KNS SKRYPT

Nauczanie społeczne- poucza, a nie opisuje fakty. Poucza o tym jak być powinno, a jak nie. Chce zbadać przyczyny zasadnicze, te które odkrywają sens. Jeżeli chcemy zrozumieć co to jest społeczeństwo musimy zrozumieć jego sens, cel.

Nauka normatywna- podaje normę. W odróżnieniu od innych nauk stawia wymagania i dotyczy poglądów. Szczególnie dotyczy to KNS-u

Kościół stara się wskazywać drogę, dostosowuje drogę do aktualnej sytuacji społecznej. Kościół potrzebuje jednak czasu by określić jakąś sytuację stąd jego opóźnienie w stosunku do niektórych problemów społecznych.

KIM JEST CZŁOWIEK ? – podstawowe pytanie

Termin Katolicka nauka społeczna został użyty pierwszy raz przez papieża Piusa XI w 1931 r. w encyklice Quadrogessimo anno.

KNS w naszym rozumieniu oznacza odrębną dyscyplinę o charakterze teoretyczno- praktycznym, która posiada cechy niezmienności (zasad, na których bazuje KNS) i rozwojowości (rzeczywistości kulturowo- społecznej).

Nauczanie społeczne Kościoła odnosi się do nauczania Kościoła hierarchicznego (encykliki, listy itp). Jest ono jednym ze źródeł w dyscyplinie jaka jest KNS.

KNS - jest dyscypliną naukową. Jako system społeczny zawiera wizję bytu społecznego. To nauczanie społeczne Kościoła Katolickiego oraz oparta na niej naukowa refleksja uczonych specjalistów i działaczy społecznych.

Podział:

• zagadnienia wstępne

• historyczny rozwój

• kierunki filozoficzno- społeczne

• etyczne podstawy życia społecznego

• katolicka etyka gospodarcza

Strzeszewski wyróżnia 3 działy:

1. Filozofia społeczna- (określa zjawiska społeczne za pomocą teologii i filozofii) ma charakter spekulatywny, zawiera definicję, pojęcia, ale nie posiada elementów normatywnych

2. Etyka społeczna- (społeczna teologia moralna) ma charakter normatywny- normy przyrodzone i teologii moralnej

3. Etyka społeczna szczególna – (aplikacja, pokazanie praktyczności) społeczna teoria moralna stosowana

KNS jest powiązana z innymi naukami np. socjologia, prawem, ekonomią, filozofią i psychologią.

Metoda Katolickiej Nauki Społecznej

1.Metoda praktyczna- działanie

Wprowadził ją Joseph Cardin: widzieć- ocenić- działać Ta metoda została przejęta przez KNS.

Papież Jan XXIII w encyklice Mater et magistra podaje, że zasady NS wprowadza się zazwyczaj w 3 etapach:

- badanie rzeczywistego stanu rzeczy,

- wnikliwa ocena tego w świetle wspomnianych zasad,

- ustala się co można i należy czynić.

Współcześnie tę metodę określa się przez 3 etapy wskazane przez Jana Pawła II i Pawła VI:

- zasada refleksji- analiza

- kryteria oceny- według Ewangelii

- wytyczne działania- dyrektywy w nauczaniu Kościoła

2. Metoda teoretyczna:

- integralna koncepcja człowieka (jest wiele koncepcji)

- kładzie nacisk na normę- na to jak urządzone powinno być życie społeczne (Pismo Św. Tradycja, Prawo Kanoniczne, teologia dogmatyczna, moralna, zasady etyczno-społeczne)

- nauki świeckie- pozwalają na ukazanie i zrozumienie rzeczywistości społecznych (historia, ekonomia, psychologia, socjologia, nauki o kulturze)

- formułuje aktualne dyrektywy i praktyczne wskazania wytyczne w oparciu o to jak jest a jak powinno być – podstawa reform społecznych

Metoda KNS dotyczy zwłaszcza tych partii, które odwołują się do wartości chrześcijańskich.

Źródła KNS:

- materialne (dalsze)

- formalne (bliższe)

* oficjalna nauka Kościoła

* kodeks prawa kanonicznego

* encykliki społeczne

* listy pasterskie

* listy episkopatów

* dorobek uczonych katolickich

Źródła materialne – odwieczne prawo Boże- prawo ustanowione przez samego Boga „dux eternum”

- źródło moralności ludzkiej

- źródło etyki społecznej

Jest ono rozumną wolą Boga nakazującą utrzymanie porządku przyrodzonego, a zakazującą jego przekroczenie. Obowiązuje ludzkość od początku jej istnienia. Zawiera się w nim prawo naturalne i prawo objawione.

Prawo naturalne- odbicie odwiecznego prawa Bożego. Boski porządek rzeczy odbijający się w ludzkim rozumie w zależności od jego uzdolnień. Zawarte w naturze człowieka przez Stwórcę, wpojone w rozum naturalny.

Współcześnie za Tomaszem z Akwinu wyróżniamy 2 kategorie:

1. Prima principia- principia per se nota- zasady pierwsze; oczywiste dla wszystkich ludzi np. nie zabijaj

2. Zasady dalsze , wtórne – secunda principia- wnioski wyprowadzone z zasad pierwszych i z nimi związane np. ochrona ludzkich embrionów, obowiązek opieki dzieci nad schorowanymi rodzicami

Tomasz z Akwinu nazywa je ius gentium – prawa narodów. Zasady te są nadrzędne w stosunku do prawa pozytywnego. Prawo naturalne jest zakotwiczone przez Stwórcę w naturze ludzkiej, stanowi podstawę dla wartości indywidualnej i społecznej. Uznaje się, że natura ludzka jest tak stworzona, że jest w stanie odczytać ten porządek naturalny.

Prawo objawione- objawione człowiekowi bezpośrednio w Piśmie Św. i w Tradycji Kościoła Katolickiego. Normy te nie są odpowiednikami norm prawa naturalnego, gdyż czasem wykraczają poza nie np. miłość bliźniego, zasady zawarte w 8 błogosławieństwach. Mają mocną podbudowę filozoficzną i psychologiczną opartą na antropologii – człowiek jest czymś więcej niż elementem przyrody. Do 1963r. KNS bazowała niemal wyłącznie na prawie naturalnym. W tym roku ukazała się encyklika Pacem in terris (pokój na ziemi) Jana XIII.

Podstawowe wartości KNS

Jest nią człowiek- punkt wyjścia w KNS. Człowiek jest początkiem i celem całego życia społecznego. Jan Paweł II go jako pierwszą i podstawową drogę instytucji świeckich i Kościoła. To stanowisko znajduje uzasadnienie w godności osoby ludzkiej.

Życie społeczne opiera się na 3 zasadach etyczno-społecznych:

• dobra wspólnego (dawać)

• pomocniczości ( co można brać)

• solidarności (równowaga)

Te zasady są zakotwiczone w naszej naturze, która dąży by dawać i brać.

Podstawowe dziedziny życia i aktywności ludzi:

• dziedzina polityczna- demokracja, czyli wolność, uczestnictwo i odpowiedzialność(koncepcja państwa pomocniczego)„Tyle państwa ile to jest konieczne, tyle wolności ile jest to możliwe”

• życie gospodarcze- nacisk na własność prywatna jednostek, ale nie jest ona pojmowana absolutnie względnie – na własności prywatnej ciążą obowiązki społeczne; poparcie dla wolnego rynku

• dziedzina międzynarodowa- społeczność ludzkości-podmioty: ludy, narody, państwo

cele: dobro wspólne rodziny ludzkiej, sprawiedliwość, solidny rozwój, utworzenie współpracy władzy

-kultura i środowisko naturalne- szacunek dla kultur, nie narzucanie wiary, zachęca do kierowania się miłością i sprawiedliwością. Ochrona środowiska – odpowiedzialność współczesnych za przyszłe pokolenia.

Ideologia- ( z greckiego idea, logos- nauka, słowo) względnie usystematyzowany zespół twierdzeń, ocen i norm będących teoretyczna podstawą działania jakiejś grupy społecznej.

Ideologia nie jest nauką choć bywają do niej włączane różne poglądy naukowe, chociaż chciała by. Zawiera zdania orzekające i wartościujące. Zdania orzekające mogą być zweryfikowane i z poznawczego punktu widzenia, natomiast wartościujące (ideologizujące)nie mogą, ponieważ ich ocena zależy od przyjętej aksjologii.

Zwolennicy ideologii przyjmują zdania wartościujące za prawdziwe pomimo braku dowodów, posługują się tymi zdaniami do uzasadniania celów i dążeń ideologii oraz formułowania dyrektyw działania. Ideologię charakteryzuje też tendencja do niejasnego schematyzmu, silnego ładunku emocjonalnego i uproszczonej wizji natury ludzkiej.

Ideologia społeczna- jest zespołem poglądów na człowieka i porządek społeczny przyswojonych przez szersze masy społeczne i stanowiących podstawę do poszukiwania konkretnych rozwiązań ustrojowych.

Elementy ideologii społecznej:

- poglądy na koncepcję człowieka

- poglądy na koncepcję porządku społecznego

- pozyskiwanie zwolenników wśród szerszych mas społecznych

- urzeczywistnianie głoszonych poglądów w praktyce

Ideologie mogą być:

1. Partykularne- te, które odnoszą się do jakiejś szczegółowej dziedziny np. gospodarcze

2. Totalne- odnoszą się do całokształtu życia społecznego

Czasami ideologia partykularna przekształca się w totalną np. Ideologia genger- płeć wyznaczona społecznie. Jest ideologią partykularną, ale chce przeprowadzić rewizję całego życia społecznego.

Ideologie opierają się zazwyczaj na niepełnej lub błędnej koncepcji człowieka, a w konsekwencji proponują budowanie skrajnych ustrojów społeczno-politycznych.

Funkcje:

• integracyjna- zespolenie wszystkich zwolenników wokół wartości ideologii

• selekcyjna- spośród różnych członków wybierani sa najbardziej aktywni i oddani sprawie, tak że ze względu na ideały potrafią działać wbrew własnym interesom

• wychowawcza- utworzenie atmosfery w której kształtowały by się podstawy moralne wyznawców ideologii.

INDYWIDUALIZM SPOŁECZNY

Z łac. indviduum- jednostka

Główne twierdzenie - realnie istnieją tylko jednostki jako autonomiczne i niezależne byty z istoty niespołeczne.

Kształtował się na przestrzeni wieku, intensywny rozwój przeżywał w nowożytności.

Podstawowe tezy:

- człowiek nie jest istotą społeczną- nie potrzebuje społeczeństwa by się rozwijać, w jego naturze nie ma popędu społecznego.

- jednostka jest jedynym realnym elementem życia społecznego. Społeczność jest czymś wtórnym. Ograniczenie jednostki jest możliwe ze względu na dobro innych jednostek, ale nie ze względu na dobro społeczności

-społeczeństwo ma jedynie mechaniczny, ilościowy charakter. Nie ma odrębnego istnienia. Nie jest faktem jakościowym, ale ilościowym. Jest sumą powiązanych ze sobą jednostek, więc dobro wspólne to suma dóbr jednostkowych

-społeczeństwo utożsamia się z państwem

- władza w społeczeństwie jest wynikiem umowy społecznej. To coś zewnętrznego w stosunku do jednostki, nie wynika z natury. Celem władzy jest zabezpieczenie interesów jednostek

-umowy prywatne dotyczą głównie małżeństwa i rodziny. Opierają się na dowolności, można z nich korzystać bez żadnych ograniczeń moralnych

Ocena:

Antropologia indywidualizmu jest błędna, w związku z tym koncepcje społeczeństwa i państwa są błędne. Papież Pius XI. pisze, że indywidualizm zniszczyłby życie społeczne przygniatając państwo niemożliwymi zobowiązaniami.

LIBERALIZM GOSPODARCZY

Z łac. libertas- wolność

Wyrósł na założeniach indywidualizmu w Oświeceniu jako ruch emancypacyjny człowieka. Rozwijał się w szkole fizjokratów i klasycznej szkole liberalnej (Adam Smith)

Ogólne założenia:

- Za najwyższą wartość uznał wolność- brak ograniczeń w realizacji popędów we wszystkich dziedzinach życia.

- Człowiek jest istotą doskonałą.

- Podstawą porządku są naturalne popędy człowieka.

- W dziedzinie religijnej dąży do odrzucenia norm i wartości religijnych- rozdział Kościoła od państwa laicyzacja życia społecznego.

- W polityce zmierza do ograniczenia funkcji państwa, by uniemożliwić naruszenie indywidualnych praw obywateli. Państwo ma gwarantować respektowanie praw jednostki.

Życie gospodarcze rozwija się według własnych naturalnych praw działających podobnie jak prawa przyrody – absolutnych, niezmiennych i nie do ujarzmienia dla człowieka. Dlatego życiu społecznemu należy pozostawić całkowitą wolność. Etyka nie powinna mieć wpływu na ekonomię, podobnie jak Kościół na gospodarkę.

Tezy:

1. Skrajne rozumienie własności prywatnej. Własnością prywatną można dysponować bez ograniczeń,

2. Absolutyzowanie zasady nieograniczonego zysku ekonomicznego i wolnej konkurencji- najważniejszy jest zysk,

3. Koncepcja państwa prawnego, jednofunkcyjnego. Państwo nie może ingerować w życie i działalność obywateli, ma być jedynie stróżem realizowania prawa,

4. Zakaz struktur pośrednich. Korporacje, zrzeszenia robotników ograniczają wolność gospodarczą.

W okresie międzywojennym pojawił się neoliberalizm.

- podtrzymywał prawo do maksymalnego zysku i wolnej konkurencji, ale postulował też interwencje państwa w życie gospodarczo-społeczne.

Ocena:

Kościół krytycznie odnosi się do liberalizmu gospodarczego ze względu na jednostronne założenia i niedocenianie zasad etycznych.

Pius XI poddaje go krytyce- uważa że niezdolny jest do rozwiązania kwestii społecznej (ogromnej biedy warstw niższych).

Jan XXIII wskazuje na główne błędy w encyklice Mater et magistra- przeczy istnieniu między moralnością a zyskiem.

Paweł VI wskazuje na błędne twierdzenia o autonomii jednostki.

Jan Paweł II twierdzi, iż liberalizm gospodarczy sprzyja narastaniu krzywdy, ponieważ nie troszczy się o zabezpieczanie praw człowieka.

KAPITALIZM

Ustrój gospodarczy ukształtowany w XIX w. oparty na zasadzie rozdziału kapitału i pracy (ludzie, którzy są posiadaczami kapitału oraz ludzie- robotnicy najemni wykorzystywani przez kapitalistów do uzyskiwania zysku).

- głównym celem uzyskanie maksymalnego zysku,

- ludzie są traktowani jak narzędzia,

- wzrost gospodarczy kosztem dużych mas ludzkich,

- kryzysy gospodarcze, bankructwa, monopole,

- właściciele kapitału walczą o wpływy polityczne- rodzi się imperializm.

Ocena:

Kościół krytycznie ocenia kapitalizm. Własność środków produkcji tak w przemyśle, jak i w rolnictwie jest słuszna wtedy gdy służy użytecznej pracy. Przestaje natomiast być uprawniona, gdy nie jest produktywna, lub kiedy służy przeszkadzaniu pracy innych lub uzyskiwaniu dochodu, którego źródłem nie jest globalny rozwój pracy i społecznego majątku lecz wyzysk.

SOCJALIZM

Z łac. socialis- społeczny

- ideologie kolektywistyczne- stawiają na pierwszym miejscu zbiorowość. Kolektywizm nie uznaje dobra osobowego jednostki ludzkiej, ale tylko dobro zbiorowe.

Socjalizm to wiele ruchów i doktryn, które łączą dążenia:

- krytyka kapitalizmu

- zniesienie prywatnej własności produkcyjnej

- walka klas

- budowanie nowego porządku społeczno-gospodarczego opartego na kryteriach socjalistycznych:

* sprawiedliwość i równość społeczna

* kierownicza rola proletariatu

* społeczeństwo bezklasowe

* własność społeczna

Formy:

1. Socjalizm utopijny- rozwijał się w wyniku rewolucji przemysłowej opierając się na założeniach z oświecenia. Dążył, aby ludzie wszystko mieli wspólne. Postulaty:

- zniesienie podziału stanowego

- reforma własności

- otoczenie troską robotników

- utworzenie komun pracy i własności

2. Anarchizm- jest formą socjalizmu utopijnego. Człowiek ze swej natury jest dobry, a czynnikiem wystarczającym do utrzymania porządku jest jego natura. Środki przymusu są niepotrzebne, podobnie jak państwo. Dążą do całkowitego zniesienia państwa.

