1. Charakterystyka polskich map topograficznych (pojęcie mapy ogólnogeograficznej i topograficznej, przeznaczenie, treść, klasyfikacja ze względu na skalę, cechy map w układach 1942, 1965, GUGiK80, 1992).

MAPA OGÓLNOGEOGRAFICZNA mapa przedstawiająca określony obszar powierzchni Ziemi z uwzględnieniem obiektów naturalnych i antropogenicznych przedstawionych z dokładnością i szczegółowością odpowiadającą skali mapy.

MAPA TOPOGRAFICZNA - to opracowanie kartograficzne o treści przedstawiającej elementy środowiska geograficznego powierzchni Ziemi i ich przestrzenne związki. Mapy topograficzne dają wszechstronną charakterystykę wzajemnego rozmieszczenia obiektów i zjawisk terenowych, ich cechy jakościowe, ilościowe oraz nazwy i opisy

PRZEZNACZENIE MAP

Mapy topograficzne przeznaczone są do zaspakajania różnorodnych potrzeb gospodarczych, a w szczególności:

*wykonywania pomiarów i obliczeń geodezyjno-kartograficznych

*sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego i ich realizacji,

*rozwiązywania problemów naukowo-badawczych,

*studiów nad terenem i oceny specyfiki terenu,

*jako materiał podkładowy do opracowywania map tematycznych.

TREŚC MAP TOPOGRAFICZNYCH Treść map topograficznych stanowią:

1)osnowa matematyczna (siatka kartograficzna lub siatka kilometrowa, narożniki arkuszy), skala matematycznej i podziałka mapy oraz punkty osnowy geodezyjnej, [elementy osnowy i geodezyjnej]

2) osiedla,

3) obiekty przemysłowe, rolnicze i socjalno-kulturalne,

4) koleje i urządzenia z nimi związane

5) drogi i urządzenia z nimi związane;

6) wody i urządzenia z nimi związane,

7) roślinność, uprawy i grunty,

8) granice: państwa, jednostek administracyjnych, użytków itd.

9) rzeźba terenu,

10) opisy informacyjne związane z treścią mapy.

Ze względu na skalę oraz związany z nią zakres i stopień uogólnienia treści, mapy ogólno- geograficzne dzielą się na:

1. mapy topograficzne wielkoskalowe w skalach 1:5000 i 1:10000,

2. mapy topograficzne średnioskalowe w skalach 1:25000, 1:50000 i 1:100000,

3. mapy topograficzne małoskalowe w skalach od 1:200000 do 1:500000 włącznie

2. Charakterystyka polskich map tematycznych (pojęcie, ujęcie treści - materiały podkładowe, krój, klasyfikacja z omówieniem grup, podstawowe cechy map hydrograficznych i sozologicznych).

, Mapy tematyczne są opracowaniami kartograficznymi eksponującymi jeden lub kilka wybranych

elementów treści ogólnogeograficznej bądź określone zagadnienie społeczno - gospodarcze lub

przyrodnicze.

Przeznaczeniem map tematycznych jest zaspokojenie różnorodnych potrzeb gospodarki narodowej,

a w szczególności:

- potrzeb planowania przestrzennego, rolnictwa i gospodarki żywnościowej, górnictwa itp.,

- rozwiązywania problemów naukowo - badawczych,

- administracji i zarządzania.

Umiejscowienie w klasyfikacji map

Mapy geograficzne

Mapy ogólno geograficzne mapy tematyczne

- społeczno gospodarcze - przyrodnicze

Mapy gospodarcze mapy społeczne mapy fizjograficzne sozologiczne

Mapa zasadnicza demograficzne geologiczne zagrożenia śr

Zagosp. Przestrz patologii społ rzeźby terenu ochrony śr

Uzbrojenia terenu wybranych element hydrograficzne

Komunikacji socjalno-bytowych klimatu

Przemysłu glebowe

Rolnictwa szaty roślinnej

Usług

Mapy społeczno - gospodarcze zawierają informacje ilustrujące określone zagadnienia z

zakresu zjawisk gospodarczych i struktury zagospodarowania terenu oraz zagadnienia i

zjawiska społeczne.

