Psychologia kliniczna

Ćwiczenia 17.03.2012

TEMAT 1: Przewlekłe choroby somatyczne – aspekty psychospołeczne.

Problem związku psychika – ciało (zależności psychosomatyczne i somatopsychiczne)

• Zaburzenia psychosomatyczne- choroby w etiopatogenezie których, a również w ich przebiegu, istotna rola przypada czynnikom psychicznym. Przez czynniki psychiczne rozumie się czynniki emocjonalne.

• W szerszym ujęciu – zaburzenia psychosomatyczne obejmują wszystkie choroby, w których zaznacza się w różnym stopniu udział czynników psychicznych (w tym ujęciu również choroby infekcyjne).

• Ważna rola wczesnego dzieciństwa

• Zwrócenie uwagi na emocje szczególnie te tłumione, nierozładowane emocje mogą powodować zmiany ustrojowe.

Klasyfikacja zaburzeń psychosomatycznych

1. Zaburzenia psychosomatyczne czynnościowe (dysfunkcje somatyczne)

2. Choroby somatyczne zasadniczo psychopochodne

3. Choroby organiczne w przebiegu których występują objawy uwarunkowane chorobą organiczną oraz czynnikami psychicznymi, czynniki psychiczne prowadzące do zaostrzenia objawów.

Przykłady:

• Choroby układu krążenia (nadciśnienie pierwotne, choroba pierwotna)

• Dychawica oskrzelowa (astma)

• Choroby układu pokarmowego (choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy)

• Dematozy ( atopowe zapalenie skóry)

• Nadczynność tarczycy

• Cukrzyca

• Gościec pierwotnie przewleky

• Migrenowe bóle głowy (anoreksja, bulimia, otyłość).

Model podatności –

Uwarunkowania psychologiczne chorób somatycznych

Poglądy psychoanalityków na choroby somatyczne

- rys. zależność między

F. Dunbar

- osobowość

• Nadciśnieniowa

• Wieńcowa

• Wrzodowa

• Cukrzycowa

• Astmatyka

Cechy osobowości (Według Hamiltona)

• Tłumienie negatywnych emocji

• Wysoka potrzeba osiągnięć

• Duża odpowiedzialność

• Cechy kompulsywne

• Skłonność do desperacji

Osobowość Typu A

• duża dynamika, energia, pośpiech, niecierpliwość

• silne napięcie emocjonalne

• życie pod presją czasu

• znaczne zaangażowanie w pracę zawodową

• wrogość, agresywność, rywalizacja

• permanentna walka o zdobycie dużej liczby celów w krótkim czasie

• ambicja, potrzeba osiągnięć

• potrzeba uzyskania kontroli nad otoczeniem

• zgodność i niezgodność temperamentalna (N – E)

Osobowość Typu B

Odwrotność WZA, czynnik bezpieczeństwa kardiologicznego

Aleksytymia:

• Nieumiejętność wyrażania nastroju słowem

To skłonność do komunikowania osobistych problemów „językiem somatycznym” poprzez „mowę narządów.”

• Cechy

• Przewaga negatywnych emocji

• Niezdolność do werbalizowania emocji

• Niezdolność odróżnienie od pobudzenia fizjologicznego od emocjonalnego.

• Ubóstwo życia wyobrażeniowego

• Operacyjny styl myślenia (koncentracja na powierzchownych aspektach zjawisk, konkretach, niechęć do sięgania do istoty rzeczy

• Brak umiejętności rozpoznawania różnych stanów emocjonalnych

• Przewaga emocji negatywnych nad pozytywnymi, trudności w ekspresji emocji, trudność w radzeniu sobie ze stresem, unikanie poszukiwania wsparcia

Osobowość Typu C (osobowość rakowa)

• Bierność

• Skłonność do współpracy

• Tłumienie negatywnych emocji

• Bezradność

• Uprzejmość

• Pracowitość

• Konwencjonalność.

Osobowość Typu D (osobowość stresowa)

• słabe wyrażanie emocji, przewaga negatywnych, pesymizm, napięcie, irytacja

• tłumienie emocji, przewaga mechanizmu represji

• poczucie bezradności

• mniejsza odporność na stres

• zahamowanie społeczne, alienacja, izolacja społeczna

• niska samoocena, obwinianie siebie

• słaba więź z ludźmi

Rola czynników sytuacyjnych

• Sytuacje trudne

• Reakcje emocjonalne

• Reakcje fizjologiczne

• Choroba psychosomatyczna

SOMATOPSYCHOLOGIA

Cechy chorób przewlekłych:

• Ciężkość choroby

• Czas trwania choroby

• Są trwałe, pozostawiają po sobie inwalidztwo, spowodowane są nieodwracalnymi zmianami patologicznymi i wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego .

Przykłady chorób somatycznych:

• Wada serca (wrodzone i nabyte)

• Choroba reumatyczna

• Endokrynopatie

Wpływ choroby przewlekłej na rozwój psychopatyczny dziecka

• Niska samoocena (uświadomić zdrowe dzieci)

• Pełnienie ról społecznych

• Wycofanie z życia społecznego

Błędy wychowawcze rodziców/ wychowawców

• Nadopiekuńczość rodziców

• Egocentryzm

• Odrzucenie dziecka chorego.

Psychiczne skutki chorób (osoby dorosłe)

Zmiany:

• Emocjonalne (frustracja)

• W zachowaniu (reakcja upozorowania)

• W osobowości (przewartościowanie)

Oddziaływanie choroby na stan psychiczny

1. Zmiany stanu psychicznego, które składają się na obraz kliniczny choroby somatycznej?

Zaburzenia świadomości (senność, stany przedśpiączkowe, śpiączki cukrzycowe), chwiejność emocjonalna, objawy rzekomonerwicowei zmiany otępienne.