3. Syndykalizm- (syndykat- związek zawodowy) jest kierunkiem bardziej radykalnym. Główne założenie:

- cały produkt społeczny jest wytworem pracy dlatego w całości należy się klasie pracującej. Pracownicy tworząc syndykaty mają naciskać na kapitalistów i przejąć od nich własność.

Ocena socjalizmu:

Kościół od samego początku do socjalizmu odnosił się negatywnie.

Papież Leon XIII w encyklice „Rerum novarum” piętnuje socjalizm.

Pius XII „Quadrogessimo anno”- „Socjalizm doradza lekarstwo, które jest stokroć gorsze od choroby”- nie można być dobrym katolikiem i prawdziwym socjalistą.

MARKSIZM CZYLI KOMUNIZM

- całokształt nurtów filozoficznych, społecznych, ekonomicznych i politycznych, które odwołują się do Marksa, Engelsa i ich kontynuatorów np. Lenina.

- doktryna oparta na : materializmie Feuerbach’a , dialektyce Hegla i ekonomii politycznej Smitha oraz poglądach socjalistów utopijnych.

Marks i Engels przyjęli założenie, że świat jest materialny i rządzi się prawami logiki przeciwieństw, czyli dialektyki. Idee Hegla zastosowali do świata materialnego tworząc materializm dialektyczny. Jego zasady zastosowano do badań zjawisk społecznych. Tak powstał materializm historyczny. Bazuje on na 3 zasadach materializmu dialektycznego:

1. Determinizm- mówi o tym, że wszystkie zjawiska i procesy dokonują się nieuchronne następowanie przyczyny i skutku,

2. Materializm- zasada pierwotności materii. Świat psychiczny i duchowy jest czymś wtórnym. Świat kształtuje się w zależności od materii i jest formą materii.

3. Dynamizm- (zasada wszechruchu) wszystko jest w ruchu, walka przeciwieństw (walka klas jest istotnym warunkiem mechanizmu rozwoju).

- walka klas jest istotnym warunkiem mechanizmu rozwoju,

- człowiek jest tylko materią, pochodzi od zwierząt, pod wpływem konieczności biologicznej zaczął się posługiwać narzędziami i zapoczątkował zdolność myślenia i porozumiewania się

- człowiek wyłonił się z przyrody jako członek kolektywu. Człowiek stał się człowiekiem dzięki kolektywowi pracy. Społeczeństwo jest czymś pierwotnym w stosunku do jednostki.

- struktura społeczna zależy od bazy ekonomicznej(stosunki produkcji) i ideologicznej nadbudowy (poglądy, idee), nadbudowa ma być podporządkowana bazie- byt określa świadomość= kształt życia społecznego zależy od czynników ekonomicznych.

Marksizm jest krytycznie ustosunkowany do kapitalizmu. Klasę kapitalistów należy na drodze rewolucji znieść- przez proletariat. Rewolucja ma objąć cały świat. Religia jest wrogiem, opium dla ludu, a ateizm powinien objąć całe społeczeństwo. Pierwszym wrogiem marksizmu jest kapitalizm, a drugim religia.

Nie do pogodzenia jest walka klas i chrześcijaństwo.

Obecnie marksizm przybiera wiele form:

1. Eurokomunizm- zakorzeniony w filozofii ateistycznej. Próbuje uchodzić za społeczną partie demokratyczną.

2. Nowa lewica- socjalizm typu utopijnego.

Ocena marksizmu i komunizmu:

• Leon XIII odrzuca jako błędną ideę o zniesieniu własności prywatnej na rzecz wspólnej.

• Pius XII w encyklice „Quadrogessimo anno” ostrzega przed komunizmem „Komunizm jest brutalny”.

• Jan XXIII „Mater et magistra” uważa, że komunizm jest sprzeczny z ludzką naturą.

• Jan Paweł II w encyklice „Centesimus annus”.

FASZYZM

Od łac. Fascis- związek, wiązka

- faszyzm to ideologia totalitarnej dyktatury oparta na kulcie państwa i narodu

- był odpowiedzią na indywidualizm i liberalizm społeczno- gospodarczy. Po I wojnie światowej jako system polityczny we Włoszech i Niemczech.

Cechy:

- absolutyzowanie państwa lub narodu. Państwo lub naród są celem samym w sobie.

-kult wodza- wódz jest samozwańcem choć próbuje legalnie dojść do władzy za pomocą fanatyków. Wódz jest jak Bóg.

- etatyzacja całego życia społecznego poprzez poddanie struktur społeczno-gospodarczych subwodzom, a przez nich wodzowi. W konsekwencji zupełna utrata autonomii przez wszystkie struktury pośrednie,

- zniesienie pluralizmu politycznego- istnieje jedna partia całkowicie podporządkowana wodzowi,

-poniżenie godności człowieka- człowiek jest środkiem do celu, jego prawa osobowe się nie liczą,

Ocena faszyzmu włoskiego przez Stolicę Apostolską:

- początkowo pozytywnie go oceniała, ponieważ zwalczał socjalizm i komunizm. Dodatkowo Mussolini utworzył Państwo Watykańskie i podpisał konkordat.

W 1931r. papież Pius XI wydał encyklikę „Non abbiamo bisogno”(WAŻNA!) potępiającą faszyzm, napisana po włosku.

Faszyzm niemiecki był od początku negatywnie oceniany przez Kościół. Odniósł się do niego Pius XI w encyklice „Mit brennender sorge- z najwyższą troską”

Teologia wyzwolenia:

-nurt powstały w krajach Ameryki Łacińskiej w latach 70 XX w. – celem było wyzwolenie ludzi ubogich z biedy. Zaangażowali się w niego świeccy i teologowie.

3 rodzaje:

1. Nurt zatwierdzony przez Kościół- opiera się na dokumentach episkopatów Ameryki Łacińskiej z Medelii (Kolumbia) i Puebla (Meksyk). Kościół wyznacza jej zdrowy kierunek. Chrystus i chrześcijaństwo- wyzwolenie z grzechu i biedy.

2. Nurt radykalny- w Chile, ideologia marksizmu. Wyzwolenie ma nastąpić sprawowanie socjalizmu typu marksistowskiego. Kościół tego nie zaakceptował.

3. Nurt złagodzony- próbuje pogodzić powyższe nurty- z jednej strony akceptując teologie wyzwolenia a z drugiej przyjmując częściowo marksizm. Nurt nie może być przyjęty przez Kościół.

PERSONALIZM CHRZEŚCIJAŃSKI

z łac. persona- osoba,

- doktryna i inspirowany nią ruch wyrażający pełną afirmację osoby ludzkiej i jej dobra, podkreślającym godność człowieka, jego autonomię i nadrzędność względem wszelkich wartości materialnych oraz struktur społecznych i ekonomicznych,

- idee zawarte w Piśmie Św., u filozofów- Arystoteles, św. Augustyn, Boecjusz, św. Tomasz z Akwinu

- idee te zawarte od początku w nauczaniu społecznym Kościoła od encykliki „Rerum novarum” w 1891r.

- w latach międzywojennych idee te rozwijały się zwłaszcza wśród myślicieli francuskich.

2 kierunki: Jacques Maritain i Emanuel Mounier

Personalizm według Jacques’a Maritain’a (XXw.)

- konserwatysta

- wypracował koncepcję ustrojową zwaną humanizmem albo personalizmem.

- demokracja personalistyczna:

* centralnym punktem człowiek

* szacunek wobec osoby ludzkiej jest najwyższym nakazem dobra wspólnego

* zadaniem państwa jest uznawanie autonomii osoby i stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju

Cechy społeczności personalistycznej:

- charakter korporacyjny (wspólnotowy)- pojęcie korporacji jako osoby moralnej, która posiada odpowiednie uprawnienia i pełną autonomię w dążeniu do dobra wspólnego

- arystokracja pracy- społeczność bezklasowa powinna istnieć, ale będzie w niej istnieć hierarchia społeczna opierająca się o wartości pracy

- pluralizm- państwo powinno łączyć w jedną całość różne ugrupowania i struktury społeczne będące wyrazem wolnych dążeń ludzkich

- teizm- państwo powinno być w pewnym sensie społecznością teistyczną, co nie oznacza, że wszyscy jego członkowie mają być katolikami, choć państwo ma uznawać istnienie wartości ponadczasowych, a nawet domagać się jakiejś formy religijności od swoich obywateli

- zasada uznania równości praw mężczyzn i kobiet

- zaangażowanie wszystkich obywateli w życie społeczne i polityczne

- powszechne wybory

- podkreślał postulat troski o dobro wspólne pojmując je jako dobro osobowe wszystkich jednostek wchodzących w skład społeczeństwa. Dobro musi być wewnętrznie moralne, czyli odpowiadać wymogom sprawiedliwości. Domaga się ono istnienia władzy, która powinna czuwać nad jego wzrostem, sprawiedliwym podziałem

Idee personalistyczne Emanuela Mouniera (1905-1980)

-nie stworzył własnego systemu społecznego, ale szukał możliwości spotkania się różnych systemów myślowych. Bazą miał być personalizm. Za personalistyczną uważał on każdą doktrynę afirmującą prymat osoby ludzkiej i twierdził, że powinien mu być podporządkowany całokształt stosunków społeczno-gospodarczych. Dokonał solidnej krytyki ideologii. Zasługą obu myślicieli było wysunięcie osoby ludzkiej na czołowe miejsce w hierarchii własności ziemskich.

Ideologia środka, czyli personalizm i solidaryzm chrześcijański

- według KNS obok personalizmu występuje solidaryzm chrześcijański. Jest to kierunek głoszący zgodność, a nawet wspólnotę interesów wszystkich jednostek i grup społecznych w obrębie danej społeczności.

Opiera się na założeniu, że w człowieku tkwi naturalna skłonność do wchodzenia w relacje z innymi osobami. Człowiek nie może osiągnąć własnej doskonałości bez solidarnej pracy z innymi. Solidaryzm i personalizm tworzą tzw. ideologię środka.

Akcentują dwa krańce rzeczywistości społecznej:

- osobę ludzką i solidarność społeczną

- dobro jednostki i dobro wspólne

- wolność i sprawiedliwość

Postuluje wkład jednostki w dobro wspólne, ale akcentując równocześnie służebny charakter tego dobra. To co wypracujemy jest wkładem w dobro wspólne, ale to dobro ma służyć nam.

Była zakorzeniona w tradycji Kościoła zanim skrystalizowały się personalizm i solidaryzm.

Solidaryzm jako system społeczny ukształtował się w okresie drapieżnego kapitalizmu. Myśliciele i działacze katoliccy zabiegali o usunięcie nieludzkiego wyzysku i nienawiści społecznej. Miało się to dokonać przez solidarny wysiłek wielu podmiotów. Teorie tą wypracował Heinrich Pesch. Jest on twórca solidaryzmu chrześcijańskiego. Głoszone przez papieży zwłaszcza po II wojnie światowej. System opierający się na zasadach personalizmu i solidaryzmu był realizowany w formie tzw. chrześcijańskiej demokracji.

Personalistyczna koncepcja osoby ludzkiej

1. Natura człowieka

Chrześcijańska antropologia ukazuje całościową wizję człowieka. Człowiek jest osobą i ta cecha wyróznia go od innych stworzeń ziemskich. To pozwala zrozumieć jego naturę.

1. Osoba ludzka w wymiarze jednostkowym. Osoba ludzka według klasycznej definicji Boecjusza jest jednostkową, czyli niepodzielną substancją natury rozumnej. Stosownie do tej definicji człowiek ma cechy:

- jest bytem jednostkowym i niepowtarzalnym. Każdy człowiek jest odrębny od innych bytów. Jedność czyli niepowtarzalność dotyczy całej osoby ludzkiej, zarówno w wymiarze fizycznym jak i duchowym.

- człowiek jest bytem substancyjnym, samoistnym, samodzielnym w istnieniu. Żaden człowiek nie może być częścią innej osoby. Nawet jeśli są połączone to mają świadomość odrębności istnienia.

- jest celem w sobie i dla siebie, nikt nie może go traktować jako środek do celu.

- jest wyposażony w samoświadomość i władzę dysponowania sobą. Posiada rozum i wolną wolę. Jest podmiotem własnego myślenia i działania. Wskutek tego jest niezależny, posiada własne JA, którego nikt nie może naruszyć. Jest zdolny do poznania prawny i wyboru dobra. Może samodzielnie określić kierunek swojej drogi życiowej, nadać cel i sens swojemu życiu. Decyduje o swoim losie w sposób wolny

- posiada świadomość naturalną. We wnętrzu człowieka istnieje norma moralna od niego wcześniejsza i niezależna, która nakazuje czynić dobro, a unikać zła.

- jest odpowiedzialny. Odpowiedzialność wynika z wolności. Wolność zaś nie jest samowolą, ale podlega prawu moralnemu obiektywnemu (porządek ustalony przez Boga) i subiektywnemu (sumieniu).

- jest jednością duchowo-cieslesną. Przez swoją cielesność człowiek łączy w sobie elementy świata materialnego, a swoją duchowością przerasta rzeczywistość materialną i przenika do samej głębi rzeczywistości.

2. Osoba ludzka w wymiarze społecznym

- prawda o społecznej naturze człowieka ma swoje podstawy w objawieniu bożym. Życie społeczne jest wymogiem prawa natury. Sobór Watykański II KDK 12

-podstawa społeczeństwa naturalnego tkwi w samej naturze bytu osobowości.

- postrzega siebie w odniesieniu do jakiegoś TY , musi o sobie mówić JA

- człowiek jest dynamiczny, komunikatywny, doskonali się

Godność człowieka- specyficzna wartość osoby ludzkiej. Człowiek najdoskonalszy w swej naturze, stoi na szczycie hierarchii.

-osobowa- wrodzona, nieutracalna, przysługuje każdemu jako osobie

- osobowościowa- zdobywana w procesie wychowania i pracy nad sobą, można osiągnąć różny jej poziom oraz ją utracić.

Poziomy godności:

1. Naturalny- wynika ze stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boga, jego podstawą jest rozumność i wolność

2. Nadprzyrodzona- objawiona w Jezusie Chrystusie, wynika z faktu podniesienia człowieka do godności Syna Bożego i przeznaczenia do do uczestnictwa i życia Boga. Świadczy o niej odkupienie człowieka przez Chrystusa.

Godność rodzi zobowiązania: postępowanie w sposób zgodny z własną godnością, a wszyscy inni powinni szanować godność innych ludzi. KNSK 132

Personalistyczna koncepcja społeczności

1. Natura społeczności

- życie wspólnotowe – społeczeństwo według św. Tomasza z Akwinu jest zjednoczeniem ludzi we wspólnym działaniu dla osiągnięcia wspólnego celu

Elementy konstytutywne:

- ludzie- wspólne działania- wspólny cel. Członkowie tworzą jedność, wytwarzają się relacje= więzi społeczne

Bliższym celem każdej społeczności jest osiągnięcie wartości wspólnej, dobra wspólnego.

Dalszym celem społeczności jest rozwój osoby ludzkiej.

Jej powstanie jest naturalną konsekwencją społecznej natury człowieka. Nie wynika to z umowy lub kontraktu. Natura człowieka nie zmierza jednak automatycznie do społeczności. Każdy człowiek jest nastawiony egocentrycznie, ale mamy świadomość, że dobro możemy osiągnąć tylko przez współdziałanie.

Są społeczności, które bardziej odpowiadają najgłębszej naturze człowieka:

- rodzina

- społeczności sąsiedzkie lub regionalne

- naród

- państwo

Inne społeczności wywodzą się z wolnego wyboru człowieka. Te pierwsze to naturalne, te drugie to wolne stowarzyszenia tworzone dla określonych celów. Żeby społeczność mogła spełniać swoje zadania musi mieć autorytet porządkujący – władzę, która nie jest elementem konstytutywnym społeczeństwa, ale warunkiem koniecznym do jej funkcjonowania. Celem władzy jest troska o wspólne dobro.

Pluralizm społeczności

Dobro wspólne zależy od istnienia wielu różnych społeczności o różnych charakterach – od zdrowego pluralizmu społecznego. Dążąc do realizacji wspólnych wartości ludzie tworzą wiele społeczności, które powinny tworzyć jedną i harmonijną tkankę. Każda z nich musi zachować swoją tożsamość i autonomię. Społeczność wyższego rzędu nie powinna ingerować w wewnętrzne sprawy społeczności niższego rzędu. Powinna ją wspierać i pomóc w razie konieczności w koordynacji jej działań z działań innych grup społecznych.

