praw czowieka wpywaj róne czynniki - zarówno negatywne jak i pozytywne. Do negatywnych zalicza si róne zagroenia podstaw naturalnych, hierarchii, jak wolnoci, równoci czy partcypacji.

Wród czynników pozytywnych wymienia si wzrost uwiadomienia co do niezwykej godnoci osoby ludzkiej, a take rozwój norm o samym czowieku, rozwój kultury, owiaty czy rozwój spoeczno-gospodarczy, a take wpyw chrzecijastwa.

To dynamiczne uznawanie praw czowieka na tle procesów historycznych rozwoju spoeczno-gospodarczego i kulturalnego nie tylko nie wyklucza istnienia elementu staego, lecz wrcz go zakada (elementem staym-jest godno osoby ludzkiej). Prawa czy moe raczej uwiadomienie mocy wicej rozwijaj sihistorycznie, ale ich ostateczn podstaw, punktem staym, uzasadnieniem jest zawsze godno osoby ludzkiej. Z tego punktu widzenia proces rozwoju praw czowieka trwa nadal, dlatego byoby bdem ogranicza do obecnego stanu - (e ju wicej nie moemy).

Prawa solidarnociowe nie znalazy jeszcze potwierdzenia wicych normach huminitarnego prawa midzynarodowego. (prawa wola i apoeczestwo tak sankcj posiadaj).Przyczyn obecnego stanu prawa solidarnociowego upatruje si w trudnoci zdefinowania podmiotu warunkujcego prawa trzeciej generacji (mówi si o pracach zbiorowych-kolektywnych. Podmiotem jest osoba ludzka-która to tworzy).

W litereturze przedmiotu pokrela si integralne traktowanie praw czowkieka. Wszystkie one s niepodzielne. komplementarne i wzajemnie ze sob powizane. Droga do nowych praw czowieka prowadzi przez realizacj praw hostorycznie wczeniejszych - spoecznych i wolnociowych. I odwrotnie, urzeczywistnienie prawa solidarnociowego moe przyczyni si do skuteczniejszego korzystania z praw.

Prawo narodów przyjmuje kryterium treciowe cz z 3 generacj praw-przemian solidarnociowymi, w jednej lini z prawami wolnociowymi i spoecznymi. Specyficzne cele praw trzeciej generacji jest ich solidarnociowy czowiek tzn. e dotycz w równym stopniu caej ludzkoci. Prawa te wskazuj na cele (dobra), których osignicie nie jest moliwe wspóczenie w wyizolowanej skali lokalnej czy regionalnej. (firmy-koncerny s transkontytalnymi).

Takie wartoci jak pokój czy rozwój wymagaj wspópracy midzynarodowej w skali globalnej. Prawa odnosz si do zbiorowoci, a poprzez nie do jednostki, czyli kadej osoby ludzkiej.

Caren Bossa twórca idei wyodrbnienia katalogu nowego katalogu praw czowieka do III ge-

neracji praw czowieka zalicza:

- prawo do rozwoju

-prawo do pokoju

-prawo do rodowiska (nieskaonego)

-prawo do korzystania ze wspólnego dziedzictwa ludzkoci

-prawo do komunikowania

Prawo wolnociowe-zwizane s z autonomi podmiotu ludzkiego.W nich tkwi ródo zwraca si uwag na prawo do ycia i nieskrpowanego rozwoju:

-prawo do wolnoci, myli,sumienia i wyznania

-praw do przesiedlania si

-prawo do wolnoci opini i prasy

-prawo do zgromadze i stowarzysze

-prawo do wasnoci prywatnej

-prawo do obrony przed samouwizieniem si

-prawo do wolnoci zarobkowania

-prawo do swobodnego wyboru

te prawa s klasycznymi, liberalinymi prawami obronnymi(rozdzielenie tych praw sprawia, e

jestemy podmiotami-mamy prawa)

Od Jana XXIII - Pacen in terris (11.04.1963r.) nastpio przejcie od przedmiotowego podmiotowego yjmowania prawa do wolnoci, sumienia i wyznania nie prawdzie lecz osobie ludzkiej przysuguje prawo do przyjmowania, wyznawania i uznawania okrelonej prawdy prywatnie i publicznie.

Prawa spoeczne-zwizane z sytuacj czowieka pracujcego.

W nauczaniu spoecznym Kocioa poczwszy od Rerum Novarum 15. V. 1891r.

Pius IX, Leon XIIII powica si im wiele uwagi.

Najszerszy katalog tych praw przedstawi J.P.II. w Laborem 14.09.1981r. wymienia tam takie prawo:

- prawo do sprawiedliwej pracy nie tylko na poziomie minimum egzystencji, sle take zabezpieczajcym robotnikowi i jego rodzin (suszna paca). (suszne pace w/g Leona XIII to 3 elementy: wystarczy na utrzymanie robotnika + rodzina + oszczdnoci (naby ziemi, warsztat)

-prawo do wspówasnoci-rodków, pracy,

-prawo do udziau w zarzdzaniu i zyskach przedsibiorstwa

-prawo do obrony przed wyzyskiem

-prawo do zrzeszania si w zwizkach i w strajkach

-prawo do odpoczynku, opieki lekarskiej, mieszkania

W Laborem nr. 8, 11, 14, `15, 18, 23 - jest o tym mowa

J.P.II. idc za Pawem VI prawo do rozwoju caociowego (integralnego) rozwoju osoby ludzkiej oraz prawa narodów-nale do praw solidarnociowych, najczciej wymienia si nastpujce prawa narodów:

-prawo do istnienia

-prawo do wolnoci

-prawo do wasnej kultury i jzyka

-prawo do rozwoju

W Pacem in terris Jan XXIII - „wielka karta praw czowieka”

Katalog Praw Czowieka w PT 11 - 27

Papie wymienia 9 podstawowych praw czowieka:

1. Prawo do ycia oraz do ycia godnego czowieka

2. Prawo do korzystania wielkoci mooralnych i kulturalnych

3. Prawo do oddawania czci Bogu zgodnie z wymaganiami prawego sumienia

4. Prawo do wolnego wyboru stanu i do swobody ycia rodzinnego

5. Prawo w dziedzinie gospodarczej: prawo do

-pracy i odpowiedniej pacy

-do ochrony zdrowia

-do inicjatywy gospodarczej

-do posiadania wasnoci prywatnej

6. Prawo do zrzeszania si

7. Prawo do emigracji i do imigracji

8. Prawo do udziau w yciu publicznym

9. Prawo do ochrony swoich praw

W nauczaniu spoecznym Kocioa prawa czowieka s ujmowane integralnie-wskazuje si, e s one wspózalene. Za ich jednoci przemawia podstawa-godno osoby ludzkiej, która jest niepodzielna oraz cel ku któremu s zorjentowane cwlem tym jest integralny wszechstronny i dynamiczny rozwój czowieka przez korzystanie z wszystkich praw.

