Fizykoterapia = Terapia fizykalna – Medycyna fizykalna = Fizjatria

Wykład I - 17.02.2014

Fizykoterapia to ogólne pobudzenie lub celowe postępowanie w zaburzonych funkcjach fizjologicznych przy użyciu środków fizycznych pochodzenia naturalnego. Bodźce te nie powodują niszczenia tkanek!

Cele fizykoterapii:

- usunięcie procesów chorobowych lub ich następstw, zapobiegania im

- zapobieganie nowotworom i postępowi choroby

- usuwanie dolegliwości (głównie – ból)

- odzyskanie zdrowia i jego utrwalenie

Cele szczegółowe:

- usuwanie bólu

- zwalczanie stanów zapalnych

- zwiększanie odporności ogólnej

- poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie ukrwienia

- usprawnieni mechanizmów regulacyjnych układu krążenia

- usprawnienie oddychania, przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry

- poprawa lub utrzymanie wydolności ogólnej

- przeciwdziałanie skutkom zmniejszonej aktywności ruchowej

TERMOTERAPIA:

1. Ciepło – energia bezładnego ruchu atomów i cząsteczek oraz energia potencjalna wzajemnego ich oddziaływania

I prawo termodynamiki – każda aktywność chemiczna, mechaniczna, elektromagnetyczna systemu powoduje wytwarzanie pewnej ilości ciepła

Jednostka ciepła – kalorie – określa ilość ciepła potrzebną do ogrzania 1 cm³ wody o 1^◌C

Pojemność cieplna – zdolność do kumulacji ciepła

Przewodnictwo cieplne – ilość przewodzenia (oddawania/przyjmowania) ciepła

Temperatura – określa energię bezładnego ruchu atomów i cząsteczek

1. Człowiek – homeotermiczna postać:

- możliwość utrzymywania temperatury wewnętrznej (w części rdzennej), niezależnie od zmian temperatury otoczenia, dzięki złożonym procesom termoregulacyjnym tworzącym układ termoregulacji

- przepływ krwi przez skórę głowy w zakresie temperatur od -28^◌C do 32^◌C nie wykazuje istotnych różnic, ponieważ naczynia tej okolicy nie podlegają kontrole nerwowej

1. Temperatura wewnętrzna:

- pojęcie abstrakcyjne

- wypadkowa temperatur różnych narządów wewnętrznych

- najwyższa – serce, wątroba, mózg, brązowa tkanka tłuszczowa

Zależy od:

- pory dnia

- ćwiczeń i pracy fizycznej

- cyklu miesiączkowego

- patologii (gorączka)

Produkcja ciepła: spoczynek – 50% narządy wewnętrzne, wysiłek fizyczny – 90% mięśnie

1. Drogi wymiany ciepła:

1. przewodzenie = kondukcja

2. przenoszenie = konwekcja oddawanie i przyjmowanie ciepła

3. promieniowanie = radiacja

4. pocenie i parowanie potu tylko oddawanie ciepła

1. Dwa ciała stałe w bezpośrednim kontakcie (przytulenie kaloryfera, okłady parafinowe)

2. Ruch cząsteczek gazów/cieczy wokół ciała stałego

- swobodna – chodzenie po różnych poziomach sauny

- wymuszona – nawiew ciekłym azotem

1. Każde ciało o temperaturze > 0 bezwzględnego jest źródłem promieniowania elektromagnetycznego, którego ilość jest wprost proporcjonalna do czwartej potęgi jego temperatury w skali Kelvina (Prawo Stefana-Boltzmana). Długość promieniowania emitowanego przez ogrzane ciało jest odwrotnie proporcjonalna do jego temperatury bezwzględnej (Prawo Viena)

1. Drogi oddawania ciepła u ludzi w temperaturze otoczenia < 30^◌C:

- promieniowanie – 60%

- kondukcja i konwekcja – 14%

- parowanie wody przez skórę i płuca – 23,7%

- ogrzanie wydychanego powietrza – 1,7%

- kał i mocz – 0,6%

1. Drogi przyjmowania ciepła:

- przyjmowanie gorących posiłków i płynów

- wdychanie ciepłego powietrza

- promieniowanie i przewodzenie – gdy temp otoczenia jest wyższa od temp ciała

- zabiegi fizykalne

1. Zabiegi fizykalne – szereg procesów zachodzących w stałocieplnym, żywym organizmie mających na celu utrzymanie stałej temp ciała w części rdzennej w zmiennych warunkach środowiska

2. Układ nerwowy – główny ośrodek termoregulacji

Termoregulacja to produkcja (metabolizm) i eliminacja.

1. Droga dośrodkowa:

termoreceptory -> zwój międzykręgowy (współczulny) -> komórki rogów tylnych -> droga rdzeniowo- wzgórzowa (skrzyżowana) w sznurach bocznych -> ośrodek termoregulacji w podwzgórzu -> droga wzgórzowo-korowa -> kora mózgowa

1. Termoreceptory - zimna i ciepła, skóra twarzy, dłoni, stóp –najwięcej ich, „na obwodzie”

2. Termodefektory:

- receptory ośrodkowe

- struktury termowrażliwe zlokalizowane w podwzgórzu i rdzeniu przedłużonym

- reagują na zmiany temperatury docierającej do nich krwi

1. Podwzgórze – ośrodek termoregulacji:

- ośrodek eliminacji ciepła – przednia część – kontrola utraty ciepła

- ośrodek zachowania ciepła – tylna część – produkcja i zachowanie ciepła

1. Rodzaje termoregulacji:

- fizyczna – niezależna od woli, wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem)

- chemiczna (ciepło wytwarzane w organizmie – regulacja metabolizmu)

- behawioralna ( zależna od nas)

- 1s – 10 mln ATP 1s – 1 g ATP (70kg osobnik: 45 kg ATP – 24h)

1. Efektory układu termoregulacji fizycznej: układ krążenia i gruczoły potowe

Efektory układu termoregulacji chemicznej: m. szkieletowe, tkanka tłuszczowa, wątroba i inne narządy, hormony ciepłotwórcze (adrenalina, glukagon, hormony tarczycy)

1. Komfort termiczny – takie warunki środowiska, które nie wywołują żadnych reakcji termoregulacyjnych, a skórny przepływ krwi jest umiarkowany i średnia temp skóry wynosi około 34^◌C.

2. Hipotermia:

- pojemności minutowej serca – bradykardia

- objętości wyrzutowej

- oporu naczyń obwodowych (periodyczne rozszerzenie się naczyń krwi. dłoni i stóp w temp < 10^◌C – FALA LEWISA)

1. Termoterapia: leczenie ciepłem lub zimnem w zależności od zastosowanego czynnika fizykalnego

2. Efekty zależą od:

- różnicy między temp bodźca o temp ciała

- czasu ekspozycji

- przewodnictwa cieplnego leczonych tkanek

- intensywności = siły bodźca

- zakresu

- efektów leczniczych i ubocznych

CIEPŁOLECZNICTWO:

1. Działanie:

- powierzchowne – 1cm w głąb ustroju, np. parafina

- głębokie – 3-5cm (np. ultradźwięki)

1. Podział ciepła:

A. miejscowe –(okłady, nadmuchy, promieniowanie IR)

B. ogólne ( hydroterapia, sauna, światłolecznictwo, balneoterapia)

I . mokre

II. wilgotne

III. suche

a) egzogenne (dostarczamy ciepło do pacjenta z zewnątrz)

b) endogenne (dostarczamy coś, co powoduje wytworzenie ciepła – np. ultradźwięki – inne energia)

1. Cel ciepłolecznictwa:

- zmniejszenie bólu przewlekłego

- poprawa motoryki

- wyrównanie czynności narządu

- zwiększanie elastyczności tkanek

- efekty hormonalne

- efekt sedatywny

1. Efekty biologiczne zabiegów cieplnych miejscowych:

- ogrzanie skóry i tkanek leżących bezpośrednio pod nią

- światła naczyń i przepływu krwi i limfy

- przepuszczalności błon biologicznych

- dyfuzji przez ściany naczyń

- przemiany materii

- wydzielanie hormonów tkankowych

- dostawy tlenu i substancji energetycznych

- usuwanie produktów przemiany materii i wytworów procesu zapalnego

- fagocytozy

- mechanizmów obronnych ustroju

- rozluźnienie mięśni i tkanek miękkich okołostawowych

- napięcia mięśni

- lepkości mazi stawowej

- uelastycznienie włókien kolagenowych i blizn

1. Działanie terapeutyczne zabiegów cieplnych:

- przeciwzapalne (tylko stany przewlekłe)

- przeciwbólowe

- zwiększenie zakresu ruchu w stawach

- przyspieszenie resorpcji krwiaków i obrzęków (choć lepiej zimno niż ciepło)

- poprawa trofiki tkanek i ich regeneracja

- uelastycznienie blizn

1. Przeciwskazania do stosowania ciepła:

- stany ostre i podostre (delikatne ciepło)

- ciąża

- miażdżyca (zaawansowana)

- choroby zakaźne

- padaczka

- gorączka

- zły stan chorego

- nowotwory

- ciężkie choroby układu krążenia i oddechowego

- zakrzepy i stany po zakrzepowym zapaleniu żył

- zaburzenia krążenia obwodowego

- możliwość wystąpienia krwawienia

- zaburzenia czucia temp i termoregulacji

- żylaki

- owrzodzenie

- niezagojone rany

Błędne koło bólowe:

ból

napięcie

Ćwiczenia I – 18.02.2014

1. Kroki postępowania przed wykonaniem zabiegu:

   1. Przygotować miejsce pracy (płyny, maszyny, leżanka, itp.)

   2. Przeprowadzić wywiad:

A) pytamy o przeciwskazania:

- nowotwór (i 5 lat po)

- ciąża (szczególnie I trymestr, okolice podbrzusza i lędźwi)

- wszelkie stany ostre (przeziębienie, gorączka itp.)

- choroby zakaźne

- ciężkie choroby układu krążenia (niewyrównane nadciśnienie, problemy z zastawkami itp.)

B) warto zapytać o:

- leki (jakie i na co są przyjmowane)

- przebyte operacje (można dowiedzieć się czy jest rozrusznik serca, metalowe zespolenie kości, endoproteza)

- pytamy o BÓL !

1. Sprawdzić czucie:

- 2 probówki: z wodą ciepłą i zimną – dajemy dotknąć i pytamy: Co czujesz?

- uczucie czubkiem długopisu i pytanie: Czy czujesz?

1. Odkazić skórę w miejscu zabiegu (np. SKINSEKT) + wysuszyć skórę!

2. Wykonać zabieg.

Pamiętamy o stopniowaniu siły bodźca. Dawka jak najmniejsza – ale taka, że wywoła efekt – największa jak to konieczne. Należy pamiętać, że stan pacjenta od wypisania skierowania mógł się wielokrotnie zmienić.

1. Pozycje ułożeniowe: (moje notatki – nie daję gwarancji poprawności)

- ma być wygodna dla pacjenta i terapeuty

- ma umożliwiać bezpieczny i swobodny dostęp do miejsca zabiegowego

a) lędźwie – leżenie na brzuchu, wałek pod nogi

b) kolana – leżenie na plecach, wałek pod kolana LUB siedzenie z oparciem

c) biodro – leżenie bokiem, nogi lekko ugięte LUB leży bokiem i jedna noga prosta (leżąca niżej) a leżąca wyżej oparta na wałku i ugięta

d) stopa – TYŁ – leżenie na brzuchu, stopy wystają poza łóżko, PRZÓD – leżenie na plecach

e) bark – leżenie bokiem, wałek pod głową, stopy jak w biodro LUB siedzenie na krześle

f) łokieć – siedzenie na skraju krzesła lub leżanki LUB leżenie na brzuchu, ręka zwisa w bok, wałek pod stopy

g) dłonie – wałek pod dłonie, siedzimy

I) plecy – wałek pod kolana, pytamy o głowę

II) brzuch – wałek pod nogi

III) bok – stabilna (np. jak biodro)

IV) siedząca – oparcie!

V) stopy – mają wystawać za leżankę

W trakcie zabiegu pytamy pacjenta o odczucia, o to czy dobrze się czuje! Po – również + sprawdzenie okolicy zabiegowej (zaczerwienienie, podrażnienie). Wyjaśniamy, kiedy np. zaczerwienienie zniknie.