Osoba ludzka, a społeczność

W świetle KNS między osobą ludzką, a społecznością, między dobrem jednostki, a dobrem wspólnym nie może być przeciwieństwa, a musi być przyporządkowanie. Osoba jest źródłem i celem życia społecznego. Jeśli organizuje życie społeczne to po to by urzeczywistnić wartości wspólne, których nie mogła by osiągnąć działając sama. Dobro wspólne nie ma celu w samym sobie, ale w osobie ludzkiej.

Zasady regulujące relacje między dobrem partykularnym osoby, a dobrem wspólnym: (św. Tomasz z Akwinu)

1. Człowiek nie przyporządkowuje się społeczności we wszystkim kim jest i co posiada

2. Przyporządkowanie nie może naruszyć hierarchii dóbr

3. Przyporządkowanie dobra osoby ludzkiej dobru wspólnemu jest ograniczone godnością i prawami człowieka. Nie może być ono wysunięte tak daleko by człowiek utracił swą godność i prawa z natury mu przysługujące. Ostatecznie wzajemne uprawnienia i obowiązki jednostki i społeczności są regulowane przed podstawowe zasady etyczno-społeczne oraz oparte na nich prawo pozytywne.

Prawa Człowieka

- uprawnienia przysługujące człowiekowi jako osobie, ich podstawą jest godność osoby ludzkiej, a źródłem prawo natury

- wynikające bezpośrednio z natury są nierozerwalnie związane z osoba ludzką

Są one:

- wrodzone – mają charakter absolutny

- nienaruszalne - żadna ludzka władza nie może ich znieść

- niezbywalne – nie można się ich zrzec

- przysługują każdemu człowiekowi

- dynamiczne- ich treść rozwija się pod wpływem różnych czynników. Prawo człowieka się nie zmienia, zmienia się jego treść np. rozwój treści praw człowieka do życia w kwestii In vitro

- pod względem treści dzielą się na 2 kategorie:

1. Prawo wolnościowe – związane z autonomia osoby ludzkiej ( p. cywilne i polityczne)

2. Prawa społeczne – związane z życiem społeczności ( p. ekonomiczne, społeczne i kulturowe

- mają na celu zaspokojenie istotnych potrzeb człowieka ( osoby ludzkiej) na płaszczyźnie materialnej i duchowej. Ich celem jest rozwój człowieka (naturalny i duchowy)

- powinny być respektowane nie pojedynczo ale wszystkie razem.

- częściowa ochrona praw byłaby uważana za brak ich uznania.

- Jan Paweł II twierdził że ,, Integralna ochrona wszystkich kategorii praw człowieka jest rzeczywistą gwarancją pełnego poszanowania każdego poszczególnego prawa”

- Charakterystycznymi cechami praw człowieka są powszechność i nierozerwalność

- Rozwój idei praw człowieka w nauczaniu Kościoła Ochrona od samego początku

• Karty Starego Testamentu -Prawo do ochrony życia , wypoczynku , ochrony własności, sprawiedliwego procesu ( dekalog)

• W Nowym Testamencie

• W nauczaniu Ojców Kościoła

• Kiedy zaczęły pojawiać się ruchy świeckie głoszące ochronę praw człowieka Kościół dystansował się od nich ponieważ głosiły one niepełną koncepcje człowieka. Przełom nastąpił z nauczaniem Leona XIII – od niego wzięło początek wspieranie inicjatyw zmierzających do ochrony praw człowieka.

• Dokumenty Kościoła w których formułowane są prawa człowieka:

- Rerum Novarum

- Quadragesimo Anno

- Non abbiamo bisogno

- MBS

- orędzie radiowe Piusa XII na Boże Narodzenie 1942r.

- PIT 1963

- KDK

- Deklaracja DH Godność osoby

- List apostolski OA

- Kościół a prawa człowieka – Dokument papieskiej Komisji Iusticia et PAX

- LE 1981

- SRS 1987

- CA 1991

W dokumentach NSK zawarte są katalogi praw człowieka. Zazwyczaj obejmują one nie wszystkie prawa , ale tylko prawa podstawowe. Wśród praw społecznych - prawo do pracy, sprawiedliwej płacy, własności, wypoczynki, opieki zdrowotnej, rozwoju, zrzeszania się

- Najobszerniejszy katalog praw człowieka przedłożył Jan XXIII w encyklice Pacem in terris (1963) nr II -27:

• Prawo do życia oraz godnego poziomu życia, mieści się w nim prawo do nienaruszalności ciała oraz do posiadania środków potrzebnych do zapewnienia sobie odpowiedniego poziomu życia.

• Prawo do korzystania z wartości moralnych i kulturowych :
  prawa szczegółowe z niego wynikające:
  - do należnego człowiekowi szacunku
  - do posiadania dobrej opinii
  - do wolności w poszukiwaniu prawdy
  - do wykształcenia
  - do otrzymywania prawdziwych informacji
  - do wypowiadania i rozpowszechniania swych poglądów

- swobodnej twórczości artystycznej

• Prawo do oddawania czci Bogu zgodnie z wymaganiami prawego sumienia – prawa szczegółowe (uprawnienia)

- do swobody kultu religijnego (prywatnego i publicznego)

- do religijnego kształcenia i wychowania

• Do wolnego wyboru staniu swobody życia rodzinnego. W równy sposób przysługuje w pierwszym rzędzie rodzicom

• Prawa z dziedziny gospodarczej – dotyczą:

- pracy

- własności

Mają służyć dobru życia rodzinnego

• Prawo do zrzeszania się

- tworzenie różnych organizacji i instytucji celem ochrony godności i wolności osoby ludzkiej

• Prawo do emigracji i imigracji

• Prawo do udziału w życiu publicznym

• Prawo do ochrony swoich praw

-skuteczna

- równa dla wszystkich

- zgodna z zasadami sprawiedliwości

Prawa człowieka w KNS są ujmowane komplementarnie z obowiązkami. Każdemu uprawnieniu odpowiada obowiązek, który jest osobowy- spoczywający na osobie uprawnionej oraz społeczny- ciążący na innych jednostkach i grupach, które powinny uznać i uszanować prawa przysługujące danej osobie. Korzystając z praw człowieka należy uszanować uprawnienia przysługujące innym osobom, dlatego niekiedy trzeba ograniczyć korzystanie z własnych praw by nie wyrządzić szkody innym.

Podstawowe zasady życia społecznego

Są powiązane z godnością osoby ludzkiej ; wynikają z faktu, że człowiek jest osobą żyjącą w społeczności, że posiada naturę o charakterze społecznym, że w niej zawarte są skłonności i potrzeby, także ta przynależności do społeczności. Zasady te są zatem zakorzenione w naturze człowieka i społeczności. Łamanie tych zasad, omijanie ich lub lekceważenie stanowi zagrożenie dla życia społecznego, prowadzi do konfliktów. Wyrażają istotę życia społecznego, dlatego można je traktować jako zasady ontologiczne.

Istota życia społecznego polega na wspólnym dążeniu ludzi do pewnych wartości, na korzystaniu i urzeczywistnianiu ich. Polega ona na dawaniu i braniu, które są dwoma podstawowymi tendencjami życia społecznego:

• dawanie wyraża tendencję od osoby ludzkiej do społeczności, akcentuje dobro wspólne,

• branie wyraża tendencję od społeczności do osoby, akcentuje dobro osoby.

W konsekwencji wyróżnia się 3 zasady społeczne:

• zasada dobra wspólnego – dawanie

• zasada pomocniczości – branie

• zasada solidarności – łączy w sobie dawanie i branie.

Do tych trzech zasad sprowadzają się wszystkie inne zasady społeczne występujące w nauczaniu Kościoła.

Zasady życia społ. są wzajemnie uwarunkowane. Realizacja jednej jest niemożliwa bez uwzględnienia następnych. Absolutyzacja jednej stanowi zaprzeczenie drugiej. Gdy uwzględnia się je razem, wówczas się wzajemnie regulują i dopełniają. Zasady te jako zasady etyczne nie podlegają zmianom. Ponieważ zmieniają się warunki życia społecznego Kościół akcentuje raz jedną, raz inne.

Mają charakter fundamentalny – dotyczą całej rzeczywistości społecznej. Stanowią podstawowy punkt odniesienia do interpretacji i oceny zjawisk społecznych.

• Zasada dobra wspólnego :

dobro wspólne obejmuje sumę takich warunków życia społ. w jakich ludzie mogą najpełniej i najszybciej osiągnąć doskonałość

-prawdziwe dobro wspólne polega na poszanowaniu praw i obowiązków osoby ludzkiej

-chodzi o wytworzenie wartości wspólnych z jednej strony, a z drugiej o pełny rozwój osoby ludzkiej

-dobro wspólne ma zarówno charakter instrumentalny (zespół warunków) jak i immanentny (doskonałość)

-dobro wspólne jakiejkolwiek społeczności nie jest sumą dóbr partykularnych jej członków

Papież Leon XIII określił dobro wspólne jako fundamentalne i ostatnie po Bogu prawo do społeczności.

Zasada ta określa obowiązki od dołu i uprawnienia od góry. Zobowiązuje ona wszystkie podmioty życia społ. do wkładu w dobro wspólne społeczności. Jednostka ma obowiązek wkładu w dobro wspólne społeczności. Mniejsze społeczności mają obowiązek wkładu w dobro wspólne społeczności większej. Wszystkie jednostki społeczności w dobro wspólne społeczności ogólnoludzkiej.

W swojej funkcji negatywnej zasada dobra wspólnego chroni przed indywidualizmem, egoizmem i grupami interesu. W ujęciu pozytywnym akcentuje znaczenie sprawiedliwości społecznej i konieczność wkładu jednostki w dobro wspólne.

Wymogi dobra wspólnego bywają zróżnicowane ze względu na rodzaj społeczności, ale również ze względu na uwarunkowania społeczne. Dlatego każda jednostka i społeczność powinna pytać jakie jest jej dobro wspólne w aktualnym czasie.

Do tworzenia dobra wspólnego są zobowiązani wszyscy członkowie społ., chociaż w różnym stopniu i stosownie do swoich możliwości. Każdy powinien czynić wkład do dobra wspólnego społ., do której należy. Wszyscy mają prawo do korzystania z wytworzonego dobra wspólnego.

Na straży dobra wspólnego stoi władza społeczna. Szczególne Zasanie ciąży na władzy państwowej, gdyż racją jej istnienia jest dobro wspólne całego społeczeństwa. Dobro to stanowi kryterium i granice dla działania tej władzy. Zadaniem państwa jest regulowanie współżycia i grup społ. przez wydawanie stosownych norm prawnych. Dobro wspólne społ. nie jest celem samym w sobie, jest tylko środkiem. Najgłębszą racją jego istnienia jest jego odniesienie do realizacji ostatecznego celu człowieka. Celem tym jest Bóg, dlatego nie można pozbawiać dobra wspólnego jego transcendentalnego wymiar.

• Zasada pomocniczości -Zwana też zasadą subsydiarności (łac. Subsydium – pomoc)

-Pomocniczość w odniesieniu do istoty dobra społ. oznacza uzupełniające i pomocnicze działanie większych organizmów społ. na rzecz jednostek i mniejszych grup.

-Podstawą tej zasady jest wolność i godność człowieka oraz natura mniejszych grup społ., które mają swoją autonomię, prawa i obowiązki, których nie powinny przywłaszczać sobie większe organizmy społ. Pius XI nazwał tę zasadę najważniejszym prawem filozofii społecznej.

-Opiera się na tendencji wyrażającej istotę życia jako branie.

-Określa ona obowiązki od góry a uprawnienia od dołu. Społ. większe powinny świadczyć uzupełniającą pomoc społecznościom mniejszym, a wszystkie razem osobie ludzkiej.

Pomoc ta ma dwa aspekty:

• negatywny – polega na uszanowaniu inicjatywy, kompetencji i odpowiedzialności jednostek, mniejszych grup, czyli na powstrzymaniu się od pomocy w tych sprawach, w których są one samowystarczalne

• pozytywny – polega na świadczeniu pomocy tam, gdzie jest ona konieczna

pomoc dla samopomocy – jednorazowa, w miarę skuteczna, tak aby jednostki lub małe społ. mogły się dalej samodzielnie rozwijać

Zasada ta kształtuje stosunki pomiędzy jednostką a społecznością oraz mniejszą społecznością a wspólnotą społeczną.

W zasadzie tej mieszczą się zasady:

• prymatu osoby ludzkiej

• praw człowieka

• pierwszeństwo społeczności większych nad mniejszymi.

Treść tej zasady była już znana w starożytności. Klasyczne jej określenie zostało sformułowane w encyklice Piusa XI (QA 79). Następni papieże poświęcali jej wiele uwagi. Kościół w oparciu o nią działał przeciwko systemom totalitarnym i autorytarnym. Sobór Watykański II podkreślił rangę tej zasady zwłaszcza w dziedzinie kształcenia, wychowania oraz na arenie międzynarodowej współczesnej gospodarki.

Treść tej zasady wyróżnia 2 hasła:

1. tyle wolności ile można, tyle uspołecznienia ile trzeba

2. tyle społeczeństwa ile można, tyle państwa ile koniecznie potrzeba

Zdarzają się takie okoliczności, w których uzasadnione będzie podjęcie przez państwo funkcji zastępczych, czyli takich, które w normalnych warunkach przysługują organizacjom społecznym. Również w przypadku wielkiej niesprawiedliwości, poważnego braku równowagi społecznej interwencja państwa może stać się jedynie skuteczna. Funkcje zastępcze nie powinny rwać zbyt długo ani wykraczać poza czas konieczny.

• Zasad solidarności

Solidare – łac. zagęszczać, spajać

- Przez solidarność rozumie się przede wszystkim odpowiedzialność In solidum – czyli 1 za wszystkich, wszyscy za każdego, każdy za każdego

- Zakłada ona wzajemne zrozumienie i współpracę między jednostkami, grupami społecznymi, państwami, całą ludzkością

- Jest ona ściśle określonym obowiązkiem. Wymaga odejścia od postaw indywidualistycznych, wejścia na drogę demokracji, dialogu i kompromisu. Motywem solidarności są więzi łączące ludzi ze sobą i współzależność między ludźmi i narodami.

- Cała ludzkość stanowi jedną rodzinę, człowiek jest dłużnikiem społeczeństwa, w którym żyje oraz poprzednich pokoleń. Ten dług wzywa do solidarności w dzieleniu się otrzymanymi dobrami.

Zasada solidarności obejmuje jednocześnie dwie podstawowe tendencji życia społecznego

• od osoby do społeczności

• od społeczności do osoby

- Określa się je jako dawanie i branie. Łączy dwa krańce życia społecznego – osobę ludzką i dobro wspólne.

- Określa obowiązki i uprawnienia zarówno od dołu jak i od góry. Ma zabezpieczać zarazem realizację dobra wspólnego i rozwój osoby ludzkiej.

Zasada solidarności jest ugruntowana w naturze człowieka. Człowiek jest osobą, bytem autonomicznym, ale ukierunkowanym ku społeczności. Nigdy nic nie wytwarza tylko sam i dla siebie, potrzebuje innych ludzi. Społeczność jest nie tylko obszarem wspólnej realizacji wartości, ale i osobowego rozwoju. Między osobą a społecznością istnie jedność i ontyczna więź.

Zasada solidarności została przedstawiona i naukowo uzasadniona przez twórców solidaryzmu. W nauce Kościoła jest akcentowana od początku i ma zakorzenienie w Biblii. Jej wyjaśnienie znajdujemy w wielu encyklikach papieskich. BRS i LE

Papież uzasadnia potrzebę solidarności wzrostem współzależności między ludźmi i narodami, podkreśla znaczenie tej zasady na arenie międzynarodowej.

Podstawowe wartości życia społecznego

Rozumie się przez nie zinterioryzowane standardy zachowań, czyli wzorce, modele i normy. Nadają one sens, identyfikację, kierunek działaniu społecznemu, są nieodłącznie związane z godnością osoby ludzkiej. Sprzyjają jej rozwojom i rozwojowi życia społecznego. Są ważnymi punktami przy przeprowadzaniu reform społ., fundamentem dla porozumienia społecznego i narodowego.

Sobór Watykański II uczy, że porządek społeczny trzeba opierać na prawdzie, budować w sprawiedliwości, ożywiać miłością, a w wolności odnajdywać równowagę.