1. Wpływ choroby, jako przyczyny dolegliwości i ograniczeń na samopoczucie

Uporczywe dolegliwości wypierają inne doznania. Ulega zawieszeniu lub zmianie respektowany dotąd hierarchiczny układ znaczenia poszczególnych informacji. Dolegliwości wpływają bezpośredni ona samopoczucie chorego. Np. ograniczenie chodzenia, dieta, upośledzony odbiór informacji , kontakt chorego z otoczeniem.

1. Oddziaływanie choroby na drodze psychologiczne

- obraz własnej choroby (na co jestem chory?,

- właściwości osobowości (kto jest chory?)

- sposoby zachowania w sytuacjach trudnych (jak dotąd postępował w sytuacjach trudnych?).

Reakcja na chorobę

• Ocena ciężkości własnej choroby( czy jestem ciężko chory?)

1. Zaprzeczenie jest wyrazem działania mechanizmu obronnego określanego zwykle jako wyparcie.

2. Pomniejszenie. Chory bagatelizuje swoją chorobę. Mechanizm obronny – racjonalizacja. Racjonalizacja umożliwia redukcję lęku i jest wyrazem działania kierowanym bezwiednie.

3. Przyjęcie diagnozy lekarskiej jej akceptacja. Chory zdaje się na opinię lekarza.

4. Wyolbrzymienie – chory wyolbrzymia objawy, towarzyszy temu poczucie lęku.

• Znaczenie choroby dla osoby chorej

1. Choroba jako przeszkoda. Określenie to łączy dwa bliskoznaczne terminy: choroba jako wyzwanie i choroba jako wróg.

2. Choroba jako strata jako nieodwracalna strata lub uszkodzenie

3. Choroba jako ulga. Choroba przynosi usprawiedliwienie wobec innych i wobec siebie.

4. Choroba jako korzyść. Choroba w tym przypadku prowadzi do zaspokojenia potrzeb doznawania od innych uczucia, dowodów zainteresowania i troski.

5. Choroba jako wartość. Cierpienie może korzystnie zmienić wytwarzając dystans do spraw przyziemnych.

• Reakcja emocjonalna

1. Strach- najczęściej występuje w chorobach, które mają z góry ustalone złe rokowania

2. Lęk- przed czymś co może nastąpić (co przyniesie choroba)

3. Gniew- w przypadku narastających ograniczeń

4. Przygnębienie- najczęściej przy chorobie przewlekłej o niekorzystnych rokowaniach, negatywny obraz choroby.

5. Nastrój wyrównany- świadoma kontrola własnych zachowań

6. Nastrój podwyższony- uwarunkowania najczęściej właściwościami osobowościowymi, np. optymista.

Fazy przystosowania do niepełnosprawności wg N. Kerr

1. Szok wynikający z samego faktu nagłej utraty funkcji psychicznych lub fizycznych

2. Oczekiwanie na wyzdrowienie – które często jest irracjonalne

3. Okres żalu i przygnębienia wynikający z uświadomienia sobie straty

4. Okres reakcji obronnych, który może przybrać formę obronny zdrowej, polegającej na uświadomieniu sobie przez chorego że dotychczasowe cele życiowe może zastąpić innymi lub formę obronny neurotycznej przewijającej się w zaprzeczeniu nieodwracalnym skutkom choroby.

5. Przystosowanie kiedy pacjent adekwatnie ocenia konsekwencje choroby i traktuje niepełnosprawność jako jedną z charakteryzujących go cech i osiąga przystosowanie społeczne.

Reakcje obronne:

• Mechanizm wyparcia

• Tłumienie

• Reakcja upozorowana- udawana radosć

• Podporządkowanie się

• Nadzieja

• Fantazjowanie

• Przewartościowanie

• Kompensacja.

Radzenie sobie z chorobą

• Choroba jako kryzys

• Aspekty psychologiczne radzenia sobie z chorobą, adaptacja emocjonalna i poznawcza

• Aspekty społeczne

• Radzenie sobie z rolą chorego (Cohen, Lazarus i Moss – zadania wiążące się z przystosowaniem się do roli chorego)

• Umiejętności przydatne w radzeniu sobie z chorobą (Moss).

Problemy psychologiczne osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych

• Akceptacja nieodwracalności stanu zdrowia

• Ograniczenia możliwości realizacji dotychczasowych celów życiowych

• Konieczności ponownego określenia własnej tożsamości.

Do mechanizmów obronnych

• Obrona zdrowia- uświadomienie sobie że dotychczasowe cele można zastąpić innymi, dostępnymi

• Obrona neurotyczna- zaprzeczanie nieodwracalnym skutkom choroby.

Adaptacja wg Taylor:

• Szukanie przyczyn choroby

• Starania uzyskania kontroli nad chorobą

• Porównywanie siebie do osób w gorszej sytuacji.

Sposoby radzenia sobie z chorobą:

• Strategie emocjonalne- na początku kiedy pacjent dowiaduje się o chorobie skupienie się na emocjach, uczuciach.

• Strategie wartościujące- przewartościowanie co jest dla mnie ważne, do czego zmierzam, szukanie korzyści z choroby.

• Strategie instrumentalne- nastawienie się na problem, pogodzenie się z chorobą, kompensacja, reorganizacja celów życiowych.