Wykład II – 24.02.2014

Piśmiennictwo z sauny:

- Szyguła, Wszystko o saunie 1995, 5-6, 365-366

- Sawicka, Wpływ kąpieli w saunie na układ sercowo- naczyniowy, 2007, 11(1), 23-30

1. Sauna to naprzemienne stosowanie ciepła i zimna. 1-2 razy w tygodniu. Cykl ogrzewanie – schładzanie 1-3 razy. Nigdy dłużej niż 15 minut.

Fazy: przygotowanie, ogrzewanie, ochładzanie, odpoczynek

Faza „uderzenia parą wodną” – „dusza sauny” – „Loyly” – większe gorąco wilgotnego powietrza – (70% wilgotności względnej) – krótkotrwałe – wzrasta natężenie pola elektrycznego w komorze sauny, omijana u nowicjuszy - (wlanie wody na gorące kamienie, kiedy zaczynasz się pocić – około 8 minuty)

1. Faza przygotowawcza:

- nie na czczo, nie bardzo pojedzony (1h po)

- myjemy się (kwestia higieny), staramy się nie moczyć głowy

- wycieramy się do sucha (uniknięcie poparzenia)

- ściągamy biżuterię

- ważymy się PRZED (ile potu wyparuje)

- bez soczewek

1. Faza ochładzania - trwa tyle ile ogrzewanie:

- kąpiel powietrzna (samo wyjście z sauny) i głębokie oddychanie

- leżenie na leżaku

- prysznic (chłodny, letni) od stóp, rąk w kierunku rdzenia ciała

- kąpiel zanurzeniowa (niebezpieczna dla osób z chorobami kardiologicznymi, czy miażdżycą

- nacieranie śniegiem

Schładzanie to tak naprawdę przegrzewanie części rdzennej!

Przed kolejnym wejściem wycieramy ciało do sucha i polewamy stopy ciepłą wodą.

1. Faza odpoczynku:

- po prostu leżenie

- stosujemy wtedy kremy i balsamy

- ważymy się PO

- dopiero teraz można się napić (o,5 litra więcej niż straciliśmy), dobry jest sok pomidorowy

1. Sauna sucha (fińska, szwedzka)

Temp 40^◌C – 80^◌C – 100^◌C

Sucho – parowa 60 – 80^◌C

Wilgotność 5%-80% (Powietrze mieszkalne 30-55%)

1. Sauna turecka (parowa, arabska)

Wilgotność 80% - 100%

Temp 40^◌C – 60^◌C

1. Sauna ruska (łaźnia sucha szafkowa, tzw. bania)

Budową przypomina szafę, beczkę

Temp 60 – 80^◌C

Duża wilgotność, tworzenie mgły

15-20 minut

Osoba nagrzewa się od szyi w dół i jest w czapce!

Bije się bitkami brzozowymi

Likwiduje bezsenność i napięcie nerwowe

1. Sauna infrared / IR (kabina na podczerwień)

- źródłem ciepła są ceramiczne promienniki podczerwieni

- temp 40-65^◌C, bez pary

- emitowane przez nie ciepło wnika bezpośrednio w głąb ciała

- nie ma tutaj fazy ochładzania

1. Zmiany zachodzące w organizmie:

1. Regulacja temperatury ciała:

- temp skóry do około 40C

- kumulacja ciepła w organizmie

- postępujący temp wnętrza ciała nawet do 40C

- pocenie i parowanie potu z powierzchni ciała (około 20g/min -> 400-600g w czasie zabiegu)

- utrata płynu pozakomórkowego

- objętości osocza i krwi krążącej

- odwodnienie komórek

- utrata jonów Na, K, Cl, Mg, Ca

1. Regulacja układu krążenia:

- objętości krwi krążącej

- wydzielania wazopresyny

- wydzielania moczu

- pojawia się pragnienie

- modyfikacja dystrybucji krwi krążącej

- napięcia mięśniówki naczyń skórnych

- przepływu krwi w skórze

- ukrwienia mięśni, nerek, trzewi

- CO głównie poprzez HR i nieznacznie SV

- HR do 100-160 uderzeń/minutę

- SBP lub , DBP (rozkurczowe ciśnienie krwi)

- BP i HR w wyniku fazy ochładzania

1. Zmiany hormonalne:

- aktywacja układu sympatykoadrenenergicznego oraz osi podwzgórze-przysadka-nadnercza

- wydzielania katecholamin i kortyzolu

- endogennych opatów

- -//- hormonu wzrostu (stymuluje glikolizę, lipolizę, glikogenolizę, syntezę białek)

- prolaktyny

- βendorfin

1. Metabolizm i układ oddechowy:

- tempa metabolizmu

- konsumpcji tlenu o 20%

- VE, VC, PEF, FEV₁

- łagodna kwasica metaboliczna ( pH, wodorowęglanów, ciśnienia parcjalnego CO₂ we krwi tętniczej)

- spłycenie i przyspieszenie częstości oddechów

1. Narząd ruchu:

- aktywności motoneuronów gamma i pobudzeni włókien infrafuzalnych w mm. szkieletowych

- aktywności motoneuronów alfa

- napięcia mięśniowego i rozluźnienie mm. szkieletowych

- stężenia K -> przejściowe osłabienie mięśni

- poprawa elastyczności tkanki włóknistej, torebki stawowej i więzadeł stawowych, poprawa krążenia w torebce stawowej i zmniejszenie lepkości mazi stawowej

1. Wydolność fizyczna:

- siła i moc mięśni

- wydolność fizyczna na co najmniej 24h

- u zawodników jako wspomaganie odnowy biologicznej

- NIE przed zawodami na 2-4 dni

1. Wskazania:

- poprawa wyglądu skóry

- rozluźnienie mięśni

- oczyszczenie ciała

- zwiększenie odporności

- odnowa biologiczna

- przewlekłe zapalenia zatok

- przewlekłe schorzenia gośćcowe

- dolegliwości reumatyczne

- zwyrodnienie stawów

- nadciśnienie tętnicze I i I/II (wczesny stan chorobowy)

- stany pourazowe narządu ruchu

- trądzik

- przewlekłe stany zapalne narządów rodnych

- przewlekły stres

- przewlekłe stany zapalne

- przykurcze

- blizny, zrosty

1. Przeciwskazania:

1. w sporcie

- przed ważnymi zawodami

- nie używać do redukcji masy ciała (można zniszczyć nerki)

- przy podwyższonej temp oraz podczas menstruacji

- po spożyciu napojów alkoholowych

- po wysiłkach wytrzymałościowych lub intensywnym treningu połączonym z odwodnieniem i podwyższeniem temp ciała

1. ogólne

- ogólne + klaustrofobia + jaskra + małe dzieci

1. Pacjenci z chorobami układu sercowego - naczyniowego z grup niskiego ryzyka: stabilna dusznica, kontrolowane nadciśnienie, wyrównana choroba układu krążenia, przyzwyczajeni do sauny

Przeciwskazania:

- zaawansowane zwężenie zastawki aortalnej

- po zakończeniu intensywnych ćwiczeń fizycznych

- niewyrównana niewydolność serca

Po zawale można korzystać po 6-8 tygodniach bez powikłań, 60-80^◌C, 2-3 minut na najniższej ławce, nie polewamy kamieni wodą, 5-10 minut maksymalnie.

Ćwiczenia II – 25.02.2014

1. Zabiegi miejscowe z ciepłem egzogennym:

- z użyciem parafiny

- z użyciem lignoarafiny (+ kora brzozy) - działanie przeciwzapalnie

- z użyciem parafango (+ peloid) - mocniejsze działanie cieplne

- z użyciem termożeli – stosujemy poprzez tetrowe pieluszki

- nawiewy ciepłego powietrza

- termofory

- poduszki elektryczne

- woda z ciepłym piaskiem

- mokre zabiegi: balneoterapia (kąpiele borowinowe), hydroterapia (ciepła kąpiel)

1. Parafina:

- temp topnienia 50^◌C, wrzenia 250^◌C

- duża pojemność cieplna

- małe przewodnictwo cieplne (bardzo powoli oddaje ciepło i nie parzy przy temp 50 czy 70^◌C)

- okład jest bardzo długo ciepły

- zwiększa wilgotność i elastyczność skóry

- substancja sterylna – wielokrotnego użytku (zanieczyszczoną np. włosami przelewamy przez gazę lub dolewamy wody i podgrzewamy – zanieczyszczenia osiadają się w wodzie)

- łatwopalna (dlatego w zakładach fizykoterapii ma być gaśnica)

- opary są toksyczne! (dlatego w zakładach fizykoterapii jest rotacja personelu)

1. Stosowanie:

- okłady (blaszka, folia, parafina) na parafinę koc albo ręcznik, 15-30 minut

- okład z pędzelkowaniem – do warstwy około 1-2cm, ręcznik i 15-30 minut (tutaj parafinę się kruszy)

- maczanie gazy w parafinie – do 2cm, nakładamy na ciało, ręcznik, 15-30 minut

- skarpetki, rękawiczki parafinowe – pierwsza warstwa to pędzelkowanie, potem 6-8 razy wkładamy rękę/stopę w parafinę

- wlewy okołostawowe – gumowy woreczek dookoła stawu, wlewamy parafinę, zastygając wpływa na staw

-maseczka parafinowa – gaza maczana w parafinie około 40^◌C na okolice porażonego nerwu twarzowego, pamiętamy o zabezpieczeniu oka i ucha

1. Po zabiegu jest na ciele w danym miejscu rumień cieplny – czerwone, plamiste (bo rozszerzenie naczyń skórnych), około godzinę po zabiegu zanika

KRIOTERAPIA:

1. - Wszystkie metody leczenia za pomocą chłodu/zimna. Zabiegi nie niszczą tkanek.

- Bodziec fizykalny obniżający temp tkanek – Spodaryk

- Zastosowanie substancji, która spowoduje, że ciepło zostanie usunięte z ciała i nastąpi obniżenie temperatury tkanki – Knight

1. Reakcje biologiczne na zimno i ich znaczenie kliniczne:

Reakcje	Skutek	Znaczenie
Rozciągliwości tkanek nieelastycznych	Zdolności wydłużenia tkanek (ścięgna, torebki stawowe)	Zakres ruchu
Aktywności nerwów obwodowych	Wzbudzenia i przewodzenia w nerwach czuciowych i ruchowych	Spastyczności
Temp stawów i płynów	Sztywności w stawach Aktywność enzymów	Szybkości ruchów w stawach. Degeneracja w stawach (choroby reumatyczne)
Doznanie: Termiczne Czuciowe	Łagodne przeciwbólowe Umiarkowane reakcje autonomiczne Silne: reakcje walki i ucieczki	Zmniejszenie bólu i napięcia naczyniowego Wzmocnienie ogólnej stymulacji Ból i strach
Początkowy skurcz naczyń krwionośnych	Zmniejszenie krążenia powierzchownego	Może nie zmienić lub zwiększyć przepływ krwi w tkankach głębiej położonych
Wtórna reakcja naczyń	Zmienia się odpowiednio przepływ krwi	Ochrona tkanek przed uszkodzeniem w wyniku działania zimna.
Widoczne zmiany w kolorze skóry	Początkowo – zblednięcie, Wtórne – zaczerwienienie	Powierzchni przepływu krwi Powierzchni przepływu krwi
Lepkości krwi	Przepływu krwi	Opóźnienie krwawienia
Metabolizmu	Zapalenia	Tkanki sąsiednie
Szybkie skurcze mięśni (dreszcze)	Tempa metabolizmu	Mechanizm utrzymujący termiczną homeostazę
Skurcze mięśnie unoszących włosy skóry	„gęsia skórka”	Nieskuteczny mechanizm utrzymujący termiczną homeostazę

Fala Lewisa =

1. Z terapeutycznego punktu widzenia – najbardziej istotna różnica dotyczy efektów powstających w tkankach pod wpływem określonych temperatur. Dlatego należy różnicować działanie niskich i skrajnie niskich temperatur.

2. Krioterapia:

- ochładzanie bez efektu stymulacji – miejscowo i ogólnoustrojowo (?)

- kriochirurgia – niszczenie chorej tkanki

- kriostymulacja – miejscowa i ogólnoustrojowa

1. Schładzanie bez efektu stymulacji:

1. Czynniki oziębiające:

- termożele

- zimna woda > 10^◌C

- worki z lodem (w torebce foliowej) – nie bezpośrednio na ciało!

1. Sposób aplikacji:

- małe dawki zimna nie wywołujące stymulacji !