Prawda

- Ma szczególne znaczenie dla życia społecznego. Jan XXIII PIT 35

- Mając na uwadze stosunki między państwami papież wyjaśnia, że prawda wymaga, aby w tej dziedzinie nie uznawać żadnej dyskryminacji. Należy też uznawać zasadę, że wszystkie państwa są sobie z natury równe co do godności. Każde ma prawo do istnienia, rozwoju. Chcąc oprzeć porządek społ. na prawdzie, trzeba prawdy poszukać i nie relatywizować jej wymagań.

- Uzdrowienie relacji społecznych wymaga oczyszczenia pamięci, czyli spojrzenia na te relacje w całej prawdzie. Trzeba wychowywać społeczeństwo do życia w prawdzie.

Wolność

- Jest szczególnym znakiem obrazu Boga w człowieku.

- Jest dowodem wzniosłej godności osoby ludzkiej.

- Wyraża się nie tylko w braku przymusu zewnętrznego, ale jest wewnętrznym panowaniem nad własnymi aktami i świadomym wyborze dobra. Ontologiczną podstawą dobra jest samoopanowanie i samoposiadanie.

Ponieważ człowiek nie może się odnaleźć inaczej niż przez bezinteresowny akt z siebie, samoposiadanie a w konsekwencji wolność zakłada odrzucenie egoizmu i otwarcie na drugich. Wybór ten nie jest tylko mechanicznym skierowaniem do jednej wartości z pominięciem innych. Dokonuje się go ze względu na motywy wartości, muszą one być przez człowieka poznane, dlatego wolność jest powiązana z prawdą o Bogu, człowieku, świecie, dobru i złu. Regułą wolności jest prawda.

-Tylko wolność podporządkowana prawdzie prowadzi osobę ludzką do autentycznego dobra. Dobrem osoby ludzkiej jest istnienie w prawdzie i czynienie dobra/prawdy.

Encyklika Veritatis Splendor

Nie wolno wolności rozpatrywać w perspektywie czysto indywidualistycznej i sprowadzać jej do samowolnego i niekontrolowanego korzystania z wolności. Wolność w płaszczyźnie społ. jest urzeczywistniona wówczas, gdy drugiemu członkowi społeczności umożliwia się:

- realizację jego osobistego powołania,

- poszukiwanie prawdy i wyznawanie własnych idei,

- wyrażanie swych opinii,

- decydowanie o swoim stanie życia i zdrowia i jeśli to możliwe – o pracy,

- podejmowanie inicjatyw o charakterze ekonomicznym, społecznym i politycznym.

Korzystanie z wolności powinno się odbywać duchu odpowiedzialności. W granicach wspólnego dobra i społecznego porządku. Wolność powinna się też wyrażać w zdolności do odrzucenia tego co złe, zachowaniu dystansu w zachowaniu tego, co przeszkadza w rozwoju. Pełnia wolności polega na rozporządzaniu sobą w świetle autentycznego dobra włączonego w powszechne dobro wspólne.

Sprawiedliwość

Stała i trwała wola oddawania Bogu i bliźniemu tego, co się im należy. Od strony subiektywnej oznacza to postawę człowieka, a od obiektywnej stanowi normę moralności w obszarze życia jednostkowego i społecznego.

Nauczenie społeczne Kościoła wzywa do przestrzegania klasycznych form sprawiedliwości i sprawiedliwości społecznej. Filozofia klasyczna wyróżniła 3 rodzaje sprawiedliwości

1. zamienna – reguluje stosunki jednego człowieka do drugiego, zwłaszcza gdy dwa podmioty spotykają się na tym samym poziomie, zawiera się w niej idea równości toteż wielkość wzajemnych świadczeń powinna być równa. Stosuje się zwłaszcza przy wymiarze towarów i usług.

2. Rozdzielcza – reguluje stosunek społeczności do jednostki. W jej pojęciu zawiera się idea proporcjonalności. Dotyczy jednostronnego świadczenia społeczności na rzecz jednostek, czyli podziału dóbr. Kryteria tego podziału wyznacza dobro wspólne. Ten rodzaj sprawiedliwości nakazuje rozdzielać dobra nie po równo, ale proporcjonalnie do potrzeb.

3. Prawna – reguluje stosunek jednostki do społeczności. Wskazuje na obowiązki jednostki wobec społ. i usprawnienia społ. wobec jednostki. Wynika z niej np. obowiązek płacenia podatków.

W NSK istnieje jeszcze:

- sprawiedliwość społeczna – stanowi odrębny i nadrzędny typ sprawiedliwości. Podobnie jak inne jej rodzaje jest normą nakazującą oddać każdemu co się mu słusznie należy. Uwzględnia ona pojmowanie społeczne, czyli usytuowanie jednostek w szerszych relacjach społecznych i wymogi porządku społecznego realizując się w dobru wspólnym. S. społeczną określa się jako „wzajemne relacje grup społ. lub całych społeczności respektujących obopólnie swoje prawa i współtworzących dobro wspólne” (prof. Ks. S. Kowalczyk). Dotyczy ona głownie strukturalnego wymiaru życia społ. i związanych z nim problemów. S. społ. ma na celu dobro osoby osiągane przez realizację dobra wspólnego. Jej przedmiotem formalnym jest dobro wspólne społeczności oraz dobro osobowe indywidualnych jednostek i grup społ. Wymaga ona równego wkładu w tworzenie dobra wspólnego i następnie proporcjonalnie do wkładu równego uczestniczenie w tym dobru przez wszystkie grupy społeczne. Zarówno uchylanie się od tworzenia dobra wspólnego, jak też nieproporcjonalnie duże z niego korzystanie jest naruszenie sprawiedliwości społ.

Pius XI QA 57-57

Naruszenie spr. Społ. wymaga naprawienia podstawowych krzywd. Nie chodzi tu jednak o całkowite zrównanie ekonomiczne, bo ludzi różnią się pod wieloma względami, także w zakresie wkładu o dobro wspólne i osobistych potrzeb. Dlatego dopiero drastyczną nierówność ekonomiczną traktuje się jako naruszenie spr. Społ.

Celem spr. Społ. jest zabezpieczenie wszystkim możliwości egzystencji i rozwoju oraz podstawowych wolności. W NSK spr. Społ. była akcentowana w związku z pojawieniem się tzn. kwestii społecznej. Wśród sposobów realizacji spr. Społ. KNS preferuje dialog, szukanie porozumienia i kompromis.

Miłość

- Najwyższe i uniwersalne kryterium całej etyki społ.

- Jest powiązana ze wszystkimi wartościami społ. Inspiruje nie tylko do działania indywidualnego, ale jest siłą zdolną otworzyć drogi do rozwiązania problemów szerszych społeczności. Żadne prawodawstwo, system reguł czy układów nie są w stanie nakłonić ludzi i narodów do życia w jedności, braterstwie i pokoju. Żadna argumentacja nie może przewyższyć wezwania miłości.

- Miłość stanowi doskonalszą drogę rozwiązywania kwestii społ. i jest najważniejszym zabezpieczeniem ładu społ. W tej perspektywie miłość należy postrzegać jako miłość społeczną.

- Miłość społeczna to ogólna norma moralna nakazująca członkom społeczności współtworzenie dobra wspólnego, czyli przekształcanie stosunków i struktur społ. w kierunku nadawania im bardziej ludzkiego charakteru w celu wspólnotowego przeżywania wartości osobowych. Jest życzliwą postawą wobec społeczności. – Ma ona na względzie dobro drugich w relacji do dobra wspólnego.

DC 29 Benedykt XVI „Deus Caritas est”

Dlatego również działalność polityczna zasługuje na miano miłości społeczna. Jej przedmiotem są jednostki ludzkie, ale zawsze ujmowane jako członkowie społeczności. Istnieje ona wtedy, gdy jednostki mają na względzie dobro wszystkich członków swojej wspólnoty, a razem z nim także dobro innych zbiorowości, z którymi łączy je jakieś nadrzędne dobro wspólne. Mówiąc o miłości społecznej akcentuje się często obowiązek miłości ojczyzny a także miłości całej rodziny ludzkiej. Nie wolno jednak zapominać, że przedmiotem miłości społ. jest także własna rodzina i inne małe grupy społeczne.

Komplementarność sprawiedliwości i miłości:

Sprawiedliwość i miłość łączą się ze sobą w sposób nierozerwalny. Tych dwóch wartości nie wolno stosować alternatywnie, albo przeciwstawiać ich sobie. Sprawiedliwość jest podstawą miłości. Nie może być między ludźmi miłości jeśli najpierw nie przywróci się między nimi sprawiedliwość. Sama sprawiedliwość jednak nie wystarczy. Może być ona realizowana, ale tylko dzięki miłości wyrażającej powszechne braterstwo między ludźmi. Dlatego właśnie Pius XI nazwał miłość społeczną duszą ustroju społecznego.

QA 88

Sprawiedliwość formułuje podstawowe zasady życia społecznego nie uwzględniając wszystkich sytuacji życiowych. Wówczas niezbędna jest interwencja miłości społecznej, która dostrzega konkretnych ludzi i konkretne problemy. Sprawiedliwość może usunąć przyczyny walk społ., ale nigdy nie złączy serc i umysłów. Sprawiedliwość dzieli a dopiero miłość łączy ludzi w jedną całość skierowaną ku dobru wspólnemu. „Miłość niejako warunkuje sprawiedliwość, a sprawiedliwość ostatecznie służy miłości” JP II Dives In Misericordas

W społecznościach chrześcijańskich idea miłości najczęściej przeważała nad ideą sprawiedliwości, gdy w XX w. postała tzw. kwestia robotnicza szukano możliwości jej rozwiązania na gruncie miłości tzw. patronalizm. Próby te okazały się nieskuteczne. Mocniej więc zaakcentowano zasadę sprawiedliwości w encyklice RN.

Obecnie w sytuacji wielkich dysproporcji w skali ogólnoświatowej Kościół również przypomina zasadę sprawiedliwości. Jednakże wobec braku odpowiednich struktur i sankcji prawnych podkreśla potrzebę miłości, jej pozostawia szersze pole działania.

Rola kobiety w rodzinie, społeczeństwie i kościele

- Pierwszą i podstawową sprawą w określeniu roli kobiety jest potrzeba dokładnej analizy antropologicznych podstaw kondycji kobiety i mężczyzny.

- Kobieta jest dopełnieniem mężczyzny, tak jak mężczyzna jest dopełnieniem kobiety. Mężczyzna i kobieta dopełniają się wzajemnie nie tylko z punktu widzenia fizycznego i psychicznego, ale także ontologicznego.

- Rolę kobiety wyznacza przede wszystkim prawo naturalne. Wynika ona z jej właściwości fizycznych i psychicznych. Kobieta ma słabszą strukturę fizyczną niż mężczyzna. Nie jest zdolna do pokonywania jednorazowo dużych wysiłków. Odznacza się natomiast większą niż mężczyzna wytrzymałością na ból, odpornością przy pracy i wytrwałością.

Właściwości fizyczne dysponują kobietę do rodzenia dzieci a także do wielu rodzajów pracy nie wymagającej dużego wysiłku mięśni.

Właściwości kobiety możemy sprowadzić do trzech głównych cech:

- alterocentryzm – ukierunkowanie na innych, skierowanie psychiki ku innym ludziom. Wyraża się w otwarciu na kontakty, wymianę wartości osobowych. W gotowości do poświęcenia się na drugich, zrozumieniem ich a nawet poddania się ich wpływom.

- uczuciowość – jest znacznie silniej rozwinięta niż u mężczyzn. Uczucia są czynnikiem dominującym w psychice i rzutującym na pozostałe sfery życia duchowego tj. na działanie rozumu i woli. Nie świadczy ona o braku odporności nerwowej. Kobieta ma większą odporność psychiczno-nerwową niż mężczyzna, dlatego kobieta jest bardziej cierpliwa. Jest lepszym pracownikiem przy żmudnych, monotonnych i wymagających dużej dokładności pracach.

- pragnienie macierzyństwa – pierwsza w stosunku do wymienionych. Zarówno alterocentryzm jak i uczciwość są podporządkowane macierzyństwu.

Funkcje w rodzinie kobiety:

• Żony

• Matki

• Gospodyni domu

Jej główne zadania:

• Rodzenie i wychowywanie dzieci

• Organizowanie życia rodzinno-domowego – rodzina potrzebuje nie tylko władzy, którą sprawuje oboje rodzice, ale też organizacji szczegółowej, która jest domeną kobiet. Dzięki rozbudowanej uczuciowości kobieta potrafi reagować na dobre potrzeby i troski domowników. W porządku rodzinno-domowym kobieta na pierwszy plan wysuwa miłość, co w konsekwencji prowadzi do przewagi miłości nad prawem. Jest pierwszorzędnym budowniczym więzi rodzinnej.

• Opieka nad domownikami – wynika w sposób naturalny z jej alterocentryzmu skłonności macierzyńskich. Rozciąga się nie tylko na dzieci, ale także na męża. Alterocentryzm kobiety wyznacza jej rolę przy boku mężczyzny którego psychika wykazuje raczej skłonności egocentryczne. Mężczyzna jest dysponowany bardziej do wykonywania czynności zewnątrz domowych, pełnienia roli głosy rodziny. Kobieta działa bardziej wewnątrz domu. Opiekuje się, wychowuje, jest matką. Dzięki swym właściwością psychicznym humanizuje życie małżeńskie i rodzinne. Czyni je bardziej godnym, chrześcijańskim. Praca domowa kobiet posiada dużą wartość gospodarczą.

Kobieta wnosi wielki wkład w dobro społeczne zarówno poprzez wypełnianie funkcji rodzinnych jak i poza rodzinnych (praca poza domem). Zapotrzebowanie na ta pracę jest coraz większe, a przy niektórych specjalizacjach jest nie do zastąpienia.

Na rolę kobiety w społeczeństwie trzeba spojrzeć szerzej. Każda kobieta (zamężna lub nie) pragnie być matką w sensie duchowym. Jest zdolna do humanizowania środowiska ludzkiego i całej kultury. Celem skutecznego wypełniania tych zadań- kobiety powinny włączyć się czynnie w życie społeczne i polityczne.

Rola kobiety w Kościele:

Rola kobiet w Kościele nie ogranicza się tylko do życia zakonnego. Kobieta ma udział w potrójnej funkcji Chrystusa:

- kapłańskiej

- królewskiej

- prorockiej

Jest upoważniona do uczestniczenia w apostolacie Kościoła. Teren tego apostolatu w dużej mierze wyznaczają jej naturalne, kobiece właściwości i uzdolnienia. Dlatego równość godności i praw mężczyzny i kobiety w Kościele nie oznacza identyczności ich ról. Podobnie jak w życiu rodziny i społeczeństwa rola mężczyzny i kobiety są względem siebie komplementarne. Powinny się wzajemnie uzupełniać. Kobiety powinny być przedstawicielkami wiary, a charyzmat kobiecości jest potrzebny także w strukturach Kościelnych. Szczególną rolę w Kościele pełnią kobiety w dziewictwie i stanie zakonnym. Kobiety takie są bardziej otwarte na innych ludzi, mają dla nich więcej czasu, mogą poświęcać się pracy charytatywnej bądź opiekuńczej. Do działalności apostolskiej są wezwane wszystkie kobiety katolickie na miarę swoich możliwości.

Emancypacja kobiet

Z łac. emancipare- oswobodzić, uwolnić

Emancypacja jest to uwolnienie osób lub grup spod różnych ograniczeń (społecznych, politycznych, kulturalnych) uważanych za krzywdzące lub przestarzałe. Emancypacja kobiet zmierza do ich równouprawnienia z mężczyznami. Jej podstawą jest równość kobiet z mężczyznami co do godności natury. Kierunki jej realizacji wyraża cielesno-duchowa odmienność kobiety, a ściśle jej specyficzne kobiece wartości. W dziejach świata rola kobiety była najczęściej drugorzędna. Jedynie w niektórych kulturach pierwotnych w ustroju matriarchalnym kobieta osiągała zdecydowaną przewagę nad mężczyzną i to dzięki przejęciu głównego ciężaru pracy gospodarczej. W późniejszych kulturach kobieta zajmowała znacznie niższą pozycję społeczną niż mężczyzna.