Kademu uprawnieniu odpowiadaj obowizki, które maj wymiar osobowy i spoeczny. Osobowy - gdy na samym uprawnieniu spoczywa obowizek spoeczny, gdy na innych osobach, drugich porednichwadzy pastwowej spoczywa obowizek uznania i posznowania praw przysugujcym jednostkom. Prawa czowieka wic okrelaj siebie nie tylko midzy jednostkami a wadz pastwow, ale take midzy samymi jednostkami. Pacem in terris nr. 28, 29.

Obrona praw czowieka

Istnieje prawna i pozaprawna ochrona praw czowieka.

A) Prawna ma wymiar wewntrzpastwowy (ochrona przez Konstytucj i inne Akty prawne) midzynarodowy wymiar-w tym wymiarze ochrona praw czowieka prze konwencje lub deklaracj midzynarodow Ta ostatnia faza ma trzy aspekty:

-merytoryczny-ochrona dobrowolna wszystkich praw czowieka

-personalny-ochron s objci wszyscy ludzie

-terytorialny-obejmuje swym dziaaniem swym dziaaniem obszar caej kuli ziemskiej.

Dokumenty dotyczce praw czowieka

1. Powszechna Deklaracja Praw Czowieka 10. 12. 1948r. uchwalona w Paryu przez O.N.Z.

dzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych 16.12.1966r. Zgromadzenie Ogólne O.N.Z.

dzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych Spoecznych i Kulturalnych 16.12.1966r.

B) Ochrona pozaprawna - dokonuje si przez wychowanie, opini spoeczn, upowszechnianie znajomoci humanistyczn struktur przedsibiorstwa, ustrój demokratyczny, rozwój moralny, rozwój spoeczno-kulturalny, gospodarczu. Koció popiera i broni praw czowieka przez nauczanie (np. Ordzie na wity dzie pokoju) Ordzie przez wychowanie i praktyczn dziaalno. Szczególnym przykadem poparcia Kocioa w prawach czowieka jest inicjatywa J.P.II. dotyczca deklaracji prawa narodów które J.P.II. na forum O.N.Z. 5.10.1990 r. przedstawi.

Znaczce dokumenty Nauczania Spoecznego Kocioa

w których podejmuje problematyk praw czowieka:

1. Rerum Novarum -Leon XIII 1891r.

2. Quadragesimo Anno -Pius XI 1931r.

3. Oius XII - Ordzie Radiowe na Boe Narodzenie 1942r. (na czym oprze ad po wojnie)

4. Pacem in Terris - Jan XXIII - o pokój na ziemi - 11.04.1963r.

(prawie jak.konstytucja praw czwieka

5. Dokument soborowy Watykaski II Gaudium et spes-Digimitatis humane-1965r. (na temat wolnoci religijnej)

6. Dokument papieskiej Komisji Justicja et pat-”Koció i prawa czowieka”-19

7. Dokument stolicy Apostolskiej o wolnoci religijnej 1980r.

8. Laborem exerces 1981r. (80 lat poRerum Novarum)

9. SolicitudoRei Socjalis-1987r. (20 lat po Popularis)

10.Centesiimmus Amos 1991r.

Pokój a Prawa Czowieka

Podkrela si w nauce Kocioa cisy zwizek pomidzy zachowaniem pokoju na wiecie a realizacj praw czowieka. Zagadnienie to jest ujmowane od strony pozytywnej, jak i negatywnej.

Szczególnie temu zagadnieniu powica duo J.P.II. W ujciu negatywnym zwraca si uwag, i przyczyn ostatniej wojny byo pogwacenie praw narodów. „Wojna bowiem w podstawowym i pierwotnym znaczeniu kiekuje tam, gdzie narusza si prawa czowieka, take w odniesieniu do paszczyzny narodowej.

Praktyczne nieposzanowanie obiektywnych i niezbywalnych prawa narodów (w tym wic prawo kadego czowieka) na scenie midzynarodowej przynosi w konsekwencji wojn. Jednym z pzejawów nieposzanowania praw czowieka jest wycig zbroje, który konsumujc wielkie nakady rodków godzi w prawo do prawdziwego rozwoju, czy te prawo do istnienia kadego czowieka, narodu i caej rodziny ludzkiej.

W licie z okazji 50 rocznicy wojny-nie ma pokoju, gdy prawa czowieka nie s resprktowane. W ujciu pozzytywnym podkrela si, i rzeczywista i podstawowa droga do pokoju prowadzi przez uznawanie i poszanowanie niezbywalnych praw-osób-narodów-w szczególnoci prawa do ycia. Chodzi wic stworzenie takich warunków w przestrzeni midzynarodowej, które bd fundamentem pokoju. Papie Pawe VI wskazuje na zasadnicze w tym kontekscie znaczenie rozwoju nazywajc rozwój nowym istnieniem pokoju.

J.P.II. dodaje i pokój mona ugruntowa tylko poprzez solidarne wspódziaanie wszystkich - kadego czowieka + narodu + spoeczno midzynarodowa. „Pokój jest dzieem solidarnoci” J.P.II. (Opus solitatis pax).

Spojrzenie na spraw pokoju od strony czowieka i praw narodów jest nowym spojrzeniem, rónicym si od tradycyjnego, które definiowao pokój-brakiem wojny.

Jan Pawe II proponuje gbsze i gruntowniejsze ujcie kwestii pokoju. Gennez wojny widzi bardziej kompleksowo-uzaleniajc j od rónorodnej niesprawiedliwoci, które naruszaj prawa czowieka i prawa narodu. Lublin 1996 Karol Wojtya „Prawa czowieka. Wybór róde„

Konstytucje Rzeczypospolitej Polski

- rzecznik praw obywatelskich

- trybuna konstytucyjny

w obecnej sytuacji 2.04,1997r.- zmiany - e decyzj trybunau konstytucyjnego s niepodwaalne.

Rodzina - Cele i Zadania

Rodzina jest najmniejsz komórk: rodzice i dzieci (w tym adoptowanych), krórej celem jest:

prokreacja

wychowanie

ekspresja osobowoci

NSK stawia rodzin przed kad inn spoecznoci na I miejscu.

