I.

Katolicka Nauka Społeczna

Katolicka Nauka Społeczna nie jest wyjęta z nauczania chrześcijańskiego, ale stanowi organiczną całość

z naukami teologicznymi. Wszystko zmierza do tego, aby przywrócić człowiekowi przywrócić utracone
zbawienie. Zbawienie polega na przywróceniu jedności z Bogiem, bowiem przez grzech ta jedność została
utracona. Dokonuje się to przez głoszenie Ewangelii konkretnemu człowiekowi osadzonemu w konkretnej
sytuacji historycznej i konkretnym środowisku kulturowym. Niestety ten kontekst jest zmienny.
Przesłanie Ewangelii składa się z:

 kontekstu kulturowego
 niezmiennych zasad
 zmiennych formuł

Definicja

KNS

wg

W.

Piwowarskiego

–

ukazuje

pewną

koncepcję

człowieka

(teologiczna koncepcja człowieka odkupionego), w świetle której formułuje zasady społeczne,
kryteria ocen rzeczywistości społecznej i dyrektywy działania. Stąd można powiedzieć, że jej cechami są:
zakorzenienie w Biblii, dynamiczny rozwój i ciągłość (jest niezmienna, gdyż opiera się na Ewangelii, lecz rozwija
się,

ponieważ

wciąż

pojawiają

się

nowe

problemy

i

pytania),

specyficzna

metoda

(wyrażająca się w trzech krokach: obserwacja, osąd, działanie – dostrzegać problemy, osądzać w świetle
Ewangelii i konstruować zadania i działania).

1. Nauczanie Społeczne Kościoła – jest tą częścią przekazywanej Ewangelii, która odnosi się

do moralności, relacji między osobami a instytucjami społecznymi; Nauka Kościoła odwołująca się do spraw
społecznych.

KNS wzięta jako całość, obejmuje w swej metodzie następujące elementy:

a) ukazuje pewną koncepcję człowieka – teologiczną koncepcję człowieka odkupionego;
b) formułuje w jej świetle zasady społeczne:



zasada personalistyczna – najwyższym dobrem jest człowiek;



zasada powszechnego przeznaczenia dóbr - wszystko, co istnieje na świecie zostało stworzone
przez Boga i przeznaczone do użytku przez wszystkich ludzi;



zasada partycypacji – mamy prawo i obowiązek uczestniczenia w życiu publicznym,
brania odpowiedzialności za jego kształt;



zasada dobra wspólnego – każdy byt dąży do swojego dobra, lecz te dobra muszą być ze sobą
skoordynowane tak, aby realizacja swojego powołania nie stała na drodze komuś innemu;



zasada subsydiarności (pomocniczości) – pokazuje w jaki sposób należy mądrze pomagać,
dzielić się odpowiedzialnością:

o pomocy należy udzielać wtedy, gdy nabierzemy pewności, że podmiot proszący wykorzystał

wszystkie możliwe szanse, by pomóc sobie samemu;

o pomoc

nie

może

być

ani

akcyjna,

jednorazowa

ani

zbyt

długa

– powinna być towarzyszeniem osobie wspomaganej;

o należy wiedzieć kiedy przestać pomagać – pomoc powinna doprowadzić do podjęcia

odpowiedzialności za własne życie;



zasada solidarności – odnosi się nie do emocji, lecz woli oraz kryteria ocen rzeczywistości
społecznej i dyrektywy działania.

2. Katolicka Nauka Społeczna – nauka (interwencja) Kościoła w sprawy społeczne.
Od XIX w. (pap. Leon XIII), kiedy to określono KNS jako chrześcijańską filozofię społeczną, zaliczana jest,

nie formalnie do nauk teologicznych. Dochodziło do zmiany akcentów: ewolucja KNS – jest ona nauką
teologiczną, jest zastosowaniem praktycznych wskazań teologii moralnej.

W encyklice Mater et Magistra Jan XXIII podał metodę trójstopniową, którymi winna się kierować

Katolicka Nauka Społeczna. KNS to taki rodzaj wiedzy teologicznej, który pozawala z wrażliwością dostrzegać
w świecie symptomy zagrażające Można do niej zaliczyć:



dostrzegać, to co się wokół nas dzieje; widzieć niebezpieczeństwa odnoszące się do godności człowieka;



oceniać je;



działać, czyli odpowiadać na zauważone i dostrzeżone problemy.