Emancypacja jako ruch społeczny zaczęła się w Europie w XVIIIw wraz z tzw. rewolucją przemysłową. Ruchy emancypacyjne domagały się dla kobiet m. in.:

- udostępnienia wykształcenia i kwalifikacji zawodowych,

- umożliwienia pracy zarobkowej,

- osiągniecia niezależności ekonomicznej i politycznej,

Ruch emancypacji kobiet schodził niekiedy na bezdroża prowadząc do maskulinizacji (upodabniania kobiet do mężczyzn). Działo się to wówczas gdy zapominając o różnicach płci dążono do całkowitego zrównania kobiet z mężczyznami w płaszczyźnie zawodowej, a zatem do podejmowania przez kobiety ról typowo męskich.

Skrajnym wyrazem źle pojętej emancypacji kobiet są niektóre współczesne ruchy feministyczne. Odrzucają one wartości specyficznie kobiece tj. macierzyństwo i rodzinę. U podstaw takich dążeń tkwi liberalno- hedonistyczna koncepcja życia. Formalne równouprawnienie kobiet w skali ogólnoświatowej zostało proklamowane w uchwałach ONZ:

- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948r.

- Konwencja w sprawie Praw Politycznych Kobiet

-Deklaracja o usunięciu dyskryminacji kobiet 1967r.

- Konwencja w sprawie zniesienia wszelkich form dyskryminacji kobiet 1979r.

Sukcesem ruchów emancypacyjnych było wprowadzenie równouprawnienia kobiet do kodeksów prawa międzynarodowego. Do pełnego wprowadzenia w życie tego prawa jest jeszcze daleko

Społeczna promocja kobiety w chrześcijaństwie

Promocję społeczną zawdzięcza kobieta chrześcijaństwu:

- Chrystus odrzucił ówczesne kulturowe tradycje dyskryminujące kobietę, traktował kobietę jak innych ludzi: korzystał z ich pomocy, rozmawiał z nimi, nauczał, pozwalał na bycie uczniami. Było to zgorszenie dla ówczesnego świata, oskarżano go że jest cudzołożnikiem (np. rozmowa z Samarytanką, przyjaźń z Martą i Marią, kobietom objawił się po raz pierwszy po zmartwychwstaniu ) Podobnie czynili Apostołowie. Godność kobiety akcentował św. Paweł gdy małżeństwo porównał do związku Chrystusa z Kościołem. Podkreślał równość praw i jedność moralności obowiązującej małżonków. W pierwszych wspólnotach chrześcijańskich kobiety pełniły wielorakie funkcje (np. mogły nosić komunie św innym kobietom) Kościół bronił prawa kobiety do wyboru małżonka.

Współczesne dokumenty o godności i prawach kobiety:

1. Konstytucja „Gaudium et spes” Sobór Watykański II29 i 52. Kościół domaga się przezwyciężenia i usuwania dyskryminacji ze względu na płeć. Przypomina, że praca domowa nie powinna uniemożliwiać kobietom swobodnego awansu społecznego

2. Encyklika” Laborem Exercens” Jan Paweł II. Papież postuluje, aby kobiety miały możliwość wykonywania takiej pracy zawodowej jaka odpowiada im naturalnym uzdolnieniom, piętnuje ekonomiczny przymus pracy

3. Adhortacja „Familiaris consortio” 22 i 24 Jan Paweł II. Papież apeluje o umożliwienie kobietom dostępu do zadań publicznych oraz dowartościowanie pracy domowej.

4. List Apostolski „Mulieris Dignitatem” Jan Paweł II. Papież analizuje godność kobiety i wielkość jej powołania oraz sprzeciwia się dyskryminacji kobiet. Pisze tez, że sprzeciw kobiet wobec dyskryminacji nie może prowadzić do ich maskulinizacji.

5. Adhortacja „Christifideles Laici” Jan Paweł II nr 49. Papież stwierdza, że obrona I promocja osobowej godności kobiety jest zadaniem wszystkich członków Kościoła I społeczeństwa. Wskazuje też na różne możliwości i potrzeby zaangażowania się kobiet w życiu społecznym.

6. List do rodzin nr 17 Jan Paweł II. Zwraca uwagę na wartość pracy domowej kobiet i potrzebę jej dowartościowania. Stawia postulat wynagrodzenia za trudy macierzyństwa

7. List do kobiet. Papież potępia nadużycia wobec kobiet w dziedzinie seksualnej. Wzywa państwa i społeczności, aby uczyniły wszystko by przywrócić kobietom pełne poszanowanie ich godności.

Naród i państwo

NARÓD – wspólnota ludzi odznaczająca się wspólnym pochodzeniem, językiem, kulturą, o wspólnej świadomości politycznej.

• Wspólne pochodzenie – należy je rozumieć nie w sensie genealogicznym, ale w sensie szerszym. Pochodzenie od wspólnego przodka ma legendarny charakter. Naród tworzy się w długim procesie dziejowym, a więc istotnym czynnikiem jest nie wspólne pochodzenie a wspólna przeszłość.

• Wspólny język – ma duże znaczenie dla kształtu narodowej świadomości, lecz w państwach wielonarodowych języki narodowe mają już rolę podrzędną w stosunku do oficjalnego języka państwowego.

• Kultura – jest podstawowym czynnikiem narodowotwórczym. Jan Paweł II uczy, że „naród istnieje z kultury i dla kultury”.

• Kultura narodowa – utrwalony w różnych dziedzinach działalności ludzkiej materialny i duchowy dorobek członków tego samego narodu, czyli całe dziedzictwo występujących po sobie pokoleń.

• Ideologia – ma szczególne znaczenie dla narodu; ideologia, czyli ideały, wartości i symbole. W jej skład wchodzą tradycja, literatura, obyczaje, duchowość i religia.

• Świadomość polityczna – jest związana z dążeniem do autonomii i niezależności. Dążenie to może zmierzać do utworzenia lub utrzymania własnego państwa narodowego lub do jakiejś formy samodzielności w państwie wielonarodowym.

Naród posiada duże znaczenie dla rozwoju osoby ludzkiej. Przez kulturę jest odnośnikiem wielorakich wartości intelektualnych, moralnych, społecznych, religijnych, duchowych, estetycznych. Wartości te są bliskie osobie, bo zostały wytworzone we własnej wspólnocie narodowej i sprawdzone wielowiekową tradycją. Kultura narodowa, jak uczy JPII, jest „wielkim wychowaniem ludzi do tego, aby bardziej być”

OJCZYZNA – naród jest bliski pojęciu ojczyzny, ale nie jednoznaczny. Naród wiąże się ze środowiskiem społecznym, a ojczyzna z terytorium.

Pełne pojęcie ojczyzny zawiera wiele elementów :

• terytorium z krajobrazem i ludźmi,

• kulture narodową i tradycję,

• poczucie tożsamości narodowej.

Ojczyzna jest więc krajem, z którym człowiek jest związany pochodzeniem, poczuciem przynależności i odpowiedzialności. Jest to ziemia przodków z jej historią, legendą i tradycją oraz wspólne dziedzictwo losów dziejowych i kultury. Ojczyzna, podobnie jak naród, ma charakter aksjologiczny – stanowi ona dobro i wartość.

NARÓD A PAŃSTWO – Naród jest wspólnotą duchową , ośrodkiem współżycia, kultury i wspólnota dziejową. Państwo jest zaś celowym związkiem dla realizacji dobra wspólnego. W państwie jest więcej elementów instytucjonalnych , formalnych i prawnych. Relacje w narodzie opierają się na uczuciu narodowym miłości, patriotyzmu, a w państwie na sprawiedliwości. Naród jest mniej zależny od woli ludzkiej, dłużej się formuje i jest trwalszy niż państwo. Naród przez jakiś czas może istnieć niezależnie od terytorium i nie mając organów państwowych. Może stanowić on szerszą lub węższą grupę społeczną niż państwo.

NARÓD A SPOŁECZEŃSTWO – narodu nie można utożsamiać ze społeczeństwem. Więź w społeczeństwie ma cechy instrumentalne, rzeczowe, a w narodzie emocjonalne. Społeczeństwo nie wymaga więzi wewnętrznych tj. jedności kulturowej. Bywają społeczeństwa wielonarodowe, niejednolite pod względem narodowej kultury. Bywają też narody podzielone są między różne społeczeństwa i państwa.

PRAWA NARODU:

Prawa narodu to uprawnienia zewnętrzne, czyli w stosunku do innych narodów i państw. Wynikają one z prawa naturalnego. Stanowią część powszechnych, nienaruszalnych i niezbywalnych praw człowieka. Ich fundamentem jest jest naturalna i nadprzyrodzona godność osoby ludzkiej, dlatego obowiązuje niezależnie od prawa stanowionego. Mimo to jest potrzeba zagwarantowania ich przez prawo pozytywne. Jan Paweł II wezwał narody zjednoczone do opracowania dokumentu Praw Narodu. KNS akcentuje kulturowy charakter narodów, dlatego umieszcza się je na równi płaszczyźnie kultury. Wśród wielu praw, najczęściej zwraca uwagę na, które były lub są naruszone.

1. Prawo do istnienia – uprawnienie do istnienia jako naród, a więc do uprawiania tych odrębności w zakresie kultury, które stanowią specyfikę danego narodu, np. prawo do języka narodowego oraz do tworzenia i utrzymania instytucji życia narodowego w zakresie kultury ( szkoły, stowarzyszenia). Prawo to przysługuje nie tylko narodom wielkim i silnym, ale także i małym, częściom narodu oddanym obcemu państwu, tj. mneijszościom narodowym. Zatem państwu nie wolno czynnie wynaradawiać ani całych narodów ani mniejszości narodowych. Nie ma jednak ono obowiązku przeszkadzać w dobrowolnej asymilacji mniejszości do narodu rządzącego.

2. Prawo do ziemi ojczystej i do dziedzictwa materialnej kultury swych przodków – niedozwolone jest zatem przymusowe przesiedlanie narodu.

3. Prawo do wolności (nazywane też samodzielnością/autonomią) – pełną wolność może dać narodowi własne państwo, dlatego prawo do wolnościnajpełeniej realizuje się w posiadaniu własnego państwa narodowego. Również z pkt widzenia interesów państwa, najkorzystniej jest, gdy społeczność państwową tworzy jeden naród. Naród bowiem wytwarza silną więź społeczną. Jedność narodowa zapewnia dużą, wewnętrzną spoistość. Z drugiej strony, celem państwa jest osiąganie możliwie największego dobra społecznego. Celowi temu może stać na przeszkodzie powstawanie małych, słabych państewek. Podobna sytuacja zachodzi, gdy naród jest w stadium tworzenia i nie posiada kultury. Św. Tomasz doradza w takich przypadkach łączenie grup narodowych w jedno większe państwo, np. konfederacje, autonomie regionalne. Takie państwo powinno odpowiednio zabazpieczać autonomie w dziedzinie kultury poszczególnych grup narodowych. Warunkiem zjednoczenia kilku narodów w jednym państwie jest:

• sprawiedliwość praw i ich poszanowanie

• miłość wznosząca się ponad prawa.

Państwo powinno realizować dobro całego wielonarodowego społeczeństwa bez różnic i strzec prawa jednakowego dla wszystkich.

4. Prawo do jedności – jest uprawnieniem do współżycia wszystkich członków narodu na wspólnym terytorium.

• Ideał polityczny i moralny -> najdoskonalszą formę jedności stanowi państwo narodowe, które na swym terytorium skupia wszystkich i samych członków jednego narodu. W rzeczywistości one nie istnieją. W każdym państwie są jakieś mneijszości narodowe.

Realizacja prawa do jedności, czyli zjednoczenie mniejszości zamieszkałej w obcym państwie ze swoim narodem, może być uskutecznione na 3 sposoby:

1. Zjednoczenie terytorialne - Całe terytorium zamieszkałe przez grupy mniejszościowe można przyłączyć do państwa, z którym dana grupa jest związana przez wspólnotę narodową ( 1929 – Górny Śląsk). Takei zjednoczenie terytorialne jest moralnie godziwe, gdy:

• dokonuje się na żądanie grupy chcącej tego zjednoczenia

• dochodzi do skutku w porozumieniu z państwem poszkodowanym

• lub w wyniku decyzji międzynarodowego organu państw

2. Zjednoczenie osobowe - rozproszone po obcych państwach grupy mniejszościowe można przesiedlić do ich państwa narodowego ( 1923 Turcja a Grecja). Zjednoczenie osobowe może być przeprowadzone:

• za zgodą prześladowanych osób

• za zgodą obu państw dokonujących przesiedlenia

• poszkodowanym przesiedlonym osobom należy się odpowiednie odszkodowanie.

3. Zjednoczenie kulturalne - gdy nie można zastosować powyższych sposobów, należy zabezpieczyć kulturalną jedność między rozdzielonymi częściami narodu. Zjednoczenie kulturalne nie może naruszać praw państwa, w którym dane grupy mniejszościowe mieszkają. Grupy te powinny być lojalne wobec państwa, do którego należą.

OBOWIĄZKI WZGLĘDEM NARODU I OJCZYZNY

Przynależność do narodu umożliwia uczestnictwo w wartościach duchowych i materialnych, które składają się na dobro wspólne narodu i ojczyzny. Partycypując, w dobru wspólnym narodu jego członkowie sa zobowiązani do troski o to dobro i współudziału przy realizacji tego dobra. Zobowiązanie to zawiera wiele szczególnych obowiązków:

1. obowiązek miłości – miłość narodu i ojczyzny to kult tych wartości, jakie się składają na dobro wspólne, dobro narodu i ojczyzny, oraz gotowość do ofiary na rzecz ich rozwoju i obrony. Miłość nie może być ślepa i niemoralna, nie może akceptować tego co złe i naganne. Rodzi ona zobowiązanie:

• do pracy dla ojczyzny i narodu

• do obrony

2. obowiązek wierności – utrzymanie przynależności narodowej. Ponieważ wartości narodowe nie mają absolutnego charakteru, zmiana narodowa jest możliwa i moralnie dopuszczalna, gdy zachodzą godziwe i wystarczające powody. Niemoralna jest zmiana narodowości w celu uniknięcia prześladowań lub uzyskania doraźnych korzyści ( Gerard Depardieu.. :P). Jest to surowiej oceniane, gdy naród jest prześladowany lub niszczony. Jeszcze surowiej traktowana jest zdrada anrodu i ojczyzny.

3. obowiązek poszanowania innych narodowości i ich dorobku – narody sa zobowiązane do życia w pokoju, szacunku i solidarności, dlatego mają przełamywać uprzedzenia i pokonywać antagonizmy. Może się to stać przez propagowanie patriotyzmu. Pius X uczy, że patriotyzm nie jest nienawiścią do innych narodów, ale miłością do kraju i rodaków. Ta miłość nie wyklucza miłości do innych ludzi.

Błędne zasady moralności narodowej:

• kosmopolityzm – przesadnie akcentuje wyższość interesu międzynarodowego nad interesem narodowym. Odrzuca wartości narodowe i prawa narodów, dążąc do podporządkowania ich jakiejś sile międzynarodowej. Ze względu na odmawianie należnych praw narodowych jest niezgodny z katolicką moralnością.

• nacjonalizm – ideologia i postawa egoizmu narodowego. Jej źródłem jest przecenianie wartości narodu prowadzące do ubóstwienia go i uważanie jego dobra za najwyższe kryterium moralności. Objawia się w dyskryminacji, nietolerancji i wrogości do innych narodów. Jest sprzeczny z katolicką moralnością.

Pius XI w encyklice „Mit brennender sorge” (1937)potępił nacjonalizm niemiecki. Krytycznie do niego odniósł się także Paweł VI ( PR 62). Jan Paweł II ostrzega, że nacjonalizm odmawia wszelkiego prawa innym i może prowadzić do przemocy.

KONCEPCJA PAŃSTWA

Państwo jest to względnie szersza społecność polityczna zamieszkująca okreslone terytorium i posiadająca suwerenną władzę. Obecnie państwo jest najszerszą zorgaznizowaną frupą społeczną. Obejmuje wszelkie formy życia społecznego na określonym terenie oraz integruje je wokół dobra wspólnego. Elementy składowe:

• ludność

• terytorium

• władza

Cechy państwa:

1. jest to społeczność naturalna, gdyż powstała z naturalnych potrzeb ludzkich. Jego źródłem jest prawo natury.

2. Jest to społeczność konieczna (ład, porządek)

3. Jest to społeczność doskonała, tzn. zaspokajająca wszystkie potrzeby doczesne obywateli

4. Jest to społeczność suwerenna – państwo posiada pełnię władzy w swoim zakresie, na swoim terytorium. Żadna inna społeczność, oprócz międzynarodowej, nie może tej władzy ograniczyć ani zakwestionować

5. Jest to społeczność trwała – państwo jest trwalszą społęcznością od inncyh społęczności, np. grup zawodowych. Trwałości państwa domaga się jego cel, czyli zaspokojenie w sposób trwały wszystkich potrzeb obywateli.

