MSG – część teorii i praktyki międzynarodowych przepływów produktów, towarów i usług oraz międzynarodowych przepływów czynników produkcji (ziemia, praca kapitał, technologia, myśl naukowa).

MSG jako nauka

*Nauka o międzynarodowych stosunkach gospodarczych należy traktować jako rozwinięcie ekonomii. Przedmiotem tej dyscypliny są zasady i mechanizmy rządzące ta gospodarką. W gospodarce światowej zachodzą szybkie przemiany, rozwijają się rynki. Dziedzina ta zyskała na dużej popularności. Przedmiotem badań są stwierdzenia bardzo ogólne – głównie stosunki międzynarodowe. Wymiana międzynarodowa obejmuje przepływy towarów, czynników produkcji, usługi.

*Przepływy można badać w skali światowej – z punktu widzenia powiązań danego kraju z zagranicą.

MSG

• MSG - powiązania między krajami, grupami krajów, przedsiębiorstwami – występującymi w skali międzynarodowej

• MSG bada te powiązania z 2 punktów:

1. Płaszczyzna (teoretyczna) – prawa ekonomiczne rządzące przedsiębiorstw

2. Płaszczyzna – polityka ekonomiczna, która wprowadza podmioty gospodarcze rozwijając powiązania międzynarodowe

Teoria – prawa formułowane przez MSG mają charakter uniwersalny i specyficzny.

Charakter uniwersalny – są to prawa wspólne dla wszystkich nauk. Prawa o charakterze uniwersalnym (Ricardo, Smith – dogmaty ekonomii) – np.: zasada przewagi względnej Ricardo, teoria mnożnika i supermnożnika eksportowego (handlu zagranicznego).

Charakter specyficzny – są to prawa typowe dla konkretnej dziedziny nauki. Są one sprawdzalne w określonych warunkach – np.: zależności związane z przepływem 4 czynników produkcji (4 swobód):czyli przepływ towarów, przepływ usług, przepływ ludzi, przepływ kapitału.

Polityka ekonomiczna MSG

Określa metody oraz środki, przy pomocy których państwo osiągnie podstawowe cele ekonomiczne, poprzez zawieranie umów międzynarodowych, porozumień, tworzenie wspólnych organizacji gospodarczych.

Efektem istnienia MSG jest wykształcenie się MPE. Można mówić o 2 politykach: polityka zagraniczna i polityka międzynarodowa.

Zagraniczna polityka – ekonomiczna zasadniczą uwagę poświęca analizie celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych (polityka o określonych celach itd., reprezentowana przez dany kraj na zewnątrz).

Międzynarodowa polityka – to polityka ekonomiczna, która koncentruje się na ocenie metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupę państw w skali globalnej. Reprezentantem jest więcej niż jedno państwo, grupy państw (części składowe globalnej polityki gospodarczej). Nie jest to suma zagranicznych polityk państw!

Zagraniczna polityka ekonomiczna utożsamia się często z pojęciem polityki handlowej. Ma to wytłumaczenie historyczne, gdyż pierwsze więzi gospodarcze to więzi handlowe (wymiana towarowa), później obrót usługami i czynnikami pracy. Zakres polityki ekonomicznej jest więc szerszy niż polityki handlowej.

Zagraniczna polityka ekonomiczna dzieli się na 2 podstawowe typy:

1. Polityka autonomiczna – ma charakter jednostronny, są to decyzje państwa dotyczące stosunków gospodarczych z zagranicą.

2. Polityka umowna – polega na zawieraniu przez państwo z innymi krajami umów międzynarodowych (umowy dwustronne, wielostronne lub dotyczące np.: obniżek stawek cenowych czy zasad wzajemnego traktowania w stosunkach międzynarodowych).

