Ćw1.
1.Grupy roślin wchodzących w skład runi użytków zielonych: trawy, motylkowe, zioła, chwasty
2. Trawy-najważniejsza grupa roślin w runi użytków zielonych
3. Podział systematyczny traw:
- klasa- jednoliścienne Liliopsiola
- rząd- wiechlinowce (Trawowce, plewowce)
- rodzina- wiechlinowate (trawy_ Poaceae Poales
4. Charakterystyczne elementy morfologii traw.
- system korzeniowy wiązkowy
- źdźbło na budowę węzłowatą
- bezogonkowy liść (pochwa, raszka liściowa); unerwienie równoległe
- układ liści na źdźble w dwóch prostnicach (profile)
- kłosek traw w którym znajdują się kwiaty o zredukowanej budowie
- owoc ziarnika (owoc niepękający)
a) system korzeniowy: wiązkowy (główny korzeń i boczne tworzą węzeł krzewienia, z węzła tworzą się pędy i korzenie przybyszowe , które wyrastają z krzewienia.
b) źdźbło i liście traw: budowa węzłowata – węzły 5-6, na każdym węźle wyrasta liść, liść pączku zwinięty, złożony jak kartka papieru
c) blaszka liściowa- lancetowata (najszersza w środkowej części)
d) źdźbło – budowa anatomiczna: źdźbło w węźle jest pełne a w międzywęźlach puste wokół sklerenchyma, 5-6 węzłów w źdźble,
*budowa runi- pusta przestrzeń-> sklerenchyma-> wiązki przewodzące zamknięte)- u traw jednoliściennych nie rośnie na grubość
e) liść traw- źdźbło, pochwa, blaszka liściowa. Typy liści w pączku u traw to złożony i zwinięty.
f)Kolanko- nad węzłem, podstawa pochwy liściowej,.
Węzeł- splot wiązek przewodzących, nad węzłem jest merystem ustawowy (trawa rośnie).
Kolanko: chroni merystem ustawowy, odporne na złamanie przegięcie, kiedy trawy wylegają za pomocą kolanka kłosy stają się – ujemny geotropizm, zbudowane z tkanki wzmacniającej (sklerenchyma, kolenchyma)
g) aparat szparkowy: specyficzny, komórki mają maczugowaty kształt ( w środku pogrubowate)
h) formy liści traw: liście w pączku złożone, blaszki szczeciniaste (siedliska suche)
i) Uszka i ostrogi u traw: pochwa liściowa-> blaszka liściowa Ostrogi: trudniej oderwać blaszkę liściową od źdźbła, łatwe w lokalizacji
j) języczki liściowe- przedłużenie wewnętrznej skórki pochwy liściowej, języczki około 2,5 etikuli, mogą być mleczno-białe lub przezroczyste. Rodzaje: bardzo krótki, kołnierzykowa ty, wyciągnięty, zaostrzony, ząbkowany, postrzępiony, włoski zamiast języczka. Funkcją języczków jest izolacja pochwy przed wniknięciem wody do pochwy
k) Kwiatostany- 2 typy: kłos, wiecha Rodzaje kłosów: zbity dwustronny, luźny, jednostronny, wielostronne, wiecha prosta, dwustronna, wielostronna, kwiaty złożone kłos palczasty, kłos pozorny- włoski osadzone na krótkich gałązkach)
l)Kłos- kłoski osadzone bezpośrednio na osi wiechy (jednostronne, wielostronne- kłoski z różnych stron. Wiecha- kłoski na gałązkach (prosta na odgałęzieniach 1 , dwustronne, właściwa- rozgałęzienie wielu rządów. Pomiędzy wiechą a kłosem czyli kłos pozorny i wiecha kłosokształtna (krótkie gałązki i na końcu kłos to pozorny)
m) budowa kwiatu traw: plewka (dolna, górna), 3 pylniki, zalążnia, słupek z 2 znamionami
n) budowa kłoska- 2 plewy (dolny, górny), kwiaty (jednokwiatowy, dwukwiatowy, wielokwiatowy)
o) owoc traw- ziarniaki: ziarniak pastewny to ziarniaki pokryte plewkami, osadka kłoskowa.