Choroby psychosomatyczne:

• Astma

• Choroba wrzodowa

• Wrzodzejace zapalenie jelit

• Jadłowstręt psychiczny

• Nadciśnienie tętnicze samoistne

Choroby somatyczne

• Choroby układu krążenia

• Choroba reumatyczna

Endokrynopatie

• Niedoczynność gruczołu tarczycowego

• Nadczynność gruczołu tarczycowego.

Ćwiczenia 18.03.2012

TEMAT 2: Uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych.

Uzależnienia

• Koszt nadużywania substancji psychoaktywnych

• Nadużywanie substancji psychoaktywnych a uzależnienie

• Zespół uzależnienia od substancji psychoaktywnych obejmuje

• Objawy nieswoiste, wspólne wszystkim środkom, zależność psychiczna i fizyczna oraz zespół absencyjny

• Objawy swoiste związane z rodzajem zażywanej substancji (m.in. zmieniającą się tolerancję)

Objawy zespołu uzależnienia wg ICD – 10

Zależność fizyczna – wbudowana w organizm

Zależność psychiczna –

Zmieniająca się tolerancja – że w miarę przyswojenia, potrzebuje więcej, żeby być na tym samym poziomie.

Zespół odstawienny w ICD-10

Objawy:

• Niepohamowane pragnienie środka psychoaktywnego

• Utrata kontroli nad ilością jego przyjmowania

• Uspołecznienie zespołu abstynencyjnego

• Zmieniająca się tolerancja

• Zaniedbywanie innych źródeł przyjemności

• Zażywanie środka nawet w sytuacji oczywistej szkodliwości dla osoby.

Choroby

• Depresja

• Schizofrenia

Rodzaje psychoaktywnych substancji uzależniających i efekty ich działania

• F10 Alkohol

• F11 Opiaty: opium, morfina, heroina

• F12 Konopie indyjskie

• F13 Leki uspakajające nasenne

• F14 Kokaina

• F15 Inne substancje

• F16 Substancje halucynogenne: LCD

• F17 Palenie tytoniu

• F18 Lotne rozpuszczalniki, kleje, benzyny

• F19 Kilka substancji (politoksyonanio) i inne

Opiaty –

Konopie indyjskie -

Barbiturany -

Amfetamina –

Halucynogeny -

Kleje –

Substancje psychoaktywne-

Skuteczność i siła działania substancji psychoaktywnej zależy od:

• Drogi przyjmowania:

1. Dożylnie

2. Droga wziewna - palenie

3. Wciąganie do nosa

• Możliwości przenikania do mózgu

• Szybkość dezaktywacji substancji

Alkoholizm

• Działanie alkoholu

• Alkohol pogarsza znacznie funkcje poznawcze

• Uszkodzenia organiczne łącznie z zanikiem tkanki mózgowej

• Alkohol w niewielkich dawkach stymuluje niektóre komórki mózgu i uaktywnia „sfery przyjemności w mózgu”

• W wysokich dawkach osłabia pracę mózgu

• Upośledza zdolności uczenia się, wyciągania wniosków, procesy myślowe, samokontrolę

• Impulsywność w reakcji

• Osłabienie koordynacji ruchów

• Wyimaginowany na ogół przyjemny świat.

• Alkoholizm jako choroba

Stadia rozwoju alkoholizmu według Jellinka:

1. Stadium przedalkoholiczna

Picie w celu uzyskania ulgi, wzrost tolerancji na alkohol

1. Stadium zwiastunów

Pojawianie się tak zwanych urwanych filmów, co raz większa koncentracja na alkoholu, picie po kryjomu, picie z chciwością (łapczywością), organizowanie okazji do wypicia, poczucie winy w związku z piciem, unikanie rozmów na temat picia alkoholu

1. Stadium ostre

Utrata (upośledzenie) kontroli nad piciem, objawy głodu alkoholowego , wyszukiwanie usprawiedliwień (system alibi) dla picia, obwinianie otoczenia i reagowanie agresja na uwagi, narzucenie sobie okresów abstynencji, próby zmiany wzorca picia ( czas, miejsce, rodzaj alkoholu), powtarzające się stany wyrzutów sumienia, poważne zaniedbywanie bliskich, pracy, przyjaciół, wyraźne zawężenie zainteresowań, tworzenie racjonalnych uzasadnień do picia (samooszukiwanie), koncentracja życia na piciu, gromadzenie zapasów alkoholu, zaniedbywanie jedzenia (niedożywienie), osłabienie popędu seksualnego, epizody zazdrości (urojenia niewiary małżeńskiej), stałe uzupełnienie stężenia alkoholu (picie poranne).

1. Stadium przewlekłe

Okresy wielodniowego picia (ciągi), osłabienie zasad moralnych, uszkodzenia myślenia i zdolności oceny, picie alkoholi niekonsumpcyjnych, spadek tolerancji na alkoholu, wyraźne drżenia (tremor), lęki, napady drgawkowe (padaczka alkoholowa), psychozy alkoholowe – ostre i przewlekłe, ciężkie choroby somatyczne – Zgon.

Obrazy kliniczne zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji

• F1xO Ostre zatrucie

Zaburzenia świadomości, procesów poznawczych, spostrzegania, afektu, zachowania.

Obejmuje: upicie w przebiegu alkoholizmu, przykre doznania psychiczne spowodowane przyjmowaniem substancji halucynogennych, inne upicie.

• F1x1 Używanie szkodliwe

• F1x2 Zespół uzależnienia

Główny objaw: pragnienie ( często silne, czasami przemożne) przyjmowowania substancji psychoaktywnych Trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z przyjmowaniem substancji, jego rozpoczęciem, zakończeniem ilością

Tolerancja

Objawy odstawienie – zaniedbywanie innych źródeł przyjemności, przyjmowanie substancji mimo szkodliwych następstw

Obejmuje: przewlekły alkoholizm, dipsomania, uzależnienie lekowe.