W ewolucji zagranicznej polityki ekonomicznej wyłoniły się 2 główne kierunki:

1. Polityka wolnego handlu

2. Polityka protekcjonizmu

Ad.1) polityka wolnego handlu – oznacza usuwanie wszelkich ograniczeń i przeszkód w stosunkach gospodarczych z zagranicą zwłaszcza w zakresie wymiany towarowej. Jest to koncepcja ukształtowana w ramach doktryny liberalizmu gospodarczego. Oznacza to, że zwolennicy wolnego handlu dążą do jak najmniejszego wpływu państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą i uważają że państwo nie powinno świadczyć pomocy własnym przedsiębiorstwom w konkurowaniu z zagranicą. Polityka wolnego handlu w pełnym zakresie realizowano w Anglii XIX w.

Ad.2) Polityka protekcjonalizmu – oznacza ograniczenie przez państwo swobody w dostępie do rynku krajowego a więc wprowadzenie różnorodnych barier chroniących kraj przed konkurencją z zagranicy (np. cło). W zakresie tej polityki wchodzi też udzielenie pomocy przedsiębiorstwom krajowym w konkurencji z zagranicą (np. subsydiowanie eksportu). Skrajną postacią protekcjonalizmu jest polityka autarkii gospodarczej, która zakłada dążenie do możliwie pełnej samowystarczalności gospodarczej danego kraju (przede wszystkim importu produkcją własną oraz ograniczenie stosunków gospodarczych z zagranicą do absolutnie koniecznego minimum).

Gospodarka światowa: historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, między gospodarkami na arenie światowej.

POLITYKA HANDLOWA I HANDEL MIĘDZYNARODOWY

Polityka handlowa – jest główną częścią składową zagranicznej polityki ekonomicznej państwa. zagraniczna polityka ekonomiczna to oddziaływanie na stosunki gospodarcze z zagranicą. Istnieją ścisłe współzależności tej polityki z polityką gospodarczą wewnętrzną (krajową). W zakresie celów zagranicznej polityki ekonomicznej należy w długich okresach czasu pobudzenie eksportu i wzrost aktywności gospodarczej. Wzrost eksportu wymaga spełnienia celów polit wewn.

Czynniki wpływające na politykę handlową:

1. Czynniki zewnętrzne: zmiany zdolności konkurencyjnej innych krajów, zmiany w międzynarodowej polityce handlowej, zmiany w charakterze międzynarodowej konkurencji.

2. Czynniki wewnętrzne – zmiany potencjału ekonomicznego, zmiany efektywności gospodarowania, adaptacyjności i innowacyjności gospodarki, stan równowagi makroekonomicznej.

Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne wpływają na międzynarodową zdolność konkurencyjną kraju.

Cele polit handlowej – cele średnio- i krótkoterminowe:

1. Zachowanie równowagi płatniczej,

2. Pozytywne oddziaływanie na aktywność gospoda,

3. Stan zatrudnienia,

4. Ceny,

5. Podział dochodów,

6. Strukturę gospodarczą,

7. Poziom konkurencji,

8. Postęp naukowo-techniczny.

Polityka handlowa:

• Polityka w ujęciu narodowym (krajowym, handlowym) → w stosunku do partnerów,

• Polityka w ujęciu bilateralnym (dwustronnym) → 2 kraje – umowy między sobą,

• Polityka w ujęciu multilateralnym (wielostronnym, międzynarodowym) → więcej krajów – umowy między sobą.

Krajowa
Środki
1.cła, 2.subwencje, 3.kontyngenty, 4.zakaz importu i eksportu, 5.środki paracelne.

Bilateralna
Środki
1.porozumienia handlowe, 2.umowy handlowe.

Multilateralna
Środki
1.WTO, GATT 2.unia celna i handlowa EWG/UE 3.porozumienia surowcowe

Środki (narzędzia) polityki handlowej – z punktu widzenia mechanizm działania mówimy o:

1. Mechanizmie cenowym,

2. Mechanizmie administracyjnym,

3. Mechanizmie dochodowym.

Ad1. Środki mechanizmu cenowego – działanie tych instrumentów opiera się o następujący mechanizm: wysoka cena ogranicza popyt.

Import -> wyróżniamy: cła, środki paracelne (opłaty wyrównawcze, opłaty i podatki wewnętrzne, depozyty importowe), kurs walutowy.

Eksport -> wyróżniamy: subsydia, kurs walutowy, cła.