Budowa anatomiczna ziarniaka- bielmo, zarodek osadzony bocznie, okrywa owoconasienne, alenonowa warstwa
p) kiełkowanie i początkowy wzrost traw (fazy): kiełkowanie ze wschodami, krzewienie, strzelanie w źdźbło, kłoszenie, kwitnienie, dojrzewanie nasion
r) sposoby krzewienia się traw (2) (poza) : śródpochwowe (intrawaginalne) pęd boczny z węzła rośnie między źdźbłem, pozapochwowe (ekstra waginalne) pęd boczny przebija pochwę i rośnie na zewnątrz
s) rozłogi traw (krzewienia się traw)- rozłogowe krzewienie pozapochwowe np.: perz, rozłogowo-luźno kępkowe np.: wiechlina ląkowa obydwa sposoby przeważa pozapochwowa, krzewienie luźno- kępkowe- przewaga śródpochwowy. Np.: pszenica, zbisto- kepkowe- wyłącznie sposób śródpochwowy (śmiałek darniowy)
5. Klasyfikacja traw według użytkowości:
a)trawy uprawne (zboża uprawiane na gruntach ornych), pastewne (wykorzystywane do zakładania i renowacji różnych typów rzutków zielonych), niepastewne (trawnikowe, darniowe, rabatowe, przemysłowe)
b) trawy nieuprawne- pastewne (obecne w zbiorowiskach łąkowych i leśnych), niepastewne (obecne w zbiorowiskach trawiastych w specyficznych stanowiskach, trudny pod względem fizjologicznym i siedliskowym)
6. trawy uprawne odpowiednie do użytkowania kośnego
a) życica wielokwiatowa= Rajgas Włoski- trawa wysoka z rozbudowaną masą wegetatywną z kwiatostanem typu kłosa, daje duże plony, ostrogi wyraźne, wyraźny języczek do 2mm, liść w pączku zwinięty, wyraźne żeberka, wyraźne brustkowanie górnej blaszki liściowej, na środkowej stronie blaszki liściowej powierzchnia blaszki jest błyszcząca, kwiatostan typu kłosa dwustronnego, jest płaski ma ości na kłosach wyostrzenie względem osi boczne (9-13 kwiatów), ziarniaki pokryte plewkami
b) życica wielokwiatowa Lolium multifloum typicum
-trawa luźnokępkowa, gatunek ciepło- i światłolubny, nitrofilny, szybko odrasta, typ fotosyntezy C4,w naszych warunkach trwały do 2 lat, wrażliwy na udeptywanie ,wartość pokarmowa bardzo wysoka, stosunek białka do cukrów 1:1, wysoka strawność do 76%, wolny spadek strawności w paszy 0,4% na dobę, bardzo dobry skład mineralny ( Mg-0,2 % suchej masy, C-0,7%, P-0,3%, K-17%), plony dorównują kukurydzy, rejonizacja uprawy, użytkowana jako zielonka, siano, kiszonka, susz na użytkach przemiennych i w uprawie polowej, także do spasania jako krótkotrwałe pastwiska polowe
c) życica westerwoldzka= Rajgas holendeski Lolium westerwoldicum
*4 odmiany taksonomiczne (varietas)
-var. crisatatum – kłoski gęściej ułożone
-var. longiaristatum – plewka dolna z długą ością
-var. submuticum – tylko niektóre plewki dolne z krótką ością
-var. muticum – wszystkie plewki dolne bezostne
-gatunek jednoroczny, do uprawy polowej, szybkie przyrosty, daje nawet 5-6 odrostów, głównie na zielonkę, kiszonkę
d) życica mieszańcowa= Rajgas oldenburski Lolium x boucheanum
-gatunek 3-4 letni, zawiera więcej pędów generatywnych obniżających strawność, ościste kłosy maja niekompletne ości porównując z życica wielokwiatową,
e) Mozga trzcinowata- Phalaris arundinacea
-trawa łęgów rozlewiskowych, trwała, wysoka do 2 m, korzenie do 3 m, rozłogi tuż pod powierzchnią,
wrażliwa na udeptywanie - rozgniatanie rozłogów, szybko rusza na wiosnę, wcześnie ustaje wegetacja jesienią, tworzy rozłogi płytko umieszczone w glebie, wyciągnięte języczki, szerokie blaszki, tworzą się kwiatostany, wiecha klepowana, plewki, koszenie na wysokości 8-10 cm, gdyż opóźnia się odrosty pozbawiając aparatu asymilacyjnego, optymalny termin zbioru - koniec fazy strzelania w źdźbło, zawiera alkaloidy, dobrze rozwija się na łąkach nawadnianych ściekami,plon około 15 t siana, dobra na susz
f) wyczyniec łąkowy- lisi ogon= Alopecurris pratensis
-trawa łęgów właściwych, trwała, dobrze zimuje, szybko rusza na wiosnę, znosi zalewy do 45 dni,
zakwita najwcześniej z traw uprawnych, szybko odrasta po defoliacji, kosić w stadium początku kłoszenia, 2-4 pokosy siana, plon do 9 t/ha, znosi nawadnianie ściekami, dobry na susz, wyraźne blaszki liściowe bruzdowate, delikatna oś, charakterystyczny kwiatostan- kłos pozorny, bogate ulistnienie, są różne formy wyczyńca jeśli chodzi o barwę kwiatostanu, brak ostrogów, krótki języczek, kłosek wyczyńca ma większe ości, kłoski jednokwiatowe