• F1x3 Zespół abstynencyjny

Zaburzenia psychiczne (lęk, depresja, zaburzenia snu, drgawki).

• F1x4 Zespół abstynencyjny z majaczeniem

Majaczenie alkoholowe, zaburzenia świadomości, zaburzenia somatyczne

• F1x5 Zaburzenia psychotyczne

Żywe omamy, nieprawidłowe utożsamianie osób, urojenia, zaburzenia psychomotoryczne

• F1x6 Zespół amnestyczny (Corsakowa)

Zaburzenia pamięci świeżej

Zmiany osobowości

Zaburzenia poczucia czasu i kolejności wydarzeń

• F1x7 Zaburzenia psychotyczne rezydentalne i późno ujawniające

Zaburzenie trwa dłużej niż bezpośredni wpływ substancji

Flash back- powracanie przebytych doznań psychotycznych.

Przyczyny i mechanizmy uzależnienia

• Interakcje czynników biologicznych (genetycznych i neurofizjologicznych) psychicznych i społecznych

Dwa podejścia:

1. Model badań retrospektywnych – sprawdza się jakie czynniki mogły wpłynąć na stanie się alkoholikiem lub narkomanem

2. Model badań prospektywnych – bada się dzieci z grup wysokiego ryzyka i śledzi się ścieżki ich rozwoju (koncepcja psychologii rozwojowej).

Czynniki biologiczne:

• Badania z zakresu genetyki

• Alkoholizm choroba rodzinna??

• Udział czynników biologicznych i psychospołecznych zróżnicowanym typie I i II

Psychologiczne przyczyny i mechanizmy uzależnienia

• Model osobowościowy- czynnikiem ryzyka jest antyspołeczne zaburzenia osobowości, schizofrenia, depresja

„osobowość uzależnieniowa”- antyspołeczna, nieodpowiedzialna, destrukcyjne zaburzenia zachowania, które rozpoczyna się w dzieciństwie lub we wczesnym okresie dorastania.

• Współczesna psychoanaliza – uzależnienie jako próba kompensacji głównych wad w rozwoju ego i stanów afektywnych.

Zredukowanie bolesnych stanów emocjonalnych i jako mechanizm obronny przed wewnętrznym konfliktem.

• Behawioryzm- teoria społecznego uczenia się- uzależnienie powstaje dzięki modelowaniu i naśladownictwu.

Model przeciwstawnych procesów Solomona- najpierw substancja daje pozytywne skutki, potem zaś pijemy żeby załagodzić objawy odstawienie.

Model warunkowego głodu Winklera- powrót do środowiska, powrót do tych samych miejsc, środowiska.

Koncepcje systemowe- proces cykliczny w rodzinie.

Psychopatologia rozwojowa- uwzględnia interakcję czynników biologicznych.

Wszechstronna pomoc

1. Leczenie medyczne

2. Psychoterapia

3. Rewalidacja i rehabilitacja

4. Resocjalizacja.

Terapia uzależnień – programy terapii

• Model Minesota – (narkomania jako choroba przewlekła) terapia długoterminowa o charakterze opiekuńczo- wspierającym

• Model Prochaski i Diclemente- narkomania to dezadaptacyjny wzorzec zachowania- terapia krótkoterminowa, koncentracja na rozwiązaniu problemu.

TEMAT 3: Zaburzenia związane ze stresem. Kryzys psychologiczny.

Reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne

• F43.0. Ostra reakcja na stres

• F43.1. Zaburzenia stresowe po urazowe

• F43.2. Zaburzenia adaptacyjne

Sytuacje stresowe:

• Śmierć współmałżonka

• Rozwód

• Separacja małżeńska

• Pobyt w wiezieniu

F43.0 Ostra reakcja na stres

• Krótkotrwałe, kilkugodzinne lub kilkudniowe, znaczenie nasilone zaburzenia, powstałe w następstwie zadziałania wyjątkowo silnego bodźca

• Przejawia się oszołomieniem, silnym lękiem, osłupieniem lub bezładnym pobudzeniem ruchowym z mocno zaznaczonymi objawami wegetatywnymi.

F43.1 Zaburzenia stresowe po urazowe

Stanowi opóźnioną reakcję na krótkotrwałe, ekstremalne wydarzenie, cechuje je: przeżywanie urazu na nowo we wspomnieniach lub snach, zobojętnienie i niereagowanie na otoczenie oraz unikanie sytuacji przypominających o urazie, zaburzenia te w DSM –IV jest określane jako zespól stresu po urazowego.

F43.2. Zaburzenia adaptacyjne

• Utrudniają społeczne funkcjonowanie, pojawiają się w okresie przystosowania do znaczących zmian życiowych lub następstw stresującego wydarzenia życiowe

• Symptomy pojawiają się najczęściej w ciągu miesiąca od wystąpienia zmiany życiowej i utrzymują się na dłużej niż pół roku.

Sposób oceny sytuacji a stres

• Trudność

• Myśli

• Skutek (emocje i zachowania).