Ju Leon XIII „ mówi jakkolwiek bya maa jest jednak prawdziw spoecznoci i jest starsza od wszelkiego pastwa R N 9.

Ojcowie Soboru Watykaskiego II okrelili rodzin jako pierwsz i ywotn komórk spoeczestwa, oraz szko bogatszego czowieczstwa (GS52) J.P.II. „rodzina jest podstawow komórk spoeczn , I miejscem humanizacji osoby i spoeczestwa. Przyszo ludzkoci idzie przez rodzin FC 86, HL 40. Charakterystyczne jest, e Koció przed Wat.II dostrzega w rodzinie gównie dwa cele:

1. prokreacja

2. wychowanie dzieci

Na sob. Wat. II podkrelano, e oprócz tych celów jest jeszcze jeden niewystarczajco doceniany przez tradycj chrzecijask, a mianowicie mio, która jest centraln wartoci maestwa i rodziny tj. I cel. Ponadto Sob. Wat. II zwróci uwag na partnerstwo ma i ony na wiadome rodzicielstwo wspóln odpowiedzialno za wasn rodzin (wychowanie dzieci jak te i apostolstwo).

Zgodnie z powyszymi ww. celami rodzina powwinna wypenia podstawowe zadania:

- prokreacje

- wychowanie

- ekspresja osobowoci.

Te trzy zadania powinny by speniane w atmosferze rodziny i mioci. Wydanie potomstwa - to jedna z podstawowych zada maestwa i rodziny.

J.P.II. podkrela, e dwie osoby odmiennej pci tworza Comunio Personarum FC 19.

Wspólnota maonków prowadzi do wspólnoty rodziny z chwil kiedy pojawi si dziecko. Narodzenie dziecka sprawia, e mczyzna i kobieta rozpoznaj si w tym trzecim.J.P.II. traktuje nowe ycie jako szczególn warto i dar od Boga, dlatego broni praw dziecka od chwili poczcia. Troska o dziecko poczte nie wyklucza odpowiedzialnego rodzicielstwa z liczb dzieci w rodzinie. Koció pozostawiajc w tym wzgldzie zgod rodzicom kadzie nacisk na przestrzeganie zasad Etyki Chrzecijaskiej.

Rodzice dajc ycie podejmuj si drugiej funkcji tzn. wychowania do penego rozwoju osobowoci. Jako rodowisko wychowawcze rodzina w pierwszych latach ycia dziecka ma wyczno. Wanie w rodzinie dziecko naywa podstawowych schematów kulturowych i wzorów zachowa na cae ycie.

J.P.II. zwraca szczególn uwag na tworzenie waciwej atmosfery wychowawczej opartej na mioci i afirmacji osoby. Papie podkrela, e w wychowaniu chodzi o to, aby czowiek stawa si coraz bardziej czowiekiem, aby bardziej by, a nie tylko wicej mia, aby wic poprzez wszystko co ma i posiada umia bardziej i peniej by czowiekiem-tzn. aeby umia by nie tylko z drugim ale take dla drugich.

W wychowaniu dziecko uczy si przechodzi od „brania do dawania”. Dokonuje si to stopniowo w zalenoci od postawy rodziców. W miar oddania dziecka w inne rodowisko-take pozarodzinne sabnie wychowawczy wpyw rodziców. Rodzina dzieli go z instytucjami wychowania bezporedniego i poredniego (szkoa, media). Nie mniej rodzina, a nie instytucje decyduj o kieunku wychowania.

3.ekspresja osobowoci.

Dziecko w rodzinie jest podmiotem i celem. Prawidowy rozwój dziecka wymaga wzajemnej mioci. Konieczna jest take sprawiedliwo - dzieci doznajc krzywdy bardzo bolenie do koca ycia. Konieczna jest yczliwo pogbiajca wi w rodzinie. Ekspresja osobowoci polega na stworzeniu atmosfery w rodzinie, by dziecko mogo zaktualizowa rozwój i sta si wolnym i odpowiedzialnym do penienia ról w Kociele i spoeczestwie.

Do zada rodziny chrzecijaskiej naley zadanie Kocielne. Rodzina to Koció domowy znaczy to,e jest ona powoana do budowania Królestwa Boego poprze aktywne uczestnictwo w yciu i posannictwie Kocioa.

Podstawowe Prawa Rodziny

Od Rerum Novarum nauczanie Kocioa zawsze bronio praw rodziny jako spoecznoci aktualnej koniecznej i trwaej, albowiem praca i obowizki rodziny, która jest logocznie i faktycznie wczeniejsza ni pastwo, wczeniejsza ni prawa i obowizki pastwa oraz, e s one blisze natury (Rurum Novarum 10 nr.)

Uwieczeniem tego nauczania jest adhortacja J.P.II. (FC 1981 r.), oraz zapowiedziana w niej Karta Praw Rodziny - 1983 r. Sygnatariuszem by Koció. Kocielna deklaracja róni si od deklaracji cywilnycj, e oprócz praw zwracaj uwag na obowizki. Wiadomo, e prawa i obowizki s kolektywne - co oznacza e kademu prawu odpowiada obowizek i odwrotnie.

W przypadku rodziny Kocó mówicy o prawdzie jednoczenie przypomina, e nie speni ona oczekiwa wobec spoeczestwa i pastwa, jeli jej prawa nie bd respektowane tzn. jeli speczestwo i pastwo nie wywia si z obowiku wobec rodziny. Z racji swego powoania i misji rodzina jest wyjtkow grup ludzi.

Rodzina zasuguje na szczególn opiek spoeczestwa i pastwa. Koció kieruje si przy tym zasad pomocniczoci w myl której rodzina jest spoecznoci autonomiczn i odpowiedzialn za wasne zadanie. Dopiero tam, gdzie rodzine nie stanie si lub zawodzi pomoc, spoeczestwo i pastwo powinno uzupeni jej braki i udzieli pomocy. Wszystkie prawa przysugujce rodzinie dzielimy na dwa etapy:

1. Prawa Rodziny Jako Rodziny

2. Prawa Rodziny w Stosunku Do Spoeczestwa i Pastwa

Ad. 1. Dokumenty spoeczne Kocioa najczciej wymieniaj:

* prawo do istnienia i rozwoju rodziny (prawo do zaoenia rodziny i otrzymywania rodków dla jej utrzymania)

* prawo do wypeniania wasnej odpowiedzielnoci w zakresie przekazywania ycia

* prawo do pierwszestwa w wychowaniu dzieci wg.wasnych tradycji i religijnych

* rodzina ma prawo do trwaoci wizi rodzinnej i maeskiej.