6. Jest to społeczność zorganizowana – państwo to nie luźne zbiorowisko ludzi, ale organiczna całość. Składa się z mniejszych społeczności (rodzina, grupa zawodowa) złączonych przez wspólnotę celów i hierarchię władzy.

7. Jest to społeczność pluralistyczna – jej istotą jest wielość ogniw pośrednich i wspólna najwyższa władza.

8. Jest to społeczność prawna – wyposażona w moc normowania życia obywateli za pomoca prawa. Państwo jest podmiotem prawa, tzn. stanowi prawo, ale i jest jego przedmiotem i osobą prawną. Z tego tytułu posiada uprawnienia.

9. NIE jest to społeczność dobrowolna

Celem każdego państwa jest realizcja dobra wspólnego. W skład dobra wspólnego wchodzi rozwój kulturalny i gospodarczy. Swój cel państwo realizuje poprzez wykonywanie określonych zadań.

LIBERALNE PAŃSTWO PRAWA – państwo jednofunkcyjne

Koncepcja państwa prawa wyrosła z ideologii indywidualizmu i liberalizmu. Wychodzi od założenia, że człowiek jest z natury niezależny. Nie jest istotą społeczną, zatem nie potrzebuje życia społecznego. Jeżeli zakłada państwo to nei z potrzeby natury, ale dla zabezpieczenia swoich interesów.

Państwo powstało wskutek umowy społeczneh między ludźmi. Twórcami tej teorii są Rousseau i Hobbes. Dlatego pod względem ontologicznym, państwo nie jest bytem realnym, ale tylko myślowym. Realnie istnieją tylko indywidualne jednostki ludzkie. Według koncepcji liberalnej, państwo pełni funkcje:

• Stanowi prawa

• Czuwa nad ich przestrzeganiem

• Nie interesuje się życiem obywateli, pozostawiając im całkowicie wolmość, z wyjątkiem zrzeszania się.

Tak rozumiane państwo utożsamiło się z władzą działającą przy pomocy policji w administracji. Było to realizowane w czasach światłego absolutyzmu. Koncepcja państwa prawa jest niezgodna z nauką społeczną Kościoła. Takie państwo nie wypełnia należycie swojego obowiązku, troski o dobro wspólne. Nie uwzględnia potrzeb wszystkich obywateli. Zaniedbania ze strony liberalnego państwa doprowadziły do powstania „kwestii robotniczej” (XIXw.) Dlatego Leon XIII przypomina, że władza państwa nie może ograniczyć się tylko do strzeżenia praw i porządku prawnego. Rerum Novarum 26 ,27 ,29

PAŃSTWO TOTALITARNE

Koncepcja ta wyrosła z ideologii kolektywistycznych, które na pierwsze miejsce wysuwają społeczność. Jednostka wg kolektywizmu istnieje dla zbiorowości, dzięki i przez zbiorowość. Stanowi jej część, dlatego winna być zbiorowości podporządkowana. Kolektywizm nie uznaje dobra osobowego, tylko dobro zbiorowe.

Wśród totalitarnych koncepcji państwa najbardziej znana jest koncepcja państwa gospodarującego. Wytworzyła się ona pod wpływem socjalistycznych założeń. Według niej, główną funkcją państwa jest gospodarowanie. Państwo jest jedym wielkim przedsiębiorstwem – jest jako swoisty właściciel, producent, pracodawca, dystrybutor dóbr, opiekun wszystkich obywateli. Skupia w sobie całą władzę polityczną i gospodarczą. Z tego powodu pozbawia obywateli podmiotowości społecznej i gospodarczej, co prowadzi do zaniku odpowiedzialności moralnej. Rozbudowuje aparat różnych form nacisku. Staje się wielka, scentralizowana machiną polityczno-policyjno-biurokratyczną.

W krajach socjalistycznych państwa totalitarne przebierały kształt państwa opiekuńczych. Państwa socjalistyczne uważały się za głównego gwaranta spraw, podziału dóbr, postępu gospodarczego. Dlatego przyjmowało całą troskę o obywateli – praca, zabezpieczenia społeczne, wykształcenie, opieka zdrowotna, mieszkanie, wczasy. Obietnice te bazowały na złudnym przekonaniu o nieograniczonych możliwościach postępu gospodarczego, dlatego okazały się nie realne, a państwo opiekuńcze nie doprowadziło do ogólnego dobrobytu. Koncepcja państwa totalitarnego była wprowadzona w życie w XX wieku w systemie faszystowskim i komunistycznym. Ze względu na naruszenie elementarnych praw człowieka, a zwłaszcza pozbawienie go podmiotowości społecznej, koncepcje te i wyrosłe z niej systemy są niezgodne z nauką społęczną Kościoła.

Pius XI potępił:

• Faszyzm włoski w encyklice „Non abbiamo Bisogno”

• hitleryzm (faszyzm narodowo-socjalistyczny) w „Mit Brennender Zorge”

• Komunizm w „Divini redemptoris”

Negatywna ocena państwa totalitarnego znajduje się tez w wielu innych dokumentach nauki społecznej Kościoła. Również koncepcja państwa opiekuńczego jest nie do przyjęcia, gdyż narusza zasadę pomocniczości.

PAŃSTWO SOCJALNE, CZYLI SPOŁECZNE

Koncepcja ta opiera się na pełnej wizji osoby ludzkiej i społeczeństwa oraz na zasadzie pomocniczości społecznej. Dzięki temu unika błędów, od których nie są wolne koncepcje skrajne.

Z jednej strony zabezpiecza podmiotowość obywateli, a z drugiej sprawiedliowść społeczną. Wartośći te państwo socjalne zabezpiecza przez zapewnienie porządku w 3 dziedzinach:

• Prawo – państwo stanowi spraw.; prawo w oparciu o prawo naturalne i prawa człowieka

• Dobro materialne – państwo socjalne nie jest państwem gospodarującym, ale inspiruje,pobudza

i koordynuje prywatną inicjatywę gospodarczą.

W państwie socjalnym istnieje wielość podmiotów gospodarujących, wolne konkurencje, sprawiedliwe i słuszne wynagrodzenia.

Państwo socjalne chroni porządek gospodarczy oparty a własności prywatnej. Prowadzi politykę socjalną i społeczną, w razie potrzeby wpływa.

• Kultura – państwo jej nie tworzy, ale wspomaga. Popiera twórców kultury. Troszczy się o instytucje kulturalne i szkolnictwo.

Koncepcja państwa socjalnego jest w zupełności zgodna z KNS. MM 51-53, OA 46

Koncepcja państwa socjalnego w krajach Europy Zachodniej była realizowana w ostatnim półwieczu. Potem pierwotny model przekształcił się w państwo dobrobytu. Państwo dobrobytu chciało pomagać wszystkim – biednym i bogatym. Zakres usług i pomocy był szeroki: nauczanie, formacja, zawód, opieka zdrowotna, opieka społeczna, wsparcie ekonomiczne, rekreacja, kultura, informacja. Świadczenia te były realizowane wg 2 modeli:

1. Kontynentalny – państwo programuje i kontroluje, wykonują zaś instytucje polityczne, kulturowe, religijne, związkowe.

2. Skandynawski – wszystkim zajmuje się państwo

Realizowanie państwa dobrobytu doprowadziło do kryzysu ( inflacje, deficyt budżetowy, konfiskaty majątków). Po reformie państwa dobrobytu oddzielono to, co publiczne, od tego co państwowe. Wprowadzono wiele podmiotów polityki społecznej. Umocniono struktury pośrednie i przeprowadzono reorganizację osobowych świadczeń celem pobudzenia aktywności. Jednym słowem, powrócono do zasady pomocniczości społecznej

Demokracja, a społeczeństwo obywatelskie

Z łac. demos- lud kratos- wladza

System, który ma zabezpieczyć prawa i godności każdego.

Pierwotnie odnoszono termin do płaszczyzny politycznej (sprawowanie władzy przez całe społeczeństwo) przez przedstawicieli – demokracja pośrednia.

Prawa i godność osoby powinny być chronione we wszystkich dziedzinach życia- demokracja uniwersalna- obecne społeczne uczestnictwo ludzi i narodów we wszystkich podstawowych dziedzinach ludzkiego życia. Obok demokracji politycznej wyróżniamy demokrację społeczną – system dążenia do zapewnienia obywatelom równych szans i możliwości. Całkowita równość jest niemożliwa, bo demokratyczność systemu polega na ciągłym wysiłku ku zmniejszaniu różnic.

Demokracja ekonomiczna- w mikroskali; gdy pracownicy przedsiębiorstwa współuczestniczą w podejmowaniu decyzji w sprawach strategii przedsiębiorstwa i panujących stosunków,

w makroskali- uzgadnianie interesów pracodawców i pracowników w drodze negocjacji prowadzonych przez wyspecjalizowane instytucje

Demokracje lokalne- w niewielkiej społeczności skupionej przestrzennie lub terytorialnie. Sprawnie funkcjonuje pod warunkiem rozdziału kompetencji- władz nadrzędnych i lokalnych. Rozbudza aktywność społeczności, postaw społecznych, wychowanie obywatelskie.

Ideały demokracji były czasem wypaczone, stąd 2 odmiany:

1. Demokracja uczestnicząca- dąży do realizacji pełnej podmiotowości społecznej, ale stoi na stanowisku, że prawa, dobro i dobro wspólne są nadrzędnymi wartościami- wyprzedzają rządy ludu, są nierozporządzalne, nie głosowalne. Respektowane i chronione przed nadużyciami i wypaczeniami,

2. Demokracja proceduralna- tylko formalna, nie treściowa, bez osadzenia w prawdzie, wartościach, szacunku, ale na procedurach, mechanizmach głosowania. Głosowanie w każdej sprawie, reguły gry ważniejsze od treści. Demokracja liberalna nie realizuje przedstawicielstwa politycznego, ale interesów. W tych warunkach tworzy się sprzeczne z ideą demokracji władzę oligarchiczną oraz niewidzialne ośrodki władzy.

Nauka Kościoła o demokracji

Docenia jako system rozdział w decyzjach politycznych i rządzonym daje możliwość wyboru i kontrolowania rządzących z możliwością pokojowego odwołania. Wskazuje tez na warunki poprawnego funkcjonowania demokracji. CAA 6

Nauka uznaje demokrację za autentyczną, czyli dojrzałą, gdy oparta jest na praworządności, która zakłada nadrzędność zasad etycznych. Powinna uwzględniać obiektywne kryteria dobra i zła oraz elementarne wartości osoby ludzkiej. Najbardziej solidnym jest ten fundament, który wolność człowieka odnosi do obiektywnej prawy i dobra. Z powyższych względów Kościół negatywnie ocenia demokrację liberalno- relatywistyczną, czyli proceduralną. Papież zwraca uwagę na przyczyny destrukcyjnego charakteru demokracji liberalnej:

- brak prawdy ostatecznej

- instrumentalizacja idei ( do celów własnych)

„Historia uczy, że demokracja bez wartości łatwo przemienia się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm” CA 46

Społeczeństwo obywatelskie

Demokracja autentyczna (uczestnicząca) nie może zostać wprowadzona od razu jednym aktem i na stałe.

Ją trzeba stale budować, wcielać w życie i korygować. Nie jest ona problemem instytucjonalnym, ale rzeczywistością kulturową. Stąd wymaga dojrzałości i odpowiedzialności obywatela. Do życia w demokracji trzeba się przygotować. Niezbędna jest informacja i wychowanie. W kraju, w którym od dłuższego czasu buduje się demokrację, a jej mieszkańcy są odpowiednio uformowani, powstaje społeczeństwo obywatelskie- to wspólnota wolnych i równych obywateli, którzy łączą się, by być razem i realizować dobro wspólne. Z tej wspólnoty nie może być wykluczony (granice terytorialne).

Do warunków zaistnienia społeczeństwa obywatelskiego należą:

- istnienie autonomicznych, niesterowanych przez państwo organizacji i instytucji

-istnienia posłów obywatelskich- świadomości wspólnego uczestnictwa w życiu społecznym jako całości i mniejszych wspólnot, respektowanie praw obywatelskich, akceptacja wartości podstawowych

Społeczeństwo obywatelskie jest realizacją podmiotowości każdego obywatela i oznacza udział wszystkich obywateli w zarządzaniu sprawami publicznymi,

To przeciwwaga pluralizmu i jego sprzeczności. Utrzymuje w normie skonfliktowane jednostki zdążające do sprzecznych celów, angażuje w przedsięwzięcia zmierzające do realizacji dobra wspólnego.

Powstawanie społeczeństwa obywatelskiego jest z punktu KNS pożądane. Kościół przypomina także, że rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego powinno sprzyjać państwo. Jest to efekt dojrzałej demokracji i jej przejawem.

Między demokracją i społeczeństwem obywatelskim występują współzależności. Rozwój demokracji- warunek uformowania społeczeństwa obywatelskiego. Istnienie społeczeństwa obywatelskiego- warunki optymalne dla funkcjonowania demokracji.

Udział w działalności politycznej

Polityka:

- wąski zakres- bezpośredni udział w kształtowaniu struktur życia społecznego i sprawowania władzy

- szeroki zakres- troska o dobro wspólne

Działalność polityczna- we współczesnym świecie oceniamy negatywnie, ale Kościół ocenia pozytywnie. Sfera polityki według Kościoła to jedna z form świadectwa chrześcijańskiego. Zaangażowanie katolików w politykę oceniamy zdecydowanie pozytywnie. KDK 77 OA 46

Jan Paweł II zachęca katolików do udziału w życiu politycznym CHL 72

Prawo i obowiązek do uczestniczenia dotyczy wszystkich i każdego. Przy czym formy udziału mogą być różne.

Działalność polityczna (wąsko) prawo i obowiązki tylko świeckich katolików.

Polityka ma swoją własną tożsamość ontologiczną, cel, prawa, narzędzia. Angażując się w politykę katolicy świeccy powinni unikać pomieszania płaszczyzn działania. Sobór uczy, że należy rozróżniać to co czynią wierni we własnym imieniu od tego, co czynią wraz ze swoimi pasterzami w imieniu Kościoła. Działając z własnej inicjatywy katoliccy świeccy nie mogą własnych poglądów, propozycji, rozwiązań przedstawiać jako stanowiska Kościoła. Kościół nie utożsamia się ze wspólnotą polityczną, ani nie wiąże się z żadnym systemem politycznym.

Polityka pomimo autonomii, powinna respektować wartości moralne. Katolików świeckich zawsze obowiązuje chrześcijański styl działania- dawać wyraz wartościom ludzkim i Ewangelii.

Katolik nie może popierać partii, której programy polityczne są niezgodne z moralnością. Będąc parlamentarzystą nie może głosować za przyjęciem niemoralnych ustaw, lecz powinien wyrazić wobec nich sprzeciw.

W sytuacji, w których głos katolickiego parlamentarzysty nie jest w stanie przeszkodzić lub uchylić może udzielić poparcia propozycjom zmierzającym do zminimalizowania szkód spowodowanych przez niemoralną ustawę.

Kapłan, a polityka

Zachowuje prawo do osobistych przekonań politycznych i realizowania zgodnie z prawem do głosowania. Ma być on także krytycznym sumieniem dla społeczeństwa. Dlatego może oceniać zjawiska życia społecznego i politycznego. Nie może natomiast oficjalnie popierać żadnej partii politycznej.

SPOŁECZNE ZNACZENIE RODZINY

Rodzina jest wspólnotą osób, mężczyzny i kobiety jako małżonków i rodziców oraz ich dzieci i krewnych. Wśród wszystkich wspólnot społecznych rodzinie przysługuje pierwszeństwo. Jest pierwsza w porządku historycznym, genetycznym(z rodziny ukształtowały się inne społeczności), naturalnym(ze względu na naturalny charakter). Chociaż inne społeczności też traktuje się jako naturalne, to jednak żadna nie jest tak mocno zakotwiczona w naturze człowieka. Rodzinę stworzyła sama natura.