Styl myślenia atrybucyjnego

PESYMIŚCI	OPTYMIŚCI
Przypisywanie porażek czynnikom Wewnętrznym (To moja wina) Ogólnym ( to dotyczy wszystkiego) Stałym (Tak będzie zawsze) Przepisywanie sukcesów czynnikom Zewnętrznym(to nie moja zasługa, to tylko zbieg okoliczności) Specyficznym(dotyczy tylko tej sprawy) Zmiennym(radość szybko minie)	Przypisywanie porażek czynnikom Zewnętrznym(to nie moja wina) Specyficznym(dotyczy tylko tej sprawy) Zmiennym(smutek szybko minie) Przypisywanie porażek czynnikom Wewnętrznym (To moja zasługa) Ogólnym (To dotyczy wszystkiego) Stałym (Tak będzie zawsze).

Kryzys psychologiczny (emocjonalny)

• Istota kryzysu – jako stan psychiki cechuje wysoki poziom napięcia emocjonalnego, w znacznej mierze przeżywanego lękowo.

• Objawy- przestraszenie, rozgniewanie, niepewne, zmieszane, poczucie winy

• Przebieg

Stan czynnego kryzysu - ?

• Kryzys a wydarzenia krytyczne

Wydarzenia krytyczne (kryzys sytuacyjny):

• Rozwód

• Śmierć bliskiej osoby

• Kataklizm (powódź)

Kryzys psychologiczny a stres ?

• W psychologii klinicznej – wydarzenia stresowe

• W psychologii społecznej – wydarzenia wymagające zmiany ról i statusu

• W psychologii rozwojowej – w okresach przejściowych.

Kryzys w ujęciu Lindemanna i Caplana

Kryzys emocjonalny jako przejściowy, okresowe zaburzenie równowagi psychologicznej, spowodowanej zagrożeniem wartości powiązanych z sensem życia, w toku konfrontacji z ważnym problemem życiowym. Można powiedzieć że kryzys emocjonalny jako stan psychiki cechuje wysoki poziom napięcia emocjonalnego, w znacznej mierze przeżywanego lękowo.

Kryzysy rozwojowe według Erika Eriksona

Kryzys to moment przesilenia, wymuszający konieczność zmiany sposobu funkcjonowania jednostkowej egzystencji czy tożsamości: „konieczny, zwrotny moment rozstrzygający w którym rozwój musi się zwrócić w jedną lub w drugą stronę.”

Interwencja kryzysowa

W ujęciu Hoff, jest działaniem nierozerwalnie związanym z procesami społecznymi, kulturą i uczeniem się, jak szczęśliwie przetrwać niespodziewane wydarzenia życiowe towarzyszące ludzkiemu istnieniu.

Interwencja kryzysowa polega na udzieleniu pomocy psychologicznej w sytuacjach szczególnie ciężkiego stresu, stałą się ważnym elementem współczesnej praktyki terapeutycznej i prewencyjnej.

Zasady interwencji:

1. Pobudzenie tego co drzemie w pacjencie

2. Rzetelna, autentyczna i fachowa pomoc terapeuty

3. Spontaniczność, szczerość osoby interweniującej.

Zespół wypalenia zawodowego

• Zespół objawów pojawiających się u osób wykonujących zawody w których bliski kontakt z odbiorcą usług decyduje o efektach pracy

• Proces powstający pod wpływem długotrwałego stresu typowego dla zawodów społecznych

Składowe wypalenia

• Wyczerpanie emocjonalne – poczucie że jest się nadmiernie obciążonym emocjonalnie

• Depersanalizowanie – negatywny, bezduszny stosunek do odbiorców usług społecznych

• Obniżenie dokonań osobistych i osobistego zaangażowania – poczucie niekompetencji, brak sukcesów zawodowych, pokrzywdzenia i utraty sensu pracy.

Związek wypalenia a płeć

Wpływ na aktywność i wydajność pracy

• Mniejsze zaangażowanie w pracy

• Obniżenia skuteczność zawodowa

• Skłonność do konfliktów

• Większa abstynencja w pracy.

Wypalanie nie jest tożsame ze stresem zawodowym.

Ćwiczenia 1.04.2012

TEMAT 4: Zaburzenia snu. Grupy zaburzeń snu, rodzaje zaburzeń. Objawy, przebieg. Przyczyny. Leczenie.

• Problemy ze snem to jedna z najczęstszych dolegliwości

• Problemy z zaśnięciem u 24% ludzi

• Trudności z utrzymaniem snu u 29%

• Hipersomia 7% populacji ogólnej

• Prawdopodobieństwo zaburzeń snu narasta w miarę starzenia się

• W Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu (CSD) wyodrębniono 88 schorzeń.

Rodzaje snu:

• Sen z szybkimi ruchami gałek ocznych REM, sen paradoksalny z marzeniami sennymi

• Sen z brakiem ruchów gałek ocznych NonREM, sen głęboki.

Główne grupy zaburzeń snu:

1. Dysomnie

• Cechy charakterystyczne

• Rodzaje: bezsenność, hipersomnia, narkolepsja, zaburzenia rytmu snu i czuwania

1. Parasomnie

• Cechy charakterystyczne

• Rodzaje: koszmary, lęki nocne, somnambulizm

• Wiek – występują w okresie dzieciństwa

1. Zaburzenia snu wtórne (osoby dorosłe)

• Zaburzenia i choroby psychiczne: zespół stresu pourazowego, zaburzenia lękowe, zaburzenia od substancji psychoaktywnej

• Choroby somatyczne

• Choroby neurologiczne

Bezsenność

• Cechy charakterystyczne

• Bezsenność a płeć – Kobiety bardziej podatne: mniej odporne na stres, bardziej emocjonalne

• Rodzaje ze względu na czas trwania:

• Przygodne – 3 noce w ciągu miesiąca

• Krótkotrwałe – 3 tygodnie w miesiącu

• Przewlekłe

• Przyczyny – otyłość wiek

• Leczenie psychologiczne i medyczne

Reakcje emocjonalne w wieku wczesnodziecięcym

Trudności w zasypianiu i zaburzenia ciągłości snu często są związane z niekorzystnymi warunkami bytowymi, ciasnotą mieszkaniową, zbytnim zagęszczeniem, przegrzaniem izby mieszkalnej, często też zależą od zachowań dorosłych, nie uwzględniających potrzeb dziecka (głośne rozmowy, oglądanie TV, palenie tytoniu).