Cła – są najstarszym instrumentem polityki protekcjonizmu. Przy pomocy ceł wpływa się na cenę towaru w wymianie zagranicznej. Cło to opłata pobrana od towaru przy przekroczeniu tego towar przez granicę.

Rodzaje ceł:

Cła mogą byćpobierane od:importu,eksportu i tranzytu.

Najczęściej stosuje się cła importowe. Istota cła polega na tym, że produkt importowy staje się droższy od krajowego.

Ze względu na sposób ustalania wyróżniamy cła: ilościowe (ustalane od ilości), wartościowe (ustalane od wartości), kombinowane.

Ze względu na różnicowanie w traktowaniu: cła dyskryminacyjne (mają wpływać na ograniczenie wymiany handlowej - kombinowane) oraz cła preferencyjne.

Podział ceł dystrybucyjnych:

*cła retorsyjne (ograniczyć całą wymianę handlową między 2 krajami),

*wyrównawcze(gdy obce państwo subsydiuje eksport),

* cła antydumpingowe.

Dumping oznacza sprzedaż za granicę po cenach niższych niż w kraju a czasem nawet poniżej kosztów produkcji. Dumping stosują same przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa chcą zwiększyć eksport a więc ustalają większe ceny eksportu. Dumping jest zakazany na mocy porozumienia międzynarodowego. Kraj importujący ma prawo do obrony przed dumpingiem. Kraj może nałożyć cła antydumpingowe ale musi udowodnić, że towary te eksportuje się po cenach niższych niż w kraju i on ponosi straty.

Cele polityki celnej:

• Ochrona bilansu płatniczego,

• Ochrona produkcji krajowej,

• Poprawa dostępu towarów krajowych do rynków zagranicznych,

• Wpływanie na poziom zatrudnienia w gospodarce i ograniczenie zjawiska bezrobocia.

Czynniki określające poziom kursu walutowego”

• Relacja popytu i podaży danej waluty na krajowym rynku walutowym,

• Polityka państwa w zakresie wymienialności walut i rodzaje polityki kursowej,

• Różnice w poziomie cen w kraju i zagranicą,

• Czynniki polityczne i psychologiczne oraz działania spekulacyjne.

Istnieją 2 typy kursu walutowego:

1. Stały kurs walutowy – ustalany jest przez państwo. Gdy rząd zobowiązuje się do utrzymania stałego kursu to konieczna jest interwencja rządu przy pomocy rezerw dewizowych gromadzonych przez Bank Centralny. Gdy rząd zdecyduje się obniżyć kurs stały to jest to dewaluacja (gdy jest tendencja do deprecjacji waluty). Jeśli jest tendencja do aprecjacji waluty to rząd może podwyższyć kurs stały czyli jest to rewaluacja.

2. Płynny kurs walutowy – jest to sytuacja, gdy kurs walutowy kształtuje się na swobodnie w zależności od popytu i podaży walut oraz nie ma tu interwencji rządu, np. w Polsce.

Te dwa typy kursów rzadko występują w czystej postaci. Często występują formy mieszane.

Sposób ustalania kursu walutowego (z podziałem na odpowiednie kryteria):

1. Kryterium: podziału usług bankowych:

1. Kurs urzędowy (oficjalny),

2. Kursy prywatne – oparte na faktycznie dokonywanych transakcjach publikowane w prasie fachowej lub biuletynach bankowych.

1. Kryterium: w zależności od zakresu stosowania:

1. Kurs jednolity – niezależny od typu/rodzaju transakcji,

2. Kurs zróżnicowany – zależny od rodzaju transakcji, osób ją zawierających, kursu geograficznego,

1. Kryterium: czasu stosowania:

1. Kurs czarnorynkowy – wyznaczają go transakcje nielegalne z reguły jest na poziomie odbiegającym od kursu normalnego,

2. Kurs wolnorynkowy – ustalany na podstawie popytu i podaży,

3. Kurs parytetowy – stanowi stosunek parytetu 1 kraju do parytetu w kraju 2.

Parytet – odnoszenie waluty do innych rzeczy, np. złota lub innych walut, niektóre kraje odeszły od parytetu i zamieniły go na kursy.