Bartolomeo Sorge SJ mówi o tej metodzie, że dzięki niej Kościół otacza świat dwoma ramionami,

z jednej strony istnieje autonomia świata, ale Kościół czyni świat bardziej ludzkim.

Dopiero Jan Paweł II w encyklice Solicitudo Rei Socialis zaliczył ją oficjalnie do działu nauk teologicznych.

Źródła KNS:



Pismo Święte;



Tradycja Kościoła;



Pisma Ojców Kościoła



Dokumenty soborów i synodów;



Dorobek szkół teologicznych;



Pisma i dokumenty wielkich teologów;



Dokumenty duszpasterskie (encykliki);



dokumenty Kościołów lokalnych;



Osiągnięcia i przemyślenia wybitnych teologów, socjologów, ekonomistów itd.

Przedmiot KNS:



materialny: człowiek i społeczeństwo;



formalny: zbawienie tego człowieka.

II.

Ewolucja doktrynalna Katolickiej Nauki Społecznej.

Większość ludzi myśli, że KNS zaczął się rozwijać od encykliki Leona XIII Rerum novarum.

Czy więc wcześniej Kościół nie zajmował się sprawami społecznymi. Nauka społeczna Kościoła jest o wiele
starsza:

1. Początki chrześcijaństwa.

Problemy:



wielkie dysproporcje społeczne – wielkie bogactwa i wielkie ubóstwo;



stosunek do władzy;



niewolnictwo.

Była to próba wprowadzenia chrześcijaństwa do tamtejszego życia społecznego bez zatracenia specyfiki
egzystencji chrześcijaństwa.

2. Edykt mediolański i okres wielkich szkół teologicznych.

Wielkie szkoły teologiczne i prawnicze, które odnosiły się do relacji Kościoła do państwa.

Punkty 1. i 2. to okres przedsystematyczny.

3. Rewolucja przemysłowa.

XVIII w. dwie rewolucje:



przemysłowa w Anglii – okres powstania manufaktur, i wprowadzenia do przemysłu maszyn,

ludzie łączą się w organizacje, poglądy, że maszyny wypierają ludzi z zakładów pracy;
zasady funkcjonowania tego społeczeństwa zostały opisane przez Adama Smith`a;



francuska – cel: zburzenie istniejącego sposobu życia, wprowadzenie równości, wolności i braterstwa;

porażka rewolucji: wprowadzenie terroru, charakter antyreligijny.

4. Czasy nowoczesne.

XIX w.:



rynek ekonomiczny;



nowe nauki: ekonomia czy socjologia.

Nowe zjawiska interesujące Kościół:



kumulacja ludności – migracja wewnętrzna – migracja wiejsko-miejska w celu poszukiwania pracy;



pojawienie się katolicyzmu społecznego.

Pierwsze podstawy do zajmowania się sprawa robotniczą dał Bp E. von Ketteler (1811 -77) bp moguncki,
który jest uważany za ojca Katolickiej Nauki Społecznej. Nawiązał on do ruchu charytatywnego
F. Ozanana – ojca społecznej solidarności, jak również nawoływał do solidarności bogatych z biednymi.
Współtwórcy podstaw teoretycznych to m.in.: Ks. Kolping (twórca stowarzyszeń czeladniczych), O. H. Pesch SJ,
o. O. von Neil –Breuning (wpływ na powstanie encykliki Pius XI), G. Toniolo (twórca założeń chrześcijańskiej
demokracji we Włoszech).

Trzy okresy:

1. Przedsystematyczny.
2. Przejściowy.
3. Systematyczny:

a. ideologii – 1891-1931;
b. nowego chrześcijaństwa – 1932-1958;
c. dialogu – 1959-1979;
d. profetyczny – 1979-2005;
e. nowy.