Hipersomnia (nieograniczona) F51.1

• Cechy charakterystyczne

• Zaburzenia snu pojawiają się codziennie przez ponad miesiąc i zakłócają aktywność w różnych sferach życia (społecznej, zawodowej).

Hipersomnia może mieć związek z zaburzeniami psychicznymi (depresja).

Sprawność psychiczna osoby z hipersomnią jest zaburzona w podobnym stopniu jak w czasie upojenia alkoholowego.

Hipersomnia może mieć podłoże somatyczne (przyczyn) zapalenie mózgu, opon, uszkodzenie CUN, choroby naczyniowe.

Różnicowanie

• Z narkolepsja (w hipersomnia napady senności w ciągu dnia są mniej liczne, ale trwają dłużej, pacjent jest w stanie przezwyciężyć).

Zaburzenia rytmu snu i czuwania

• Cechy charakterystyczne – charakteryzuje się tym, że wzorzec snu-czuwania osoby jest pozbawiony synchronizacji z wymaganiami społecznymi i/lub pożądanym rytmem snu i czuwania.

• Kryterium czasowe

• Skutki (bezsenność)

• Przyczyny – stres, zaburzenia nastroju, osobowości

• Rodzaje – somnambulizm, lęki nocne, koszmary senne.

Narkolepsja G47.4

• Przejawia się w postaci częstych i niespodziewanych napadów senności podczas dnia

• Występuje u 0,05% populacji

• Cztery podstawowe grupy objawów:

1. Stała nadmierna senność i napady snu

2. Katalepsję

3. Porażenie przy senne

4. Omamy przysenne

Narkolepsja – podłoże neurologiczne

• Pojawia się w okresie dojrzewania lub miedzy 35-45 rokiem życia, trwa przez całe Zycie

• Przyczyny:

- biologiczne

- genetyczne

- zaburzenia neurohormonalne.

Pierwsze wydarzenia mogą być poprzedzone zderzeniami stresowymi lub chorobami somatycznymi z gorączką

• Leczenie:

- objawowe- środki psyhostymulujące (środki antydepresyjne)

- profilaktyczne (15 -20 minutowe drzemki 1×2 dziennie)

- grupy wsparcia

Somnambulizm ( sennowłództwo)

• Cechy charakterystyczne

• Objawy- brak paraliżu sennego, brak strachu, poruszanie się we śnie, zaburzenia snu, nieświadome robienie rzeczy we śnie, odpowiadanie monosylabami

• Somnambulizm należy różnicować z napadami padaczki i ………dysocjacyjną

• Somnambulizm i lęki nocne to stany pokrewne ( zaburzenia regulacji poziomu wzbudzenia z najgłębszych stadiów snu wolnofalowego).

Lęki noce F 51.4

• Cechy charakterystyczne – nagłe przerwanie snu po 1-2 godzinach od zaśnięcia, z objawami lęku i pobudzenia ruchowego.

• Objawy- zrywanie się ze snu często z krzykiem, rzucanie się w panice do wyjścia, ciężko uspokoić, chory nie pamięta epizodów, dezorientacja.

• Leczenie- dotrzeć do źródła lęków, psychoterapia, należy wykluczyć inne schorzenia, profilaktycznie można wcześniej obudzić

Koszmary senne

• Koszmary senne zjawisko rozwojowe

• Cechy charakterystyczne- zrywanie się, uczucie lęku, niepokoju, brak wzmożonej aktywności ruchowej, po obudzeniu się człowiek pamięta epizod, jest zorientowany.

• Objawy przyczyny

• Leczenie- metoda farmakologiczna

TEMAT 5: Ocena kliniczna pacjenta. Diagnoza psychologiczna. Metody diagnozy: wywiad kliniczny, obserwacja, testy psychologiczne, studium przypadku, eksperyment.

Diagnoza

• Diagnoza psychologiczna – jednym ze sposobów klasyfikacji jest podejście kategorialne, w którym daną kategorię tworzą objawy występujące zazwyczaj razem w zespole. Diagnozę stawia się zatem na podstawie kryterium objawów.

• Cele diagnozy:

1. Diagnoza ułatwia porozumienie

2. Może mieć wpływ na zrozumienie etiologii zaburzeń

3. Dostarcza wskazówek terapeutycznych

4. Służy badaniom naukowym

5. Umożliwia opłacalne leczenie przez towarzystwa ubezpieczeniowe i kasy chorych.

• Diagnoza kliniczna a diagnoza psychometryczna (testy różnego rodzaje)

Metody diagnozy:

• Rozmowa psychologiczna

• Obserwacje

• Testy psychologiczne

• Studium przypadku

• Eksperyment

Rozmowa psychologiczna:

• Cele rozmowy

• Techniki rozmowy przebieg rozmowy – etapy

• Wywiad środowiskowy.

Obserwacja:

• Obserwacja naturalna – w warunkach naturalnych

• Skale obserwacyjne

Eksperyment

• Istota eksperymentu -

• Rodzaje eksperymentu:

- naturalny – są to badania, w których eksperymentator obserwuje skutki niezwykłych zdarzeń naturalnych. Prospektywne badania podłużne są użytecznym narzędziem szacowania wpływu tych zdarzeń na rozwój zaburzeń psychicznych.