1. Kryterium: stosunku kursu do kursu równowagi

1. Podwartościowy – (nieoszacowany) kurs niższy od kursu równowagi

2. Nadwartościowy – (przeszacowany) kurs wyższy od kursu równowagi

1. Kryterium: w zależności od stosunku kursu do inflacji

1. Nominalny – uwzględniający równowagę

2. Realny – skorygowany o stopę inflacji

Do lat 20-tych naszego wieku mieliśmy do czynienia z systemem waluty złotej. Od 70. dominuje pieniądz papierowy. Wraz pojawieniem się pieniądza papierowego pojawił się coraz bardziej skomplikowany system walutowy. W 1944 roku na mocy umowy z Brekford Woods utworzono międzynarodowy Fundusz Walutowy. Organizacja ta miała czuwać nad systemem walutowym, a także miała świadczyć pomoc dla krajów członkowskich mającym problemy z kursem walutowy.

Po II Wojnie Światowej w ramach tego systemu przyjęto zasadę kursów stałych. Na początku lat 70. załamała się system kursów stałych a upowszechniły się kursy płynne. Były to jednak płynne walutowane, umożliwiające pewien zakres ingerencji państwa.

Obecne kursy:

1. Płynne (nieograniczenie płynne) – bez żadnej interwencji państwa. – Ma 48 krajów.

2. Płynne administrowane (regulowane i kierowane) – wyznaczają popyt i podaż, ale państwo może interweniować w pewnych granicach. – ma 38 krajó

3. Stały (kurs centralny) – państwo utrzymuje stałą relacje kursu własnej waluty w stosunku do jednej wybranej waluty obcej lub do wiązki takich walut. Dopuszcza się pewien wąski zakres wahań walut. Po ich przekroczeniu państwo bardzo często interweniuje. – ma 81 krajów

Wymienialność i kurs polskiego złotego.

Wymienialność waluty – to prawo swobodnego kupowania i sprzedawania zagranicznego pieniądza za walutę krajową i dokonywanie rozliczeń międzynarodowych w dowolnej walucie bez ograniczeń – jest to tzw. całkowita (absolutna) wymienialność.

Od 1914 roku absolutna wymienialność praktycznie nie istnieje. Najczęściej jest ograniczona wymienialność waluty, wprowadzonymi przez prawo dewizowe poszczególnych krajów, czyli tzw. wymienialnością częściową.

Dewiza – to pieniądz zagraniczny, użytkowany w rozliczeniach międzynarodowych prowadzony przez banki. Jest to pieniądz w różnych formach np. zagraniczne papiery wartościowe. Dewiza nie dotyczy pieniądza krajowego.

Wymienialność waluty może być ograniczona tylko do obrotów handlu zagranicznego. Najczęściej występujące ograniczenia wymienialności walut ze względy na podmiot wymiany mamy tu:

• wymienialność wewnętrzna – prawo do wymiany waluty krajowej na obcą maja tylko obywatele danego kraju, podmioty gospodarcze z tego kraju i in. instytucje i jednostki określone przez prawo dewizowe, czyli tzw. rezydenci krajowi.

• wymienialność zewnętrzna – prawo dewizowe upoważnia rezydentów zagranicznych, czyli obcokrajowców do dokonywania wymiany waluty danego kraju.

INTEGRACJA (łac. scalać) Międzynarodowa integracja gosp. oznacza scalanie się gospodarek krajowych w jednolitą strukturę ekonom. który to organizm ze wzgl. na wysoki stopień wew. powiązań gosp. wyodrębnia się w widoczny sposób z całokształtu gosp. światowej.

W integracji podstawowym celem jest wzrost efektywności gospodarowania, co oznacza szybszy wzrost i rozwój gosp. O rozwoju decyduje przede wszystkim produkcja przemysłowa i dlatego olbrzymie znaczenie ma postęp techniczny i przepływ technologii. Na większym rynku, jaki się tworzy w wyniku integracji łatwiej jest osiągnąć korzyści niż w gospodarce 1 kraju.