Mapy przyrodnicze zawierają informacje ilustrujące zasoby naturalne, zjawiska fizjograficzne i

wzajemne powiązania występujące między poszczególnymi elementami środowiska

przyrodniczego oraz skutki działalności ludzkiej w zakresie przeobrażeń tego środowiska na

określonym obszarze.

Mapy fizjograficzne zawierają informacjo ilustrujące zagadnienia z zakresu charakterystyki:

rzeźby terenu, budowy geologicznej, wód powierzchniowych i podziemnych, gleb, klimatu,

szaty roślinnej, procesów zachodzących w środowisku przyrodniczym

Mapy sozologiczne zawierają informacje ilustrujące jakościowo i ilościowo zróżnicowane:

zaburzenia, zniszczenia, zanieczyszczenia i skażenia środowiska geograficznego, dynamikę

ujemnych zmian z uwzględnieniem znajomości tego środowiska oraz stan zasobów

środowiska geograficznego i ochronę jego naturalnych wartości

Podział na sekcje map tematycznych powinien być zgodny z arkuszy map stanowiących tło do przedstawienia treści tematycznej.

Skale map

1:250 – 1:500 000 skala zależy od: przeznaczenia i roli mapy, szczegółowości mapy, czytelności mapy

Mapa hydrograficzna

Mapa hydrograficzna przedstawia chwilowy stan i warunki obiegu wody podczas kartowania w powiązaniu ze środowiskiem przyrodniczym. Mapa w skali 1:50 000 przedstawia przepuszczalność gruntów, głębokość występowania pierwszego poziomu wód podziemnych oraz rozmieszczenie wód powierzchniowych i zjawisk hydrograficznych, z uwzględnieniem obiektów gospodarki wodnej.

Mapa hydrograficzna jest przydatna w rozwiązywaniu takich zagadnień społeczno-gospodarczych jak:

– zaopatrzenie w wodę,

– projektowanie lokalizacji osiedli, inwestycji przemysłowych, hydroenergetycznych i wodnomelioracyjnych,

– opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego,

– zabezpieczenie przed powodzią, względnie jej skutkami,

– inne zagadnienia związane z gospodarką wodną.

Podział na arkusze oraz system oznaczania godłami arkuszy tej mapy jest taki, jak mapy topograficznej w tej skali, Dla mapy przyjmuje się układ współrzędnych „1992”.

Na treść tematyczną mapy składają się następujące grupy elementów,

– topograficzne działy wodne,

– wody powierzchniowe,

– wypływy wód podziemnych,

– wody podziemne pierwszego poziomu,

– przepuszczalność gruntów,

– zjawiska i obiekty gospodarki wodnej,

– punkty hydrometryczne pomiarów stacjonarnych.

Mapa sozologiczna

Mapa sozologiczna jest mapą tematyczną, przedstawiającą stan środowiska przyrodniczego oraz

przyczyny i skutki – tak negatywnych, jak i pozytywnych – przemian zachodzących w środowisku pod wpływem różnego rodzaju procesów, w tym przede wszystkim działalności człowieka, a także sposoby ochrony naturalnych wartości tego środowiska.

Podział na arkusze oraz system oznaczania godłami arkuszy tej mapy jest taki, jak mapy topograficznej w tej skali, Dla mapy przyjmuje się układ współrzędnych „1992”.