- długotrwałe aplikowanie zimna np. 20-30 minut przerwa 1-2 i przez nawet 72h

- ruch – niewskazany

- pomocna elewacja kończyny i kompresja

1. Stosowanie:

- świeże urazy

- oparzenia

- stany ostre

1. Cele schładzania:

- temp tkanek

- światła naczyń krwionośnych

- przepuszczalności błon biologicznych

- metabolizmu !

- zahamowanie procesów zapalnych

- bólu

- ograniczenie powstawanie krwiaków i obrzęków

1. Postepowanie w świeżych urazach:

Protection (ochrona)

Rest (odpoczynek)

Ice (lód)

Compression (ucisk) -> nie dopuszczamy do obrzęku – proksymalnie i w miejscu obrzęku

Elevation (uniesienie)

+

Medicines (leki) -> przeciwbólowe i przeciwzapalne

Modalities (fizykoterapia) -> nie wywołujące ciepła – laser, pole magnetyczne niskiej częstotliwości

1. Kriostymulacja:

1. Przygotowanie do zabiegu:

- osuszenie powierzchni poddawanej aplikacji poprzez przetarcie spirytusem lub chwilowy szybki nadmuch zimnym kriogenem;

- oszacowanie czasu zabiegu, czas 3 (do 12) minut jest czasem średnim. Inny czas zabiegu powinien być dostosowany do osoby, silnie umięśnionej lub otłuszczone, a inny dla szczupłej i o niskiej wadze;

1. Dozowanie zimna:

- aplikacja zimna w sposób bardzo intensywny, głównie na tkankę mięśniową (pośrednio przez skórę), a mniej na skórę, pod którą znajduje się kość

- osiągnięcie etapu krótkotrwałego zblednięcia skóry. Ta faza zabiegu wymaga wyjątkowej uwagi, a jednocześnie daje pewność szybkiego, intensywnego odbioru ciepła.

- osiągnięcie etapu „tępego bólu”, spowodowanego (wg jednej z hipotez) zwężeniem naczyń krwionośnych, co daje pewność odpowiednio głębokiego oziębienia i wywołania pierwszej fazy gry naczyniowej.

Lokalna:

- woda z lodem najkrócej

- gazy suche (LN₂, LCO₂) – 3 minuty (suma < 12 minut)

- zimne powietrze (-15 - -30^◌C) – 3 - kilkunastu minut

Ogólnoustrojowa:

Kriosauna – całe ciało

Kriokomora – bez głowy (1,5 – 3 minut, cykl 10 zabiegów) Suche ciało, rękawiczki, maseczka chirurgiczna, czapka (zakryte uszy), buty, majtki

1. Czynności po zabiegu:

- obserwacja, czy powstała czynna powierzchnia przekrwienia z wyraźnym odgraniczeniem od powierzchni skóry nie objętej zabiegiem (druga faza gry naczyniowej)

- zaobserwowanie (jeśli się da) bladych plam na zaczerwienionych powierzchniach. Są to bólowe punkty spustowe, które powinny być dodatkowo opracowane.

OBOWIĄZKOWA KINEZYTERAPIA (kriostymulacja na staw – wskazany ruch w trakcie zabiegu)

1. Podział zimna:

1. Suche – uzyskiwane przez odparowanie skroplonych gazów (odbierana jako bardziej przyjazne)

Ciekły azot – 196^◌C (około 3 minuty, nawiew z odległości 10-15cm, skóra lekko bieleje, pacjent zaczyna czuć tępy ból i bieleją tkanki – wtedy należy przerwać!, można sobie rozdzielić obszar na max 4 pola – więc max czas zabiegu to 12 minut -> ma być zasięg dyszy, nie wiejemy w twarz, omijamy nerki)

Ciekłe powietrze -190^◌C

Ciekły dwutlenek węgla – 75^◌C

1. Wilgotne – nawiew zimnym powietrzem

2. Mokre – woda z lodem – TYLKO MIEJSCOWE ! (najgwałtowniejsze odczuwanie zimna, trwa najkrócej)

1. Działanie krioterapii ogólnoustrojowej:

- wzrost poziomu Hb, leukocytów, płytek krwi

- zwiększenie zakresu ruchu w stawach

1. Wskazania ogólne:

- ogólne +

- reumatoidalne zapalenie stawów

- przykurcze

- łuszczycowe zapalenie stawów

- niedowłady spastyczne

- dyskopatie

- odnowa biologiczna (kriokomora)

- łokieć tenisisty i golfisty

- zapalenie ścięgien, torebek i kaletek maziowych

- choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa

1. Przeciwwskazania:

- krioglobulinemia

- ropne stany na skórze, otwarte rany

- zespół Sudecka

- choroba Reino

- nauropatie układu współczulnego

- nadczynność tarczycy

- znaczna niedokrwistość

- nietolerancja zimna

- zaawansowana miażdżyca

- klaustrofobie

- stany gorączkowe

- wyniszczenie i wychłodzenie organizmu

Ćwiczenia III – 04.03.2014

1. Prawo Dastre – Morata

W wyniku silnego bodźca (tylko zabiegi ogólne) ciepła/zimna naczynia skóry zachowują się odwrotnie niż naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej (wyjątek nerki, śledziona i mózg – Babka od wykładów się nie zgadza z mózgiem).

Pobudzenie procesów metabolicznych, zmniejszenie napięcia mięśni, działanie przeciwbólowe poprzez podwyższenie progu bólu.

Ćwiczenia IV – 11.03.2014

1. Fala Lewisa – skóra blednie, tępy ból, potem reaktywne przekrwienie

2. Wpływ kriostymulacji:

   1. na czynność naczyń krwionośnych

- naprzemienne zwężanie i rozszerzanie naczyń krwionośnych – 4 min po zabiegu i trwa do kilku h

- obniżenie metabolizmu – zmniejszenie zapotrzebowania na tlen bo ochłodzenie tkanek

1. na wskaźniki krwi (morfologię) – dotyczy ogólnoustrojowej

- zależy od osoby i jej stanu zdrowia

1. na układ mięśniowy

- zmniejszenie napięcia mięśni – obniżenie aktywności układu nerwowego

- zmniejszenie przewodnictwa włókien nerwowych i bólu

- zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni

- działanie przeciwobrzękowe

- wzrost odporności organizmu (ogólnoustrojowa)

1. na układ hormonalny (ogólnoustrojowa)

- wzrost ACTH, kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny

1. na psychikę

- zanik uczucia zmęczenia

- poprawa nastroju

- przeciwbólowo (podwyższa próg czucia bólu, zwalnia szybkość przewodzenia włókien bólowych, obniża napięcie mięśniowe)

- wytworzenie endogennych opioidów

- antyoksydacyjny

ŚWIATŁOLECZNICTWO:

Wykład IV – 10.03.2014 i Ćwiczenia V – 18.03.2014

1. Światłolecznictwo:

– dział fizykoterapii, metoda leczenia światłem wykorzystująca jego naturalne lub sztuczne źródła

1. Światło:

   1. Potocznie – ta część promieniowania elektromagnetycznego, która wywołuje wrażenia wzrokowe

   2. Postać energii o naturze falowej i cząsteczkowej, wytwarzana przez źródła światła

   3. Rozchodzi się w postaci fali elektromagnetycznej

   4. W próżni z szybkością 300 tys. km/s

2. Rodzaje promieniowania świetlnego stosowane w terapii:

1. Światło słoneczne – HELIOTERAPIA

2. Światło widzialne – CHROMOTERAPIA

3. Promieniowanie podczerwone – IR

4. Promieniowanie nadfioletowe – UV

5. Światło spolaryzowane – PILER

6. Sztuczne źródła promieniowania świetlnego – solux, lampy kwarcowe, LASER – AKTYNOTERAPIA

1. Promieniowanie elektromagnetyczne ulega następującym interakcjom z ośrodkami materialnymi:

1. Odbiciu – zmianie kierunku fali na powierzchni danego obiektu, kąt padania, zmienia się jedynie kierunek rozchodzenia się fali, a nie jej długość

2. Pochłanianiu – ABSORPCJI – od stopnia pochłaniania zależą wszelkie reakcje fotochemiczne i biologiczne zachodzące w tkankach pochłaniających to promieniowanie

3. Przenikaniu – PENETRACJI – przemieszczenie się wiązki promieniowania wzdłuż linii wniknięcia, kierunek penetracji wiązki zmienia się na skutek załamania występującego na granicy ośrodków wskutek różnicy prędkości rozchodzenia się fali w danym ośrodku

4. Rozproszeniu – zmianie kierunku rozchodzenia się wiązki promieniowania w danym środku na skutek wielokrotnych odbić i załamań przenikającej wiązki

1. CHROMOTERAPIA:

- znajduje się w paśmie 400 – 760nm

- wywołuje u ludzi i zwierząt wrażenie światła

- między nadfioletem a podczerwienią

1. HELIOTERAPIA:

1. W swej drodze do Ziemi ulega zmianie w zależności od:

- pory dnia i roku

- wysokości nad poziomem morza

- pozycji na Ziemi

- zachmurzenia i zanieczyszczenia powietrza

- siły odbicia ( nad morzem, na śniegu)

2. Odczyn miejscowy promieniowania słonecznego:

- wynik działania UV i IR

- obserwuje się rumień cieplny i fotochemiczny

- emisję IR odczuwamy jako uczucie ciepła

- UV odpowiedzialny za proces pigmentacji skóry, procesy fotochemiczne i fotobiologiczne

1. Odczyn ogólny:

- wzmożenie przemiany materii

- pobudzenie mechanizmów krwiotwórczych

- zwiększenie odporności organizmu na zakażenia

- pobudzający wpływ na gruczoły wydzielania wewnętrznego

- działanie odczulające i przeciwkrzywicze

1. Niekorzystne odczyny:

- nadmierny rumień fotochemiczny

- uczucie ogólnego rozbicia, bóle głowy

- gorączka, nawet poparzenia

1. Leczenie:

- łuszczycy

- zaburzeń wzrostu kości u dzieci

- trądziku pospolitego

- przewlekłych nieżytów dróg oddechowych

2. Przeciwskazania: Jak wcześniejsze.

1. IR

- niewidzialne, między czerwienią widma światła widzialnego a mikrofalami

- emitowane przez każdy obiekt o temperaturze wyższej od o bezwzględnego

1. Długości fali wykorzystywane w leczeniu: 770 – 15 000

- krótkofalowe IR-A bliskie, wnika najgłębiej w tkanki

- średniofalowe IR-B

- długofalowe IR-C dalekie

1. Zgodnie z prawem Grotthusa- Drappera – tylko ta ilość energii, która zostanie pochłonięta (a nie ta, która pada) wywoła odczyn.

2. Wpływ biologiczny IR polega na działaniu ciepła

Wskazania i przeciwskazania jak w cieple

Powstaje rumień cieplny

1. Generatory:

- nieświetlne

- świetlne – nie trzeba ich nagrzewać, pod kątem 90 stopni do tkanki, najlepiej działają na uwodnione tkanki, 40-50 cm zabieg miejscowy, 100 cm zabieg ogólny, stosujemy filtry:

1. Filtry:

- biały – przepuszcza całe widmo, nic nie zatrzymuje, najsilniejsze

Przewlekłe bóle zębów i zatoki szczękowe

- czerwony – średni, działanie głównie cieplne

Przewlekłe stany zapalne, po napromieniowaniu UV

- niebieski – przepuszcza tylko niebieską część widma promieniowania, słabo cieplne

Duży ból, odmrożenia, uszkodzenie nerwu trójdzielnego

1. Prawo Lamberta – natężenie promieniowania padającego na skórę zależy od kąta padania i jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości między źródłem prom, a osobą naświetlaną

2. Dawka jest subiektywna, pacjent ma czuć przyjemne ciepło. Około 10-20 minut.

Pamiętamy o sprawdzaniu czucia temperatury.