RODZAJE INTEGRACJI:

1) LIBERALNA (funkcjonalna, rynkowa) metoda integracji, działania i funkcje państwa bądź ugrupowania integracyjnego na rzecz powinny się ograniczać wyłącznie do likwidacji barier w obrotach między grupą zainteresowanych krajów tzn. do zapewnienia między nimi swobodnego przepływu towarów oraz czynników produkcji a więc jak gdyby do zapewnienia tym samym niezakłóconego działania mechanizmu wolnego rynku, który w tych warunkach wywoła i spowoduje proces integracji gosp. Właściwy proces int. należy zostawić mechanizmom rynkowym(UE, CEFTA, NAFTA)

2) INSTYTUCJONALNA met. int.(autorytarna), proces int. gosp. jest możliwy tylko pod war. skoordynowania a następnie zunifikowania polityki ekonom. grupy krajów. W praktyce może to ozn ustanowienie określonych instytucji integracyjnych wyposażonych w kompetencje umożliwiające skuteczną koordynację, unifikację(jednakowe metody i cele) i centralizację polityki ekonom. grupy integrujących się krajów(RWPG).

FORMY(ETAPY) INTEGRACJI:

1) strefa wolnego handlu-najprostsza i 1 z najczęściej stosowanych form polegająca na likwidacji ceł i ograniczeń pozataryfowych (ilościowych), pozostawiając krajom członkowskim swobodę stosowania narzędzi polityki handlowej wobec krajów spoza ugrupowania(autonomia celna i handlowa) np. EFTA, CEFTA, NAFTA

2) unia celna-porozumienie handl, w którym członkowie oprócz likwidacji ceł i ograniczeń pozataryfowych prowadzą wspólną politykę handlową wobec pozostałych krajów.

3) wspólny rynek-forma int. w której kraje członkowskie znoszą ograniczenia w obrocie dobrami i usługami, prowadzą wspólną politykę handlową wobec krajów trzecich i wprowadzają nieskrępowany ruch czynników produkcji wewnątrz ugrupowania, czyli łączy elementy unii celnej i unii gosp.

4) unia ekonom.(unia gosp.) -wyższa forma wspólnego rynku, w której członkowie dokonali harmonizacji wszystkich rodzajów polityk mających wpływ na warunki konkurencji m.in. polityki podatkowej, monetarnej, społecznej, wymaga powstania instytucji o charakterze międzynarodowym

5) unia gosp. i walutowa(unia monetarna) -forma int. europejskij, w której wprowadza się też wspólną walutę

6) unia polityczna -polega na unifikacji części lub całości polityka zagr. i obronnej. Wspólne zarządzanie. Unia gosp. + wspólna polityka w każdym obszarze i utworzenie nowych konstrukcji instytucjonalnych o charakterze ponadnarodowym.

ZJAWISKO ROZLEWANIA SIĘ(spill over) -proces generowania nowych zadań stojących przed strukturami instytucjonalnymi w wyniku ewolucji procesów gospodarczych. Działania integracyjne w sferze o mniejszym znaczeniu mogą prowadzić do serii następnych działań i rozszerzenia zadań na szczeblu ponadnarodowym.

KORZYŚCI Z INTEGRACJI:

1) powstaje wielki rynek gdyż znikają bariery wymienne

2)wielki rynek umożliwia korzyści, jakie daje specjalizacja(w zakresie prod, wymiany i postępu techn.

3) wielki rynek umożliwia osiąganie, tzw. korzyści skali(chodzi tu o produkcję masową) -obniżanie się długookresowych kosztów wytwarzania w miarę wzrostu skali produkcji

4) na wielkim rynku występują korzyści zwiększonej konkurencji

5) integracja zawsze daje wzrost wymiany handlowej między tymi krajami w wyniku znoszenia przeszkód tej wymiany

SUWERENNOŚĆ: 3 aspekty suwerenności:

1) ograniczanie a nawet naruszanie suwerenności(np. przystąpienie do UE)

2) przyrost suwerenności(np. rozpad Czechosłowacji)

3) aspekt neutralny(Kanada, USA, Meksyk)

Elementy wchodzące w skład:

1) zwierzchnictwo terytorialne-wyłączność władzy państwa na jego terytorium

2) zwierzchnictwo osobowe-wyłączność władzy państwa wobec jego obywateli. Ich połączenie daje pełną suwerenność danego państwa.