Znaczenie rodziny dla jednostki

Rodzina jest podstawową wartością dla człowieka. Stanowi naturalną kolebkę ludzkiego życia, tworzy osłonę dla życia rodzącego się i odpowiedni klimat dla jego rozwoju i dojrzewania. Jest naturalnym środowiskiem urzeczywistnienia się człowieka jako osoby. Istotne dla człowieka i jego rozwoju są warunki w jakich dokonuje się przekaz wartości, stanowiący istotę życia społecznego. Wśród nich najważniejszą jest więź międzyosobowa. Rodzina jest zespolona licznymi więziami(biologicznymi, emocjonalnymi, kulturalnymi, gospodarczymi). Więź rodzinną cechuje wysoki stopień intymności, jakiego nie spotka się w żadnych innych formach życia społecznego. Więź ta oparta jest na miłości i intensywnym zaangażowaniu emocjonalnym członków w sprawy całości rodziny.

Wewnętrzna spójność rodziny jest skutkiem zaspokojenia elementarnych potrzeb rodziny. Charakter więzi oraz zaspokojenie potrzeb prowadzi do wysokiej identyfikacji z rodziną. Stanowi ona szczególne narzędzie uspołecznienia, w tym przekazywania wartości, norm, wzorów zachowań tak w stosunku do dzieci, jak i do starszych generacji.

Jan Paweł II powiedział, że człowiek nie ma innej drogi do człowieczeństwa jak tylko przez rodzinę. Oddziaływanie rodziny na dzieci ma znaczenie większe szanse efektywności aniżeli oddziaływanie na dorosłych. Dziecko jest szczególnie podatne na wpływy rodziny. Rodzina jest tu bezkonkurencyjna. Rodzina jest potrzebna także dorosłym. Małżeństwo w najpełniejszym stopniu zaspokaja potrzeby małżonków: biologiczne, psychiczne. Rodzina służy też rozwojowi ich osobowości. Ta zaś jest rozwijana szczególnie intensywnie przez rodzicielstwo i to od poczęcia dziecka.

Znaczenie rodziny dla społeczeństwa

Rodzina najlepiej służy społeczeństwu. Stanowi jego podstawową komórkę, utrzymuje ciągłość biologiczną i kulturową, jest źródłem bytu i dynamizmu społeczeństwa. Daje mu dary, bez których nie mógłby istnieć. Dostarcza mu nowych ludzi, a przez wychowywanie dostarcza mu nowych obywateli. Klimat miłości i służby oraz ścisła wspólnota osób uczy młodych ludzi życia w społeczeństwie, otwiera na wzajemne kontakty, uczy dialogu, szacunku, sprawiedliwości i solidarności. Rodzina jest pierwszą i niezastąpioną szkołą życia społecznego.

Kościół o godności i znaczeniu rodziny

Rodzina jest przedmiotem zainteresowania kościoła. Posiada religijny charakter. Małżeństwo chrześcijan jest sakramentem, a rodzina domowym kościołem. Rodzina przysparza kościołowi nowych członków.

Dokumenty o rodzinie:

1. „O chrześcijańskim wychowaniu dzieci”

2. „Humanae vitae” – encyklika papieża Pawła VI

3. Adhortacja apostolska JPII „Familiaris Consortio”

4. „Karta praw rodziny”- JPII

5. „List do rodzin”- JPII

Prawa rodziny

Są to uprawnienia przysługujące rodzinie jako instytucji społecznej i wspólnocie osób. Ich podstawą jest godność osoby ludzkiej i godność rodziny jako wspólnoty osób. Rodzina jako społeczność naturalna i konieczna do zaistnienia nowego człowieka i jego integralnego rozwoju ma prawa ugruntowane w samej naturze człowieka, więc są to prawa niezbywalne i niepodważalne. Mają charakter dynamiczny. Ich treść rozwija się wraz ze zmieniającymi się warunkami życia społecznego.

Czesław Strzeszewski wymienia trzy rodzaje tych praw:

1. społeczne- regulują stosunek rodziny do społeczeństwa

2. polityczne- regulują stosunek rodziny do państwa

3. gospodarcze- umożliwiają rodzinie zaspokojenie doczesnych potrzeb członków.

Z polecenia J.PII została opracowana „Karta praw rodziny”. Jest to dokument wielkiej wagi. Ma cechy międzynarodowego dokumentu dyplomatycznego. Jest skierowany do wszystkich ludzi dobrej woli, a zgłasza do rządów państw. Preambuła karty zawiera 13 stwierdzeń, wśród których najważniejsze to:

„Rodzina to związek naturalny, pierwotny w stosunku do państwa czy jakiejkolwiek innej wspólnoty. Posiada swoje własne niezbywalne prawa”

Prawa społeczne

1. Prawo do pierwszeństwa społecznego wynika z prymatu rodziny, która jest pierwszą społecznością, do której człowiek po urodzeniu należy i w której żyje. Z rodziny powstały wszystkie inne społeczności, łącznie z państwem. Żadna inna społeczność nie powinna przyjmować zadań, które należą do rodziny, a zwłaszcza do rodzenia i wychowywania dzieci. Żadna inna społeczność w tym państwo nie może naruszać praw rodziny.

2. Prawo do ochrony prawnej. Podmiotem prawa pozytywnego ludzkiego jest państwo. Do jego zadań należy stworzenie warunków życia i rozwoju dla wszystkich obywateli i wszystkich społeczności mniejszych. Powinno im zapewnić swobodne i bezpieczne korzystanie z ich naturalnych uprawnień, czyli roztoczyć nad nimi ochronę prawną. Ten obowiązek odnosi się szczególnie do rodziny jako podstawy i pierwszej społeczności ludzkiej.

3. Prawo do autonomii, czyli samodzielności i niezależności. Rodzina może posiadać własną wewnętrzną organizację, własne prawa i obowiązki oraz swobodę działania. Organizacja rodziny opiera się na władzy rodziców i posłuszeństwie dzieci. Władza rodziców ma źródło w prawie naturalnym. Interwencja państwa lub kościoła w organizację rodziny byłaby uzasadniona, gdyby rodzice w swojej władzy naruszyliby prawo natury.

4. Prawo do życia i zdrowia jest konsekwencją prawa do życia i zdrowia osób wchodzących w skład rodziny. Oznacza uprawnienie do uzyskania środków do utrzymania rodziny przy życiu oraz ochrony i zdrowia rodziny przez społeczności większe.

5. Prawo do zaspokojenia potrzeb jest częścią prawa do życia i zdrowia. Dotyczy zaspokajania potrzeb materialnych, kulturalnych, moralnych i religijnych.

6. Prawo do rozwoju jest konsekwencją prawa do życia. Oznacza uprawnienie do rozwoju osobowego członków rodziny, rozszerzenia się przez rodzenie dzieci, adopcję i zawieranie małżeństw. Należy tu również prawo do rozszerzania społeczności domowej przez przyjmowanie służby, krewnych i pracowników.

7. Prawo stowarzyszania się opiera się na wolności osobowej do łączenia się ludzi w dobrowolne związki celem osiągnięcia dobra wspólnego.

Prawa polityczne

Ponieważ rodzina nie może sama zaspokoić wszystkich swoich potrzeb, dlatego potrzebuje innych społeczności, a zwłaszcza państwa.

1. Prawo do reprezentacji politycznej, chodzi tu o reprezentowanie spraw rodziny wobec władz publicznych.

2. Prawo do udziału we władzy ustawodawczej, odnosi się do uprzywilejowania rodzin w ordynacji wyborczej, jak również o powołanie w charakterze wirylistów.

3. Prawo do udziału we władzy wykonawczej- przedstawiciele rodzin mogą stanowić członków organów doradczych przy ministerstwach.

4. Prawo do udziału we władzy sądowniczej- przedstawiciele rodzin jako rzeczoznawcy w sądach dla nieletnich albo przysięgli lub ławnicy

5. Prawo do udziału we władzach samorządowych

Prawa gospodarcze

Są kontynuacją i rozwinięciem prawda do zaspokajania potrzeb.

1. Prawo do własności rodzinnej jest ono podstawowym warunkiem zaspokojenia potrzeb rodziny. Zapewnia jej samodzielność, niezależność i wolność. Własność rodzinna jest czynnikiem stabilizacji życia rodzinnego.

2. Prawo do dziedziczenia jest uzupełnieniem prawa do własności rodzinnej i zapewnia ciągłość więzi rodzinnych

3. Prawo do słusznego udziału w dochodzie społecznym- wynagrodzenie za pracę powinno być wystarczające do założenia i godnego utrzymania rodziny. Matka nie powinna być ekonomicznie zmusza do pracy poza domem, ze szkodą dla życia rodzinnego, zwłaszcza dla wychowania dzieci.

4. Prawo do zabezpieczenia społecznego jest częścią prawa do słusznego udziału w dochodzie społecznym. Obejmuje ubezpieczenie społeczne, pracownicze, dodatki rodzinne i opiekę społeczną.

5. Prawo do przestrzeni życiowej- chodzi głównie o mieszkanie odpowiednie do życia rodzinnego i dostosowane do liczby członków rodziny.

OBOWIĄZKI SPOŁECZEŃSTWA I PAŃSTWA WOBEC RODZINY

Podstawa obowiązków:

Rodzina nie musi być samowystarczalna. By wypełnić swoje obowiązki musi korzystać z pomocy z zewnątrz, zwłaszcza z pomocy państwa. Rodzina stanowi fundamentalną rolę wobec państwa, zatem pomoc należy jej się ze sprawiedliwości ( zatem pomoc rodzinie stanowi obowiązek państwa). Obowiązek pomocy rodzinie wynika też z zasady dobra wspólnego, solidarności i miłości społecznej. Obowiązki społeczeństwa i państwa wobec rodziny uzasadnia Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – „rodzina jest naturalną komórką społeczną”. Podobne sformułowania znajdują się w innych cywilnych dokumentach, jak i dorobku Kościoła: FC 45, CHL 40.

Katolicka Nauka Społeczna mówi, iż stosunki między rodziną a szerszymi społecznościami powinny być normowane zasadą pomocniczości społecznej. Państwo nie może zastępować rodziny, ale powinno ją wspierać. Pomoc świadczona jej, powinna mieć charakter uzupełniający( czyli dotyczyć tylko tych spraw, w których rodzina sama nie może sobie poradzić) oraz być pomocą dla samopomocy, czyli służyć jej uaktywnieniu i względnemu usamodzielnieniu.

W praktyce pomoc ta sprowadza się do stwarzania warunków umożliwiających i ułatwiających rodzinie wypełnianie własnych zadań.

Rodzaje obowiązków wobec rodziny:

• Ochrona prawna – celem jest zagwarantowanie rodzinie możliwości korzystania z przysługujących jej naturalnych uprawnień i wolności. Uprawnienia te prawodawstwo państwowe powinno skonkretyzować w formie szczególnych przepisów prawa, uwzględniających aktualną sytuację rodziny. Władza wykonawcza powinna skutecznie troszczyć się o przestrzeganie tych przepisów. W ramach regulacji prawnej powinny się znaleźć:

• Ochrona małżeństwa – wolności jego zawierania, jedności i nierozerwalności małżeństwa, zakaz poligamii i rozwodów, kary za opuszczenie współmałżonka i rodziny, przynajmniej w formie obowiązku alimentacyjnego.

• Ochrona porządku prawnego rodziny – ochrona władzy rodzicielskiej, możliwość interwencji innych instytucji w życie rodzinne, tylko w przypadku wykroczeń przeciwko prawu naturalnemu

• Ochrona prawna rodziców do rodzenia dzieci – państwo nie może pozbawiać swoich obywateli naturalnej zdolności rozrodczej ani zabraniać rodzenia dzieci. Państwo powinno zwalczać reklamowanie, produkcję , rozpowszechnianie i propagowanie antykoncepcji; wspierać poradnie małżeńskie, zabezpieczać pomoc gospodarczą dla osób zamierzających założyć rodzinę.

• Ochrona praw dziecka przed i po urodzeniu – m.in. przez zwalczanie aborcji

• Ochrona prawna rodziny do wychowania dzieci – rodzice mają pierwotne i niezbywalne prawo i pierwszeństwo do wychowywania potomstwa. Państwo nie może ich z tego zwolnić ani zastąpić. Powinno wspomagać rodziców, zwłaszcza w kształceniu dzieci. Powinno umożliwić korzystanie z prawa do pomocy Kościoła w wychowaniu.

• Zapewnienie rodzinie odpowiednich warunków bytowych – warunki bytu rodziny (materialne i społeczne) mają istotne znaczenie dla prawidłowego wypełniania obowiązków, zwłaszcza rodzenia i wychowywania dzieci oraz dla rozwoju osobowości wszystkich członków. To uprawnienia rodziny, dlatego powinny być one przedmiotem ochrony prawnej. Ich zabezpieczenie leży nie tylko w gestii władz państwowych, ale także i całego społeczeństwa.

Należą tu:

• Zapewnienie rodzinie dochodów odpowiednich do potrzeb

• Rozbudowa i doskonalenie infrastruktury rodzinnej ( żłobki, ośrodki opieki społecznej)

• Doskonalenie organizacji życia społecznego dla potrzeb rodziny ( takie zorganizowanie pracy zawodowej, by rodzina miała dostateczną ilość czasu dla siebie)

• Kształtowanie atmosfery szacunku dla małżeństwa i rodziny, macierzyństwa i dziecka, ochrona i promocja wartości duchowych,.

Troska społeczeństwa i państwa o wypełnienie wyżej wymienionych obowiązków względem rodziny sprowadza się do prowadzenia prorodzinnej polityki społecznej. Spełni ona oczekiwania, jeśli będzie dostatecznie elastyczna i uwzględniająca różnorodność rodzin i ich potrzeb. Prowadzenie tej polityki wymaga odpowiedniego rozeznania środowisk rodzinnych.

Ochrona środowiska

I aspekty biblijne.

Natura-owoc Bożego stworzenia

Bóg spośród wszystkich stworzeń jedynie mężczyznę i kobietę stworzył na swój obraz i podobieństwo. Bóg stawia człowieka na szczycie stworzenia.

Mężczyzna i kobieta odpowiadają za całe stworzenie. Zostało im powierzone zadanie ochrony stworzenia i troski o jego rozwój. Łączy ich z Bogiem szczególna więź= uprzywilejowana pozycja ludzkiej pary w porządku stworzenia.

Zbawienie- nowe zbawienie, przywróci harmonię, możliwość wzrastania, Wkroczenie Jezusa Chrystusa w historię świata osiąga swój szczyt w wydarzeniu Paschy, gdy sama natura uczestniczy w dramacie odrzuconego Syna Bożego i w zwycięstwie Zmartwychwstania (por. Mt 27,45.51; 28,2). Przez Zmartwychwstanie Jezus zapoczątkowuje nowy świat, w którym wszystko jest jemu poddane, przywraca relacje porządku i harmonii, zniszczone przez grzech, w Jezusie nastąpiło pojednanie człowieka i świata z Bogiem.

Jezus w publicznym nauczaniu podkreśla wartość elementów natury, komentuje, włącza przyrodę w plan zbawienia, władca natury.

II. Człowiek i świat rzeczy.

Biblijna wizja wpływa na postawy chrześcijan wobec problemu wykorzystania ziemi, jak

też wobec rozwoju nauki i techniki. Sobór Watykanski II- człowiek intelektem góruje nad całością rzeczy, postęp w nauce, technice=doskonalenie ludzkiego talentu, Człowiek współczesny, .zwłaszcza z pomocą nauki i techniki, rozszerzył swoje władanie na niemal całą przyrodę i stale je poszerza. Sobór naucza, że .zarówno indywidualna, jak i zbiorowa działalność ludzka, czyli ten ogromny wysiłek, przez który ludzie na przestrzeni wieków starają się zmienić na lepsze warunki swego życia, rozpatrywany sam w sobie odpowiada zamysłowi Bożemu. Osiągnięcia rodzaju ludzkiego są znakiem wielkości Boga. Każda działalność musi odpowiadać dobru ludzkości. Nauczycielki Urząd Kościoła jest za postępem technicznym i gospodarczym, rozwojem nauk i technologii. Kościół docenia korzyści, jakie z tego wynikają (rozwiązanie problemu głodu, chorób).Potencjał nauki może być użyty do postępu ludzkości jak i degradacji. Działanie ma być podporządkowane wartościom moralnym, godności ludzkiej. Człowiek nie może samowolnie rozporządzać ziemią, ma współpracować z Bogiem w dziele stworzenia.