g) wiechlina błotna- Poa palustris
-trawa luźnokępkowa, trwała, pełny rozwój 2-3 rok, nie znosi udeptywania, trawa o dobrej wartości pastewnej, występuje na łęgach właściwych, brak nasion powoduje, że nie jest stosowana w mieszankach, użytkowanie kośne,
h) Rajgas wyniosły= Rajgas francuski (Arrhenatherun elatius)
-trawa grądów właściwych, trwała, dwa szczyty intensywnego krzewienia - wiosną i późną jesienią, węzły krzewienia umieszczone bardzo płytko w glebie, wcześnie rusza na wiosnę, drugie miejsce po wyczyńcu, dobrze znosi suszę, średnia wartość pokarmowa, zawiera saponiny - powodują pienienie treści pokarmowej w żwaczu, hemolizę czerwonych ciałek krwi, duże znaczenie gospodarcze, pospolity, stanowiska ciepłe, żyzne, zasobne w wapń, do obsiewów wałów, nasypów, na łąki trwałe, także do mieszanek polowych z lucerną, wyraźny języczek ząbkowany, na górnej stronie blaszki liściowej są włoski- króciutkie, kwiatostan- wiecha w momencie kwitnienia się rozkłada (podobny do kwiatostanu owsa), ziarniaki wygięte, dobrze znosi Szuszę, wcześnie rusza na wiosnę
i) stokłosa bezostna: (Bronus inermis):
- pokrywa liściowa zamknięta, 2 kłoski na jednej gałązce, kwiatostan- wiecha, kłosy wielokwiatowe, gatunek rozłogowy tworzy płaty, cześć wegetatywna nie ma ostrogów bruzdów, posiada obficie ulistnione pędy, trawa grądowa, trwała, bardzo dobra zimotrwałość,wysoka wartość pokarmowa,
białko o wysokiej wartości biologicznej, wysoka zawartość tłuszczu surowego, duża smakowitość,
optymalne stanowisko suche dobrze nasłonecznione, zasobne w Ca, gatunek cenny na łąkach wieloletnich, używany do zadarniania - rowy, nasypy, przydroża,
j) stoskłosa umiolowata (Bromus unioloides):
-trawa typu C4, źdźbło z podwójną pochwą - nie nadaje się na siano, wyrównana krzywa plonowania, dobra wartość paszowa, zawiera taninę - do 5% zapobiega wzdęciom, plon do 10 t s.m., nadaje się na zielonkę, kiszonkę, kosić w fazie początku kłoszenia, stanowiska kupkówki, mniej znana, ma największe ziarniaki MTN=10g, ma kłoski z ośćmi, ma włoski miejscu przejścia pochwy w blaszkę liściową, wiecha, źdźbło z podwójna pochwą- nie nadaje się na siano,
k) kostrzyca Brauna- Festulolium brauni
- krzyżówka kostrzewy łąkowej i życicy wielokwiatowej , celem jest połączenie korzystnych właściwości biologicznych kostrzew z korzystnymi właściwościami fitochemicznymi i potencjałem plonowania życic, w Polsce wyhodowano pierwsze odmiany hodowlane (Felopa, Sulino, Rakopan, Agula), trawa na użytki Pszennem zasiew jednogatunkowy.
ĆW.2
7. TRAWY UPRAWNE ODPOWIEDNIE DO UŻYTKOWANIA PASTWISKOWEGO:
a)Życica trwała= Rajgras angielski- Lolium perenne
Silny system korzeniowy (wiązkowy), jest płytki. Dolne pochwy liściowe wybarwione antocyjanami (czerwony). Obecność ostrogów najmłodszy liść jest w pączku złożony. Spodnia część blaszki liściowej błyszczy się. Kwiatostan podobny do Życicy wielokwiatowej ale kłoski nie maja ości.
Trawa luźnokępkowa. Trwała. 70% masy korzeni w warstwie 0-5cm. Wrażliwa na warunki wilgotnościowe. Słaba zimotrwałość. Światłożądna. Gatunek nitrofilny. Odporny na udeptywanie. Szybkie kiełkowanie i wschody 5-7 dni. Wysoka konkurencyjność (po wysiewie dobrze rośnie).
Najlepsza wartość pokarmowa. Bardzo wysoka strawność do82%. Wolny spadek dobowy strawności 0,4%. Wysoka zawartość cukrów. Zawiera znaczne ilości luteiny. Białko o wysokiej wartości biologicznej. Stosunek białka: cukry- 1:1. bogata w składniki mineralne. Wysoka smakowitość.
Optymalne stanowisko- gleby żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne. Podstawowy gatunek na łąki trwałe. Bardzo dobry na użytki przemienne oraz w uprawie polowej np. mieszanka z koniczyną białą. Diploidy na pastwiska. Tetraploidy na użytki przemienne. Wydajność pastwisk 4-6 odrostów. Plon 10ts.m./ha. Bardzo dobry gatunek na trawniki.
b) Wiechlina łąkowa- Poe pratensis
Gatunek rozłogowo- luźnokępkowy. Liście- podwójny rowek, wybrzuszenie- „ślad nart”. Charakterystyczne sklejenie- łódeczkowate zakończenie blaszki liściowej. Blaszka równowąska. Kwiatostan- wiecha, na najniższym piętrze u wiechliny jest zawsze 5 gałązek (1 najdłuższa, 2 średnie, 2 krótkie). Wiecha właściwa- rozgałęzienia n-rzędów, małe kłoski.