Nie ustawiamy lampy bezpośrednio nad ciałem. Wymagane są okulary ochronne (promieniowanie może prowadzić do zaćmy). Usuwamy elementy metalowe i łatwo nagrzewające się

Wykład V – 17.03.2014 – Ćwiczenia VI – 25.03.2014

1. UV

- niewidzialne o długości fali 400 – 100nm

- w widmie promieniowania umiejscowione jest zaraz za obszarem fioletu widma widzialnego

- w lecznictwie wykorzystuje się zakres fali 380 – 200nm

- głębokość penetracji UV do skóry jest proporcjonalna do długości fali

- ze względu na zróżnicowane działanie biologiczne i fizyczne, dzielimy je na:

1. UV-A – długofalowe

-400 – 315nm

- stanowi 90% światła słonecznego docierającego do Ziemi

- wnika do skóry właściwej

- przenika przez szyby okienne

1. UV-B – średniofalowe

- 315 – 280nm

- wnika do naskórka

- nie przechodzi przez szyby okienne

- przenika przez wodę, szkło kwarcowe

- odpowiada za: oparzenia, opaleniznę (pigmentację), syntezę witaminy D, reguluje czynność jajników, zapobiega krzywicy, zapobiega procesom starzenia, powoduje immunosupresję, kancerogenezę

- działanie immunosupresyjne wykorzystuje się w leczeniu: łuszczycy, atopowego zapalenia skóry, chłoniaków skóry

1. UV – C – krótkofalowe

- 280 – 200nm

- wnika do naskórka

- nie przechodzi przez szyby okienne

- nie powinno docierać do Ziemi (zależne od grubości warstwy ozonowej, wysoko w górach i w okolicach okołobiegunowych występowanie „dziur ozonowych”)

- szkodliwe dla spojówek i wywołuje reakcję rumieniową, ujawniającą się po 6 godzinach od ekspozycji

1. Źródła promieniowania UV:

- naturalne – ciała o wysokiej temperaturze (słońce i inne gwiazdy)

- sztuczne – lampy rtęciowe i kwarcówki

1. Zastosowanie:

- sterylizacja narzędzi i pomieszczeń (UV-C)

- fizykoterapia

- analiza luminescencyjna (do sprawdzania $)

- biologia (badania mikroskopowe tkanek i komórek)

- mineraologia (analiza minerałów)

- kryminalistyka i muzealnictwo

1. Właściwość (działanie) fotochemiczna – pod wpływem światła UV dochodzi do reakcji chemicznych – fotosynteza, foto izomeryzacja, fotoliza

2. Odczyn fotochemiczny – RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY:

Odczyn skóry, objawiający się zaczerwienieniem w wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych. Jednolity, równomierny, ściśle ograniczony do naświetlanej powierzchni skóry.

Powstaje w dwóch etapach:

- cechuje się okresem utajenia (1-6 h po zadziałaniu promieniowania)

- okres narastania i szczytu (6-24h)

- okres zaniku (po słabych dawkach kilka godzin, po dużych nawet kilka dni)

Czynniki wpływające na jego odczyn:

- długość fali promieniowania UV, natężenie źródła promieniowania

- czas naświetlania

- odległość pomiędzy powierzchnią naświetlaną, a źródłem promieniowania

- kąt padania promieni na powierzchnie naświetlaną

- indywidualna wrażliwość pacjenta

- wrażliwość skóry w miejscu naświetlanym

- pora roku

- przebyte choroby

- wiek pacjenta

- leki, które zażywa pacjent lub zażywał

1. Fotosensybilizatory (foto uczulacze)

IR przez UV zwiększa odczyn IR po UV zmniejsza odczyn

- leki (p/cukrzycowe, uspokajające, p/gruźlicze)

- niektóre antybiotyki

- woda kolońska, szare mydło

- fotokumaryny (marchewka, pietruszka)

- kąpiel solankowa

- astma, choroba reumatoidalna

- wyprysk dziecięcy

- kosmetyki ogólnie

1. Tworzenie pigmentu:

- UV-B (największa skuteczność opalania posiada promieniowanie o długości fali 290-330 nm)

- pigmentacja skóry zależy od gromadzenia się barwnika melaniny w warstwie podstawnej naskórka, dawki promieniowania UV oraz długości ich fali

- pigment powstaje w melanoblastach

1. Wytwarzanie witaminy D:

- skóra bierze czynny udział w jej syntezie

- substratem jest 7- dehydrocholersterol (prekursor)

- promieniowanie UV-B powoduje jego przemianę w cholekalcyfenol (witamina D3), który podlega dalszemu metabolizmowi w wątrobie i nerkach

1. Wpływ UV na skórę:

1. Poprawa:

- unaczynienia

- odżywienia

- elastyczności

- sprężystości

- zwiększenie odporności na zakażenia

- odczyn rumieniowy zwiększa dopływ leukocytów do skóry w związku z czym owrzodzenia, ubytki skóry goją się stosunkowo szybko poprzez pobudzenie ziarninowania

1. Pogorszenie:

Nadmiar powoduje wysychanie skóry, jej zgrubienie, pękania, a przy szczególnie długim działaniu może dojść do tworzenia nowotworów skóry

1. Działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne UV-C:

- powoduje zahamowanie podziału komórek bakterii, zarówno na podłożu suchym jak i żywym (paciorkowiec, pałeczka okrężnicy)

- działa na wirusy (półpasiec) i grzybice skóry

1. Wpływ na szpik kostny:

- UV stymuluje produkcję erytrocytów, Hb i płytek krwi

- w leczeniu UV anemii w licznych badaniach stwierdzono poprawę stanu krwi

- przy prawidłowej ilości erytrocytów nie ulegają one zmęczeniu

- u ludzi starszych może doprowadzić do powstania ryzyka zakrzepicy

1. Wpływ na gruczoły wydzielania wewnętrznego:

- zwiększa produkcję komórek gruczołów: przysadka mózgowa, tarczyca, nadnercza, trzustka i jajniki

1. Wpływ na układ nerwowy:

- właściwe dawkowanie- korzystny wpływ na stan psychiczny – uspokojenie, powraca sen i stabilność układu

1. Wpływ na przemianę materii:

- przyspieszenie ogólnej przemiany materii

- spadek poziomu cholesterolu w surowicy krwi

1. Wpływ na gospodarkę mineralną ustroju:

- wytwarza witaminę D2 i D3 – a te zwiększają przyswajanie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego i utrzymują ich prawidłowy poziom we krwi, zabezpieczają kości przed odwapnieniem (leczenie krzywicy)

1. Wpływ na układ oddechowy:

- zwiększa możliwości wychwytywania O₂

1. Wskazania:

Głównie choroby skóry i przewlekłe stany zapalne

- dermatologia – bielactwo nabyte, łuszczyca, trądzik pospolity, łysienie plackowate

- utrudniony zrost kości

- niedoczynność tarczycy, jajników

- anemie (bez złośliwych)

- krzywica

- nawracające anginy

- astma

1. Przeciwskazania:

- osoby powyżej 70 roku życia i małe dzieci

- fotouczulacze

- nadczynność tarczycy

- choroby psychiczne przy nadmiernej pobudliwości

- wodobrzusze

- nowotwory złośliwe

- zaawansowana miażdżyca

- cukrzyca wielu dziecięcego i starczego

- choroby nerek

- padaczka

1. Test BIODOZY = dawka progowa = minimalna

- BIODOZA - czas naświetlania danym źródłem UV z danej odległości konieczny do wywołania minimalnego odczynu rumieniowatego u danej osoby (MED)

- u dzieci na łopatce, u dorosłych na przedramieniu

- najczęściej z 50 cm z rumieniomierzem

- ustalany jest dla danej lampy, dla danej osoby i dla danego ustawienia odległości

- na skórze widać malutkie, lekkie zaróżowienie

- X = (B/A)² *C

Gdzie: A – odległość do testu (najczęściej 50 cm)

B – odległość dla której chcemy obliczyć biodozę

X – czas naświetlania z odległości B

C – biodoza – czas naświetlania z odległości A

Czas utajenia 4-6 h

Czas nasilenia odczynu – w 8 godzinie

Utrzymuje się do 12 h

Po 24 h np.:

30s 1 min 1,5 min 2 min 2,5 min Zanik rumienia Zaczerwienienie

BIODOZA

1. odczyn I stopnia: E I

2 x MED.

-zaróżowiona skóra, pojawia się pigmentacja

Utajenie 4h

Max nasilenie 12h

Utrzymania odczynu 24h

2. odczyn II stopnia: E II

3 – 4 x MED.

Skóra silnie zaróżowiona, łuszcząca się, lekka bolesność, wyraźna pigmentacja

Utajenie 3-4h

Max nasilenie 24h

Utrzymanie 2-3 dni

2. odczyn III stopnia: E III

5 – 6 x MED.

Skóra żywo czerwona, obrzękła, bolesna, mocno się łuszczy, wyraźna pigmentacja

Utajenie 2h

Max nasilenie 3 dzień

Utrzymanie do 5 dni

TYLKO POWIERZCHNIA NAŚWIETLANA

Stopień nasilenia odczynu	Dopuszczalna powierzchnia naświetlania	Liczba naświetlań	Przerwy pomiędzy naświetlaniami
Progowy – MED.	Całość	15 – 20	24 h
E I	Całość	15 – 20	Co 2 dni
E II	Max na 20% powierzchni ciała	Kilka	Co 3-4 dni
E III	Max na 4% powierzchni ciała	1

Zaczynamy od dawki progowej albo jej połozy, doprowadzamy do 0 lub E I. Co zabieg albo co drugi zwiększamy o ¼ dawki progowej (gdy nic nie widać to można o ½). Upewniamy się co do wskazań i przeciwskazań. Nie sprawdzamy ciepła/ zimna. Zaczynamy od biodozy (przetrzeć przedramię, wysuszyć, okryć całą resztę ciała)

1. Ostre odczyny posłoneczne:

- rumień

- oparzenia słoneczne

- pigmentacja (natychmiastowa)

- opalenizna

Przewlekłe posłoneczne uszkodzenie skóry to FOTOSTARZENIE

Profilaktyka odczynów posłonecznych to FOTOPROTEKCJA

1. PUVA:

Fotouczulacze podane specjalnie przed terapią. Potem naświetlania VU-A. Doprowadza do immunosupresji. Stosowane w leczeniu łuszczycy.

Wykład VI – 24.03.2013 i Ćwiczenia VII – 01.04.2014

Światło spolaryzowane

1. LASER

- light amplification by stimulated emission of radiation

- wzmocnienie/ zwielokrotnienie światła przez wymuszoną emisję promieniowania

1. Cechy promieniowania laserowego:

1. Monochromatyczność = jednobarwność

Jednakowa częstotliwość praz jednakowa długość fal całej wiązki promieniowania. Promieniowanie laserowe z danego aparatu ma tylko jedna barwę, nie rozczepia się w pryzmacie, a wykazuje jednobarwne widmo liniowe

1. Koherencja = spójność

Wszystkie kwanty w wiązce są dokładnie takie same, fale drgają jednocześnie i zgodnie w tej samej fazie w tej samej płaszczyźnie. W wyniku tego absorpcja, przenikanie i odbicie sa takie same dla każdej równoległej wiązki w jednakowych warunkach. Znaczenie koherencji promieniowania laserowego dla działania biologicznego nie jest jeszcze poznane

1. Kolimacja = równoległość wiązki

Promieniowanie występuje jaki wiązka równoległa. Wszystkie fotony w wiązce poruszają się jednym kierunki. Dzięki specjalnym soczewkom wiązkę można skupić i rozszczepić. Podobną równoległość wiązki wykazuje św słoneczne

1. Moc i gęstość

Wyłącznie z laserów można uzyskać tak wielkie i dowolnie dobrane gęstości i moce. Żadne inne źródło prom elektromagnetycznego takich właściwości nie daje. Dawkę można dokładnie odmierzyć i ukierunkować.

1. Podział laserów:

   1. wysokoenergetyczne = chirurgiczne (hard laser)

   2. niskoenergetyczne = biostymulacyjne (soft laser) np. ENDRE MESTER do 500mW

- moc 1-500mW

- bezpośrednie działanie na procesy tkankowe bez ich uszkodzenia

- półprzewodnikowe (oparte na diodach galowo- arsenowych GaAs, starsze HeNe)

- długość fali promieniowania laserowego (R i IR) uzależnia zdolność przenikania, absorpcji w różnych substancjach.