Na treść tematyczną mapy składaj się następujące grupy elementów, uszeregowane w kilku poziomach informacyjnych:

1. Formy ochrony środowiska przyrodniczego:

2. Degradacja komponentów środowiska przyrodniczego:

3. Przeciwdziałanie degradacji środowiska przyrodniczego:

4. Rekultywacja środowiska przyrodniczego

5. Nieużytki

6. Oznaczenia uzupełniające: granice państw, województw, powiatów i gmin, miasta wojewódzkie, powiatowe i siedziby gmin.

3. Baza danych obiektów topograficznych i baza danych ogólno geograficznych

Baza danych ogólno geograficznych (BDO)

- jest opracowana w skali podstawowej 1:125 000 oraz w skalach mniejszych 1:500 000, 1: 1000 000 oraz 1:4000 000. BDO powstała w oparciu o wiele materiałów źródłowych, wśród których najistotniejszym był zasób bazy VMAP poziomu 1, udostępniony przez Zarząd Geografii Wojskowej Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

Treść bazy Danych Ogólnogeograficznych obejmuje 8 obszarów tematycznych, z których każdy zapisany jest w kilku warstwach:

- podział administracyjny

- transport

- osadnictwo i obiekty antropogeniczne

- pokrycie terenu

- hydrografia

- obszary chronione

- rzeźba terenu

- nazwy geograficzne.

Baza danych obiektów topograficznych (BDOT) – dawniej Baza danych topograficznych (TBO)

- jest urzędową nazwą spójnego pojęciowo w skali kraju systemu gromadzenia, zarządzania i udostępniania danych topograficznych funkcjonującego w oparciu o właściwe przepisy prawne. Określenie Baza Danych Topograficznych obejmuje zarówno zasób danych, system informatyczny zarządzania danymi, jak i odpowiedni system finansowania i organizacji.

4. Generalizacja kartograficzna (pojęcie, przyczyny i cel generalizacji, rodzaje i zasady generalizacji, konkretne przykłady modyfikacji składników treści mapy).

GENERALIZACJA MAPY (MAP GENERALIZATION) - proces zmniejszania szczegółowości mapy jako konsekwencja zmniejszania jej skali; może podlegać częściowej automatyzacji dla niektórych

rodzajów obiektów i map, np. topograficznych

RODZAJE GENERALIZACJI

W wyniku generalizacji ilościowej, redukcji ulega liczba sygnałów określonych parametrami x, y[...]

M (Σ x, y) > M₁ (Σ x, y) > M₂ (Σ x, y) > ... M_n (Σ x, y)

Następuje więc tutaj jedynie ubytek ilości (liczby) zdarzeń pokazanych na mapie.

Generalizacja jakościowa polega na uogólnianiu pojęć, na zastępowaniu pojęć elementarnych pojęciami nadrzędnymi, bardziej syntetycznymi. Zmieniają się więc tutaj parametry semantyczne z (q). [...]

Z - Z₁ = Σ z -> Z₂ = Σ z₁ -> Z_n = Σ z_n-1

Q -> Q₁ = Σ q -> Q₂ = Σ q₁ -> Q_n = Σ q_n-1

oba rodzaje są ze sobą ściśle związane i nawzajem na siebie oddziałują w procesie tworzenia mapy. Generalizacja jest procesem kompleksowym, niezwykle złożonym, o czym świadczą m.in. trudności

w jej sformalizowaniu.

5. Redakcja map (pojęcie i określenia pokrewne, opis kolejnych etapów pracy, uwarunkowania i odmienności przy redagowaniu różnych map).

REDAGOWANIE MAPY - proces opracowania treści mapy oraz jej formy graficznej i wydawniczej.

Pod pojęciem „redakcja" należy rozumieć zbiór czynności związanych z opracowaniem koncepcji treści mapy pod względem merytorycznym i technicznym. [...]

Redakcja merytoryczna obejmuje: ustalenie koncepcji treści mapy, analizę i dobór niezbędnych materiałów źródłowych, ustalenie metod opracowania pierworysów i czystorysów oraz ustalenie kompozycji graficznej prezentacji treści, pozwalającej na uzyskanie najlepszych efektów w zakresie grafiki, estetyki i komunikatywności mapy

Redakcja techniczna obejmuje zbiór czynności mających na celu przygotowanie materiału kartograficznego do reprodukcji lub wydania drukiem w określonej kolorystyce i zamierzonym nakładzie.