Leon XIII – Rerum novarum ogłoszona 15 V 1891 r. Pierwsza encyklika dotycząca kwestii społecznej,

ale nie pierwsza zajmująca się sprawami społecznymi. Pierwszą z kwestii społecznych zidentyfikowanych przez
Kościół była sprawa robotnicza. W 1815 rewolucja przemysłowa zaczyna się rozprzestrzeniać na inne państwa,
jako przejaw rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich.

Głównym elementem jego encykliki jest promocja godności ludzkiej. Wobec tych wszystkich nowości

została zachwiana hierarchia społeczna. Kolejnym elementem, który przyczynił się do powstania tej encykliki
jest bieda społeczna i wyzyskiwanie pracowników przez pracodawców.

Po 40. latach Pius XI w enc. Quadragesimo anno zauważa się, że bieda nie jest już sprawą prywatną,

ale państwową. Choć udało się już uporządkować sprawy związane z prawami robotników,
ale w czasie od pierwszej encykliki zaczęły się pojawiać nowe zjawiska związane z kwestią robotniczą.

Po I wojnie światowej (1914 -1918) i rewolucji październikowej w Rosji (1917) zaczął się okres wielkich

totalitaryzmów

dwudziestolecia

międzywojennego.

Ważnym

wydarzeniem

była

publikacja

w 1925r. przez Hitlera Mein Kampf, zaczyna się również wielki kryzys gospodarczy (1929) – hiperinflacja.
W Niemczech bezrobocie sięga 3 mln osób. W 1930 r. po wyborach do Reichstagu partia NSDAP legalnie
wchodzi do parlamentu, a w 1933 r. Hitler zostaje kanclerzem Rzeszy. W tym czasie papież uważa,
że kwestia społeczna zaczyna być naruszana w państwie. Pius XI w odpowiedzi pisze encyklikę
Quadragesimo anno, w której pisze, że na nowo musi być przemyślany cały system gospodarczy.
Wprowadza również pojęcie pomocniczości.

Na skutek II wojny światowej, w czasach powojennych problem społeczny nie ma już charakteru

państwowego, gdyż chore są relacje międzypaństwowe. Kwestia społeczna stała się problemem globalnym.
Wraz zakończeniem II wojny światowej nie kończy się konflikty na świecie. Świat nadal dąży do wojny.
Szczególne napięcie istnieje między USA a ZSRR.

Wobec tego zjawiska w papież Jan XXIII publikuje w 1963 roku encyklikę Pacem in terris. Papież wobec

zagrożenia rozmawia telefonicznie z Chruszczowem i Kennedy’m. Po tej interwencji oboje wycofują się.
Wtedy to rośnie autorytet moralny Watykanu i papieża osłabiony od czasów bł. Piusa IX. W 1961 r. pisze
również encyklikę Mater et magister, która dotyczy rozwoju technicznego i pogłębiającej się dysproporcji
między narodami bogatymi a biednymi. Nauka Jana XXIII obejmuje globalne spojrzenie na sprawy społeczne.

W latach 70 – tych KNS przeżyła wielki kryzys. Nie widziano owoców nauczania Kościoła.

Jan Paweł II zorganizował KNS w nowych dziedzinach życia społecznego. Jego novum było myślenie

nie negatywne, ale zapobiegające i postawił na personalizm chrześcijański. Z takiej antropologii wynika
godności ludzka. Papież promował osobę ludzką. Człowieka widział jako nie tego, który jest przedmiotem
gry społecznej, ale tego, który jest podmiotem życia społecznego. Zwrócił uwagę na jego godność i uwrażliwił,
na problem, że nie ma mowy o godności, gdzie nie ma miłości i sprawiedliwości. To one istnieją tam,
gdzie funkcjonują mechanizmy pomocniczości, a życie człowieka nie można ograniczać do jego miejsca pracy,
ale trzeba je rozważać w odniesieniu do całej kultury, w której żyje człowiek.

Wraz z rozszerzaniem się zainteresowań Katolickiej Nauki Społecznej zmieniał się kręg,

do których były kierowane dokumenty papieskie. Leon XIII pisząc swoje encykliki kierował je biskupów,
Jan XXIII pisząc Pacem in terris, skierował ją do wszystkich ludzi dobrej woli, zaś Jan Paweł II pisząc swoje
encykliki kieruje je do przyszłych pokoleń.