Ad.2. Dokumenty spoeczne Kocioa najczciej wymieniaj:

* prawo do uzyskania zabezpiecaenia fizycznego, ekonomicznego, politycznego, co wie si z prawem do zatrudnienia do wasnoci prywatnej i mieszkania, pozwalajcego na godziwe ycie rodzinie.

Wymienia si prawo do zrzeszania si z innymi rodzinami i instytucjami dla naleytego wyponienia swoich zada i ochrony swych praw politycznych czy kulturalnych,

* prawo do ochrony nieletnich przez instytucje i prawodawstwo.

* prawo osób starszych do godziwego zycia w sposób oparty na czowieczestwie.

* prawo do emigrowania caej rodziny w poszukiwaniu lepszych warunków ycia.

Karta Praw Rodziny

Charakterystyczne jest to, e prawa rodziny s naruszane nie tylko w uatrojach totalitarnych lecz te i w demikratycznych, co sprawiae Koció apeluje do wadz publucznych w wiecie o ich rzeczywiste przestrzeganie. Od tego bowiem zaley nie tylko trwao rodziny, ale te spoecznoci i pastwa.

Artyku R. Buttilone - na KUL wykad

Polityka spoeczna, której du cz stanowi polityka rodzinna ma podsatawowe znaczenie dla uksztatowania personalistycznego ady spoecznego (czyli takiego którym czowiek si

rozwija).Prowadzona wadliwie przyczunia si do rozkadu ycia spoecznego a ostatecznie do podeptania godnoci i uprawnie czowieka, który jest istot rodzinn.

Sporód wielu praw rodziny, przedstawiciele KNS szczególn uwag zwracaj na problem bezrobocia, polityk pacow i uzaleniajce problem bezrobocia wystpujcy w rónych sytuacjach , niezalenie od ustroju politycznego. W krajach postkomunistycznych problem bezrobocia nabiera wyjtkowego znaczenia. Dotyka bowiem najliczniejszej klasy, która walczy nie tyle z przedsibiorstwem co z pastwem.

Odpowiedzialno za rozwizanie trudnego problemu bezrobocia ponosz politycy, wybrani przez spoeczestwo. Koció przupomina o obowizku pastwa wiadcze na korzy bezrobotnych - zasiki niezbdne do utrzymania - zasików (Laborem 18). Obowizek ten wynika z powszechnego prawa uywania dóbr. Spoeczne nauczanie Kocioa stoi na stanowisku pacy rodzinnej (suszna paca rostrzygnita w duchu sprawiedliwoci dla robotnika na ca rodzin).

J.P.II. nawizujc do nauczania wczeniwjszego mówi, e paca sprawiedliwa to ta, która wystarcza na zaoenie i godziwe utrzymanie rodziny i na przyszo wszystkich (Laborem 18).

Podobnie zwraca si uwag na problem mieszkaniowy-mieszkanie to podstawowy warunek - odrbnoci rodziny.

Pluralizm spoecznoci.

Czowiek dziki spoecznej naturze czy się z innymi ludmi tworzc spoecznoci, poprzez które rozwija si, realizujc cele yciowe. Brak tych spoecznoci sprawia, e ycie spoeczne moe by zatomizowane albo zcentralizowane. W obu przypadkach traci na tym czowiek, pozostawiony sam sobie lub poddany wadzy totalitarnej. Pluralizm spoecznoci jest naturaln koniecznoci. Spoecznoci ludzkich moe by mniej lub wicej, w zalenoci od potrzeb natury ludzkiej lub od okolicznosci miejsca i czasu. Rozwój rónorodnych form ycia spoecznego nie oznacza zanikanie danych spoecznoci i tworzenie nowych. Niektóre ze spoecznoci, np. rodzina s spoecznociami trwaymi z natury, nie zanikaj. Natura ludzka jest istotowo niezmienna, ale te zmienna przypadociowo. Ta zmienno uzasadnia dynamik pluralizmu spoecznego. adna ze spoecznoci osobno wzita nie jest w stanie zaspokoi aspiracji i de czowieka. Mog to uczyni cznie wszystkie spoecznoci, kada w swoim zakresie.

Istniej róne podziay. W KNS:

1. naturalne - w sensie cisym,

2. naturalne - w sensie szerokim,

3. wolne.

Kryterium podziau jest ich wpyw na rozwój czowieka. Mona to wyrazi: im jaka spoeczno jest blisza naturze ludzkiej, tym bardziej wpywa na jego rozwój. Niektóre s niezbdne do zaistnienia i rozwoju czowieka, inne konieczne dla penego rozwoju czowieka, inne z kolei orzyczyniaj si do rozwoju czowieka, ale ich powstanie i trwanie zaley od woli ludzkiej.

Ad.1. Spoecznoci z natury konieczne dla czowieka w stopniu, w którym ycie czowieka byoby niemoliwe lub utrudnione:

- rodzina,

- pastwo,

- spoeczno ludzkoci.

Cele i zadania tych spoecznoci dedukuje si wprost z natury czoweika. Spoecznoci z natury konieczne s zatem w pewnym sensie absolutnie postulowane przez spoeczn natur czowieka. Tworzcy je ludzie nie s kompetentnymi zmienia ich celów i zada, gdy wówczas podwaaby wasn natur, która w kadych warstwach historycznych domaga si ich istnienia.

Ad. 2. Spoecznoci naturalne w sensie szerszym s równie konieczne, ale nie w takim stopniu, jak poprzednie. Cele ich maj podstawy w spoecznej naturze ludzkiej, jednak realizacja ich suy zaspokajaniu konkretnych potrzeb czowieka, warunkujcych historycznie rozwojem czy p[rzeciw kulturze. Jest ich bardzo wiele, i to one stanowi trzon ycia spoecznoci. Na ogó sprowadza si je do 2 typów:

- terenowych (poziomo lub horyzontalnie),

- zawodowych (wertykalne).

Ad. 3. Maja podstaw w spoecznej naturze ludzkiej. Jednak dacydujca rola w ich powstawaniu i rozwiju ley w ludzkiej woli.

