Metodologia badań pedagogicznych (ćw).

Szkodliwość hipotezy w badaniach pedagogicznych.

Szkodliwość hipotezy w badaniach takich polega na tym, że mogą one w sposób tendencyjny i stronniczy wpływać na gromadzenie i selekcję materiału badawczego zgodnie z przyjętymi z góry założeniami, hipotezy robocze mogą ukierunkowywać korzystanie z uwagi na zobiektywizowanie ich wyników. Na ogół hipotezy robocze formułujemy szczególnie tam, gdzie dopomagają one w skutecznym rozwiązaniu problemów badawczych, czyli w trafnym i rzetelnym przeprowadzeniu badań. Słusznie podkreśla się, że są one szczególnie płodne naukowo. Wybiegają, bowiem poza badane fakty, które z reguły nigdy nie mówią same za siebie, lecz zawsze przemawiają tylko do tego, kto wyrobił sobie o nich pewne zdanie, czyli kto ma związaną z nimi hipotezę, którą pragnie sprawdzić.

Ze względu na zasięg wyróżniamy hipotezy: ogólne i szczegółowe. Hipoteza szczegółowa jest, więc ukonkretnieniem hipotezy ogólnej. Najczęściej jednak konkretyzujemy daną hipotezę ogólną kilkoma hipotezami szczegółowymi, jak to zostało powyżej ukazane. Niekiedy wyróżnia się także hipotezy heurystyczne, czyli odkrywcze i hipotezy robocze, tzn. takie, które mają charakter pomocniczy, tymczasowy, a ich celem jest po prostu ogólna orientacja badawcza, umożliwiająca sformułowanie hipotezy zasadniczej. Hipotezy możemy podzielić także ze względu na stopień ich prawdopodobieństwa, co pozwala na wyodrębnienie hipotez: wysoko, średnio i mało-prawdopodobnych. Tego rodzaju rozróżnienia mają istotne znaczenie przy ostatecznym wyborze hipotez do zamierzonych badań. Ustalenie jednak rzeczywistego stopnia prawdopodobieństwa danej hipotezy nie jest jednak łatwe bez weryfikujących badań¹. Tak, więc dzięki hipotezom roboczym badacz konkretyzuje sformułowany przez siebie problem badawczy. Widzi go jaśniej i wyraźniej, co umożliwia ty samym odpowiedni dobór metod i technik badawczych lub ich konstruowanie.

Poprawnie sformułowana hipoteza jest odpowiedzią na problem badawczy, odnosi się do relacji między badanymi zmiennymi, dała się sprawdzić lub odrzucić za pomocą badań empirycznych, była jasno i jednoznacznie sformułowana oraz zgodnie z tym, co już dobrze wiadomo oparta na akceptowanej powszechnie teorii. Hipoteza musi się dać zweryfikować, hipoteza, której nie można poddać procedurze sprawdzenie empirycznego nie może pretendować do miana hipotezy naukowej. Wyraża związek w zasadzie tylko pomiędzy dającymi się zbadać faktami, zdarzeniami, zjawiskami. Jest przypuszczeniem wysoce prawdopodobnym, mającym swe uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym. Jest niesprzeczna z udowodnionymi poprzednio twierdzeniami danej nauki. W tym sensie stanowi ona integralną część teorii, z której powstała lub dzięki której zyskała rangę wysokiego prawdopodobieństwa. Wymaga wewnętrznej weryfikacji, czyli konfrontacji z udowodnionymi już twierdzeniami. Hipoteza robocza jest wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza. Nie powstaje ona nigdy w zasadzie w oderwaniu od praktyki, tak, więc wymaga nie tylko uzasadnienia teoretycznego, lecz także odwołania się do własnej praktyki pedagogicznej, a przynajmniej pośredniego niej udziału. Praktyczna funkcja hipotez jest następstwem ich funkcji ogólnych i przejawia się w tym, że: stanowi podstawowe narzędzie ustalenia zakresu i środków działania w rozwiązywaniu problemów naukowych, operacjonalizuje problem, wyznaczając empiryczne warunki i wskaźniki jego rozwiązania.

Zródło: M. Łobocki, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Kraków, s. 125 - 127.

---