11. Kultura i seksualność. Koncepcja bio-władzy Foucault

Zależności między ciałem, a władzą

Duży wpływ na emancypacje ciała i cielesności ma uświadomienie sobie, dzięki takim ruchom jak feminizm i koncepcja biowładzy, zależności między ciałem, a jawnymi (politycznymi) i niejawnymi (obyczajowymi) ośrodkami władzy.

Feminizm podkreśla związek pomiędzy wyznaczaniem roli i znaczenia kobiecości przez mężczyzn – jedynie mężczyźni przez stulecia posiadali dostęp do edukacji i władzy.

Ludzie wpisując seksualność w dyskursy. Istnieje wiele opowieści o seksualności jak choćby feminizm. Patrząc na nasze ciało, korzystając z naszego ciała, zawsze jesteśmy owinięci w pewne dyskursy. Nawet mówiąc, że jesteśmy wyzwoleni nadal jesteśmy poddani pewnym dyskursom. Szpilki czy nie szpilki – jest to pewien dyskurs

Różnorodność relacji między jednostką a władzą

Władza wobec ciała to nie tylko twarde, pisane prawa związane z jego funkcjonowaniem itd. ale także TECHNIKI DYSCYPLINARNE / TECHNIKI UJARZMIAJĄCE CIAŁO.

Np. tabu, potępienie społeczne, przyzwolenie społeczne, wykluczenie (eksluzja), normy kulturowe, a także sposoby uprawiania dyskursu.

Foucault to podkreśla i popiera filozoficznymi uzasadnieniami.

Chodzi mu przede wszystkim o analizę specyfiki pewnych mechanizmów władzy i technik kontroli, czyli jak działa władza.

Należy pamiętać, że relacje władzy sięgają tak głęboko, że można doszukiwać się, na przykład, związków między władzą a sposobami zachowań w obszarze cielesności jednostek (np. seksualność).

• Do władzy można też zaliczyć np. medycynę, która określa `wszelkie odchylenia od normalności – kto jest szaleńcem`

 

Relacja między politycznością a seksualnością

Ekskluzja – wykluczenie, odrzucenie

W historii kultury Zachodu mieliśmy do czynienia z wieloma przejawami relacji: polityczność a seksualność.

W wyniku tych relacji ludzie sprawujący władzę wykluczali jakąś grupę ludzi, ze względu na ich seksualność, z dostępu do dóbr i tę ekskluzję uzasadniali teoretycznie.

Np.

- rozumienie odmienności seksualnej za dewiacje - ograniczenie dostępu do różnych dóbr „zboczeńcom”

dzisiaj, najbardziej wyrazistym przykładem takiej relacji jest walka homoseksualistów o dostęp do takich dóbr jak np. legalizacja związków czy możność wychowywania dzieci.

- TABU zawsze powiązane z zakazem i różnymi technikami represji (wobec tych, którzy je przekraczają). Zawsze tam, gdzie mamy wsparcie instytucji społecznych (które zawsze, tak czy inaczej, są powiązane z władzą polityczną) w obszarze restrykcji czy tabuizacji seksualności, mamy także do czynienia z relacją między politycznością a seksualnością.

- Zagadnienie równouprawnienia kobiet, tak bardzo nagłośnione przez feminizm, wraz z uznaniem tradycyjnej roli kobiety (macierzyństwo, małżeństwo, dom) za nienaruszalną, a nawet świętą.

Otóż, zasadniczym pytaniem tutaj jest: KTO ma decydować o tym, jaka ma być rola kobiety. Feministki, tak jak Foucault, będą wskazywać na określone centra władzy (np. Kościół, kultura wysoka, prawo – wszystkie te ‘centra władzy’ tradycyjnie zdominowane przez mężczyzn).

Wiedza – władza – seks (rozkosz cielesna)

Foucault (i inni reprezentanci tradycji postmodernistycznej) zwracają uwagę na to, iż wiedza jest ściśle związana z władzą.

Foucault pisze nawet, iż najsłabszy przebłysk prawdy uwarunkowany jest politycznie, ponieważ, np. w dyskursie nauk medycznych stosuje się lub się nie stosuje takie określenia jak norma czy patologia.