Wszystkim spoecznociom przysuguje autonomia w zakresie wasnych celów i zada. S one odrbnymi podmiotami (wtórnymi) ycia spoecznoci. Posiadaj wasne uprawnienia do dziaania i istnienia, jak te wasne dobra wspólne, które je specyfikuj. Nie oznacza to, e nie s one w jaki sposób przyporzdkowane od osoby ludzkiej do spoecznoci wiatowej i od spoecznoci wiatowej do oboby ludzkiej. Wszystkie spoecznoci wiatowe stanowi huerarchi, s uporzdkowane, na samym szczycie której jest osoba ludzka, bdc fundamentem i celem ycia spoecznoci. QA (1931) Pius XI - uywajc „spoeczno mniejsza i wiksza” (QA 79) zapocztkowaa dyskusj na temat ilociowej i jakociowej struktury spoeczestwa.

- w/g struktury ilociowej - spoeczno mniejsza jest waniejsza od spoecznoci wikszej, bo przyczynia si bardziej do rozwoju osobowoci,

- w/g struktury jakociowej - naley uwzgldni sposób zaangaowania, tj. to, czy osoba ludzka uczestniczy w yciu spoecznym bezporednio i osobowo, czy te mniej bezporednio i osobowo. Np. rodzina i grupa rówienicza. Okazuje si, e równie spoecznoci mniejsze róni si w sposobie oddziaywania na osob ludzk, dlatego dla osoby ludzkiej bd waniejsze te spoecznoci, gdzie moe zaktywizowa wicej si tkwicych w jej naturze, a take z innymi wytworzy dobra ku penemu rozwojowi. Ta spoeczno bdzie mniejsza i pierwsza, która znajduje si bliej osoby ludzkiej w znaczeniu duchowego oddziaywania. Spoeczno mniejsza jest waniejsza dla czowieka od spoecznoci wikszych, jednak przy uwzgldnieniu jednoci ich oddziaywania.

Spoecznoci porednie (terenowe i zawodowe) - rozumie si zespó mniejszych lub wikszych spoecznoci wystpujcych pomidzy jednostk ludzk a pastwem. Bogactwo tych spoecznoci jest wyrazem z jednej strony spoecznej natury ludzkiej, z drugiej - poznania kultury spoeczestw. Im wicej spoecznoci mniejszych oddziela jednostk od pastwa, tym mniejszy nacisk, który atwo moe się zmieni w ucisk pastwa w stosunku do jednostki.

SKN od pocztku postulowao rekonstrukcj struktur porednich. Struktury te traktowano jako zasad trwania ycia spoecznoci i barometr wolnoci spoeczestwa. Szczególny nacisk NKS kado na struktury terenowe i zawodowe. Leon XIII (RN) - zaznacza, e spoeczna natura skania czowieka do tworzenia z wspóobywatelami rónych zwizków szczuplejszych i niedoskonaych, jednak prawdziwych spoecznoci. Po 100 latach Jan Pawe II (CA) - wyrazem spoecznej natury s take „róne grupy porednie”, poczynajc od rodziny, a koczc na wspólnotach gospodarczych, spoecznych, politycznych (CA13). Jan Pawe II broni ich autonomii, poniewa stanowi one gwarancj wolnoci miejsca. Czowiek bowiem dla penego rozwoju potrzebuje stabilizacji, która przejawia się w dnoci do konkretnego miejsca zamieszkania. Ten zwizek stwarza wiksze moliwoci rozwoju i doskonalenia przez tworzenie rónego rodzaju wizi spoecznych. W oparciu o te wizi powstaj samorzdy (lokalne, regionalne, krajowe). Zadaniem ich jest zaspokajanie rónego rodzaju potrzeb zwizanych z miejscem zamieszkania. Zadania tych spoecznoci mog si intensyfikowa i rónicowa.

Spoecznoci terenowe.

Czowiek dla penego rozwoju potrzebuje stabilizacji, przejawia si do dnoci staego miejsca zamieszkania. Ten zwizek z miejscem stwarza wiksze naciski rozwiju i doskonalenia si poprzez wizi spoeczne. W oparciu o nie powstaj samorzdy (regionalne, lokalne, krajowe). Zadaniem tych samorzdów jest zaspokojenie rónego rodzaju potrzeb zwizanych z miejscem zamieszkania. W miar rozwoju kultury zadania tych spoecznoci porednich mog si intensyfikowa. W spoecznociach terenowych pastwo powinno jak najmocniej ingerowa w ich dziaalno. Jedynym uzasadnieniem tej ingerencji jest troska o dobro wspólne caego spoeczestwa. Na samorzdnych spoeczestwach powinna opiera si administracja wadzy pastwowej, ale nie w tym znaczeniu, aby odbiera im autonomi, odpowiedzialno, inicjatyw, czynic z nich tylko narzdzie wadzy politycznej, lecz przez szerok decentralizacj, poszanowanie samodzielnoci oraz respektowanie ich wasnych dziaa chodzi o zbudowanie samodzielnego samorzdu terytorialnego. Suy on czowiekowi zwizanemu z miejscem zamieszkania oraz dobru wspólnemu. Przede wszystkim chodzi o to, aby odciy wadze centralne od nadmiernej troski o obywateli.

Spoecznoci zawodowe.

Oparte s na zasadzie wiadczenia produkcji dóbr i penienia usug. Czowiek pracuje w rónych zakadach pracy. To stwarza podstawy do budowania wspólnot o charakterze pionowym. Pius XI (QA 1931) postulowa, aby spoecznoci zawodowe zostay odbudowane na wzór spoecznoci terenowych (QA 83-87). Chodzio mu o wypenienie luki midzy jednostk a pastwem, w paszczynie wertykalnej, oraz o uksztatowanie demokratycznego porzdku w wiecie. W encyklice tej papie domaga si tworzenia z jednej strony korporacji, które poczyyby w jedn wspólnot pracodawców i pracobiorców, a w konsekwencji przyczyniaby si do przezwycienia podziaów klasowych, z drugiej za chodzio o stworzenie pewnego porzdku, który uwzgldniabydobro korporacji oraz trosk o to, aby kady zawód coraz lepiej wspódziaa na rzecz dobra wspólego caego spoeczestwa. Zaproponowana przez Piusa XI model ustroju spoeczno - gospodarczego nie tylko si nie przyj, ale zosta wypaczony, np. przez tworzenie faszystowskich korporacji we Woszech. Wane jest jednak wskazanie Piusa XI na udzia robotników we wasnoci i w zarzdzaniu przedsibiorstwa lub te w jakikolwiek sposób w jego zyskach. Za wymagamiem tym opowiadaj si prawie wszystkie dokumenty spoeczne Kocioa, np.