Właściwości: gatunek trwały do 30 lat. B. dobra zimotrwałość. Duża odporność na udeptywanie. Powoli rozwija się po wysiewie. Wschody po 28 dniach. W uprawie stosuje się zaprawę „Gibrofit” zawierająca auksyny. Osiąga pełen rozwój po 3 latach.
Znaczenie gospodarcze: dobra wartość paszowa. Trawa bezpieczna w stosunku do N-NO3. Zawiera dużo luteiny. Bogata w Ca. Występuje zwłaszcza na pastwiskach. Gatunek b. pospolity na TUZ. Czasami opanowuje ruń. Nie nadaje się na użytki krótkotrwałe. B. dobry gatunek na trawniki.
c)Kostrzewa czerwona- Festuca rubra
- ssp. Genina (rubra)- kostrzewa czerwona z długimi rozłogami (pastewna, rozłogowe).
- ssp. Trichopylla- kostrzewa czerwona z krótkimi rozłogami (trawnikowa).
- ssp. Commutata- kostrzewa czerwona kępowa (trawnikowa). Trawniki dywanowe.
Morfologia: trawa tworząca kępy. Liście wąskie, wielokrotnie szczeciniasta. Wyraźne bruzdkowanie na górnej stronie blaszki liściowej. Występują uszka- wypustki w miejscu przejścia pochwy w blaszkę liściową. Kwiatostan- wiecha właściwa, kłoski wielokwiatowe (7-10). Kłoski ościste. Kwiatostany wybarwione antocyjanami.
Wartość: trawa luźnokępkowa z rozłogami. Posiada duże właściwości allelopatyczne wzrastające w miarę upływu la, prowadząc do utworzenia zwartej darni. Dobra zimotrwałość. Równomierna krzywa plonowania. Światłolubna. Odporna na udeptywanie. Wskaźnik gleb ubogich w składniki mineralne.
Znaczenie gospodarcze: niska wartość paszowa. Mało cukrów 3-8%. B. niska wartość biologiczna białka. Najuboższy skład mineralny z traw uprawnych. Zawiera dużo estrogenów- niekorzystny wpływ na płodność owiec. Gatunek rozpowszechniony na TUZ zwłaszcza położonych na stanowiskach suchych. Wykorzystywana do mieszanek pastwiskowych i łąkowych. Wykorzystywana do zadarniania. Odpowiednia na trawniki na glebach mniej uwilgotnionych.
8. Trawy uprawne odpowiednie do użytkowania kośnego i pastwiskowego
a)Mietlica biaława- Agrostis gigantea:
Wyraźne bruzdkowanie blaszki liściowej. Liść w pączku zwinięty. Nie ma owłosienia, uszek, języczka. Kwiatostan- wiecha właściwa- b. drobne jednokwiatowe kłoski. Masa 1000 0,0- 0.09g.
Cechy: trawa luźnokępkowa. Powolny wzrost po wysiewie. Dobra zimotrwałość. Duże wymagania cieplne. Późno rusza na wiosnę. Wrażliwa na przymrozki. Słaba konkurencyjność. Trawa mikotroficzna (współżyje z grzybami).
Znaczenie gospodarcze: wysoka wartość pokarmowa. Białko o wysokiej wartości biologicznej. Może kumulować azotany ponad normę w paszy 0,2% w suchej masie. Gatunek bogaty w Mn. Optymalne stanowisko- wilgotne, użyźnione przez zalewy. Nadaje się szczególnie na pastwiska dla koni. Do mieszanek krótkotrwałych nadaje się odmiana „Gosta”.
b)Kupkówka pospolita- Dactylis glomerata:
Spłaszczenie pędu i źdźbła. Wyraźny błoniasty języczek liściowy. Liść w pąku złożony. Na spodniej części blaszki liściowej jest wyraźny nerw główny- kil. Barwa zieleni kupkówki: niebiesko- zielona. Kwiatostan- wiecha, kłoski skupione w pączkach. Gałązki wiechy są twarde i szorstkie. Kłoski wybarwione antocyjanami.
Właściwości biologiczne: gatunek luźnokępkowy. Dobrze rozwinięty system korzeniowy do 130cm. B. dobra zimotrwałość. Odporna na susze, nitrofilna. Wysoka konkurencyjność- może opanować ruń. B. szybko rośnie 8mm/ dobę. Wskaźnik gleb zasobnych w N i K. Wrażliwa na przymrozki. Na brzegach blaszki liściowej ząbki krzemowe.