- laboratoryjny – badacze wywołują w kontrolowanych warunkach zjawiska analogiczne do występujących naturalni zaburzeń psychicznych. Dzięki temu mogą sprawdzić hipotezy dotyczące biologicznych i psychicznych przyczyn objawów oraz ich leczenia.

Kliniczne studium przypadku

• Istota - Wybór studium przypadku jako jakościowej metody badawczej oznacza idiograficzne stanowisko teoriopoznawcze badacza, czyli wiąże się z założeniem, że wartościowe jest badanie każdego pojedynczego przypadku, a nie poszukiwanie praw ogólnych.

• Wady – nie można stwierdzić która przyczyna jest główna

• Zalety – określenie dużo przyczyn.

Rodzaje testów:

• Inwentarze psychologiczne – korzysta się z nich w poradnictwie zawodowym, w pomocy psychologicznej i w rekrutacji pracowników.

• Testy inteligencji – wszystkie testy inteligencji są wysoce ustrukturalizowane, a większość z nich jest przeprowadzana indywidualnie przez psychologa. Ponieważ w testach inteligencji bardzo istotna jest konsekwencja, są one standardowe, treść pytań i ich kolejność są opisane szczegółowo w instrukcji.

• Testy projekcyjne – wykorzystuje się wieloznaczne bodźce, jak plamy atramentowe lub obrazki.

• Kwestionariusz psychologiczny

• Testy neuropsychologiczne

Testy projekcyjne

• Plan atramentowych Rorschacha – najbardziej ze wszystkich badań psychologicznych fascynują laików plamy atramentowe.

• Test aperacji tematycznej – Składa się z serii obrazków, które nie są tak wieloznaczne jak karty w teście Rorschacha, ale nie tak wyraźne jak fotografie. Badana osoba ma obejrzeć każdy obrazek i opowiedzieć o nim historię. Powinna powiedzieć jak zaczyna się historia, co dzieje się później i jakie jest zakończenie.

TEMAT 6: Terapia zaburzeń. Formy pomocy: promocja zdrowia, prewencja, poradnictwo, grupy samopomocy. Psychoterapia – rodzaje psychoterapii.

Pomoc psychologiczna – pojęcie to obejmuje szeroki zakres oddziaływań psychologicznych.

• Cechy charakterystyczne pomocy psychologicznej:

1. Pozytywny stosunek do ludzi, zainteresowanie, troska, chęć niesienia pomocy i empatyczno – autoteliczna motywacja

2. Zdolność do zachowania własnej odrębności i do przyzwolenia na odrębność innej osobie, wysokie kompetencje komunikowania się i spostrzegania społecznego oraz zdolność do zmiany zachowań w zależności od sytuacji i potrzeby osoby wspomaganej.

Rodzaje pomocy psychologicznej

• Psychoterapia- można najogólniej określić jako lecznicze oddziaływanie za pomocą środków psychologicznych.

• Poradnictwo psychologiczne to forma pomocy oferowania osobom zdrowym, przeżywającym tak zwane kryzysy rozwojowe lub trudności przystosowawcze.

Poradnictwo zawodowe można podzielić na cztery fazy:

1. Podczas pierwszego lub dwóch pierwszych spotkań następuje diagnoza problemu

2. W ciągu następnych dwóch lub trzech spotkań następuje określenie czynników podtrzymujących istnienie problemu oraz trudności związanych z jego rozwiązaniem

3. Na kolejnych kilku spotkaniach poszukuje się nowych sposobów rozwiązania trudności, z jaką zwraca się poszukujący pomocy

4. Ostatni etap – spotkanie odbywa się po dłuższym czasie – to wzmocnienie klienta w realizowanych przez niego zmianach.

• Reedukacja - to oddziaływanie za pomocą środków psycho - pedagogicznych na przyczyny trudności uczenia się. Ma na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji, likwidowanie przyczyn, wyrównywanie wiadomości szkolnych.

• Resocjalizacja - proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji jednocześnie powodując, iż rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa.

• Psychoprofilaktyka (promocja zdrowia)- budowanie prozdrowotnej polityki państwowej; tworzenie środowisk sprzyjających zdrowiu; wzmacniania działań społeczeństwa na rzecz zdrowia; rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowiu; reorientacja służby zdrowia.

• Interwencja kryzysowa – pomoc w rozwiązywaniu sytuacji traumatycznych i kryzysowych

• Rehabilitacja psychologiczna - jest kompleksowym i zespołowym działaniem na rzecz osoby przewlekle chorej, które ma na celu przywrócenie tej osobie pełnej lub maksymalnej możliwej do osiągnięcia sprawności, a także znalezienie takich możliwości radzenia sobie, pomimo utrzymywania się uszkodzeń (deficytów), które umożliwiają osobie branie czynnego udziału w życiu społecznym.

• Grupa samopomocy – zwane inaczej grupami wzajemnej pomocy. Są to grupy, których celem jest wzajemna pomoc w rozwiązaniu wspólnych problemów osobistych i społecznych, zrzeszające na zasadach dobrowolności. Osoby o podobnych doświadczeniach życiowych lub trudności.

Prewencja psychopatologii

Prewencję często zalicza się do promocji zdrowia. Są to dziedziny krzyżujące się, ale nie tożsame.