- HILT do 3 W – kilka sekund – generują ciepło

- moc: słabe do 5 mW, średnie 6 - 100mW, silne od 100mW

1. Emisja impulsowa:

- pozwala użyć znacznie większej mocy w impulsie niż moc emisji ciągłej

- przez możliwość regulowania częstotliwości impulsów można z tego samego lasera uzyskać różne średnie moce emisji

- częstotliwość skurczów 1- 20 kHz

- przerwa pomiędzy impulsami jest 5x dłuższa (dlatego nie dochodzi do kulminacji ciepła i temperatura pozostaje niezmieniona – tzw. zimna laseroterapia)

Ogólna zasada dotycząca częstotliwości:

- niższe – osiągnięcie efektu p/bólowego

- wyższe – osiągnięcie efektu p/zapalnego

1. Odbicie i rozproszenie - promieniowanie laserowe napotykając na skórę ulega odbiciu od 20-80% i zależy od:

- barwy skóry

- struktury powierzchni skóry

- odległości głowicy lasera od skóry (im bliżej tym lepiej)

- kąta padania promieni laserowych

- geometrii wiązki promieniowania laserowego

- sposobu aplikacji

1. Absorpcja i przenikanie – zależy od długości fali oraz składu chemicznego i budowy tkanek:

- Woda absorbuje promieniowanie < 400nm i > 1100nm (tzw. Okno optyczne – przez które promieniowanie przenika w głąb tkanek)

- Hb absorbuje promieniowanie zielone 600nm

- Melanina 700nm

- Najgłębiej (1-2mm do skóry właściwej) docierają fale z zakresu 700-110nm (skrajne światło czerwone i IR-A)

1. Efekty biologiczne:

   1. Komórka

- wzrost syntezy ATP

- stymulacja syntezy kw. Nukleinowych i wielu białek (np. kolagenu)

- zmiany strukturalne i czynnościowe błon biologicznych

- wzrostu aktywności niektórych enzymów i prostaglandyn

- modulacja procesów immunologicznych

- wpływ na fagocytozę, namnażanie i ruchliwość komórek

DOPISAĆ TKANKOWE !!!!!

1. Kliniczne

- efekt p/bólowy (hiperpolaryzacja błon kom, regeneracja aksonów, wydzielanie endorfin)

- efekt p/zapalny 9przyspieszenie resorpcji krwiaków i obrzęków, poprawa mikrokrążenia, rozszerzenie naczyń krwionośnych, stymulacja makrofagów)

- przyspieszenie regeneracji w tkankach

1. Techniki zabiegu:

- kontaktowe (tym tzw. Dziobanie – szczególnie dobre w obrzęku – kontakt z uciskiem; skaning ręczny przesuwanie się po powierzchni skóry) Wpisujemy tutaj powierzchnie zabiegową. Przy dziobaniu jest to średnica głowy lasera.

- bezkontaktowe – na otwarte rany, odleżyny, stopę cukrzycową -> zmiany naskórka, których nie możemy dotykać. Od 15- 50% strat energii.

- labilne (skanowanie lub przemiatanie)

- stabilne (punktowe – np. na punkty spustowe)

- przy użyciu wiązki skupionej (średnica kilka mm i znaczna gęstość mocy do 500mW/cm²)

- przy użyciu wiązki rozproszonej (o małej gęstości od 0,01 – 1mW/cm²)

- promienie prostopadłe do powierzchni leczonej

- okulary chroniące pacjenta i terapeutę

1. Sposoby aplikacji:

   1. Bezpośrednio na chore tkanki (punkt pojedynczy, kilka punktów, technika siatki)

   2. Przy ujściu korzeni ruchowych (przy zaburzeniach segmentacji)

   3. Na punkty spustowe/ akupunkturowe

   4. Na przebiegu nerwów obwodowych (punkt po punkcie cały nerw, np. nerwobóle)

   5. Wzdłuż brzegów rany (metodą kontaktową BRZEGI)

2. Aplikatory:

- punktowe

- prysznicowe

- sonda

1. Laser dobry na wszystko. Ale przeciwskazania:

Ogólne +
- skłonność do krwawień

- tkanka nowotworowa

- infekcja lokalna nieswoista

- wysoka gorączka

- niemowlęta

1. BIOPTRON – emituje światło spolaryzowane, ale bez efektów ubocznych

P – polarized, polychromatic

I – incoherent

L – low

E – energy

R – radiation

- zakres 480 – 3400nm

- najlepsze efekty w krótkich problemach (żylaki nóg, uszkodzenia mięśniowo- kostne, rany pooperacyjne, oparzenia, rany pourazowe,, obrzęki, bóle kręgosłupa lędźwiowego, stłuczenia, krocze po porodzie, zmiany skórne)

1. Koloroterapia / chromoterapia:

Kolory wpływają na przemianę materii, stymulują krążenie, a przez to skutecznie dotleniają organizm, aktywizują układ immunologiczny

1. Bezpieczeństwo zabiegów laserowych:

   1. zabezpieczenie pomieszczenia

- na drzwiach i aparacie odpowiedni symbol

- oddzielne pomieszczenie do tych zabiegów

- brak osób trzecich

- wentylacja

- jasno wymalowane ściany, jak najmniej powierzchni odbijających (leżanka tez odbija, pamiętamy o ręczniku!)

2. Zabezpieczenie aparatu

- kluczyk/pin/

- podpisane końcówki

2. Zabezpieczenie pacjenta i terapeuty

- okulary – konkretne do konkretnego lasera

- brak przeciwskazań

1. Gęstość energii w J/cm² -> parametr ustawiany na laserze:

Stany: ostry – 0,1-2 podostry 3-4 przewlekły 5-12

Częstotliwość f= …/sek 1 – 5000 Hz

Stany: ostry – 1-5000 podostry 4-6000 przewlekły 5-10000

Pamiętamy o stopniowaniu siły bodźca. Jest to zabieg, którego pacjent nie odczuwa. Dawkowanie najczęściej podane w zaleceniach od lekarza. Nie ustawiamy czasu bo ustawia się on automatycznie.

1. Laser:

   1. Światło czerwone:

- wnika 1-2 mm

- leczymy nim zmiany skórne -> płytkie blizny, dermatologia

1. Światło podczerwone:

- wnika 3-4 mm

- reumatyczne i zwyrodnieniowe schorzenia, blizny głębokie

1. Przed zabiegiem:

- odtłuszczamy skórę pacjenta

- sondę przetrzeć spirytusem albo środkiem dostarczonym od producenta

1. Angiogeneza – tworzenie nowych naczyń krwionośnych. Kreujemy krążenie oboczne.

ELEKTROTERAPIA:

ĆWICZENIA I – 02.10.2014

1. ELEKTROTERAPIA – wykorzystanie prądu elektrycznego do leczenia i diagnostyki

2. Podział ze względu na:

1. Kierunek

- jednokierunkowy (1 anoda i 1 katoda)

- dwukierunkowy (anoda i katoda są zmienne)

1. Częstotliwość

- małe 0 – 1 000

- średnie 1 000 – 10 000

- duże 10 000 – 100 000

1. Przewodzenie

- izolatory ( naskórek, włosy, paznokcie, woda destylowana, olej, guma, suche drewno)

- przewodniki (krew, limfa, mięśnie, skóra, gruczoły potowe, woda z jonami)

1. Definicje:

1. pobudzenie – zmiana metabolizmu komórki pod wpływem prądu

2. pobudliwość – zdolność komórki do reagowania na bodźce

3. czynnik fizykalny – bodziec wywołujący w ustroju odpowiedź tkankową, tzw. odczyn

1. Podział elektrod:

- silikonowe z węglem (podkład ! prąd 1kierunkowy – 2 WARSTWY, prąd 2kierunkowy – 1 WARSTWA – zabezpieczenie przed martwicą koagulacyjną)

- jednorazowe

- cynowe

- podciśnieniowe

- cyrklowe (do elektrostymulacji labilnej)

- maska Bartolaniego (np. na porażenie nerwu twarzowego)

- dopochwowe, doodbytnicze

- czynne / bierne

ELEKTRODY NIE BLIŻEJ NIŻ 4 CM OD SIEBIE !!!

1. Sposób ułożenia elektrod:

- labilnie / stabilnie

- katodowo / anodowo

- podłużne (naczynia krwionośne, nerwy, mięśnie) / poprzeczne (stawy -> WIĘKSZY OPÓR)

1. Zabieg:

- 1 biegunowy (1 elektrodowy) – jedna elektroda duża, druga mała, MAŁA JEST CZYNNĄ

- 2 biegunowy (2 elektrodowy) – dwie elektrody tej samej wielkości

1. Dawki zabiegu:

- obiektywne – z góry przyjęte 0,0001 – 0,1 mA

0,1 – 0,5 mA

0,5 – --->

- subiektywne (nadprogowe – do odczuć pacjenta i wyżej / podprogowe – do odczuć pacjenta i niżej)

1. Wskazania:

- urazy, obrzęki, skręcenia

- nerwobóle

- zmiany zwyrodnieniowe

- zaburzenia krążenia obwodowego

- porażenia wiotkie

- artrozy

- zapalenia nerwów

1. Przeciwwskazania:

- brak kontaktu z pacjentem

- zakrzepowo zatorowe zapalenie żył

- zaburzenia czucia dotyku

- choroby tarczycy

- ciąża

- nowotwory

- gorączka

- padaczka

- porażenie spastyczne

- czynna gruźlica

- choroby skóry

- miażdżyca III i IV stopień

- zmiany na skórze, wypryski

- niewydolność krążeniowo oddechowa

- elementy metalowe w miejscu zabiegu

- kolczyk w pępku wyklucza zabieg na lędźwie

- skaza krwotoczna

- rozrusznik serca

- pompa insulinowa

1. Przebieg zabiegu:

1. Powitanie (+ jak maja się zwracać do mnie)

2. Sprawdzenie zgodności danych ze zleceniem

3. Wywiad (choroby, leki, operacje, ciąża/miesiączka, ogólne samopoczucie)

4. Sprawdzenie sprzętu

5. Ułożenie pacjenta

6. Oczyszczenie skóry (nie bezpośrednio na skórę, informacja o kąpieli przed zabiegiem i nieużywaniu kremów, balsamów)

7. Badanie czucia w miejscu zabiegu długopis i dotyk częścią płaską i szpiczastą – pytanie: Co czujesz?

8. Ściągnięcie metalowych elementów

9. Pokrycie pieprzyków, małych blizn wazeliną (zabieg nie na tatuażu!)

10. Podkład -> elektroda -> woreczek foliowy -> taśma

11. Włączenie aparatu

12. Informacja o odczuciach (bez kłucia, pieczenia, obecne mrówki, igiełki)

13. Podkręcenie mocy (pytanie o odczucia)

14. Kontrola stanu pacjenta w trakcie zabiegu, w niektórych podkręcanie mocy

15. Po skończonym zabiegu skręcenie prądu

16. Sprawdzenie skóry po zabiegu, osuszenie, pokrycie talkiem

17. Sprzątanie miejsca zabiegu, pytanie o stan, dezynfekcja, uzupełnienie dokumentacji

1. Działanie terapeutyczne:

- przeciwbólowe

- zwiększenie resorpcji krwiaków i obrzęków

- wzrost regeneracji tkanek

- przeciwzapalne

- przeciwobrzękowe

- poprawa trofiki

ĆWICZENIA II – 09.10.2014

JONOFOREZA

1. Jonoforeza – wprowadzenie za pomocą prądu jonów leków, substancji kosmetycznych do tkanek

(muszą być to leki ulegające dysocjacji elektrolitycznej w wodzie – żel albo roztwór wodny!)