Znaczenie gospodarcze: średnia wartość paszowa. Niska strawność ok. 60%. Szybki spadek strawności na dobę 0,7%. Niska zawartość cukrów 2-8%. Może gromadzić N-NO3, ponad normę K nawet 5%. Zawiera dużo karotenu ponad 50mg%. Bogata w Ca. Gatunek o małej smakowitości. Warunkiem uzyskania wysokich plonów stosunkowo dobrej paszy- częste defoliowanie i dość intensywne nawożenie azotem. Trawa uniwersalna w stosunku do gleby. Użytkować do fazy kłoszenia. Znaczenie gospodarcze b. duże zwłaszcza w warunkach Wielkopolski.
c) Tymotka Łąkowa- Phleum pratense:
Płytki system korzeniowy. Pędy nadziemne- słabo korzeniąca się. Luźno umiejscowione pędy. Miejsce przejścia pochwy w blaszkę liściową jest charakterystyczne- języczek z ząbkami (trójzębny języczek). Cebulki i bulwki- zgrubienia dolnych części pędów- w nich występują fruktozany. Kwiatostan- kłoski skoncentrowane wokół osi kwiatostanowej, kłoski na krótkich gałązkach, wiecha kłosokształtna. Jest szorstka- plewki zakończone ościstymi wypustkami.
Właściwości biologiczne: trawa luźnokępkowa, trwała. 80% systemu korzeniowego w warstwie 0-5cm. Posiada bulwki- najniższe skrócone międzywęźle- w nim materiały zapasowe fruktozany (phleina). B. wolne przyrosty po defoliacji. Pełny rozwój w 2-3 roku. Mała zdolność konkurencyjna.
Wartość paszowa: wartość paszowa- bobra do b. dobra. Strawność do 70%. Spadek strawności 0,4%/dobę. Nie kumuluje azotu azotanowego. Zawiera dużo witaminy C.
Znaczenie gospodarcze: duże. Tymotka w sensie znaczenia w nasiennictwie jest na 5 miejscu. W Wielkopolsce szybko zanika ze względu na małą żywotność. Nie znosi częstego i krótkiego defoliowania. Duże znaczenie na podgórzu i w górach. Plonowanie zmienne w czasie wegetacji- największe wiosną. Wykorzystywana w mieszankach łąkowych i pastwiskowych, także w użytkach przemiennych w mieszankach z koniczyną czerwoną. Ma największe znaczenie gospodarcze w Skandynawii (a życica na wyspach Brytyjskich).
d)Kostrzewa łąkowa- Festuca pratensis:
Morfologia: posiada ostrogi- są krótkie i najczęściej wybarwione antocyjanami, nie obejmują źdźbła. Blaszka liściowa- jej spodnia część z zanikającym nerwem głównym. Kwiatostan- wiecha. Pojedyncze włoski kwiatowe 9-12, drobne, zlokalizowane na gałązkach. Liść flagowy- liść, z którego wydobywa się kwiatostan.
Charakterystyka gatunku: najwszechstronniejszy gatunek z traw pastewnych. Trawa luźnokępkowa. Odporna na suszę- dobrze rozwinięty system korzeniowy do 160cm. Równomierna krzywa plonowania. Dobra zimotrwałość. Nitrofilna.
Wartość paszowa: dobra wartość paszowa. Strawność ok. 73% latem nie spada poniżej 70%. Chętnie zjadana- smakowita (kwasy organiczne od 2,9%). Dużo karotenu 65mg%. Cukry ok. 12%. Bogata w wapń 1%.
Znaczenie gospodarcze: trawa uniwersalna. Składnik wszystkich mieszanek na użytki trwałe. Dobra na użytki przemienne i w uprawie polowej z motylkowatymi, szczególnie odmiana Westa. 5-6 miejsce w obrocie nasiennym.
e)Kostrzewa trzcinowa Festuca arundinacea
Morfologia: silny system korzeniowy- grube korzenie przybyszowe. Silne pędy boczne. Posiada ostrogi w miejscu przejścia pochwy w blaszkę liściową. Na ostrogach szczecinki. Kwiatostan podobny do kostrzewy łąkowej. Wiecha silniej rozbudowana, bardziej wybarwiona.
Charakterystyka gatunku: gatunek kępowy z dominacją pędów wegetatywnych w kępie. Dobre cechy biologiczne, kontrowersyjna wartość pokarmowa. Może kumulować dużo Ca i powodować kalciozę (odkładanie Ca w nerkach i wątrobie). Rozpowszechniona na pogórzu. Wymaga gleb czynnych, żyznych, zasobnych w Ca. Plon 10tsm/ha. Materiał siewny ze Słowacji.
9. Trawy pastewne nieuprawne w runę użytków zielonych:
a)konietlica łąkowa- Trisetum flacescen: Trawa rozłogowo-luznokepka, Pełny rozwój w 3-4 roku, bdb zimotrwałość i mrozoodporność. Wysoka zawartość tłuszczu surowego w masie nadziemnej ok. 6%. Zawiera saponiny. Rozpowszechniona na pogórzu, Wymaga gleb czystych, żyznych, zasobnych w Ca, plon do 10 t s.m/ha
b)Wiechlina zwyczajna Poa trivialis
Gatunek pospolity w runi użytków zielonych. Chętnie zjadana. Plonuje głównie wiosną. W miejscach zacienionych i wilgotnych. Pokładające się pędy słabo przytwierdzone do gleby- puste miejsca na pastwiskach. Tworzy latem „spilśnioną darń”- charakter chwastu.