Psychologiczna prewencja to zespół działań, w których wykorzystujemy metody i środki psychologiczne w celu obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym, psychicznym i społecznym. Cel ten osiąga się poprzez przeciwdziałanie czynnikom ryzyka i wzmocnienia zasobów.

Czynniki ryzyka można ogólnie podzielić na ryzyko sytuacyjne (stres wydarzeń), rozwojowe (okresy krytyczne w rozwoju, np. kryzys dorastania), oraz temperamentalne (np. związane z poszukiwaniem stymulacji) i osobowościowe.

Strategia negatywna występuje najczęściej w postaci negatywnych kampanii antynikotynowych, antyalkoholowych, antyrakowych, które kładą nacisk na uświadamianie ryzyka podnoszenie poczucia zagrożenia z tym ryzykiem.

Strategia pozytywna która polega na wzmocnieniu zasobów odpornościowych i na kształtowaniu licznych kompetencji.

Podział prewencji (Caplan):

• Prewencja pierwotna jest to działanie zmierzające do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzenia ( zmniejszenie wskaźnika zachorowalności) poprzez przeciwdziałanie czynnikom ryzyka, zanim spowodują wystąpienie zaburzeń.

• Prewencja wtórna ma miejsce wówczas gdy po wykryciu wczesnych sygnałów zaburzeń dąży się do powstrzymania rozwoju patologii.

• Prewencja trzeciego stopnia ma na celu zapobieganie skutkom przebytej choroby i hospitalizacji oraz przeciwdziałanie nawrotom choroby.

Modele:

1. Model oświaty zdrowotnej

2. Model edukacji emocjonalnej

3. Model wpływów społecznych (rówieśniczych)

4. Model alternatyw

5. Model umiejętności życiowych

6. Model promocji zdrowia.

Psychoterapia

• Istota psychoterapii - Psychoterapia to metoda leczenia „duszy” i sposób na rozwiązywanie różnych problemów natury psychologicznej. Celem psychoterapii jest określenie przyczyn tych problemów i ich wyeliminowanie poprzez zmiany sposobu myślenia i zachowania. Istotą psychoterapii jest bezpośredni kontakt między psychoterapeutą i osobą leczoną. Forma i rodzaj psychoterapii powinny być dobrane do konkretnego przypadku.

Rodzaje psychoterapii ze względu na teorię

• Klasyczne terapia psychoanalityczna – opiera się na znanej powszechnie, specyficznej dla zapatrywań Freuda

• Psychoterapia dynamiczna – bliskie są jej zwłaszcza koncepcje neopsychoanalizy, a szczególnie psychoanalizy kulturowej. Istota zaburzeń jest raczej w stosunkach miedzy ludzkich.

• Psychoterapia fenomenologiczna – w rozwoju istotna samorealizacja. Podstawą terapii w tym ujęciu jest analiza problemów egzystencji człowieka.

• Terapia behawioralna – poprzez warunkowanie, jednostka nie ma wykształconych mechanizmów radzenia sobie w sytuacjach trudnych (bądź te są źle wykształcone)

• Terapia poznawcza – wyeliminowanie problemu jest zmiana sposobu myślenia.

• Terapia systemowa - to inaczej terapia rodzinna- obejmuje nie tylko jednostkę ale także system w którym ona funkcjonuje

Terapia indywidualna i grupowa.

Terapia grupowa określa się jako tę formę (metoda) psychoterapii, która polega na leczeniu pacjentów w grupie, dzięki ich uczestniczeniu w dynamicznym rozwoju grupy i w oddziaływaniach terapeuty. Grupy spotkania charakteryzuje wyraźny kontakt emocjonalny uzewnętrzniany przez poszczególnych uczestników w sposób możliwie bezpośredni, otwarty, z pominięciem przyjętych konwencji. Zadania panatomiczne polegają na mimiczno- ruchowym przedstawieniu zdarzeń, sytuacji lub przeżyć o tematyce wspólnej i ważnej dla wszystkich członków grupy.

Metody psychoterapii

Pośrednia Bezpośrednia

Podtrzymująca Aktywna

Objawowa Przyczynowa (głęboka)

Ze względu na to, że szereg zaburzeń zachowania jest w znacznym stopniu przyczynowo powiązanych z trudnymi sytuacjami środowiskowymi, wyodrębnia się grupę psychoterapii pośredniej, która oddziaływuje głównie na środowisko chorego, oraz psychoterapii bezpośredniej, w trakcie której, oddziaływuje się na samą osobę potrzebującą takiej pomocy. W obrębie psychoterapii bezpośredniej wyróżnia się formę psychoterapii aktywnej i podtrzymującej. Stosuje się ją w celu podtrzymania wiary w siebie, wzbudzania optymizmu najczęściej u osób z lżejszym stopniem zaburzeń emocjonalnych. Metoda ta ma na celu zmniejszenie przygnębienia związanego z trudną sytuacją osoby niepełnosprawnej. Psychoterapia podtrzymująca jest powierzchowna i ma charakter pomocniczy bez dokonywania głębszej analizy. Dlatego stosując tę formę terapii psychoterapeuta nie koryguje błędnych postaw ani przekonań pacjenta i nie stara się również usunąć objawów. Psychoterapia objawowa jest ukierunkowana na eliminowanie objawów chorobowych, natomiast psychoterapia głęboka nastawiona jest na reorganizację osobowości, zmianę wadliwych postaw i celów, usuwanie szkodliwych reakcji przystosowawczych. Psychoterapeuta ułatwia choremu dokonanie wglądu we własną osobowość, pomaga w interpretowaniu źródeł konfliktów, które powinny być „wydobyte” z podświadomości i uświadomione w obecności terapeuty.