Dokumenty społeczne Kościoła:

1. Rerum Novarum

1891 Leon XIII

2. Quadragesimo Anno

1931 Pius XI

3. Mit brennender Sorge

1937 Pius XI

przeciw nazizmowi

4. Divini Redemptoris

1937 Pius XI

przeciw komunizmowi

5. Summi Pontificatus

1939 Pius XII

rozważania dotyczące wojny

6. Mater et Magistra

1961 Jan XXIII

7. Pacem in Terris

1963 Jan XXIII

8. Gaudium et Spes

1965 Vaticanum II

9. Populorum Progressio

1967 Paweł VI

10. Octogesima adveniens

1971 Paweł VI

11. Justice in the World

1971 Synod Biskupów

12. Redemptor Hominis

1979 Jan Paweł II

13. Laborem Excercens

1981 Jan Paweł II

14. Sollicitudo Rei Socialis

1988 Jan Paweł II

15. Centessimus Annus

1991 Jan Paweł II

16. Evangelium Vitae

1995 Jan Paweł II

17. Deus Caritas est

2005 Benedykt XVI

18. Caritas in Veritate

2009 Benedykt XVI

Podstawowe tematy KNS:



godność i prawa człowieka;



wspólnota i dobro wspólne;



prawa i obowiązki obywatelskie;



pomocniczość;



opcja na rzecz ubogich;



partycypacja;



godność pracy i prawa pracownicze;



powszechne przeznaczenie dóbr ziemi;



sprawiedliwość i miłość społeczna;



solidarność;



zadania władzy.

III.

Idee i instytucje społeczne w Starym Testamencie i Nowym Testamencie

1. Stary Testament



człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boże;



człowiek jako wyjątek w całym uniwersum;



judaizm pierwotny jest religią, która odzwierciedla wielkość Boga i na samym początku jest powołany

do bycia na wzór Boga i życia we wspólnocie z Nim;



człowiek nie jest przeciwnikiem Boga – jest współpracownikiem w zagospodarowaniu ziemi;



idea Boga przekładała się na idee ustroju społeczno – politycznego;



instytucją związaną z własnością jest przypadający, co 50 lat rok jubileuszowy – nie można było

uprawiać ziemi, niewolnicy musieli uzyskać wolność, pożyczone musiało zostać oddane;



wyzwolenie społeczne przez wyzwolenie religijne, moralne;



brak niewolnictwa w sensie ścisłym.

2. Nowy Testament

Organistyczna koncepcja życia społecznego - 1 Kor 12 – porównanie Kościoła do ciała:

1. Corporis unitas – jedność ciała – jedność Kościoła;
2. Membrorum pluraritas – wielość członków – różnorodność;
3. Officiorum diversitas – podział funkcji – skoordynowane działanie;
4. Mutua sollicitudo – wzajemna troska.

Stanowi do model społeczności idealnie zorganizowanej. Spoiwem takiego ciała są:



miłość (podstawa szczęśliwego życia społecznego, dawanie nadziei na życie wieczne),



Eucharystia (zewnętrzny wyraz wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem środek kształtujący jedność

społeczności),



dobro wspólne (konstytuujące Kościół, przejawiające się w działalności dobroczynnej).

3. Okres patrystyczny

Cztery okresy nauczania Ojców Kościoła:

1. Ojcowie Apostolscy – pisarze chrześcijańscy będący bezpośrednimi uczniami apostołów;

np. Klemens Rzymski, Didache, List Barnaby, Pasterz Hermasa; tematyka: uczynki miłosierdzia,
zachęta do ich przestrzegania, nauczanie skierowane do członków wspólnot chrześcijańskich;

2. Ojcowie

Apologeci

–

nauczanie

skierowane

do

stojących

poza

Kościołem,

zmagają się nad zagadnieniem stosunku chrześcijan do otaczającej ich rzeczywistości oraz określają
miejsce chrześcijan w kulturze i świecie, starają się odeprzeć zarzuty świata pogańskiego;
np. Justyn, Ireneusz, Tertulian, Klemens Aleksandryjski;

3. Ojcowie Kapadoccy – Grzegorz z Nazjanzu, Grzegorz z Nysy, Bazyli Wielki;
4. Ojcowie

Zachodu

–

Ambroży,

Grzegorz

Wielki,

Hieronim;

ścisłe

kategoryzacje,

dążenie do sprecyzowania zakresu pojęć, kwestia bogactwa i biedy.