c)Perz właściwy Agropyrum repens
W stadium wegetatywnym ma ostrogi. Kłosek ustawiony stroną brzuszną. Owłosione pochwy liściowe. Uznawany za dobrą trawę pastewną. Chętnie zjadany zwłaszcza przez konie. Z chwilą dominacji w darni (20%) staje się chwastem.
d)Kłosówka wełnista Holus lanatus
Owłosiona. Kwiatostan- wiecha wybarwiona antocyjanami. Kłoski b. łatwo się osypują. Pasza o średniej wartości pokarmowej, ale z racji powszechnego występowania odgrywa dużą rolę gospodarczą. Gleby torfowe, wilgotne. Strawnością dorównuje niekiedy życicy trwałej. Omijana przez zwierzęta bo pędy generatywne szybko lignifikują i są owłosione.
e)Grzebienica pospolita Cynosurus cristatus
Na pastwiskach. Kłoski ustawione w kształcie grzebyków. Trawa siedlisk ekstensywnych. Ustępuje z runi w wyniku nawożenia azotem. Silnie zdrewniałe pędy generatywne omijane przez zwierzęta. Pospolita na pastwiskach górskich.
f)Bliźniczka psia trawka Nordus stricta
Szczeciniaste blaszki liściowe. Kwiatostan- kłos jednostronny. Występuje na naturalnych pastwiskach górskich tworzy tzw. psiary. Duże znaczenie przyrodnicze. Małe znaczenie paszowe.
g)Owsica omszona Avenuta pubescens
Charakterystyczne 2 ości- bo dwukwiatowa. Przekwitające plewy. Pospolita na UZ. Wartość paszowa średnia. Zwiększa swój udział w runi pod wpływem nawożenia azotem.
h)Stokłosa miękka Bromus holdeaceus= mollis
Miękko owłosiona. Pochwy zamknięte.
i)Drżączka średnia- Briza media
j)Tomka wonna- Anthoxantum odoratum
Charakterystyczne kłosy. Trawa siedlisk ekstensywnych. Zawiera kumarynę.
k)Wiechlina roczna- Poa annua
Wszędzie w miejscach udeptywanych.
l)Owsica Jana- Stipa Joannis pod ochroną. Długie ości do 20cm. Zbiorowiska stepowe.
m)Śmiałek darniowy- Deschampsia caespitosa
Śmiałek darniowy
Gatunek uprawny do zakładania trawników specjalnych. Rośnie b. dobrze w cieniu. Trawnik b. zbity, gęsty. Uporczywy chwast trwałych łąk i pastwisk, trawa zbito kępkowa, przystosowuje się i występuje w każdych warunkach siedliskowych- szerokie spektrum ekologiczne, trawa trwała do 30 lat, może się regenerować po nieprawidłowym przeoraniu, wrażliwa na niskie koszenie, opanowuje ruń, omijany przez zwierzęta
n) trawy uprawne niepastewne: mietlica rozłogowa (Agrostis stolonifere)- trawnikowa: Ardent (często kosimy, specyficzny sposób krzewienia), mietlica pospolita (Agrostis capillanist)- trawnikowa: niwa, Denso, kostrzewa nitkowata (Festuca filifornist)- trawnikowa: Sima (daje efekt trawnika dywanowego), kostrzewa owcxa (Festuca owina)- trawnikowa: Nini, łatka (gęsta murawa), kostrzewa szczeciniasta (Festuca trachyphylla)- trawnikowa: promyk, tenis. Wiechlina gajowa (Psa nemoralis)- trawnikowa: Pinokiu),
n)Trawy nieuprawne niepastewne
Wydmuchrzyca piaskowa- do stabilizacji piasków i wydm
Piaskownica zwyczajna- do stabilizacji piasków i wydm.
Wiechlina cebulkowata- siedliska piaszczyste (nie nad morzem). Zamiast ziarniaków cebulki.
Trzcina pospolita
Manna mielec- siedliska silnie uwilgotnione. Koszona na ściółkę.
NOWY:DZIAŁ motylkowate
10:Rośliny motylkowate drobnonasienne na użytki zielone
Uprawne: koniczyna łąkowa, białoróżowa, biała, lucerna nerkowata, komonica rożkowa, lucerna siewna, mieszańcowa.
Nieuprawne: wyki, groszki, przelot, nostrzyk.
Znaczenie roślin motylkowych w zbiorowiskach trawiastych: współżyją symbiotycznie z Rhizobium, które wiążą wolny azot z powietrza. Zasilają glebę w związki azotowe. Poprawiają strukturę gleby. Przyczyniają się do wytwarzania wartościowej próchnicy. Transportują związki mineralne z głębszych warstw gleby. Umożliwiają wykorzystanie trudnorozpuszczalnych związków przez inne rośliny. Poprawiają bilans wodny. Są światłolubne. Duże zastosowanie jako nawóz zielony. Powodują wzrost plonowania przy umiarkowanym nawożeniu azotem.
