Psychologia kliniczna (ćw.)

Zaburzenia osobowości - termin osobowość.

1. Osobowości - termin.

Osobowość - zespół względnie stałych cech, które odróżniają człowieka od innych ludzi nie tylko pod względem wyglądu zewnętrznego, ale również jego sposób zachowania się.

Osobowość jest strukturą całościową cech psychicznych, warunkujących postępowanie człowieka. Inaczej mówiąc, jest zbiorem cech danej osoby, warunkujących jej postępowanie wobec ludzi lub z ludźmi, wobec siebie oraz przedmiotów i zjawisk otaczającego świata. W postępowaniu człowieka dostrzegamy stałe cechy, czyli „coś”, co się powtarza. Właśnie te stałe cechy odróżniają jednego człowieka od drugiego. Suma takich cech psychicznych jednostki, które różnią ją od innych ludzi stanowi osobowość danego człowieka.

2. Składniki osobowości

• Temperament jest jedną z cech osobowości człowieka i wyraża się w dynamice określającej żywiołowość organizmu. Temperamentem nazywamy naszą reakcję na bodźce wewnętrzne lub zewnętrzne wyrażoną w sile i w czasie. Innymi słowami mówiąc – temperament, to mamy na uwadze – zespół względnie trwałych, wrodzonych cech wyrażających się w naszym zachowaniu, w reagowaniu na różnego rodzaju bodźce. Temperament są to te cechy osobowości człowieka, które wynikają z naszej ruchliwości, dynamiki; ujawnia osobowość człowieka w ekspresji oraz w relacjach codziennych.

Hipokrates (460 – 377r. p.n.e.,) na podstawia obserwacji podstawowych substancji w organizmie, wyróżnił cztery typy ludzi:

• Sangwiników, u których dominuje krew (sanguis). Temperament sangwiniczny charakteryzuje się dużą pobudliwością, silnym napięciem, zdolnością szybkiego hamowania i dostosowania się do nowej okoliczności

• Choleryków, u których dominuje żółć (chole). Temperament choleryczny odznacza się: bardzo dużą pobudliwością, szybką reakcją, bardzo wolnym hamowaniem (motywami pobudzania jest emocja – uczucie),

• Flegmatyków z przewagą flegmy (phlegma). Temperament flegmatyczny cechuje się powolną reakcją, silnym napięciem oraz powolnością – słabością hamowania i stanowczością,

• Melancholików z przewagą czarnej żółci (melaschole). Temperament melancholiczny jest najsłabszy, posiada cechy takie jak: słabą pobudliwość, szybko męczy się, w pracy potrzebuje opieki – pomocy, idealnych warunków, ciągle doznaje niepowodzeń życiowych, nie potrafi podejmować samodzielnie decyzji.

E. Kretschmera, który na podstawie zależności, jakie występują pomiędzy budową ciała, a typem psychologicznym wyróżnił:

• Schizotymików (wątła budowa ciała: typ zamknięty, mało towarzyski),

• Cyklotymików (pykniczna budowa ciała: towarzyski, wesoły, żywy),

• Iksotymików (budowa ciała atletyczna: spokojny, mało wrażliwy).

Spotkać możemy również podział ustalony według C. G. Junga wyróżniający:

• Ekstrawertyków (towarzyski, obiektywny, praktyczny),

• Introwertyków (nietowarzyski, subiektywny stosunek do siebie i otoczenia),

W typologii ustalonej przez Hipokratesa każdy typ charakteryzuje się określoną pobudliwością i powstrzymywaniem reakcji – hamowaniem. Cechami pobudliwości i hamowania są: siła i czas. Siła w tym przypadku jest określona, jako silna lub słaba, a czas, jako szybki lub wolny. W życiu bardzo rzadko spotykamy czysty typ temperamentu. Występują one w formie cech mieszanych tzn. wywodzących się z różnych temperamentów. Temperament jest wrodzony, chociaż można go „temperować” przy odpowiednim oddziaływaniu prawidłowych czynników wychowawczych – uświadomieniu skutków negatywnych zachowania się. Znikome zmiany następują w ciągu całego życia. Na nie mają wpływ przeżycia (uczucia, emocje).Znajomość temperamentu ma ogromne znaczenie. Możemy z góry przewidzieć zachowanie danego człowieka w określonych warunkach oddziaływania na niego bodźców świata zewnętrznego. Na przykład: znajomość temperamentu pracownika umożliwia przełożonemu przewidywanie jego reakcji oraz wyboru właściwej dla niego pracy.

• Charakter - wyraża stosunek jednostki do otoczenia i innych ludzi, do samego siebie i własnego działania. Charakterem nazywamy zespół mniej lub bardziej utrwalonych cech moralnych człowieka. Kształtuje się przez całe życie, chociaż jego krystalizacja poniekąd następuje między 24-30 rokiem życia.