Jony konkurencyjne – wykazujące dużą ruchliwość w polu elektrycznym, stanowiące konkurencję dla jonów działających leczniczo

Jony pasożytnicze – pojawiające się na skutek zanieczyszczeń roztworu użytego do jonoforezy lub zanieczyszczeń skóry

Katoda odpycha: Anoda odpycha:

Aniony i jony ujemne Kationy i jony dodatnie

Efekt depozytowy – po każdym zabiegu zostaje w organizmie pewna ilość jonów

Pojemność jonowa skóry – w pewnym momencie wydłużenie zabiegu nie będzie już dawało efektu

1. Metodyka:

- w wywiadzie pytamy dodatkowo czy nie jest uczulony na jakieś leki

- dodatkowa warstwa czynna

- około 15 minut trwa zabieg (adrenalina i histamina 3-5 minut)

- natężenie najczęściej 0,1 mA/cm²

1. Korzyści:

- ominięcie przewodu pokarmowego

- wprowadzenie bezpośrednio do układu krążenia, a nie przez układ żyły wrotnej, ogranicza to proces usuwania substancji leczniczych przez wątrobę

- możliwość przerwania w dowolnej chwili

- miejscowe działanie ogranicza się do struktur objętych procesem chorobowych

- wygodna forma stosowania

- zabieg bezbolesny, nieinwazyjny

1. Wady:

- uczulenia, podrażnienia

- problemy ze zmierzeniem intensywności i głębokości przenikania leku do skóry

- brak standaryzacji technik wykonywania zabiegu

- niepewność co do miejscowego działania

1. Czynniki wpływające na skuteczność:

- rodzaj i stężenie leku

- natężenie i czas działania pola elektrycznego

- właściwości skóry

- elekt depozytowy ograniczony przez pojemność jonową skóry

1. Cele:

- zmniejszenie bólu - przeciwzapalne

- rozmiękczające blizny - rozszerzenie lub zwężenie naczyń

PRĄD STAŁY GALWANICZNY

1. Cechy prądu stałego:

- stały kierunek przepływu

- stała wartość natężenia

- zerowa częstotliwość

1. Procesy zachodzące w tkankach pod wpływem prądu stałego:

1. Elektrokinetyczne

- ruch jonów

- ruch cząsteczek z zaabsorbowanym ładunkiem elektrycznym

- przemieszczenie faz koloidów tkankowych

Kataforeza – ruch cząsteczek do katody

Anaforeza – ruch cząsteczek do anody

1. Elektrochemiczne = elektroliza

- katoda – odczyn zasadowy – martwica rozpływna

- anoda – odczyn kwasowy – martwica kogulacyjna

Dochodzi do dysocjacji pod wpływem prądu – na katodzie wydziela się 2x więcej gazu

1. Elektrotermiczne

- niewielki wzrost, prawie nieodczuwalny

- naczynia krwionośne się rozszerzają (hamowanie układu współczulnego i uwalnianie histaminy – pod katodą mocniej)

1. Elektrotoniczne

- zwiększenie pobudliwości pod katodą – działanie pobudzające

- zmniejszenie pobudliwości pod anodą – działanie przeciwbólowe

Zmiany powstające pod katodą	Zmiany powstające pod anodą
Odczyn zasadowy – wzrost pH Powstaje NaOH – zagrożenie martwicą rozpływną Katelektrotonus – wzrost napięcia mięśni Częściowa depolaryzacja – wzrost pobudliwości nerwowo mięśniowej sprzyjającej stymulacji Silny rumień Lekki obrzęk	Odczyn kwaśny – spadek pH Powstaje HCl – zagrożenie martwicą koagulacyjną Anelektrotonus – spadek napięci mięsni Hiperpolaryzacja – spadek pobudliwości nerwowo mięśniowej Słabszy rumień Wysuszenie skóry

1. Działanie biologiczne prądu stałego – reakcja organizmu:

na pochyło działanie ogólne prądu każdego

- zmiana przepuszczalności błon biologicznych (wzrost)

- pobudzenie w skórze receptorów czuciowych

- przyspieszenie procesów gojenia w obrębie tkanek miękkich i kości

- nasilenie dyfuzji i osmozy

-wzrost krążenia miejscowego krwi i limfy

- wzrost przemiany materii

- poprawa krążenia w tkankach głębokich (nie ma efektu cieplnego!)

- rumień galwaniczny (rozszerzenie naczyń krwionośnych) – pod KATODĄ większy

- działanie przeciwbólowe - hyperpolaryzacja

-wzrost trofiki

- uwalnianie neuroprzekaźników i niektórych hormonów tkankowych (głównie histaminy)

- zmiana potencjałów błonowych i pobudliwości tkanek

- zmiany w składzie płynu zewnątrz i wewnątrz komórkowego

- zmiany w przepuszczalności jonów i cząsteczek

1. Zabiegi z wykorzystaniem prądu stałego:

- galwanizacja

- jonoforeza

- kąpiele elektryczno-wodne

1. Galwanizacja – metoda

1. Jednobiegunowa

2 elektrody, jedna mniejsza (czynna – uzyskujemy pod nią efekt terapeutyczny - połączona z katodą lub anodą), druga większa (bierna – zamyka obwód leczniczy), gęstość prądu pod mniejszą jest większa

1. Dwubiegunowa

2 elektrody, równej wielkości (brak czynnej i biernej), gęstość prądu jest taka sama

1. Wskazania do galwanizacji:

- nerwobóle

- zapalenia nerwów

- choroby tkanek okołostawowych

- porażenia nerwu twarzowego

- zaburzenia krążenia obwodowego

1. Dawkę nie przekraczamy o 0,1 – 0,2 mA

ĆWICZENIA III – 16.10.2014

PRĄD TRABERTA – PRĄD 2/5 – PRĄD ULTRA REIZ – PRĄD ULTRA BODŹCOWY – PRĄD ULTRA REIZSTROM

1. Prąd jednokierunkowy o prostokątnym impulsie

t _imp – 2ms

t _przerwy – 5 ms

T – 7ms

f ~ 143 Hz

NAJLEPSZY Z PRĄDÓW JEDNOKIERUNKOWYCH

143 Hz -> rozluźnienie mięśni i silne oddziaływanie na mechanizm bramki kontrolnej

Wzrost f => spadek oporu DLATEGO działa głębiej (np. dobry dla grubasków)

1. Działanie:

- silnie uśmierza ból (wzrost progu bólu, bramka kontrolna, endorfiny)

- przekrwienie tkanek

- obniżenie napięcia mięśniowego (można zaobserwować drżenie mięśniowe prawidłowo unerwionych mm.)

- przeciwzapalne

- poprawa trofiki

- szybka resorpcja krwiaków i obrzęków

1. Wskazania:

- nadmierne napięcie mięśni

- stany bólowe po urazach

- zwyrodnienie mięśni

- bóle mięśni

- zespół bolesnego barku

- nerwobóle

- przewlekłe choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa

- po zwichnięciach, skręceniach

- przewlekłe zwyrodnieniowe zapalenie stawów, kończyn

1. Metodyka:

- 8 – 15 minut

- podwójne podkłady, dobrze nasączone, w trakcie można strzykawką dostarczyć wody

- katoda elektrodą czynną

- jeśli po 2-3 zabiegach nie ma poprawy – należy zmienić terapię

- wykonanie miejscowe (tu katoda) lub segmentarne (EL1, EL2, EL3, EL4, EL5)

- natężenie do odczuć pacjenta, podwyższana w sposób ciągły, trzeba dojść nie do mrówek, ale do wibracji (nadepnięcia słonia, położenia czegoś ołowianego), podkręcamy od 3-7 razy w trakcie zabiegu, bo adaptacja

1. Zalety prądu Traberta:

- działanie segmentarne

- szybkie efekty terapeutyczne

1. Zmodyfikowany prąd ultrabodźcowy

Jednokierunkowy prąd o prostokątnych impulsach (nie ma go na aparacie, trzeba samemu ustawiać)

t _{imp –} 0,5 ms

t _przerwy – 5 ms

T – 5,5 ms

f ~ 183 Hz

- nawet przy dużych dawkach nie pobudza zakończeń bólowych w skórze

- przekrwienie zdecydowanie mniejsze

- natężenie – do drżenia mięśni

ĆWICZENIA IV – 23.10.2014

PRĄDY DIADYNAMICZNE (DD) = BERNARDA

1. Jednofazowy prąd powinien zostać nałożony na bazowy prąd stały (2-4mA) – szkoła Niemiecka

2. Nie stosuje się prądu stałego – szkoła Holenderska

1. Działanie prądów DD:

1. przeciwbólowe poprzez:

- działanie na mechanizm bramki kontrolnej

- podwyższenie progu odczuwania bólu

- uwalnianie endorfin i enkofalin

(ból słaby – DF i CP, ból silny, intensywny – DF i LP, LP < CP – LP łagodniejszy w działaniu)

1. rozszerzenie naczyń krwionośnych poprzez:

- uwalnianie substancji rozszerzających naczynia krwionośne

- pobudzanie włókien współczulnych układu autonomicznego odpowiedzialnych za rozszerzenie naczyń

- silniej wyrażane w okolicy bieguna ujemnego (katoda na krwiaki i obrzęki)

1. przeciwzapalne poprzez:

- wypłukiwanie z tkanek markerów stanów zapalnych

- wzmożoną aktywność naczynioruchową

- lepsze ukrwienie tkanek

- poprawę trofiki

1. przekrwienie tkanek skutkuje zwiększeniem przewodnictwa elektrycznego tkanek

2. szybsze gojenie ran

3. przyspieszenie resorpcji krwiaków i obrzęków

4. wpływ na mięśnie szkieletowe

- RS i MM – elektrostymulacja zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych, tj. lekkie niedowłady, zanik z bezczynności (nie stosujemy przy porażeniach wiotkich!) Mm- dla mocniej osłabionych

- MF50 – wzmożenie napięcia mięśniowego

- DF100 – obniżenie napięcia mięśniowego

- CP i LP – izometryczna gimnastyka mięśni = przekrwienie i obniżenie napięcia mięśniowego

1. Charakterystyka poszczególnych rodzajów DD:

1. DF – najlepiej tolerowany, p/bólowy, I faza leczenia, wskazany w fazie ostrej, największy komponent galwaniczny, hamuje układ współczulny

2. MF – intensywniej odczuwany, mniejszy komponent galwaniczny, można wymieniać z DF, zwiększa tonus mięśni, silne przekrwienie, wzmacnia tkankę łączną

3. CP – najintensywniejszy z DD, gwałtowne zmiany częstotliwości, u mniej wrażliwych osób, nie w fazie ostrej, p/bólowo, przekrwiennie, zmniejszenie napięcia mięśni, przyspieszenie wchłaniania obrzęków, w stanach przewlekłych

4. CP ISO – działa łagodniej, poprawia działanie pompy mięśniowej

5. LP – mniej intensywne zmiany częstotliwości, stany ostre, p/bólowo, przyjemne odczucie, długotrwałe znieczulenie

6. RS i MM – gimnastyka mięśni zdrowych, elektrostymulacja

1. W zespołach bólowych wykorzystujemy kombinację prądów:

1. DF -> MF -> CP/LP

2min 0,5-1min do końca zabiegu

1. Rozszerzenie naczyń

MF, CP, LP – po 2 min

1. W stanie skurczu

DF, CP, LP – po 3 min

1. Metodyka:

- podkręcać do odczuć (mrowienie, lekka wibracja)

- elektrody silikonowo- węglowe

- 2 podkłady

- 1 lub 2 biegunowo

- czynne nad punktami spustowymi, bierna – dystalnie

- 3-10 minut (od 2x dziennie do 2x na tydzień)

- seria od 6-8 zabiegów, 6-7 dni przerwy i do 3 serii

1. Wskazania:

- krwiaki, obrzęki - nerwobóle

- stany po urazach - zaburzenia krążenie obwodowego

- zwyrodnienia kręgosłupa i stawów - zaniki mięśniowe (RS, MM)

ĆWICZENIA V – 30.10.2014

ELEKTRODIAGNOSTYKA

1. Metoda diagnostyczna obejmująca badanie pobudliwości nerwów i mięśni przy użyciu prądu stałego i prądów impulsowych.

JAKOŚCIOWA - Określa jakość skurczu mięśnia (rodzaj i siła)

1. Po co:

- diagnoza

- lokalizacja procesu (OUN, drogi nerwowe, mięśnie, psychika)

- można ocenić ciągłość nerwu

- ocena pobudliwości nerwów i mięśni

- wykrycie zmian ich pobudliwości w stanach chorobowych

-dobranie parametrów leczenia

1. Wskazania:

-urazy splotów i nerwów

- nieprawidłowe ułożenie operacyjne

- niedowłady lub porażenia po założeniu opatrunku gipsowego

- po repozycjach

- zespół sobotniej nocy

- zespół nocy poślubnej

- zespół kanału nadgarstka

1. Przeciwskazania:

- ciąża

- okolice serca

- 2 - 3 tygodni po operacjach

- po zespoleniu mięśni/ nerwów

1. Punkty motoryczne:

1. bezpośrednie (nad płytką motoryczną mięśnia)

- drażnienie bezpośrednie wykonuje się w punkcie ruchowym odpowiadającym miejscu wniknięcia nerwu ruchowego i jego wypustki do płytki ruchowej mięśnia

- to miejsce o najmniejszym progu pobudliwości, mniejszym od progu pobudliwości m.