Znaczenie motylkowych dla jakości pasz: źródło białka o wysokiej wartości biologicznej. Zawierają dużo substancji popielnych (Ca, P, Mg). Są roślinami mlekopędnymi. Mają korzystny wpływ na smakowitość paszy. Zawierają związki czynne (alkaloidy, glikozydy, saponiny, garbniki, olejki lotne itd.)- w nadmiarze szkodliwe, w małych ilościach poprawiają kondycją zwierząt.
a)Koniczyna łąkowa- Trifolium pratense= koniczyna czerwona.
Liście złożone, trójlistkowe. Kwiatostanem jest główka. Owadopylne. Owocem jest strąk. Wybarwione na kolor czerwony. Głęboki palowy system korzeniowy. Łodygi wznoszą się, rozgałęzione, bogato ulistnione, wewnątrz wypełnione, wznoszące się do wysokości 50-80cm. Wieloletnia. W zasiewach 2-3 lata gdyż odmiany hodowlane są formą praecox (koniczyna czerwona wczesna). Szybko odrasta po skoszeniu, nie znosi udeptywania.
Wartość pastewna: b. dobra, wolno się starzeje. Optimum siedliskowe- gleby strukturalne żyzne, zasobne w wapń, umiarkowanie wilgotne, gleby mineralne. Wysiewana w mieszankach z trawami, na łąkach trwałych i użytkach przemiennych. Koniczyna+ tymotka. Nie przydatna na pastwiska.
b)Koniczyna biała- Trifolium repens
Trójlistki z plamką lub bez.
Typy użytkowe koniczyny białej: drobnolistny- na pastwiska, średniolistny- forma pośrednia, wielkolistny- na użytki przemienne.
Roślina niska 10-40cm. System korzeniowy płytki, silnie rozbudowany. Łodygi rozesłane, płożące się, wytwarzają korzenie przybyszowe. B. dobrze znosi częste spasanie i udeptywanie. Wrażliwa na niedobór światła. Odporna na niekorzystne warunki zimowania. Wrażliwa na posuchy letnie.
Wartość pastewna: b. dobra. Wysoka smakowitość. LWU=10. Optimum siedliskowe- gleby zasobne w wapń, próchniczne. Szerokie spektrum ekologiczne- gleby mineralne i organiczne. Nie znosi gleb zwięzłych, mało napowietrzonych. Typowa roślina pastwisk trwałych. Do mieszanek na pastwiska trwałe oraz na użytki przemienne w użytkowaniu kośnym i pastwiskowym.
c)Koniczyna białoróżowa (szwedzka)- Trifolium hybridum.
Trójlistki wyciągnięte u podstawy. Większa trwałość. Typowa na użytki zielone trwałe. Silny głęboki system korzeniowy. Łodygi wzniesione 30-50cm. Wcześnie rozpoczyna wegetację. Wytrzymała na niskie temperatury. Dobrze znosi użytkowanie pastwiskowe. Silna produktywność (6-7tsm/ha). B. dobra wartość pastewna. Gleby dobrze uwilgotnione, żyzne. Do mieszanek na TUZ na gleby organiczne oraz zwięzłe gliniaste.
d)Koniczyna krwistoczerwona (inkarnatka)- Trifolium incarnatum.
Na użytki przemienne. Szybkie tempo odrastania. Bogato ulistniona pędy do 70cm. Łatwo wymarza. Wrażliwa na zakwaszenie. Wysiewana w monokulturze lub w prostych mieszankach z trawami na GO.
e)Koniczyna perska- Trifolium resupinatum.
Jednoroczna. Wiotkie i puste łodygi- skłonność do wylegania. Znaczne wymagania wodne. Szybko rośnie. 3-4 pokosów. Wysoka smakowitość i strawność. Do mieszanek z życicą westerwoldzka.
f)Lucerna siewa- Medicago sativa stanowi 80%.
Odmiany typowe i wielolistne. Listek środkowy na krótkim ogonku. Na końcu listków wyrostki. Kwiatostan- grono (fioletowe), owoc- strąk.
Lucerna mieszańcowa- Medicago media stanowi 20%.
Mieszaniec lucerny siewnej i sierpowatej. Listek środkowy na małym ogonku.
Lucerna siewna: mieszańcowa
Głęboki system korzeniowy. Duża odporność na niedobór wody. Wrażliwa na udeptywanie (szyjka korzeniowa). Bardzo dobra wartość pastewna. Białko 15-17%sm. Plon powyżej 10tsm/ha. Uprawiana w monokulturze lub w prostych mieszankach z trawami na GO. Pierwsze odmiany pastwiskowe.
g)Lucerna nerkowata- medicago lupulina
Na TUZ. Środkowy listek na ogonku. Grono mniejsze. Kwiaty żółte. Roślina 1-2 letnia utrzymuje się w darni przez samosiew. Odporna na niekorzystne warunki klimatyczne. Optimum siedliskowe- grądy właściwe, gleby mineralne zasobne w wapń, suche, średnio wilgotne. B. dobra wartość pastewna. Mniejsze znaczenie gospodarcze.
h)Komonica rożkowa- Lotus corniculatus.