4. Średniowiecze
Św. Tomasz w pewien sposób otwiera drogę do skarbca myśli starożytnej. W swych dziełach pisał

o trzech rodzajach sprawiedliwości:

o wymiennej (iustitia commutativa) (wymiana pomiędzy dwoma równoprawnymi partnerami),
o rozdzielczej (iustita distibutativa) (następuje rozdzielenie pomiędzy społeczeństwem,

a jednostką)

o legalnej (iustitia legali) (relacja pomiędzy jednostką a grupą społeczną).

Nastąpił również powrót do politycznego sposobu myślenia z czasów cesarstwa. Do X w. istniały komuny,

które stanowiły podstawię produkcji. Wszystko wytwarzano na potrzeby własne, a jeśli dochodziło do handlu,
był to handel wymienny. Do takiego handlu dostosowano miasta. Miasta zakładane na prawie niemieckim
w XII i XIII w. miały w centrum rynek.

Zaczynają również powstawać cechy, które będą podstawą ówczesnych miast. Powstają również banki.

W XV w. zaczęły pojawiać się pieniądze papierowe. Handel stał się motorem gospodarki średniowiecznej,
zaczęły powstawać tzw. hansy, czyli miasta, które na handlu morskim dorobiły się ogromnego majątku.

W tamtym czasie zaczęła pojawiać się myśl universitas, czyli uniwersalnej koncepcji państwa składającego

się z mniejszych części. Ok. 1000 roku próbował je zrealizować Otton III.

Szczególnym zainteresowaniem teologów staje się wzajemna relacja państwa i Kościoła,

szczególnie inwestytura. Papież Mikołaj I stwierdził, że jakakolwiek władza świecka jest niższa od władzy
kościelnej.

5. Nowożytność
Następuje rozbicie chrześcijańska. Dochodzi do powstania nowej mentalności protestanckiej,

która widziała w bogaceniu się Boże błogosławieństwo. Pośrednio przyczyniło się do załamania się gospodarki.
Było to wynikiem wojny XXX letniej. Po tej wojnie nastąpił powrót do systemu feudalnego.
Dopiero oświecenie przyniosło pewne ożywienie ekonomiczne. Zaczyna się budować ekonomię i gospodarkę,
która była by oparta na religii, ale nie miałaby nic wspólnego z religią chrześcijańską. W oświeceniu następuje
rozłam pomiędzy Kościołem, a sztuką

Nowoczesne ideologie polityczne – postawy ludzi i rządków, polityka wewnętrzna i zagraniczna państw.

Determinanty:



Industrializacja



Urbanizacja



Wzrost demograficzny



Bezrobocie



Polaryzacja majątkowa



Wzrost produkcji przewyższający możliwości konsumpcyjne

Maltuzjanizm – pogląd, iż należy ograniczyć przyrost naturalny

Cztery ruchy polityczne:

1. Marksizm i ruch socjalistyczny – Karol Marks (Kapitał, Krytyka polityki ekonomicznej),

Fryderyk

Engels

–

marksizm

naukowy;

przerodził

się

w

nurt

socjalistyczny

(przekonanie, że ustrój równości wszystkich obywateli można stworzyć jedynie poprzez rewolucję,
walkę zbrojną); dzieje ludzkości są dziejami antagonizmów między grupami społecznymi,
a konflikt pomiędzy klasą robotniczą a kapitalistami nieuchronnie zmierz do wybuchu ogólnoświatowej
rewolucji; efektem rewolucji ma być socjalizm – system sprawiedliwości społecznej,
nie

znający

własności

prywatnej,

zaspokajający

realizację

potrzeb

ogółu

ludności;

nowy ustrój nie znałby granic, przemocy i wojen (koniec historii); twórcy marksizmu potępiali
imperialne dążenia mocarstw, jako sprzeczne z interesami klasy robotniczej

