organizacja wymiaru sprawiedliwości

Art. 175. ust. 1

Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

Wymiar sprawiedliwości sprawują 4 rodzaje sądów.

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy jest organem wymiaru sprawiedliwości wyłącznie w tych sprawach, które należą do jego właściwości.

Art. 183. ust. 2

1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.

Sąd Najwyższy oprócz funkcji kontroli judykacyjnej spełnia także inne funkcje.

Sąd Najwyższy działa na podstawie ustawy z dnia 23.11.2002 - Ustawy o Sądzie Najwyższym.

Sąd Najwyższy jest sądem kasacyjnym w sprawach rozpatrywanych przez Sądy Powszechne lub Sądy Wojskowe.

Skład

I Prezes

Prezesi

Sędziowie Sądu Najwyższego

Izby

Izba Pracy

Izba Ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych

Izba Cywilna

Izba Karna i Wojskowa

Organy

I Prezes – powołuje go Prezydent na 6 letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie ogólne sędziów SN

Prezes Sądu Najwyższego

Zgromadzenie ogólne sędziów SN

Zgromadzenie ogólne sędziów Izby

Kolegium

Kompetencje

sprawowanie nadzoru w zakresie wymiaru sprawiedliwości

zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych poprzez rozpatrywanie kasacji oraz innych środków odwoławczych

podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne

rozstrzyganie w innych sprawach określonych w ustawie

rozpatrywanie protestów wyborczych, stwierdzanie ważności wyborów oraz referendów

opiniowanie aktów prawnych na podstawie których orzekają sądy

Sądy powszechne

Organy władzy sądowniczej, którym Konstytucja przypisuje prawo sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

Art. 177. 

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

Wyjątki od zasady powszechności sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy powszechne

wykroczenia wśród wojskowych są sądzone przez Sąd Wojskowy

Sądy Wojskowe i Administracyjne orzekają wyłącznie w sprawach określonych w ustawach

funkcjonowanie specjalnych komisji ds. naruszenia dyscypliny finansów publicznych

tryb doraźny na czas wojny

Sądy Rejonowe

panuje zasada domniemania właściwości sądów rejonowych

Sądy Okręgowe

są tworzone na obszarze właściwości co najmniej 2 sądów rejonowych

rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów rejonowych

Organy – Prezes i Kolegium

Sądy Apelacyjne

są tworzone dla obszarów właściwości co najmniej 2 sądów okręgowych

Organy – Prezes i Kolegium

Sądy administracyjne

Sprawują kontrolę działalności administracyjnej, zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego, organów wykonawczych, zarządzeń wójta, burmistrza, prezydenta.

Kontrolują akty normatywne terenowych organów administracji rządowej.

Naczelny Sąd Administracyjny – powstał w 1980, rangę organu konstytucyjnego zyskał w 1997

Sądy administracyjne działają na podstawie

ustawy z 25.07.2002 – Prawo o ustroju Sądów Administracyjnych

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

Ustawa wprowadzająca ustawy Prawo o ustroju SA i Prawo o postępowaniu przed SA

Skład

Prezes

wice-prezesi

sędziowie

Organy

Prezes NSA – powoływany przez Prezydenta na 6 letnią kadencję w podobnej procedurze jak Prezesa SN

Zgromadzenie ogólne sędziów NSA

Kolegium NSA

Izby

Finansowa

Gospodarcza

Ogólno-administracyjna

Sędziowie powoływani przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa

Kompetencje

rozpatrywanie skarg na:

decyzje administracyjne

postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym na które służy zażalenie

postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym

postępowania zabezpieczające na które służy zażalenie

inne czynności z zakresu administracji publicznej

akty prawa miejscowego (wydawane przez terenowe organy administracji rządowej lub organy samorządu terytorialnego)

akty organów samorządu terytorialnego nie będące aktami prawa miejscowego

rozstrzygnięcia nadzorcze wojewody, naczelnych izb obrachunkowych … (???)

bezczynność organu

orzeczenia głównej komisji orzekającej … (???)

Orzekanie

I instancja – Wojewódzki Sąd Administracyjny

II instancja – Naczelny Sąd Administracyjny – organ kasacyjny

Skargę do sądów administracyjnych można wnieść jeśli wyczerpano całą możliwą drogę odwoławczą. Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść skargę w każdej części postępowania. Skargę wnosi się poprzez organ, którego działalność lub bezczynność są przedmiotem skargi. Sąd Administracyjny uwzględnia skargę i uchyla decyzję objętą skargą albo oddala skargę. NSA uchyla orzeczenie w całości lub części i przekazuje sprawę do rozpatrzenia … (???).

