22.02.2013

Psychologia rozwojowa

Współczesna psychologia rozwojowa obejmuje określanie i tworzenie warunków sprzyjających optymalizacji rozwoju fizycznego, intelektualnego, emocjonalnego, społecznego, osobowościowego człowieka.

Wiąże się to z opracowywaniem praktycznych metod dotyczących stymulowania rozwoju w zakresie zdolności poznawczych i twórczych, kształtowania odporności na sytuacje trudne oraz nabywania umiejętności rozwiązywania problemów życia codziennego.

Przedmiotem badań psychologii rozwojowej jest rozwój – czyli zmiana (czy raczej ciąg zmian) psychiki i zachowania się człowieka.

Przedmiot badań psychologii rozwojowej można sformułować w postaci kilku pytań:

• Co się zmienia?

Czego dotyczą zmiany, które bada psychologia rozwoju człowieka?

Czyli jakie cechy lub funkcje człowieka stanowią układ ewoluujący? Jakie zmienne należy uwzględnić w związku z badanymi zmianami?

• Czym jest zmiana?

Jak można określić i opisać zmianę? Jakiego rodzaju zmiany są przedmiotem zainteresowań psychologii rozwojowej? Jaki jest przebieg dokonywania się zmian?

• Jakie czynniki poprzedzają pojawienie się zmian?

Jaka jest rola tych czynników w powstawaniu zmian i ewentualnie w ich przebiegu lub następstwach?

Bierzemy pod uwagę rozwój, to na czym polega zmiana i jak ją można opisać oraz to, jak dochodzi do zmiany w badanych zjawiskach. Można postawić też kolejne pytania.

Niemal od początków istnienia psychologii rozwojowej towarzyszy jej pytanie:

• Czy rozwój psychiczny zależy od dziedziczności czy od środowiska?

Pytanie jest przedmiotem sporów trwających od dziesięcioleci. Można wyróżnić 3 podstawowe stanowiska:

* Biologiczne – uznaje dominującą rolę dziedziczności i czynników biologicznych

* Socjologistyczne – zakłada istotny wpływ środowiska na przebieg i rezultaty rozwoju

* Interakcjonistyczne – zakłada współdziałanie czynników obu grup w rozwoju człowieka

Psychologia rozwojowa

Inne ważne problemy zawierają się w pytaniach:

• Jaki jest charakter rozwoju?

Czy cechuje go ciągłość, czy nie?

• Czy w życiu człowieka występują okresy o szczególnym znaczeniu dla dalszego rozwoju lub okresy szczególnej podatności na zmiany rozwojowe?

Czy takie okresy mogą dotyczyć rozwoju ogólnie, czy zmian danego rodzaju?

• Jaką rolę w rozwoju psychicznym człowieka odgrywają różne zdarzenia życiowe i sposoby radzenia sobie z nimi?

Czy rozwój polega tylko na nowych osiągnięciach (ma charakter progresywny), czy raczej ma charakter mieszany – zysków i strat, progresji i regresji jednocześnie?

Odpowiedź na te i inne problemy ogólne ma podstawowe znaczenie zarówno dla gromadzenia wiedzy o rozwoju, jak i dla konstruowania teorii wyjaśniających zmiany rozwojowe psychiki i zachowania człowieka.

Wymienione wyżej pytania i problemy stanowią oś, wokół której koncentrują się głównie badania i teorie dotyczące rozwoju psychiki i zachowania się człowieka, a przede wszystkim pojęcia rozwoju i zmiany rozwojowej.

Rozwój psychiczny może też być traktowany jako nabywanie pewnych osiągnięć czy umiejętności, jakich społeczeństwo oczekuje od jednostki w danym okresie rozwojowym, a także celów, jakie człowiek od urodzenia realizuje w sposób mniej lub bardziej świadomy i skuteczny.

Zadania rozwojowe w ciągu życia
Koncepcja Havighursta

Niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo:

• Uczenie się chodzenia

• Uczenie się przyjmowania pokarmu

• Uczenie się mówienia

• Uczenie się kontroli nad wydalaniem

• Uczenie się różnic płci i skromności seksualnej

• Tworzenie pojęć i uczenie się mowy do opisu rzeczywistości społecznej i fizycznej

• Nabywanie gotowości czytania

Średnie dzieciństwo:

• Uczenie się sprawności fizycznych potrzebnych w codziennych zabawach

• Wytwarzanie zdrowych postaw wobec samego siebie i wzrastającego organizmu

• Uczenie się przebywania z rówieśnikami

• Uczenie się właściwych ról męskich lub kobiecych

• Rozwijanie podstawowych umiejętności czytania, pisania i liczenia

• Rozwijanie pojęć potocznych przydatnych w życiu codziennym

• Rozwijanie świadomości, moralności i skali wartości

• Osiąganie niezależności osobistej

• Rozwijanie postaw wobec grup społecznych oraz instytucji

Adolescencja:

• Osiąganie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci

• Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej

• Akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym ciałem

• Osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych osób dorosłych

• Przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie

• Przygotowanie do kariery zawodowej

• Rozwijanie ideologii (sieci wartości i systemu etycznego)

• Dążenie i osiągnięcie postępowania odpowiedzialnego społecznie

Wczesna dorosłość:

• Wybór małżonka (małżonki)

• Uczenie się współżycia z małżonkiem (małżonką)

• Założenie rodziny

• Wychowywanie dzieci

• Prowadzenie domu

• Rozpoczęcie pracy zawodowej

• Przyjmowanie odpowiedzialności obywatelskiej

• Znalezienie pokrewnej grupy społecznej

Wiek średni:

• Wspomaganie dorastających dzieci tak, aby stawali się odpowiedzialnymi i szczęśliwymi ludźmi dorosłymi

• Osiągnięcie dojrzałej odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej

• Uzyskanie i utrzymywanie zadowalającej sprawności w pracy zawodowej

• Wypełnienie wolnego czasu zajęciami typowymi dla ludzi dorosłych

• Traktowanie małżonka (małżonki) jako osoby

• Akceptowanie i dostosowanie się do fizjologicznych zmian wieku średniego

• Przystosowanie do starzenia się rodziców

Późna dojrzałość:

• Przystosowanie się do spadku sił fizycznych

• Przystosowanie się do emerytury i zmniejszonych dochodów

• Pogodzenie się ze śmiercią małżonka (małżonki)

• Utrzymywanie stosunków towarzyskich z ludźmi w swoim wieku

• Przyjmowanie i dostosowanie się do zmiennych ról społecznych

• Urządzenie w sposób dogodny fizycznych warunków bytu