- MM, Jan XXIII, 1961, 91-97;

- GS 68;

- LE 15, 1981;

W KNS znalazo to wyraz w dyskusji na temat wspólnoty zakadu pracy, humanizacji, demokratyzacji pracy ludzkiej.

Spoecznoci terenowe i zawodowe s prawdziwymi spoecznociami, o wasnych, autonomicznych cechach. Spoecznoci te nie wystpuj w izolacji, lecz s powizane w jedn struktur, stanowic jedno dziaania. Struktura ta ksztatuje si od dou do góry, wynika z inspiracji i potrzeb obywateli. Spoecznoci te stanowi gwarancj uksztatowania prawdziwego, humanistycznego spoeczestwa.

Spoecznoci wolne.

Mówi si o nich w trzech sensach:

1. opieraj si na prawie naturalnym do prawa zrzeszania si ludzi,

2. nie s zdeterminowane przez spoeczn natur ludzk,

3. powstaj dziki wolnej decyzji czonków.

Mimo akcentu pooonego na wolny wybór spoecznoci te mog odegra du rol w yciu czowieka. Róni si one od spoecznoci terenowych i zawodowych tym, e do pierwszych z nich czowiek niejako musi nalee, za w odniesieniu do drugich pozostawiona jest mu cakowita wolno wyboru. Z socjologicznego punktu widzenia spoecznoci wolne traktowane s jako grupy interesu, poniewa reprezentuj róne partykularne, czsto róne interesy. Tworz je ludzie, którzy swoje denia wyraaj defensywnie lub ofensywnie. Bd to wic grupy, które broni wasnych interesów wobec zagroe spoecznych, gospodarczych, kulturowych, lub grupy, które zabiegaj o wasne interesy w procesie przeobrae ycia spoecznego. I jedne, i drugie warunkuj rozwój nie tylko osoby ludzkiej, ale te. dobra wspólnego. Spoecznoci wolne s potrzebne z trzech conajmniej wzgldów:

1. peni funkcj porzdku w spoeczestwie, przy wielkim wspózawodnictwie o wpywy,

2. stanowi niezbdne ródo intormacji w nowoczesnym spoeczestwie dla wadzy ustawodawczej i wykonawczej,

3. gwarantuj w systemie demokratycznym konieczn i spoeczn autonomi, wolno i uczestnictwo.

Ad.1. Funkcja porzdku polega na tym, e spoecznoci te kumuluj i kanalizuj rozliczne interesy w spoecznoci, zanim zostan one wyartykuowane i zaczn wywiera wpyw na ksztat pastwa.

Ad.2. Funkcja informacji polega na tym, e odpowiednie wadze pastwowe, majc do rozwizania wiele problemów, otrzymuj oddolnie szerok i kompetentn wiedz na tematr rónych dziedzin ycia spoecznego.

Ad.3. Funkcja aktywizacji polega na samodzielnym, wiadomym i odpowiedzialnym zaangaowaniu rónuch spoecznoci w rozwój dobra wspólnego.

Demokracja potrzebuje nie tylko aktywnych obywateli, ale te aktywnych i zorganizowanych obywateli. Moe si tak zdarzy, e drupowe interesy bd stanowi zagroenie dla systemu demokratycznego. Nastpuje to wówczas, gdy usiuj one zinstrumentalizowa instytucje spoeczne i podporzdkowa je wasnym, egoistycznym celom, wbrew dobru wspólnemu caego spoeczestwa. Mog funkcjonowa jako rzd obok rzdu lub rzd przeciw rzdowi. We wspólnocie spoecznej spoeczestwa dziel si na 2 typy:

1. partie polityczne - peni funkcje w zakresie publicznym, poniewa cele i zadania s bezporednio zwizane z ksztatowaniem dobra wspólnego spoeczestwa,

2. np. róne kluby - peni funkcje w sferze niemal czysto prywatnej, poniewa cele i zadania s zwizane z rónego rodzaju hobby.

Ilo i zasig spoeczestw wolnych w jakim konkretnym kraju jest zawsze wzgldne, gdy na ich podstawie bazuj:

- denia i potrzeby ludzi,

- poznanie kultury,

- systemy polityczne.

W zalenoci od uwarunkowa bdzie wzrasta lub male zainteresowanie ich powstawaniem i trwaniem. Cele i zadania ich mog by róne (spoeczno - gospodarcze, polityczne, charytatywne, religijne).Bogactwo tych spoecznci wiadczy o autentycznym budowaniu i rozwoju demokracji. Wolno zrzesze stwarza wokó kadej osoby ów niezbdny margines wolnoci, przestrze spoeczn, w której kada osoba ludzka wzrastajc do zdolnoci i chci moe si swobodnie rozwija. Wolno zrzeszania stanowi zapor przeciwko naduyciom wadzy. SNK nie tylko zawsze bronio wolnoci zrzesze, ale te zachcao katolików do tworzenia ich w oparciu o chrzecijaski system wartoci. Ingerencje pastwa i rozwój dopuszcza tylko w wypadkach, gdy d one do czego, co kóci si z moralnoci, sprawiedliwoci, dobrem pastwa. Póniejsze dokumenty Kocioa, poczwszy od MM, zwracaj uwag na tworzenie rónych stowarzysze i wspólnot, oraz na zaangaowanie katolików w paszczynie narodowej i midzynarodowej. Pewnej syntezy tego nauczania dokona w adhortacji CL Jan Pawe II (CL 42). Polityk ujmuje jako roztropn trosk o dobro wspólne, lecz nie tylko. Take jako denie do przejcia i utrzymania wadzy pastwowej (LE 20).

Pastwo pomocnicze

Samo pojcie pastwa pomocniczego zpstao sprecyzowane w nowych dpkumentach spoecznych papiey i Soboru Watykaskiego II. Chodzi o typ pastwa, uksztatowanego w oparciu o zasad pomosniczici (CA 48). Pastwo pomocnicze nie utosamia si z pastwem opiekuczym czy nadopiekuczym, cho moe si nim sta, jeeji bdzie wiadczy zbyteczn pomoc obywatelowi.