Redakcja kartograficzna – rozumie się przez to proces polegający na doborze i generalizacji obiektów zgodnie z przyjętym kryteriami, usunięciu konfliktów graficznych, opracowaniu opisów oraz sporządzeniu ramki arkusza i treści pozaramkowej mapy

Symbolizacja – rozumie się przez to nadawanie symbolu graficznego obiektom bazy danych zgodnie z właściwościami poszczególnych obiektów oraz ich charakterystykę.

PRZEBIEG REDAKCJI

Sporządzaniem mapy nazywamy cały zespół prac nad przygotowaniem i stworzeniem oryginału mapy i jej wydaniem. Przygotowanie [...] rozpada się na cztery zasadnicze, po sobie następujące części [...]:

1. prace przygotowawcze, obejmują redakcję mapy w ścisłym tego słowa znaczeniu (ustalenie programu, wzorów i sposobu wykonania mapy),

2. dobór i analizę materiału źródłowego,

3. wykonanie i korektę oryginału redakcyjnego (pierworysu) mapy,

4. wykreślenie i korektę czystorysu.

Etapy redagowania map

1. Prace redakcyjno-przygotowawcze

Studium tematu mapy studium materiałów źródłowych

Wybór materiałów podstawowych i uzupełniających

Opracowanie założeń przetworzenie źródłowych przygotowanie materiału

Redakcyjnych mapy materiałów kartograficznych podkładowego mapy

Makieta

1. Opracowanie pierworysu redakcyjnego

Przeniesienie treści tematycznej na materiał podkładowy

Opracowanie nazewnictwa (kalka nazw, wykaz nazw, makieta nazw)

Opis mapy (makieta opisu mapy)

Uzgodnienie styków – klaka uzgodnień styków

Sprawdzenie, korekta

Pierworys redakcyjny – koncepty kolorów

Sporządzenie czystorysów

1. Sporządzenie czysto rysów

Wykonanie kopii pierworysu

Sprawdzenie osnowy matematycznej

Wykreślenie wyrytowanie oklejenie treści mapy

Wykonanie napisów

Sprawdzenie i korekta

Czysto rys

Reprodukcja map

1. Reprodukcja map

6. Metody przedstawień kartograficznych (charakterystyka poszczególnych metod z uwzględnieniem zasady ogólnej, specyficznych cech i odmian oraz przykładów zastosowania).

Metody prezentacji zjawisk na mapach

1. Metody jakościowe:

Metoda sygnaturowa – polega na oznaczeniu na mapie pozycji obiektów obserwowanych w rzeczywistości za pomocą znaków punktowych lub liniowych i rozróżnieniu ich wyrazu graficznego odpowiednio do charakterystyki cech jakościowych obiektu

- sygnatury geometryczne – mają kształt prostych figur geometrycznych (kwadrat, trójkąt, koło); kształt ich nie przypomina niczym rzeczywistego kształtu przedstawianego obiektu

- sygnatury symboliczne – są najczęściej rozwinięciem sygnatur geometrycznych w celu zwiększenia poglądowości znaków, w sposób dyskretny wskazują na wygląd obiektu i jego cechy

- sygnatury obrazkowe – nawiązują swym kształtem do zewnętrznego wyglądu reprezentowanego obiektu

- sygnatury literowe – mają postać liter umieszczonych w miejscach występowania danego obiektu na mapie

Metoda zasięgów – polega na oznaczeniu na mapie obszaru występowania danego zjawiska

- zasięg liniowy – występuje wtedy, gdy jedynym środkiem graficznym do oznaczenia danego obszaru jest linia

- zasięg sygnaturowy – jego zasada polega na tym, że wewnątrz danego zasięgu liniowego wprowadza się odpowiednią sygnaturę, która informuje o treści tego zasięgu

- zasięg plamowy – może być uważany za dalsze uczytelnienie zasięgu liniowego, przez wypełnienie zasięgu znakiem powierzchniowym tj. kolorem lub deseniem

- zasięg opisowy – jest najbardziej schematyczny, określa on jedynie w dużym przybliżeniu gdzie dane zjawisko występuje i na jakim przypuszczalnie obszarze