2. Chrześcijańska demokracja – Luigi Sturzo – partia włoska
3. Feminizm – tzw. pierwszej fali - walka o prawa wyborcze i dostęp do edukacji
4. Nacjonalizm – tak silne przywiązanie do własnej nacji, że prowadzi do zanegowania praw do takiej

miłości wśród innych; doprowadził w XX w. do powstania wielkich totalitaryzmów (nazizm, faszyzm)

Leon XIII uważał, że sprawiedliwość winna być zgodna z definicją zaproponowaną przez św. Tomasza.

W

oddawaniu

sprawiedliwym,

trzeba

wziąć

pod

uwagę

kontekst

społeczny.

Nie oznacza, że oddać sprawiedliwie, to dać wszystkim po równo. Do kontekstów społecznych należy zaliczyć:
chęć do pracy, wiek, płeć, aktywność, predyspozycje etc. Sprawiedliwość w relacjach międzyludzkich
jest tą zasadą moralną, która strzeże godności człowieka.

6. Współczesność
Jan

Paweł

II

dokonał

zwrotu

antropologicznego

w

nauczaniu

społecznym

Kościoła.

Dowartościował pracę ludzką. Przedstawiał ją w pięciu wymiarach:



kontynuowanie dzieła stwórczego Boga,



współudział w odkupieniu świata,



sposób nawiązywania relacji z drugim człowiekiem,



sposób troski o dom,



sposób bytowania człowieka.

Przez pracę człowiek przetwarza czas na coś, co może służyć drugiemu człowiekowi.

Benedykt

XVI

w

Caritas

in

veritate:

nowa

definicja

katolickiej

nauki

społecznej:

miłość w prawdzie w sprawach społecznych; encyklika prowadzi do nowego rozumienia zaangażowania
Kościoła i świeckich – odwrócenie perspektywy, działanie jest zależne od miłości w nie wkładanej,
która jest efektem kontemplacji Boga, logika darmowości, ofiary, bezinteresowności

IV.

Zasady KNS

Zasady moralne – odwołujemy się do nich wtedy, kiedy chcemy opisać sens ludzkiego życia.

Wtedy,

kiedy

chcemy,

aby

to

życie

doprowadziło

do

realizacji

pełni

człowieczeństwa.

Wśród tych zasad możemy wyróżnić dwie:



Zasada sprawiedliwości – określa się ją poprzez je barak i jej wypaczenie. Zauważa się jej brak,

gdy zaczyna się lekceważyć prawa człowieka. Przejawem braku sprawiedliwości była niesprawiedliwość
dziejowa. W niesprawiedliwości dziejowej upatrywał socjalizm narzędzie do walki, w celu usunięcia
wszelkiej niesprawiedliwości, sprawiedliwość będzie dopiero wtedy, gdy wszyscy będą równi.
Papież Leon XIII krytykuje rozwiązanie niesprawiedliwości przez komunistów.



Zasada miłości społecznej – pierwszy raz św. Augustyn stwierdził, że miłość jest tą zasadą,

która może tworzyć społeczeństwo. Rozróżniał dwa rodzaje miłości: łączącą i dzielącą.
Miłość niebiańska łączyła społeczeństwa, zaś miłość egoistyczna tworzy społeczeństwa
antagonistyczne. O miłości społecznej pisał Pius XI w Quadragesimo anno. Zauważał, że sprawiedliwość
może istnieć bez miłości, ale nie jest w stanie taka sprawiedliwość stworzyć jedność z danego
społeczeństwa.

Sprawiedliwość

jest

tym,

co

mi

się

należy,

a

miłość

jest

tym,

co pozwala mi zrezygnować z tego, co mi się leży.

Zasady społeczne – zasada ta określa cel i sens społeczności:



Zasada solidarności społecznej, bez której osiągnięcie celu, jakim jest dobro wspólne jest niemożliwe.
Solidarność jako narzędzie do osiągnięcia dobra wspólnego.