1. pośrednie (najbardziej powierzchowny przebieg mięśnia)

- punkty te można znaleźć w tablicach anatomicznych

1. Porażenie spastyczne – uszkodzenie górnego/pierwszego neuronu ruchowego, ośrodkowego

Porażenie wiotkie – uszkodzenie neuronu dolnego/drugiego, obwodowego

1. Stopień uszkodzenia nerwu wg. Seldona:

• neuropraksja – nie dochodzi do przerwania ciągłości anatomicznej aksonu, ale na skutek zadziałania czynnika urazowego następuje spowolnienie lub zahamowanie przewodnictwa nerwowego – powstaje urazowe wyłączenie czynności nerwu – badanie kliniczne stwierdza porażenie mięśni zaś badanie elektrodiagnostyczne stwierdza brak odczynu zwyrodnieniowego – przyczyną może być chwilowy ucisk powodujący częściowe niedokrwienie

• axonotmesis – przerwanie ciągłości aksonu lub jego pierwotne uszkodzenie, ale bez przerwania osłonki Schwanna powodujące całkowite przerwanie przewodnictwa – dystalna część przerwanego aksonu wraz z osłonką mielinową odcięta od komórki nerwowej zachowuje pobudliwość i zdolność przewodzenia impulsów przez 2-4 dni, później w ciągu paru dni ulega zwyrodnieniu, staje się niepobudliwa i całkowicie przestaje przewodzić impulsy – regeneracja aksonu po 1,5 miesiąca, około 1 milimetra na dzień

• neurotmesis – całkowite przerwanie ciągłości aksonu i osłonki – zawsze postępowanie chirurgiczne – w odcinku dystalnym od uszkodzenia szybko zachodzi całkowite zwyrodnienie – brak osłonek uniemożliwia regenerację włókien – postępuje artrofia

1. Prawa skurczu mięśnia:

1. Prawo du Bois – Reymonda

- tylko nagła zmiana natężenia jaka występuje podczas otwierania i zamykania obwodu prądu galwanicznego o odpowiedniej sile jest bodźcem wyzwalającym skurcz mięśnia

- skurcz mięśnia występuje przy niewielkich wartościach natężenia

- duże znaczenie ma biegunowość elektryczna

1. Reguła Pflugera

- najpierw skurcz przy: WZÓR ERBA KZS > AZS > AOS > KOS

Określa wielkość skurczu w mięśniu prawidłowo unerwionym

Wzór Erba w inretpretacji Pflugera: (używanie różnego rodzaju natężenia)

Słaba: KZS Średnia: KZS, AZS, AOS Silna: KZS, AZS, AOS, KOS

1. Próg pobudliwości mięśni:

1. Wyrażamy w mA natężenia prądu wywołującego minimalny skurcz

2. W warunkach fizjologicznych od 2 do 18 mA natężenia prądu stałego (impulsy prostokątne)

< 2 mA – nadmierna pobudliwość

> 20 mA – obniżona pobudliwość

1. Zdrowy mięsień w odpowiedzi na pojedynczy, odpowiednio silny bodziec elektryczny działający pośrednio reaguje błyskawicznym skurczem pojedynczym i tak samo szybko następuje rozkurcz

1. Odczyn zwyrodnienia:

- całkowity lub częściowy

- zmiana pobudliwości nerwu lub mm. na skutek ich uszkodzenia przejawiająca się niezgodną z prawami skurczu odpowiedzią na stymulację prądem elektrycznym

- odczyn zwyrodnienia nie występuje gdy zmiany dotyczą mięśni

1. Technika jednobiegunowa (stosowana przy małych mięśniach)

- badanie wykonuje się za pomocą małej elektrody połączonej z katodą (taki długopis)

- elektroda bierna proksymalnie od elektrody czynnej

- drażni się punkty ruchowe mięśni zlokalizowane za pomocą odpowiednich tablic anatomicznych (wywołanie skurczu pojedynczego)

1. Technika dwubiegunowa (stosowana przy dużych mięśniach)

- badanie za pomocą dwóch elektrod równej wielkości umieszczanych w przeciwległych końcach brzuśca mięśnia, też w miejscu przejścia mięśnia w ścięgno

- stosowana przy mięśniach prawidłowo unerwionych i jedyna możliwa przy mięśniach odnerwionych

1. Przygotowanie elektrody kulkowej:

- dobrze namoczony podkład

- na to gaza i gumka recepturka

- druga elektroda – prąd jednokierunkowy = podwójne podkłady

- skóra pokryta żelem

1. Elektrodiagnostyka ILOŚCIOWA – pozwalają ująć wyniki liczbowo

2. Reobaza:

Najmniejsza tj. progowa wartość natężenia impulsu prostokątnego (o czasie trwania 1000 ms – 1s) która wywołuje minimalny skurcz mięśnia. Im większa wartość reobazy tym mniejsza pobudliwość mięśnia. Zdrowy mięsień około 5 mA (2-18 mA – norma)

1. Wartość progowa akomodacji:

Minimalna wartość natężenia impulsu trójkątnego o czasie trwania 1s która wywołuje skurcz mięśnia (minimum 3x reobaza)

1. Czas użyteczny:

Miara pobudliwości nerwów i mięśni. Minimalna wartość czasu niezbędnego do wywołania skurczu progowego mięśnia impulsem prostokątnym o wartości reobazy. Norma 10-30 ms

1. Chronaksja:

Miara pobudliwości mięśni i nerwów. Najkrótszy czas impulsu prądu stałego wyznaczony w ms o natężeniu równym podwójnej reobazie potrzebny do wywołania skurczu. Norma 0.05 – 1 ms. Czas użyteczny podwójnej reobazy.

1. Krzywa I/t:

Wykres przedstawiający zależność pobudzenia mięśni od natężenia prądu i czasu jego działania. Na jej podstawie określamy stan badanego mięśnia. Do badania stosuje się prąd stały o impulsach prostokątnych oraz prąd eksponencjalny o impulsach trójkątnych z możliwością regulowania czasu trwania impulsów od 1000 do 0,1 ms czasu przerwy od 2000 do 5000 ms

1. Współczynnik akomodacji:

$$\alpha = \ \frac{wartosc\ progowa\ akomodacji\ \lbrack mA\rbrack}{reobaza\ \lbrack mA\rbrack}$$

<3 – uszkodzenie mięśnia

3-6 – norma

>6 – nerwica wegetatywna

1. Iloraz akomodacji:

Stosunek wartości natężenia impulsu trójkątnego o czasie trwania 500ms do natężenia impulsu prostokątnego o czasie trwania 500ms – wywołujący minimalny skurcz

1 – całkowita utrata zdolności akomodacji 1,1 – 1,5 – spadek zdolności akomodacji

1,6 – 2,5 – prawidłowa zdolność akomodacji 3 – 4 – wzrost zdolności akomodacji

1. Wyznaczanie trójkąta terapeutycznego:

Chronaksja = postępuje odnerwienie

Współczynnik akomodacji = postępuje reinerwacja

Ćwiczenia VI – 13.11.2014

ELEKTROSTYMULACJA

1. Przerwany mięsień – NIE, unieruchomiony – TAK

2. Ułożenie elektrod:

– metoda 1 i 2 biegunowa (dwie elektrody na końcach brzuśca lub na punktach motorycznych)

1. Włókna wolno kurczliwe:

- impuls 100-200ms

- tworzą tzw. duże jednostki motoryczne (TONICZNE)

- unerwiane są przez motoneurony o większym rozmiarze i niskim progu pobudliwości

- częstotliwość wywołująca skurcz tężcowy – 10-20Hz

- maksymalna siła skurczu tężcowego przy 40Hz

- skurcz pojedynczy 5-10Hz

- przewaga w mięśniach posturalnych

- biorą udział podczas wysiłków o małej i umiarkowanej intensywności

1. Włókna szybko kurczliwe:

- odpowiadają silnym, ale krótkim skurczem (5-10ms)

- tworzą tzw. małe jednostki motoryczne (FAZOWE)

- unerwiane przez motoneurony o mniejszych rozmiarach i wysokim progu pobudliwości

- skurcz pojedynczy 20-4-Hz

- skurcz tężcowy 30-60Hz

- maksymalna siła skurczu tężcowego przy 80Hz

- przewaga w mięśniach odpowiadających za ruchy precyzyjne

- biorą udział podczas wysiłków o dużej intensywności

1. Rodzaj skurczu a częstotliwość prądu:

Częstotliwość [Hz]	Rodzaj skurczu
Do 10	Pojedynczy, synchroniczny z pobudzeniem
10-20	Tężcowe niezupełne włókien I typu
20-40	Tężcowe zupełne włókien I typu
40-60	Tężcowe niezupełne włókien II typu
60-80	Tężcowe zupełne włókien II typu
90-200	Drżenie mięśniowe (efekt = rozluźnienie mięśni)

1. Prąd impulsowy niskiej częstotliwości o prostokątnym impulsie:

- czas impulsu – 0,1 – 1200ms, czas przerwy – 20 – 3000ms

- bardzo krótki – bliski zeru czas narastania skurczu (RAMPA) i opadania wartości natężenia

- stosowany e elektrostymulacji nerwów i mięśni i elektrodiagnostyce

- stymulacja mięśni zdrowych i nieznacznie uszkodzonych

1. Prąd impulsowy niskiej częstotliwości o trójkątnym impulsie:

- powolne narastanie natężenia

- akomodacja mięśni zdrowych i jej brak w mięśniach odnerwionych

- brak bólu przy kolejnych stymulacjach

1. Cele elektrostymulacji mięśnie porażonych WIOTKO:

- porażenie neuronu DOLNEGO

- odczytujemy z trójkąta terapeutycznego, fala trójkątna, dwubiegunowo

- zapobieganie zanikom mm i utrzymanie jak największej masy mięśniowej zdolnej do skurczu do czasu powrotu unerwienia

- usprawnianie upośledzonych grup mm oraz eliminowanie ruchów zastępczych

- przyspieszanie procesów reinerwacji

- zapobieganie wtórnym następstwom porażenia

- im większe uszkodzenie tym timp i tprzerwy są większe (od 50-500ms)

- skurcz możliwie silny przy jak najmniejszym natężeniu prądu

- nie ma być zmęczenia

1. Prądy małej częstotliwości w leczeniu porażeń SPASTYCZNYCH:

- porażony GÓRNY neuron

- większe napięcie zginaczy

- 2 niezależne obwody = 4 elektrody, 1 lub 2 biegunowa, pracujemy na 2 kanałach -> na mięśnie porażone spastycznie i na mięśnie antagonistyczne

- metoda Hufschmidta (metoda podwójnego impulsu)

- metoda tonolizy (modyfikacja I)

1. Stymulacja mięśni zdrowych:

1. Prąd neofaradyczny:

- impulsy trójątne

- timp = 1ms, tprzerwy 19ms, T = 20ms, f = 50Hz

- zdrowe mieśnie reagują skurczem tężcowym

1. Prądy TENS:

- typowe zastosowanie w terapii bólu ale mogą być i tutaj

- TENS niskiej f, Burst, Brief intense, Surge

- TENS tradycyjny wysokiej częstotliwości – NIE !

1. Prądy Kotz’a – rosyjska stymulacja - NAJLEPSZE

- prąd zmienny średniej częstotliwości f = 2500Hz tzw. częstotliwość nośna o kształcie sinusoidalnym, zmodulowana do 50Hz

- T = 0,4ms, twychuchu = 10ms, tprzerwy = 10ms

- TYLKO mięśnie zdrowe

- brak polaryzacji – brak uszkodzeń skóry, wydłużenie zabiegu, łatwiej pokonują opór skóry (bo średniej f)

- nie wyróżniamy katody i anody, podkłady pojedyncze

1. poprawa stanu mięśni:

- czas on – 10s, czas off – 50s (1:5) = 1sk/min, czas stymulacji 10 min

- nie stosować terapii przed ćwiczeniami

- ilość serii zależy od pożądanego efektu: Szybkość – 15 sesji

Siła i masa mięśniowa – 20-25 sesji

Wytrzymałość – 35 sesji

- natężenie – indywidualne odczucie siły skurczu (podkręcamy do uzyskaniu ruchu!)

1. działanie przeciwbólowe:

- czas on – 12s, czas off – 8s, f = 100Hz, 3sk/min, czas stymulacji 15-20min

1. poprawa krążenia (przekrwiennie):

- stosunek on/off 1:1, 1:2, 2:3

- czas on 2s, czas off 2s, f = 50Hz, czas stymulacji 10min

1. wskazania:

- zapobieganie zanikom mięśni z bezczynności

- przyspieszenie powrotu do sprawności sprzed urazu

- element treningu u sportowców

- forma odnowy biologicznej

- wzmacnia siłę w dysfunkcjach mięśni

- przeciwbólowo

- przekrwiennie

- terapia płaskostopia, skolioz I stopnia

1. Prądy falujące średniej częstotliwości inaczej Serge Current MF

- f = 4000Hz, zmodulowana do małej f

- spadek bólu, wzrost krążenia

Ćwiczenia VII – 27.11.2014

PRĄDY ŚREDNIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

1. Od 1000 – 100 000Hz (wg praktycznie w lecznictwie od 2kHz do 10kHz – tzw. Częstotliwość nośna). Zwykle sa to prądy sinusoidalne zmienne symetrycznie bezbiegunowe (nie powodują elektrolizy) łatwo pokonują opór pojemnościowy skóry, nie wywołując nieprzyjemnych wrażeń. Nie stanowią bodźców pobudzających dla nerwów i mięśni synchronicznych z okresem drgań, ponieważ kolejne okresy impulsów trafiają na okresy refrakcji bezwzględnej.