III Kryzys relacji między człowiekiem a środowiskiem

- roszczenie człowieka do nieograniczonego panowania nad rzeczami

-tendencja do nierozważnego wykorzystania zasobów stworzenia jest rezultatem długiego procesu historycznego i kulturowego

-przyroda jawi się jako narzędzie w rękach człowieka jako rzeczywistość, którą musi on nieustannie manipulować, przy pomocy technologii = punkt krytyczny

-błędne założenie, że w przyrodzie istnieje nieograniczona ilość energii i zasobów do wykorzystania

-redukcyjna koncepcja postrzega świat w sposób mechaniczny,

-przypisywanie przyrodzie boskości (ruchy ekologiczne) =zerwanie więzi z Bogiem

Magisterium Kościoła podkreśla odp. Człowieka za utrzymanie nieskażonego i zdrowego środowiska dla wszystkich, przez połączenie etyki z możliwościami nauki.

IV WSPÓLNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

1. Środowisko zbiorowym dobrem: jego ochrona to wyzwanie dla całej ludzkości, nie wolno bezkarnie z niego korzystać, ze względu na globalny zasięg kryzysu ekologicznego, środowiskowa wartość biologicznego zróżnicowania to bogactwo całej ludzkości (puszcze, lasy, region amazoński); odpowiedzialność obecnych pokoleń, wobec przyszłych; dobrodziejstwa rodzą obowiązki; odp. Państw i wspólnot międzynarodowych (współpraca, jednolite reguły, normy ochrony środ.), przezorna polityka, kierująca się zasada ostrożności, . Programowanie rozwoju ekonomicznego musi poważnie brać pod uwagę .potrzebę poszanowania integralności i rytmów natury, ponieważ zasoby naturalne są ograniczone, a pewna ich część jest nieodnawialna; działalność gosp. mająca wpływ na zmiany klimatyczne, musi w większym stopniu szanować środowisko,

Problematyka związana z zasobami energetycznymi (odnawialne, nieodnawialne) = poszukiwanie nowych źródeł energii, rozwijanie źródeł alternatywnych, podnoszenie poziomu bezpieczeństwa przy zastosowaniu energii jądrowej.

2. Zastosowanie biotechnologii rolnictwo, medycyna, ochr. Środowiska, zootechnika, nowe możliwości budzą nadzieję, ale i niepokój; chrześcijanie nie pozostają obojętni wobec moralnej dopuszczalności biotechnologii w różnych dziedzinach zycia, w grę wchodzą wartości!; należy dokonać oceny pożytku działań, skutków, ryzyka, Nowoczesne biotechnologie mają duży wpływ społeczny, ekonomiczny oraz polityczny, uwidaczniający się na płaszczyźnie lokalnej, narodowej i międzynarodowej. Należy je oceniać według kryteriów etycznych, które zawsze powinny nam przyświecać w działaniach i relacjach międzyludzkich i społeczno-ekonomicznych oraz politycznych. Trzeba mieć na uwadze szczególnie kryteria sprawiedliwości i solidarności. Narody powinny się wspierać w rozwoju naukowym; Naukowcy i technicy, zaangażowani na polu biotechnologii, powołani są do inteligentnej, twórczej i wytrwałej pracy w poszukiwaniu jak najlepszych rozwiązań dla poważnych i naglących problemów wyżywienia oraz zdrowia.; działalność gosp. dla dobra wspólnego; obiecujące cele;walka z głodem, chorobami, troska o ekosystem; obowiązek władz do obiektywnego informowania społeczeństwa <konsumentów> o produktach biotechnologicznych;

3. Środowisko i współdziałanie dóbr : sprawiedliwie i z miłością, Aktualne problemy ekologiczne, o ogólnoświatowym charakterze, mogą być skutecznie podejmowane jedynie dzięki współpracy międzynarodowej, zdolnej do zagwarantowania większej koordynacji w wykorzystaniu ziemskich zasobów. 482. Zasada powszechnego przeznaczenia dóbr to podstawowy kierunek moralny i kulturowy, którym należy iść w celu rozwiązania skomplikowanego i dramatycznego węzła, wynikającego z kryzysu ekologicznego, z nędzy,; Ścisły związek pomiędzy rozwojem krajów najuboższych, przemianami demograficznymi i uzasadnionym korzystaniem z zasobów środowiska nie może być pretekstem do decyzji politycznych i ekonomicznych uderzających w godność osoby ludzkiej; problemy demograficzne na północy planety, spadek przyrostu urodzeń,Zasada powszechnego przeznaczenia dóbr odnosi się oczywiście również do wody, która w Piśmie Świętym uważana jest za symbol oczyszczenia (por. Ps 51,4, J 13,8) i życia (por. J 3,5; Gal 3,27), brak wody pitnej- nędza, śmierć, . Woda z samej swojej natury nie może być traktowana jako zwykły towar, jeden spośród wielu, a używać jej należy w sposób racjonalny i solidarny, prawo do wody (powszechne i niepodważalne) opiera się na godności ludzkiej, nie może być jedynie dobrem ekonomicznym!

4. Nowe style życia Poważne problemy ekologiczne wymagają rzeczywistej przemiany mentalności, skłaniającej do przyjęcia nowych stylów życia, szukanie prawdy, piękna i dobra, prawidłowej jakości konsumpcji, oszczędności i inwestycji, umiarkowania, samodyscypliny; współzależność ludzi, wspieranie produkcji rolnej i przemysłowej; sprzeciw perspektywie degradacji środowiska, . Postawa, która powinna cechować człowieka wobec stworzenia, to zasadniczo postawa szacunku i wdzięczności. Świat bowiem rzeczywiście odsyła do tajemnicy Boga, który go stworzył i podtrzymuje w istnieniu

UPOWSZECHNIENIE POKOJU.

I Aspekty biblijne

Pokój-z hebrajskiego shalom, dar boży dla człowieka, atrybut Boga, uczciwa relacja człowieka z Bogiem, świadome naruszenie porządku=przemoc, cierpienie, podziały społeczne, W biblijnym Objawieniu pokój jest czymś znacznie więcej niż tylko brakiem wojny: przedstawia on pełnię życia; przynosi płodność, dobrobyt, szczęście, wyzwolenie od lęku, radość, cel współżycia społecznego, dobro mesjańskie w którym zawierają się wszystkie inne zbawcze dobra, Mesjasz książę pokoju, chrześcijańskie pozdrowienie „Pokój Wam!”; pojednanie z braćmi i przebaczenie buduje pokój, przez co stajemy się uczestnikami Królestwa Bożego, . Działanie na rzecz pokoju nigdy nie jest oddzielone od głoszenia Ewangelii, będącej właśnie .dobrą nowiną o pokoju. skierowaną do wszystkich ludzi. Jezus wprowadził pokój i pojednanie przez ukrzyżowanie.

II Pokój- owoc sprawiedliwości i miłości

Pokój jest wartością i obowiązkiem powszechnym, opartym na intelektualnym i moralnym porządku społecznym, który ma swoje korzenie w samym Bogu, pierwszym źródle bytu, najistotniejszej prawdzie i najwyższym dobru. Pokój nie jest jedynie brakiem wojny ani stałą równowagą pomiędzy wrogimi siłami, lecz opiera się na właściwej koncepcji osoby ludzkiej i wymaga budowania porządku na podstawie sprawiedliwości i miłości. Pokój jest zagrożony, gdy nie szanuje się godności człowieka, a relacje nie są ukierunkowane na dobro wspólne. Promocja i obrona praw człowieka dla pokojowego społeczeństwa i rozwoju jednostki. Sprawiedliwość usuwa wszystko, co stoi pokojowi na przeszkodzie, wypływa więc z miłości bardziej. Pokój to wartość w sercu=zapobieganie konfliktom, przemocy, szerzy się tak w rodzinach, wspólnotach politycznych. Pokój to owoc porządku, nad którym pracują ludzie pragnący wciąż doskonalszej sprawiedliwości. Kościół głosi, że przemoc jest złem, kłamstwem, niszczy życie, godność, wolność, ci którzy wyrzekają się przemocy dają świadectwo ewangelicznej miłości.

III Klęska pokoju. Wojna.

Magisterium Kościoła potępia wojnę, która jest nieszczęściem, nie jest sposobem na rozwiązanie problemów międzynarodowych, rodzi nowe konflikty, niszczy teraźniejszość i przyszłość, porażka ludzkości, szkody moralne i materialne. Korzenie wojny: niesprawiedliwość, wyzysk, nędza, dlatego pokój to rozwój, . Nie zawsze państwa dysponują odpowiednimi środkami, aby móc się skutecznie obronić: stąd ważność i konieczność istnienia międzynarodowych i regionalnych organizacji,

a) obrona konieczna . Zbrojna napaść jest niemoralna ze swej natury. W przypadku wystąpienia takiego tragicznego konfliktu rządzący napadniętym państwem mają prawo i obowiązek zorganizować obronę, także przy użyciu broni, Aby użycie siły militarnej było uprawnione, potrzeba jednocześnie: – aby szkoda wyrządzana przez napastnika narodowi lub wspólnocie narodów była długotrwała, poważna i pewna; – aby wszystkie inne środki zmierzające do położenia jej kresu okazały się niemożliwe lub nieskuteczne; – aby istniały poważne warunki powodzenia; – aby użycie broni nie pociągnęło za sobą jeszcze poważniejszego zła i zamętu niż zło, które należy usunąć. -teoria tzw. wojny sprawiedliwej, Czym innym jest obrona narodów a czym innym ujarzmienie innych narodów. . Karta Narodów Zjednoczonych, zrodzona z tragedii drugiej wojny światowej i mająca na celu ochronę przyszłych pokoleń przed nieszczęściem wojny, opiera się na generalnym zakazie uciekania się do siły w rozwiązywaniu sporów między państwami, z wyjątkiem dwóch przypadków: obrony koniecznej oraz środków podjętych przez Radę Bezpieczeństwa w ramach jej obowiązku utrzymania pokoju. Granice do obrony: konieczność i proporcjonalność. Jedynie kompetentne organy mogą podjąć decyzję o użyciu siły zbrojnej.

B) obrona pokoju Wymogi obrony koniecznej usprawiedliwiają istnienie w państwach sił zbrojnych, których działania mają służyć pokojowi, Każdy członek sił zbrojnych jest moralnie zobowiązany do przeciwstawiania się rozkazom nakłaniającym do popełniania przestępstw przeciwko prawu narodów i jego powszechnym zasadom, Rosnąca liczba wojskowych pełniących służbę w siłach wielonarodowych, w ramach popieranych przez ONZ misji humanitarnych i pokojowych, to znaczący fakt. Osoby odmawiające służby wojskowej z pobudek sumienia, odrzucające użycie siły, muszą podjąć innego rodzaju służbę ku dobry wspólnemu.

C) Obowiązek obrony niewinnych Prawo do stosowania siły w celach obrony koniecznej związane jest z obowiązkiem ochrony i niesienia pomocy niewinnym ofiarom konfliktów, które nie mogą obronić się przed agresją. Działania wojenne uderzają w ludność cywilną, stającą się celem wojny, dobro osoby musi mieć pierwszeństwo przed interesami walczących stron. Zasada człowieczeństwa, wpisana w sumienie każdej osoby i każdego narodu, oznacza obowiązek chronienia ludności cywilnej przed skutkami wojny. Ochrona godności zagwarantowana przez humanitarne p. międzynarodowe, należy znaleźć nowe porozumienie, co do zasad humanitarnych i wzmocnienia ich podstaw. Szczególna kategoria ofiar wojny to uchodźcy, zmuszani do ucieczki z miejsc zamieszkania, Kościół angażuje się w pomoc im. Próby wyeliminowania całych narodów, grup etnicznych, religijnych lub językowych są przestępstwami przeciwko Bogu i przeciwko samej ludzkości, a sprawcy tych zbrodni powinni za nie odpowiedzieć przed wymiarem sprawiedliwości. XX w. liczne ludobójstwa (holocaust, Kambodża, Afryka, Bałkany) . W ramach wspólnoty międzynarodowej powstał Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, aby karać odpowiedzialnych za szczególnie ciężkie przestępstwa: ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości, przestępstwa wojenne, napaści. Urząd Nauczycielski Kościoła wielokrotnie popierał tę inicjatywę.

D) środki przeciwko tym, którzy zagrażają pokojowi sankcje międzynarodowe wobec państwa, łamiącego pokój mają naprawić postępowanie rządu tegoż państwa, cel: otwarcie drogi do negocjacji i dialogu, Sankcje nie mogą karać całej ludności, w szczególności sankcje ekonomiczne trzeba stosować ostrożnie np. embargo ekonomiczne.

E) Rozbrojenie Nauka społeczna Kościoła wskazuje na cel, jakim jest „powszechne, równomierne i kontrolowane rozbrojenie. Olbrzymi wzrost ilości nagromadzonej broni przedstawia poważne zagrożenie dla równowagi i pokoju. Zasada wystarczalności, według której państwo może posiadać jedynie środki niezbędne dla swojej słusznej obrony, musi być stosowana zarówno przez te państwa, które kupują broń, jak i przez te, które ją produkują i dostarczają. Broń masowej zagłady „ biologiczna, chemiczna i nuklearna „ stanowi wyjątkowo poważne zagrożenie; na tych, którzy ją posiadają, spoczywa olbrzymia odpowiedzialność wobec Boga i całej ludzkości, Cele=zasada nie rozprzestrzeniania broni jądrowej+ procedury rozbrojeniowe+ zakaz prób atomowych., zakaz gromadzenia, produkcji broni chemicznej, biologicznej, której Magisterium Kościoła potępia, zakaz stosowania wielu broni, . Niezbędne jest podjęcie odpowiednich kroków w celu kontroli produkcji, sprzedaży, importu i eksportu broni lekkiej oraz osobistej, które sprzyjają licznym przejawom przemocy, Nielegalna broń, handel nią to zagrożenie dla pokoju. Wykorzystywanie dzieci i młodzieży jako żołnierzy w konfliktach zbrojnych mimo że ich bardzo młody wiek nie pozwala na ich rekrutację należy zdecydowanie potępić. Trzeba pomóc tym którzy zostali wciągnięci w walkę.

f) Potępienie terroryzmu

. Terroryzm jest jedną z najbardziej brutalnych form przemocy, która wstrząsa dziś międzynarodową wspólnotą: sieje on nienawiść, śmierć, pragnienie zemsty i odwetu, coraz częściej to misterna sieć politycznych zależności, szeroko zakrojone strategie godzą w niewinne ofiary, w godność człowieka, ataki w miejscach codziennego życia, . Terroryzm należy w sposób najbardziej zdecydowany potępić. Wyraża on całkowitą pogardę dla ludzkiego życia i nie może go usprawiedliwić żaden powód, jako że człowiek zawsze jest celem, a nigdy środkiem. Walka z terroryzmem musi się odbywać z poszanowaniem praw człowieka i zasad państwa prawa., nie może się ograniczać do represji i operacji karnych, ważna jest analiza motywacji ataków. Ogłaszanie się terrorystami w imię Boga to profanacja i bluźnierstw. Żadna religia nie może tolerować terroryzmu, a tym bardziej nie może go głosić. Pojawia się wypaczenie pojęcia męczeństwa, bo nie jest to śmierć z powodu nie wyrzeczenia się Boga i miłości.

IV WKŁAD KOŚCIOŁA W BUDOWANIE POKOJU

Popieranie pokoju w świecie jest nieodłącznym elementem posłannictwa, przez które Kościół kontynuuje zbawcze dzieło Chrystusa na ziemi. Kościół jest bowiem w Chrystusie «sakramentem», czyli znakiem i narzędziem pokoju w świecie i dla świata. Kościół popiera jedność chrześcijan i współpracę z innymi religiami. K. podkreśla szczególną role p. międzynarodowego. Prawdziwy pokój możliwy dzięki przebaczeniu i pojednaniu (ciężar przeszłości, skutki wojen, konfliktów). Wzajemne przebaczenie nie powinno eliminować potrzeby sprawiedliwości, ani tym bardziej zamykać drogi, prowadzącej do prawdy: sprawiedliwość i prawda stanowią bowiem konkretne wymogi pojednania. Niezbędne jest popieranie poszanowania prawa do pokoju: prawo to sprzyja budowie społeczeństwa, w którym relacje oparte na sile ustępują miejsca współpracy służącej dobru wspólnemu! . Kościół walczy o pokój przy pomocy modlitwy, Światowe Dni Pokoju są obchodami, podczas których zanoszone są szczególnie wytężone modlitwy o pokój i zaangażowanie w budowanie świata pokoju. Papież Paweł VI ustanowił je, aby poświęcić myślom i postanowieniom, dotyczącym pokoju, szczególną uroczystość w pierwszym dniu roku kalendarzowego.