W kontekście seksualności, relacja między wiedzą a władzą wygląda następująco:

określenie systemu ‘władza – wiedza – rozkosz’ przez Foucault

Sprawą zasadniczą jest rozpatrzenie faktu, że się o mówi o seksie – przyjrzenie się osobom, które o nim mówią,

miejscom i punktom widzenia, z których się mówi, instytucjom, które do mówienia zachęcają, gromadzą i rozpowszechniają formułowane o nim wypowiedzi;

jednym słowem, chodzi o całościowy ‘fakt dyskursywny’, o ‘dyskursywizację’ seksu.

Ważne są polifomiczne techniki władzy, czyli badanie pod jakimi postaciami, jakimi kanałami, w jakich dyskursach władza sięga najbardziej subtelnych i najbardziej osobistych zachowań, jakimi drogami dociera do najbardziej osobliwych i najbardziej skrytych form pożądania, w jaki sposób przenika i nadzoruje codzienne przyjemności.

Na czym polega stosowanie takich działań, jak odrzucenie, zapobieganie, dyskwalifikacja, zachęta lub intensyfikacja.

Moralność i normy kulturowe a władza

 

Jedną z ważnych konsekwencji myśli Foucault (i koncepcji pokrewnych) jest nowe spojrzenie na kulturę, a zwłaszcza normy kulturowe.

Jeśli zgodzimy się iż normy są to pewne zasady, które KTOŚ ustala i którym KTOŚ podlega pod groźbą RESTRYKCJI (np. potępienia), to, można twierdzić, iż normy kulturowe stanowią swoisty rodzaj władzy (swoisty, bo nie-polityczny w tradycyjnym tego słowa znaczeniu i nie-jawny, bo nie mieszczący się w ramach systemu prawnego).

Ważnym aspektem zagadnienia: kultura a władza, jest problem narzucania dyskursu, to znaczy narzucania sposobu mówienia (pisania) o zagadnieniach ciała, cielesności, seksualności i przyjemności cielesnej; chodzi tutaj nie tyle o zabranianie czynienia czegoś konkretnego, ale o narzucenie innym określonego sposobu mówienia o konkretnych zjawiskach – ta możliwość narzucania innym sposobu dyskursu jest przejawem sprawowania władzy.

=

WPLĄTANIE SEKSUALNOŚCI W DYSKURSY

Moralność też opiera się na dyskursach – prawda jest zależna zawsze od relacji społecznych – zawsze może ulec zmianie - to co dziś wydaje nam się moralne, za 10 lat może już takie nie być. Przykładem mogą być np. przemiany podczas rewolucji seksualnej w latch 60,70 – zmiany nastąpiły praktycznie w każdej dziedzinie seksualności

___________

Bio-władza – pojawiła się na przełomie XVIII i XIX wieku. Bio-władza medykalizuje i normalizuje społeczeństwo, propaguje praktykę troski o siebie i innych – skazuje na życie i pozwala umrzeć. Jest to władza nad biologią.

Przykłady regulacji biologicznych aspektów ludzkiej egzystencji:

- zapłodnienie in vitro

- ograniczenie/zakaz aborcji, stosowania środków antykoncepcyjnych

- zakaz małżeństw homoseksualnych lub kazirodczych

- zakaz eutanazji

- zakaz doświadczeń na ludziach

- przymus leczenia pedofilii, narkomanii itd.

- potępienie wszelkich odchyleń od tradycji i zwyczajów

Bio-władza zawsze jest anonimowa, wszechpotężna i totalna.

BIO WŁADZA jako - skrajna forma sterowania egzystencjalnego: tzn. wykorzystywanie posiadanej władzy politycznej w celu ideologicznie zaprogramowanej selekcji grup społecznych.

Istota biowładzy: zdolność arbitralnego decydowania o istnieniu (przetrwaniu lub zagładzie) określonych zbiorowości, przez oddziaływania warunkujące i uzależniające (odpowiednio: uprzywilejowujące lub upośledzające, tzn. dyskryminacyjne i eksploatacyjne) lub wręcz przez oddziaływania eksterminacyjne (fizyczne eliminowanie negatywnie wyróżnionych kategorii społecznych).