2. Efekt Gildemeistera:

Zsumowanie się zmian potencjału spoczynkowego błon kk m wskutek zwiększania ich przepuszczalności dla janów sodu przez kolejne szybko po sobie następujące impulsy średniej częstotliwości.

1. Prądy średniej częstotliwości w czystej postaci:

- trudno pobudzają mięśnie

- nie powodują rozszerzenia naczyń krwionośnych

- nie działają przeciwbólowo

1. Aby wywoływały działanie pobudzające muszą mieć:

- zmodulowaną częstotliwość 1-200Hz

i/lub

- zmodulowaną amplitudę (prądy obrzmiewające)

1. Częstotliwość nośna:

To częstotliwość impulsów w grupach, w których zachodzi narastanie i następnie zmniejszanie się amplitudy kolejnych impulsów, mieszcząca się w zakresie prądów średniej częstotliwości

1. Częstotliwość terapeutyczna:

Częstotliwość grup impulsów o zmodulowanej amplitudzie, mieszcząca się w zakresie prądów małej częstotliwości 1-200Hz

1. Modulację amplitudy można uzyskać:

- endogennie w tkankach

- egzogennie w odpowiednio skonstruowanym aparacie

1. Zmodulowane prądy średniej częstotliwości:

- łatwo pokonują pojemnościowy opór skóry

- prąd głębiej przenika w tkanki

- nie wywołuje nieprzyjemnych wrażeń bólowych u pacjenta

- prąd sinusoidalny, zmienny, symetryczny względem linii zerowej -> niema komponentu prądu stałego -> nie występuje ryzyko elektrolitycznego uszkodzenia skóry

1. PRĄDY INTERFERENCYJNE WG NEMECA:

- nakładanie się dwóch prądów sinusoidalnych średniej częstotliwości, niezmodulowanych, o nieznacznie różniących się częstotliwościach, np. 4000Hz i 3900Hz

- zmodulowana częstotliwość odpowiada różnicy częstotliwości z obu obwodów, rytmicznie zmienia się natężenie prądu

- prądy interferencyjne powstają w TKANKACH a nie pod elektrodami !

1. Klasyczna interferencja wg Nemeca:

- 100% modulacji na dwusiecznych kątów powstałych z linii łączących elektrody oby obwodów

- wykorzystywana do ściśle zlokalizowanych zmian

- ograniczona wartość terapeutyczna

Działanie biologiczne prądów interferencyjnych:

- pobudzają do skurczu mm szkieletowe -> zmniejszają ich napięcie

- działają przeciwbólowe poprzez rozluźnienie mm ii wzrost ukrwienia tkanek

- wzrost ukrwienia tkanek przez hamowanie układu współczulnego, co powoduje spadek napięcia błony mięśniowej naczyń krwionośnych

- nasilają procesy przemiany materii i powodują zwiększenie aktywności enzymów

1. Izoplanar Vector Field:

- 100% modulacji w każdym miejscu pola pomiędzy elektrodami

- stymulacja dużych powierzchni

- powierzchownie

- leczenie trudnych do zlokalizowania zmian chorobowych

- wprowadzenie do dalszego leczenia

- najłagodniejsza forma technik interferencyjnych

1. Dipole Vector Field:

- technika statyczna

- 100% modulacji w jednym kierunku

- leczenie podłużnych tkanek zmienionych chorobowo (nerwy, mięśnie, naczynia krwionośne)

- lokalizacja miejsc zmienionych chorobowo

1. Dipole Vector Field Dynamiczny:

- z tzw. autoryzacją

- cel to obniżenie napięcia mięśniowego i poprawa krążenia

- krótki czas zagarnięcia – łagodne działanie

- długi czas zagarnięcia – mocniejsze działanie

- stosowanie na mięśnie wachlarzowate

- działa powierzchownie

- na małe powierzchnie

- 100% modulacji w osi elektrod

1. Technika dwupolowa:

- obszar między elektrodami

- wygodna technika

- szczególnie na małe powierzchnie

1. Parametry prądów interferencyjnych:

1. AMF - /amplitudowo modulowana częstotliwość, częstotliwość minimalna/ - odnosi się do różnicy w częstotliwości prądów między dwoma obwodami. Wybieramy taką wartość tego parametru jaką chcemy uzyskać w tkance w zależności od celów leczniczych

2. Spektrum – SP – różnica między najwyższą a najmniejszą wartością (AMF)

3. Czas przemiatania - /sweep time/ - ST – czas w jakim zachodzi zmiana od AMF do AMF + spectrum i z powrotem

4. Czas zbaczania - /contur/ - C – procent czasu przemiatania w jakim zachodzi w/w zmiana

5. Częstotliwość maksymalna, przemiatanie maksymalne

1. Dobór parametrów uzależniony jest od pożądanego efektu terapeutycznego oraz od aktualności symptomów

2. Cel terapeutyczny:

0 -10 Hz – szybszy przepływ krwi w żyłach, wchłanianie obrzęków, skurcze pojedyncze

25-50 Hz – stymulacja mm – skurcze tężcowe, poprawa krążenia, zapobieganie zanikom mm z nieczynności

50-100 Hz – p/bólowo, spadek napięcia mm, sprzyja resorpcji, przekrwienie

90-100 Hz – p/bólowo, małe przekrwienie, tłumiąco na układ współczulny

1. Przykład:

Stan ostry – chcemy mieć 90-100 Hz

AMF – 90

SP – 10

F max – 100

ST zmieniamy co zabieg!

C zmieniamy co zabieg !

- nie ma katody i anody

- zmniejszony opór skóry (działa głęboko i nie podrażnia)

Czas zabiegu 6 – 15 minut

Serie 10 -15

- elektrody silikonowe, podciśnieniowe, samoprzylepne, w kształcie rękawiczki

- przeciwskazania jak do prądów

- wskazania:

Stany po kontuzji

Choroby reumatoidalne

Choroby zwyrodnieniowe

Lędźwiobóle, nerwobóle

+ inne do prądów

Ćwiczenia VIII – 11.12.2014

TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) Przezskórna elektryczna stymulacja nerwów

1. Ból – trudne do zdefiniowania określenie

1. Fizjologicznie jest to impuls powstały w wyniku drażnienia zakończeń nerwowych (uszkodzenie, uraz) w obrębie tkanek ciała, przenoszony systemem nerwów wstępujących do kory mózgowej

2. Powstały jedno wrażenie emocjonalne bez istnienia potencjalnego uszkodzenia tkanek, np. ból fantomowy

1. W systemie nerwowym znajdują się 3 poziomy gdzie może zachodzić neuromodulacja informacji bólowej

1. Poziom obwodowy receptorów włókien aferentnych

Oddziaływanie prądem na receptory bólowe oraz cienkie włókna nerwowe i hamowanie informacji przez nie przewodzonych. Hamujące działanie wokół błony komórkowej nerwów powoduje zablokowanie lub zwolnienie przewodnictwa nerwowego

1. Poziom rdzeniowy w rogach tylnych

Teoria bramki bólowej Particka Walla i Ronalda Malzacka

- w istocie galaretowatej rogów tylnych rdzenia kręgowego znajdują się komórki hamulcowe (SG) i transmisyjne (T)

- grube włókna A- Beta wchodząc do rdzenia dają rozgałęzienie w postaci nerwów obocznych tworząc część bramki kontrolnej

- cienkie włókna typu C przechodzą przez komórki SG i T tworząc główny szlak bólowy

- oba rodzaje włókien redukują przepustowość bólową

- podczas stymulacji grubych i szybko przewodzących włókien A-Beta dochodzi do hamowania komórek przekaźnikowych typu T i przerwania przepływu bodźców nocyceptywnych z włókien C do dalszych pięter układu nerwowego

- pobudzenie nocyceptywne z włókien C wywiera wpływ torujący dla komórek przekaźnikowych typu T w tym przypadku impulsy bólowe maja otwartą drogę do wyższych pięter OUN

1. Poziom nadrdzeniowy lub centralny (twór siatkowaty, wzgórze, system limbiczny, przysadka mózgowa, kora mózgowa)

- wytwarzanie endogennych opiatów (enkefaliny, endorfiny)

1. Inne mechanizmy:

- stymulacja punktów spustowych, akupunkturowych

- stymulacja mechanizmów krążenia

1. Hamowanie bólu poprzez mechanizmy pośrednie:

- zmniejszenie napięcia mm

- zmniejszenie lub przyspieszenie resorpcji krwiaków i obrzęków

- zmniejszenie lub przyspieszenie stanu zapalnego

- przyspieszenie regeneracji tkankowej

- zwiększenie rozciągliwości blizn

1. Rodzaje TENS:

1. Kształt impulsu:

- prąd impulsowy bipolarny – dwufazowy; zbalansowany lub nie zbalansowany

- impuls o kształcie symetrycznego prostokąta lub asymetrycznego prostokąta z eksponencjalnym odbiciem, rzadko sinusoidalny

1. Szerokość impulsu:

- bardzo ważny czynnik oddziaływujący na włókna nerwowe

- krótki impuls do 75 µs stymuluje A i Beta

- długi impuls 100-300 µs stymuluje C

1. Częstotliwość impulsu:

- grube czuciowe włókna A pobudzane wysoką 50-100Hz

- cienkie włókna typu C pobudzane niską 4-10Hz

NISKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

BÓL OSTRY 80-100Hz

BÓL PRZEWLEKŁY 1-20Hz

1. Natężenie impulsu:

- wrażenia mrowienia

- TENS niskiej częstotliwości natężenie jest na poziomie progu tolerancji wyzwalając rytmiczne skurcze m

1. Podział TENS:

Parametr	TENS tradycyjny wysokiej f, konwencjonalny, ciągły, high rate	TENS tradycyjny niskiej częstotliwości	TENS Burst	Brief intense TENS Hi+Fi, krótki intensywny
Czas impulsu	10-100 µs	100-300µs	100-300µs	150-250µs
Częstotliwość	50-200Hz	1-5Hz	Około 2Hz (100-200 w wybuchu)	60-100Hz
Natężenie	Nieznacznie poniżej progu czucia – niskie	Poniżej progu motorycznego – wysokie	Poniżej progu motorycznego – wysokie	Poniżej progu motorycznego – wysokie
Czas leczenia	30min-1h	20-45 min	20-45 min	15-20 min
Skala VAS	Ból ostry 8-10VAS	4-7VAS	4-7VAS	1-3VAS
Modulacja bólu	Bramka kontrolna	Uwalnianie enkefalin	Bramka kontrolna + uwalnianie enkefalin	Blokada przewodnictwa

1. Wskazania:

- spadek bólu zarówno ostrego jak i chronicznego poprzez aktywację mechanizmów systemu nerwowego kontrolujących ból. Leczenie nieinwazyjne, nieuzależniające i praktycznie bez efektów ubocznych

- mogę być przed sama akcją porodową wykorzystane

- leczenie ran

- stymulacja mm

- utrudniony zrost kostny

- ból zatok i zębów

- migreny

1. Środki ostrożności:

- przednia powierzchnia szyi

- choroby serca (unikać stymulację przez klatkę piersiową)

- epilepsja (unika stymulacji na głowie i szyi)

- oczy – skutek nieznany

- ubytki skóry

- NIEZDIAGNOZOWANY BÓL – p/wskazanie !

- ból psychogenny

1. Metodyka:

- ważne badanie czucia!

- ocena pacjenta (mierzenie skali bólu VAS)

- dobór umieszczenia elektrod (segmentarnie, jedna na kręgosłupie a druga w miejscu bólu, na punkty spustowe, na zakończenie gałązek czuciowych, na obszar bólowy – 1 fazowy, 1 biegunowy <-2 podkłady, rozróżnienie anody i katody, 2 kierunkowe – nie ma rozróżnienia na katodę i anodę <- 1 podkład)

1. Skala bólu VAS:

0 – nie ma bólu

10 – ból nie do wytrzymania

1. TENS RANDOM (losowy)

- zapobieganie adaptacji, o około 30% zmienia niektóre parametry

TENS SURGE

- do stymulacji mięśni (ma czas On : OFF)

1. Zalety:

- terapia domowa