Trójlistki z jednego miejsca, sercowaty kształt, duże przylistki. Kwiatostan- luźna główka. Strąki proste. Siny palowy system korzeniowy. Łodygi wzniesione. Średnia produktywność. Dobra wartość pastewna. Nie wywołuje wzdęć u zwierząt. Optimum siedliskowe- grady. Do mieszanek na TUZ.
11.Motylkowate nieuprawne:
a)Komonica błotna- Lotus uliginosus.
b)Groszek łąkowy- Lathyrus palustris
Liście z wąsami czepnymi. Kwiaty żółte. Strąki.
c)Nostrzyk żółty- Melilotus officinalis
Żółte kwiaty
d)Wyka ptasia- Vicia cracca
Duże grona fioletowo wybarwione.
12. Zioła łąkowe
Pożądany element runi pastwisk i łąk. Zawierają substancje regulujące trawienie. Wykazują właściwości dietetyczne i smakowe. Zawierają dużo makro i mikroelementów.
Udział ziół w runi nie może przekraczać 10%.
Krwawnik pospolity, brodawnik jesienny, mniszek pospolity, przewrotnik pasterski, krwiściąg lekarski, kminek zwyczajny, biedrzeniec mniejszy, marchew zwyczajna, babka lancetowata.
13.Chwasty łąkowe
Względne- przy nadmiernym udziale w runi stają się niepożądane.
Bezwzględne- wszystkie rośliny w obrębie gatunków trujących, uporczywych, grubołodygowych itp..
Podział wg Nowińskiego:
Pasożyty i półpasożyty- kanianka macierzankowa, szelężnik większy
Trujące- szalej jadowity, jaskier ostry, rozłogowy.
Silnie drewniejące o grubych łodygach- barszcz zwyczajny, ostrożeń błotny.
Obniżające wartość produktów zwierzęcych- czosnek, skrzyp polny, ostrożeń polny.
Zbyt niskie- stokrotka pospolita, jastrzębiec kosmaczek.
Chwasty segetalne: pojawiają się masowo w procesie renowacji UZ metodą pełnej uprawy po zasiewie mieszanki nasiennej. Występują w pustych miejscach w darni w następstwie jej uszkodzeń: gwiazdnica pospolita, komosa biała, jasnota purpurowa, tasznik pospolity.
„Trawy kwaśne”: w siedliskach podmokłych. Rośliny z rodziny ciborowatych: turzyca, cibora, wełnianka, sitowie, ponikło, przygiełka, ostrzew. Niewielka wartość paszowa. Niechętnie zjadane. Zewnętrzne ściany komórkowe są wysycane krzemionką- jest to przyczyna ich niskiej strawności, mimo korzystnego nieraz składu chemicznego.
Turzyce mają łodygi trójkątne, rozdzielnopłciowość.
13.Wycena plonu runi (metody):
-Pomiarowa- wycinanie runi, ważenie, stosujemy ramki kwadratowe.
-Pomiarowo-szacunkowa- herbometr- przyrząd do mierzenia wysokości runi.
-Szacunkowa- na oko.
14. użytkowanie (systemy) wypasu
- wolny, pasterski, ciągły (ekstensywny- bezplanowy n pastwiskach ogrodzonych, intensywnych), rotacyjny (kwaterowy, dawkowany)
15.Zasady rotacyjnego użytkowania pastwisk w wypasach rotacyjnych: krótki okres spasania (ok. 3dni) wyznaczonego miejsca np. kwatery. Odpowiednio długi okres spoczynku runi. Zmienne użytkowanie runi.
15.Okres (sezon) pastwiskowy- czas liczony w dniach od rozpoczęcia wypasu wiosną do jego zakończenia w jesieni (w rejonach nizinnych 150-180 dni, rejony górskie 90-110dni).
16. rotacja pastwiskowa
- jednorazowa kolejne spadanie wszystkich kwater, z wyjątkiem kwater przeznaczonych do skoszenia. Długość rotacji obejmuje czas jaki upłynął od dnia rozpoczęcia wypasu danej kwatery do dnia ponownego rozpoczęcia jej wypasu
17. dojrzałość pastwiskowa runi w wypasach rotacyjnych
- stan runi, której wysokość wynosi 18-23 cm, a plon zielonki waha się w granicach 7-9 t/ha
18. obsada pastwiska( siła obsady lub nośność pastwiska)
Obsada stada= ciężar stada/ powierzchnia pastwiska.
*klasyfikacja jakości pastwisk wg obsady (t/ha(
- bardzo dobre 1,5-2,0
- dobre i średnie 1,0- 1m4
- słabe 0,5-0,9
- złe <0,5
19. obciążenie pastwiska (natężenie obsady) ciężar stada przypadającego na 1 ha kwatery, na której wypasana się zwierzęta
Obciążenie pastwiska= ciężar stada/ powierzchnia* liczba grup.
*klasyfikacja jakości pastwisk wg obciążenia (t/ha)
- bardzo dobre >20
- dobre 15-20
- średnie 10-15
- słabe 5-10
20. Intensywność spasania- ciężar stada przypadający na 1 ha kwatery i 1 dzień wypasu Intensywność spasania= ciężar stada* okres spasania kwatery.