Charakter jest plastyczny – zmienia się i dostosowuje do potrzeb życiowych danego człowieka, często dana jednostka podpatruje i stara się ukształtować we własnej osobowości dane cechy.
Cechy charakteru przejawiają się przede wszystkim w stosunku do innych ludzi i w stosunku do samego siebie. Przykładem cech charakteru określających stosunek do innych ludzi może być: szczerość, koleżeństwo, zarozumiałość, punktualność, niedbałość, pracowitość. Cechami określającymi stosunek do samego siebie, między innymi są: skromność, nieśmiałość, brak odwagi, poczucie własnej godności. Kształtowanie charakteru wymaga silnej woli – bez silnej woli nie można mówić o pozytywnym charakterze. Wymaga znajomości norm moralnych i prawidłowo ukształtowanej sfery emocjonalnej.

• Zespół zainteresowań i skłonności oraz uzdolnień i zdolności.

Zainteresowanie jest złożonym procesem. W procesie tym dochodzi do ścisłego współdziałania świadomości poznawczej i emocjonalnej. Stąd też definiując zainteresowanie często określamy, jako skierowanie uczuć, myśli i uwagi na jakiś przedmiot przez dłuższy okres czasu. Zainteresowania pomagają danej jednostce na ukierunkowanie jej działania i pobudzają do aktywności. Zainteresowania należy rozwijać i dążyć do ich trwałości. Pomagają one w osiąganiu celów życiowych, ułatwiają zdobywanie wiedzy i umiejętności. Cechą spełniającą ogromną rolę jest wszechstronność zainteresowań. Chodzi o to, aby zainteresowania rozszerzały horyzonty danej jednostki. Zainteresowania winny być skierowane na rozmaite podstawowe wartości ludzkie, społeczne.

Zaciekawienie - różni się od zainteresowania przede wszystkim tym, że jest krótkotrwałe – ma charakter chwilowy. Zainteresowania, które wysuwają się na plan pierwszy w życiu człowieka i będące silniej niż pozostałe zabarwione uczuciowo nazywamy zamiłowaniem. Zamiłowania są osobistym dorobkiem człowieka, są źródłem głębokich przeżyć. Z codziennej nawet najbardziej pobieżnej obserwacji ludzi wiemy, że inteligencja nie jest jedynym czynnikiem, który decyduje o sukcesie. Często stwierdzamy, że dana praca jednym przychodzi z wielkim trudem, wymaga wysiłku, natomiast innym przychodzi niemal bez wysiłku.

Zdolnością nazywa się zespół czynników organicznych i związanych z nimi funkcjonalnie właściwości psychicznych umożliwiających szczególnie sprawne wykonanie różnorodnych czynności i bardziej skomplikowanych działań.

Jeżeli u danej jednostki występuje zbiór kilku zdolności, to wówczas mamy do czynienia z uzdolnieniami. Mówimy, więc o uzdolnieniach artystycznych i o zdolnościach muzycznych itp. Bardzo złożoną właściwością osobowości jest inteligencja. Jest uzdolnieniem usposabiającym do możliwie doskonałego rozwiązywania zadań problemowych. Polega ona, bowiem na zdolności skutecznego działania w nowych sytuacjach przy wykorzystaniu posiadanych już doświadczeń.

• Inteligencja – to zdolność samodzielnego i krytycznego rozwiązywania zadań natury praktycznej lub natury teoretycznej. O rozwoju inteligencji człowieka nie tylko decydują wrodzone zadatki, ale przede wszystkim środowisko i własna aktywność. Poziom rozwoju inteligencji jest zależny od wychowania. Inteligencję badamy według testów.

3. Podsumowanie

Reasumując możemy powiedzieć, że osobowość – każdego człowieka stanowi jego indywidualność, niepowtarzalność, odrębność, ale równocześnie wykazuje wiele podobieństwa. Osobowość człowieka ciągle się zmienia i kształtuje pod wpływem wielu różnorodnych czynników, wśród których środowisko odgrywa znaczącą rolę. Nie należy jednak zapominać o bardzo ważnym znaczeniu zadatków biologicznych i własnej aktywności jednostki. W celu wszechstronnego rozwoju osobowości należy zapewnić odpowiednie warunki oraz wykorzystywać wszystkie środki sprzyjające prawidłowemu rozwojowi osobowości młodego pokolenia. Nowoczesny rozwój cywilizacji nie tylko stawia przed człowiekiem trudniejsze zadania, ale również otwiera przed nim szersze możliwości pełniejszego rozwoju.