Pastwem opiekuczym, tzn. maksimum jest przede wszystkim pastwo socjalistyczne. Pastwo to odbiera jednostkom ludzkim oraz wikszym i mniejszym spoecznociom autonomi, inicjatyw i odpowiedzialno za wasne dziaania, wiadczc im pomoc nawet wtedy, gdy same mog i powinny speni to, co do nioch naley. Moe by nim take pastwo liberalne, tzn. minimum, jeli dysponuje nadmiarem dóbr naturalnych. Jan Pawe II w CA 48 przypomina, e ten typ pastwa wiadczc nadmiern pomoc doprowadza do przesady i naduy, które spowodoway ostre krytyki pastw dobrobytu. Kady typ pastwa opiekuczego cz si z niewaciwym rozumieniem zada i naruszenie zasady pomocniczoci. Zasada ta zastosowana do pastwa daje kierunek od dou do góry, a nie odwrotnie. Jan Pawe II za QA przypomina, e spoeczno wyszego rzdu nie powinna ingerowa w sprawy spoecznoci niszego rzdu, pozbawiajc jej kompetencji, lecz winna wspiera j w razie koniecznoci i pomóc w koordyniwaniu jej dziaa z innymi grupami spoecznymi dla dobra wspólnego. Oznacza to, e w myl zasady pomocniczoci ycie pastwa powinno by ksztatowane z jednej strony przez rozwój inicjatywy, a z drugiej - przez udzielanie pomocy i tylko dla samopomocy. W pierwszym przypadku chodzi o aspekt negatywny zasady pomocniczoci. Spoeczestwo upodmiotowione winno samodzielnie i odpowiedzialnie wypenia wasne zadania. Kada bezporednia ingerencja panstwa w dziaanie jednostki czy grupy spoecznej jest naduyciem. Z kolei w drugim przypadku chodzi o udzielenie pomocy jednostkom ludzkim oraz wikszym lub mniejszym spoecznociom w sytuacji, gdy same o wasnych siach nie mog wykona dziaania. Powinna to by pomoc dla samopomocy. Polega ona na pobudzaniu do dziaania osób ludzkich i struktur spoecznych, chwilowo niezdolnych do samodzielnego i odpowiedzialnego dziaania, aby mogy na nowo podj dziaania. Pastwo pomocnicze nie zaniedbuje grup i kategorii spoecznych, które nie mog zaspokoi elementarnych potrzeb yciowych. Nakazuje to mio i solidarno midzyludzka. Jest to wic pastwo, które buduje personalistyczny model. Konkretyzujc zasad pomocniczoci w odniesieniu do pastwa, w KNS przyja si maksyma: „Tak daleko spoeczenstwo, jak to moliwe; tak daleko pastwo, jak to konieczne”. Inaczej mówic, jak najwiksze odpowiedzialne zaangaowanie rónych podmiotów ycia spoecznego w pastwie i jak najmniej ingerencji wadz pastwowych w podstawowe dziedziny ycia i aktywnoci ludzi. Pastwo pomocnicze oprócz rozwoju szerokiej inicjatywy obronnej,powinno szczególnie troszczy si o dobro wspólne, a ostatecznie e waciwy, jedyny, substancjalny podmiot ycia spoecznego. Pastwo - zdaniem Jana Pawa II - nie powinno nigdy traci z oczu swego pierwszego celu, jakim jest dobro wspólne wszystkich obywateli bez wyjtku, a nie tylko dobrobyt jakiej grupy czy kategorii obywateli. Znaczy to, e pastwo nie ma celu w sobie (!) i dla siebie, ani te nie moe utosamia si z jak klas, parti, czy kategori spoeczn. Pastwo ma suy caemu spoeczestwu i wszystkim obywatelom. Podstawowy sens istnienia pastwa polega na tym, e cae spoeczestwo, które je tworzy, w danym przypadku okrelony naród, staje si panem i wadc swoich losów (RH 17).

Funkcje panstwa pomocniczego

W KNS zwraca si uwag na 3 podstawowe funkcje pastwa:

1. porzdku prawnego (LE),

2. porzdku dobrobytu,

3. porzadku kultury.

Przez funkcje rozumie si zespó zada pastwa w okrelonej dziedzinie ycia spoecznego.

Ad. 1. W zakresie porzdku prawnego do zada pastwa naley stwarzanie warunków dla spokojnego, harmonijnego wspóycia jednostek ludzkich i rónych spoecznoci dla dobra wspólnego. Wspóistnienie w ramach tego samego pastwa wielu podmiotów ycia spoecznego, które nierzadko kierunkuj si na wasno interesu, nie nie uwzgldniajc wkadu caego spoeczestwa, moe prowadzi do konfliktów i destabilizacji pastwa. Kierownicza, porzdkujca i opiekucza dziaalno instytucji i organów pastwowych winna zmierza do sharmonizowania rónych partykularnych interesów z interesem ogólnym. Dziaalno ta nie moe by jednak zbyt daleko wysunita. Do zada pastwa w tej dziedzinie naley kierowanie, czuwanie, kontrola, aby dziaalno jednostek ludzkich oraz rónych spoeczestw utrzymywaa si w granicach wasnych pokpetencji i nie naruszaa kompetencji innych ze szkod dla caego spoeczestwa. Wszelka ingerencja pastwa w pluralistyczne spoeczestwo winna by w kadym przypadku uzasadniona obiektywnymi wymogami dobra wspólnego, które nie jest sum zwykych korzyci partykularnych, „ale wymaga oceny i pogodzenie w oparciu o sprawiedliw hierarchi wartoci i w ostatecznym rozrachunku o waciwe rozumienie praw osoby ludzkiej” (CA 47).

Szczególn funkcj w utrzymaniu adu spoecznego peni prawo z sankcj przymusu. Pastwo powinno troszczy si o stworzenie sprawnego systemu praw oraz dopilnowanie, aby stanowione prawa byy naleycie przez wszystkich przestrzegane, tak przez organizacj pastwow, jak i przez obywateli. Takie pastwo okrela si jako praworzdne. W pastwie za podstaw prawa stanowionego przyjto konstytucj. W ustanawianiu jej nie wystarczy odwoa si do woli ludu, ale trzeba sign do podstaw moralnych, fundamentalnych potrzeb spoecznych. Leon XIII przypomina, e organizacja spoeczna powinna opiera si na trzech wadzach:

- ustawodawczej (parlament),

- wykonawczej (rzd),

- sdowniczej.

Oprócz adu wewntrznego pamstwo powinno troszczy si o bezpieczestwo zewntrzne, tj. zabezpieczenie przed agresj, take troska o pokój na wiecie. Dziaalno pastwa w tym zakresie powinno przejawia si przez:

- poszanowanie przepisów prawa midzynarodowego, zwaszcza przestrzeganie umów

midzynarodowych,

- wykazanie gotowoci obrony na wywadek agresji przez obce pastwo.