Zasada pomocniczności, czyli subsydiarności (łac. subsidio – wspomaganie się).

Benedetto Croce – uważał, że istnieją stany człowieka, które kierują człowieka. Jednym z takich stanów

jest estetyka. Jest ojcem pozytywistycznej filozofii liberalnej antykościelnej. Można powiedzieć,
że jest ojcem idei państwa włoskiego. Stwierdził jednak, że z wiary wynikają wszystkie wielkie programy,
a gdy jej nie ma na nic się zdadzą wielkie programy. Przede wszystkim wiara moralna,
a potem wielkie programy. Twierdził, że wiara, jeśli prowadzi do dobra jest dobra. Pisze, że programy,
które mają uzdrowić gospodarkę można dokonać bardzo szybko.

Jan Paweł II w swoim przemówieniu w ONZ 5 X 1995 mówił, że powszechne praw naturalne,

której jest zapisane w sercach człowieka jest gramatyką społeczną, którą musi podjąć człowiek
w dialogu i rozwiązywaniu problemów dzisiejszego świata. Pierwszą zasadą w tej gramatyce serca człowieka,
jest zasada personalistyczna, gdyż człowiek ma swoją godność. Dlatego tym co łączy zasady moralności
z zasadami społecznymi jest zasada personalistyczna. Chrześcijanie uznają, że człowiek jest stworzony
na obraz i podobieństwo Boga samego i to stanowi dla nad pierwsze kryterium. Innym jest transcendentny
cel życia człowieka. Konsekwencją tak widzianego miejsca człowieka, jest posiadanie niezbywalnych
praw i obowiązków człowieka.

V.

Zasady solidarności społecznej

Pius XI – solidarność pojmował w trzech wymiarach:



ekonomicznym,



gospodarczym,



politycznym.

Papież wprowadza rozróżnienie między solidarnością:



wstepująca – idzie od niższych struktur do wyższych,



zstępująca – odwrotnie.

Jan Paweł II – odczytywanie solidarności w kontekście „rzeczy nowych” – trzeba odkryć

i pogłębić znaczenie solidarności. Np. opcja na rzecz ubogich. Papież wyróznia dwa aspekty solidarności:



z tymi, którzy nic nie mają takiego samego statutu życia,



solidarność na płaszczyźnie ogólnoludzkiej.

Formy solidarności:



osobowa - troszczyć się o dobro wspólne z w zgodnie z wymaganiami racjonalnego rozumu → człowiek
ma rozpoznawać dobro, dążenie do niego, ale nie dla siebie lecz ze względu na miłość Boga i bliźniego;



rodzinna

–

rodzina

jako

podstawowa

komórka

społeczna;

w

rodzinie

człowiek

uczy się odpowiedzialności za siebie innych;



ekonomiczna – przy wytwarzaniu dóbr, usług, należy kierować się nie tylko jak największym zyskiem,
przy jak najniższych kosztach, ale ze względu na rodzinę pracownika i na przyszłe pokolenie;



organizacji – non profit, bez uwzględniania zysku.

PAŃSTWO DEMOKRATYCZNE
W historii rozróżniamy trzy typy ustrojów:

1. antydemokracja – tym, kto decyduje o dochodzeniu do dobra wspólnego jest jednostka

( monarchia, dyktatura, junta). Uzasadnieniem jest często ideologia wyciagana z religii: posłannictwo,
zadanie zlecone przez Boga;

2. oligarchia – rządy grupy osób, warstwy społecznej, klasy społecznej;
3. demokracja – pierwowzór – greckie polis.

Demokracja – jej pochodzenie ze względu na kryterium ilościowe rozróżniamy dwa typy:



ograniczona,



powszechna.

Pochodzenie demokracji ze względu na zakres udziału ludności we władzy:



pośrednia – kiedy sprawuje się władzę za pośrednictwem reprezentantów



bezpośrednia – instytucje, mechanizmy – trzeba zapytać ogółu obywateli co myślą na dany temat,

np. referendum.

Trzy założenia demokracji:



demokracja nie jest możliwa bez poszanowania godności człowieka,



poszanowanie dla inności,



rozwiązywanie problemów przez dialog.