Metoda choro chromatyczna – jest rozwinięciem metody zasięgów i jednocześnie jej modyfikacją. Rozwinięcie polega na tym że jest wyróżniony nie tylko określony obszar, ale cały obszar mapy jest podzielony na obszary mniejsze, różne pod względem jakościowym, tworząc swego rodzaju mozaikę

1. Metody ilościowe

Metoda kartodiagramów – polega na zastosowaniu diagramów lub wykresów odniesionych do punktów, linii lub powierzchni

Metoda kropkowa – polega na ukazaniu przestrzennego rozmieszczenia obiektów za pomocą drobnych znaków o określonej wadze

Metoda kartogramów – jest ilościową metodą przedstawienia kartograficznego średniej intensywności jakiegoś zjawiska w granicach określonych pól odniesienia.

Metoda dozymetryczna – ukazuje obszary posiadające zjawiska jednakowej gęstości, przy czym wyraz liczbowy tej gęstości ma charakter skokowy, tzn. wartości są zgrupowane w przedziały klasowe

Metoda izoliniowa: natężenie, ruchu, odległościi

7. Reprodukcja kartograficzna (przegląd podstawowych technik druku, charakterystyka druku offsetowego).

Reprodukcja kartograficzna- to dział kartografii obejmujący techniki przetwarzania i powielania map oraz innych materiałów w kartografii.

Druk wypukły Miejsca drukujące ponad powierzchnią formy drukowej, 1)nałożenie farby, 2) dociśnięcie arkusza papieru np:

- Ksylografia(drzeworyt-forma drukowa z drewna),

- Typografia (ruchoma czcionka, drobne elementy metalowe),

- Fleksografia (miękka forma drukowa z tworzywa sztucznego)

Druk wklęsły Farba pozostaje w zagłębieniach w formie drukowej, 1) nałożenie farby na całą formę, 2) farba ostrzem zrywana z powierzchni formy, zostaje tylko w zagłębieniach, 3) dociśnięcie papieru. Np.: miedzioryt, Rotograwiura (forma drukowa nałożona na cylinder.

Druk płaski W pewnych miejscach forma drukowa przyjmuje farbę, a w pewnych nie ze względu na właściwości; forma drukowa z materiału hydrofilnego, naniesienie rysunku tłustą substancją, 1) zwilżenie wodą, 2) na formę warstwa farby (farba przylega tylko tam, gdzie jest tłusta substancja), 3)dociśnięcie arkusza papieru, np.: Litografia ( druk z płyt kamiennych), Offset (blacha aluminiowa).

SITODRUK polega na przeciskaniu farby drukowej przez formę wykonaną na sicie. Sita mogą być wykonane z metalu, tworzywa. Szablon sporządza się metodami bezpośrednimi lub pośrednimi. Druk odbywa się ręcznie, półautomat. i automat. Druk sitowy stosuje się do wykonywania małych nakładów map temat., drukowanych na foliach, do wykorzystaniem w trudnych warunkach terenowych oraz do druku map dla osób niewidomych.

DRUK BARWNY *Druk z triady z wykorzysta. systemu CMYK – 3 barwy podst. Farby są transparętne (przezroczyste).*Skład farby: *pigment lub laka *spoiwo (np. olej lniany) *sykatywy (subst. przyspieszające schnięcie lub dodatki zapewniające połysk itp.

Forma- pow., z której rys. przenoszony jest na materiał. Płyty cynkowe lub aluminiowe. Naświetlane stykowo, kopiowane z diapozytywu. Wywołane i pokryte gumą arabską, aby się nie utleniły.

Druk offsetowy odbywa się sposobem pośrednim; materiał nie styka się z forma drukowa. Zespół drukujący składa się z 3 cylindrów.

1. Cylinder formowy na który nakładana jest forma drukarska

2. Cylinder pośredni na który zakłada się obciąg zwykle gumowy za pośrednictwem którego zostaje przenoszona farba z formy drukowej na zadrukowywane podłoże

3. Cylinder dociskowy który dociska farbę do podłoża