Ad. 2. W zakresie porzdku gospodarczego do zada pastwa naley troska o zbudowanie sprawnego systemu gospodarczego, który zapewniaby warunki rozwoju. Taki system zakada poszanowanie i pomnaanie wasnoci prywatnej, a z drugiej strony przestrzeganie zasad o spoecznym przeznaczeniu grupy. SNK coraz wyraniej opowiada się za spoeczn gospodark rynkow. SNK docenia wolny rynek jako najbardziej skuteczne narzdzie wykorzystania zasobów i zaspokajania potrzeb (CA 44). Docenia si te woln konkurencj i zysk. Nie s to jednak jedyne regulatory ycia gospodarczego. Obok nich ma zawsze przestrzega zasad moralnych i spoecznych. Pastwo w sytuacji pluralizmu i gospodarki wolnorynkowej powinno dba o poczucie bezpieczestwa w zwkresie indywidualnej wolnoci i wasnoci, a ponadto o stabilno pienidza oraz o istnienie sprawnych sub spoecznych (CA 48). W tym zakresie rola pastwa jest ograniczona. Pastwo powinno przede wszystkim kierowa yciem gospodarczym, pobudza i koordynowa inicjatyw jednostek spoecznych o charakterze gospodarczym. Oprócz pastwa równie zwizki zawodowe powinny zabiega o rozwój waciwego systemu gospodarczego oraz realizacj praw ludzi pracy.

Ad. 3. Porzdek kultury - do zada pastwa naley tylko udzielanie pomocy. Podkrela si, e pastwo powinno tu zostawic wicej wolnoci i samodzielnoci jednostkom oraz rónym spoeczestwom, ni w innych dziedzinachycia spoecznego. Wszelka niepodana ingerencja pastwa prowadzi do komformizmu i zaniechania rozwoju. Godziaby w wolno dziaaczy kultury. W KNS jest twierdzenie, e kultura jest dziaaczem spoeczestwa, a nie panstwa. W konsekwencji pastwo powinno wystrzega si narzucania wytycznych, opartych na jednostkowych zaoeniach ideologicznych. Dziaalno pastwa w tym zakresie powinna zmierza do:

- pobudzania inicjatywy podmiotu ycia kulturalnego,

- udzielania im pomocy, zwaszczaw postaci materialnej subwencji i dotacji.

TO CHYBA NIE

Ustrój polityczny pastwa (demokracja)

W NSK nie byo jasnego stanowiska wobec demokracji, jako systemu rzdzenia pastwem. Jeli Koció interesowa si to tylko z punktu widzenia moralnoci i religii. W stosunku do samych ustrojów np. monarchia czy republika,Koció zajmowa stanowisko neutralne.

Pewien przeom za Piusa XII a szczególnie za Jana XXIII. Obydwaj Papiee opowiedzieli si za demokracj jako systemem rzdzenia pastwem. Sdzili bowiem, e demokracja na tle innych ustrojów jest najbardziej odpowiednim systemem politycznym w dojrzaym spoeczestwie, poniewa najlepiej zaspakaja potrzeby i denia obywateli oraz su gadnoci czowieka. Nie byo to jeszcze pene pojcie demokracji, bo uwzgldniono tylko wynik polityczny, gdy tymczasem na wiecie rozpoczy si denia do demokracji, która wyraa si - na trwaej tendencji do równoci i czynnej partycypacji we wszystkich podstawowych dziedzinach ycia spoeczznego.

Inaczej mówic chodzi o demokracj,jako styl ycia czonków spoeczestwa, którzy maj prawo do sktywnego i powszechnego uczestnictwa we wszystkich dziedzinach ycia i aktywnoci. Ten typ demokracji zosta wykoncypowany na Soborze Watykaskim II, chocia wystpowa ju wczeniej ale o zasigu klasowym. Tak np. Pius XI w encyklice QA 15.05.1931r. mówi o udziale robotnimów i urzdników we wasnoci i zarzdzaniu przedsibiorstwem albo te w jakichkolwiek sposób w jego zyskach (QA 65).

W NSK mona wyróni 2 typy demokracji:

1. demokracja w sensie szerszym

2. demokracja w sensie wszym

Ad.1. zakada równo i uczestnictwo wszystkich obywateli w yciu splóecznym, politycznym, gospodarczym,kulturalnym.

Ad.2. za zakada (oznacza) wolno i uczestnictwo w tworzeniu systemu rzdzenia pastwem.

Stosunek Kocioa do demokracji w najnowszym naucaniu spoecznym Kocioa. J.P.II. CA (6). Koció docenia demokracj jako system, który zapewnia udzia obywateli w decyzjach politycznych i rzdzonym gwarantuje moliwo wyboru kiedy na-ley to uczyni zastpowania ich innymi rzdzeniami.

Papie opowiada si za demokracj jako systemem rzdzenia pastwem wskazyje na cisy zwizek midzy rzdzonymi i rzdzcymi, którzy sprawuj wadz w ich imieniu. W przypadku sprzeniewierzenia si tych wadz, moemy je zmieni. Decydujce znaczenie maj nie tyle siy polityczne co samo spoeczestwo.

W nauczaniu spoecznym J.P.II. demikracja opiera si II filarach:

- prawo czowieka

- prawo wolnoci

Prawa czowieka: J.P.II. mówi o fundamentach, prawie osoby ludzkiej do uczestnictwa w decyzjach dotyczcych spoeczestwa lub narodu.

Gdy chodzi o wartoci Papie mocno podkrela e, CA demokracja, bez wartoci atwo przemienia si w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm. KNS od dawna zwraca uwag na wartoci podstawowe stanowice fundament ycia spoecznego i pastwowego. Konsensus, dialog, zgoda, pozycja, kooperacja dla dobra wspólnego s moliwe o te wartoci podstawowe.

Gdzie brak centralnych wartoci, tam grozi utrata sensu i autentycznoci tosamoci zjawisko to tak w paszczyznie odobowej jak i spoecznej oraz wskazywa na dezintegracj. Susznie zauway (Osfer van nel Brajding, e bez wartoci podstawowych adne ludzkie spoeczestwo (adne pastwo) nie mog istnie. Katalog tych wartoci ustala si w oparciu o hostori i tradycj oraz o biec wiadomo sploeczn obywateli pastwa.

W literaturze przedmiotu zwraca si uwag na wartoci podstawowe:

- wolno

- godno osoby ludzkiej

- prawa czowieka

- ycie

- równo

-sprawiedliwo

- solidarno

- religi

Popierajc demokracj jako form ustroju politycznego Koció kadzie nacisk na dojrzao,

aktywne uczestnictwo i odpowiedzialno.