Sądy Wojskowe

Ustawa z 21. . 1997 – Ustawa o działaniu sądów wojskowych

Sądy te wchodzą w skład sił zbrojnych

Skład

Szef Sądu

…

I Instancja – Sądy Garnizonowe

II Instancja – Sądy Okręgu wojskowego

Zasady postępowania sądów

Zasada niezawisłości sądów

Oznacza odrębność przedmiotu wykonywanej przez nich działalności, samodzielność struktur. Niezawisłość sędziów jest odrębnym rodzaje niezawisłości, niezawisłością osobistą.

Prawo Prezydenta do powoływania sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Niezawisłość

pozytywna – podejmowanie bezstronnych orzeczeń

negatywna – mamy gwarancje że sędzia jest uwolniony od wszelkich nacisków z zewnątrz (nie ma instrumentalnych rozwiązań wywierania nacisku na sędziów).

Wykład 21 23.04.2008

Zasada instancyjności

Art. 176. ust 1.

Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

Obowiązuje od 1951r.

Środkiem odwoławczym od orzeczenia sądu I instancji jest apelacja a środkiem zaskarżenia orzeczeń sądów II instancji jest kasacja. Kasacja przysługuje stronie będącej przedmiotem sporu (nie ma ograniczeń jak wcześniej). Kontrola kasacyjna jest kontrolą pod kątem zgodności z prawem. Konsekwencją jest uchylenie bądź podtrzymanie orzeczenia. Uchylenie powoduje przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez sąd I instancji.

Gdy w I instancji orzekał sąd rejonowy w przypadku apelacji orzekają sądy okręgowe.

Gdy w I instancji orzekał sąd okręgowy w przypadku apelacji orzekają sądy apelacyjne.

Kasacje rozpatruje Sąd Najwyższy.

Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

Art. 182. 

Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.

Ławnicy biorą udział w zasadzie we wszystkich sprawach I instancji.

Zasada jednolitości sądów

Art. 174. 

Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyraża się w tym, że

sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej

struktura sądów na terenie całego państwa jest jednolita

Zasada prawa do sądu

Art. 45. ust. 1

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Jest to podmiotowe uprawnienie jednostki. Oznacza to, że jednostka, człowiek, wykorzystując swoje prawo podmiotowe może zobowiązać właściwe organy państwowe do przewidzianych w ustawie działań, rozpatrzenia sprawy i wydania orzeczenie.

Zasada jawności

pozytywne – prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy

Art. 45. ust. 1

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd

negatywny – wyłączenie jawności może wystąpić ze względu na…

Art. 45. ust. 2

Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

Zasada

Art. 42. ust. 1

Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.

Odpowiedzialności podlega tylko ten kto dopuścił się przestępstwa zagrożonego karą, jeśli w momencie popełniania przestępstwa czyn ten był penalizowany.

Zasada prawa do obrony

Art. 42. ust. 2

Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.

Prawo do obrony może być wykonywane

z urzędu

przez własnego pełnomocnika

Zasada domniemania niewinności

Art. 42. ust. 3

Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.

Zasada ta ma charakter normy prawa procesowego i została ukształtowana jako podmiotowe prawo obywatela, każdego wobec którego toczy się postępowanie karne.

Zasady tej nie należy utożsamiać z zasadą domniemania nieskazitelności charakteru.

Prasa ferująca wyroki przed orzeczeniem sądu łamie Konstytucję.

Krajowa Rada Sądownictwa

Art. 186. 

1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Art. 187. 

1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

1. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa

Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.

2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.

3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.

4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.

Organ ten został wprowadzony do polskiego systemu w 1989r.

Celem jej powstania było zagwarantowanie

niezawisłości sądów i sędziów

nieusuwalności sędziów ze stanowiska

Krajowa Rada Sądownictwa posiada możliwość występowania do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją aktów mających związek z niezawisłością i niezależnością sądów i sędziów.

27.07.2001 – ustawa

Kompetencje

rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziego SN, NSA, w sądach powszechnych, wojskowych i administracyjnych I instancji

przedstawia Prezydentowi wnioski o powołanie sędziów

rozpatruje wnioski dotyczące przeniesienia sędziów w stan spoczynku

rozpatruje wnioski dotyczące pozostania na stanowisku jeśli sędzia ukończy 65 lat

rozpatruje wnioski dotyczące sędziów będących w stanie spoczynku, którzy chcą wrócić do orzekania

wyraża opinie w sprawie odwołania prezesa lub wice-prezesa sądu powszechnego lub wojskowego

jest odpowiedzialna za uchwalenie zbioru zasad etyki postępowania zawodowego sędziów oraz czuwa nad stosowaniem tych zasad etyki w praktyce

opiniuje propozycje w sprawie wynagrodzeń sędziowskich

opiniuje projekty wszystkich aktów prawnych dotyczących sądownictwa oraz sędziów

opiniuje programy szkolenia aplikantów sędziowskich, zasady ocen asesorów sądowych

Skład

miałem restart

Kadencja KRS wynosi 4 lata, uchwały zapadają bezwzględną większością głosów w głosowaniu jawnym.