Suwerenność można określić, jako prawo do wyłącznego decydowania przez państwo o jego sprawach wew. i stos. zew. Dobrowolne ograniczenie suwerenności to oddanie suwerenności na rzecz innych państw lub organizacji(np. tworzenie UE). Ograniczenie może być dwojakiego rodzaju: -ograniczenie nieodwracalne(np.Alaska1867, Rosja-USA za 7, 2mld USD), -może być przywrócona(np. rozpad ZSRR, Czechosłowacji)

Migracja i jej skutki ekonomiczne;

Najbardziej żywotne zjawisko społeczne pod względem ilościowym i jakościowym . Procesy migracyjne są wyjątkowo złożone ponieważ można rozpatrywać je w 5 obszarach: ekonomiczny, socjalny, kulturowy, polityczny , ekologiczny

Gospodarka światowa: historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów o różnych poziomach rozwoju gospodarczo-społecznego, włączający je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.

Gospodarka światowa (wg. A. Makacia): to zbiór różnorodnych inwestycji i organizmów funkcjonujących na poziomie kraju jak i na poziomie międzynarodowym, zajmujących się działalnością gospodarczą i powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć wzajemnych oddziaływań, czyli międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Jest to system dynamiczny, będący w ciągłym ruchu i rozwoju. Zachodzą w nim nieustanne przemiany.

Gospodarka światowa (wg. J. Sołdeczuka): to system powiązań ekonomicznych między gospodarkami narodowymi i ich podmiotami, zmieniający się w czasie. Powiązania ekonomiczne są bardzo różnorodne (finansowe, handlowe, ekonomiczne itp.). Powstanie gospodarki światowej łączy się z powstaniem kapitalizmu. Proces kształtowania się gospodarki światowej odbywa się w ciągu kilku tostatnich stuleci. Można wiązać powstanie gospodarki światowej z przełomem XV-XVI wieków.

Gospodarka światowa – elementy składowe.

Instytucje oddziałujące na siebie:

• Przedsiębiorstwa,

• Gospodarki narodowe,

• Ugrupowania integracyjne krajów,

• Organizacje międzynarodowe,

• Przedsiębiorstwa transnarodowe.

PODMIOTY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

Główne podmioty gospodarki światowej:

1. Gospodarki narodowe wraz z instytucją państwa

2. Przedsiębiorstwa krajowe

3. Przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacje transnarodowe)

4. Międzynarodowe ugrupowania integracyjne

5. Międzynarodowe organizacje gospodarcze.

Ad.1) Gospodarki narodowe: interesy gospodarek narodowych reprezentuje instytucja państwa. Rządy krajów nawet jeśli nie wchodzą w bezpośrednie więzi gospodarcze próbują oddziaływać na stosunki ekonomiczne z zagranicą. Jest to jeden z głównych czynników określających stopień intensywności i kształt powiązań gospodarczych między krajami. Rządy poszczególnych krajów mogą w sposób bezpośredni zawierać kontrakty i porozumienia. Każde państwo prowadzi określona politykę dotyczącą oddziaływania państwa na kształtowanie stosunków z zagranicą – jest to tzw. zagraniczna polityka ekonomiczna (wytyczanie celów przez państwo, wybór instrumentów ich realizacji).

Ad.3) Korporacje transnarodowe:

Korporacje – przedsiębiorstwa zorganizowane zwykle w formie spółek akcyjnych.

Korporacje transnarodowe (wg ONZ) – to przedsiębiorstwa prowadzące co najmniej w 2 krajach i posiadające również co najmniej w 2 krajach filie lub oddziały będące w całości lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego. Zasięg działania tych przedsiębiorstw jest zasięgiem krajowym. Główny motyw powstania i rozwoju korporacji transnarodowych to zagraniczne inwestycje bezpośrednie (przepływ kapitału związanego z działalnością produkcyjną). Przykłady: General Motors, IBM, Walt Disney, Pepsico, Coca Cola, Ford Motor, Exxon, Shell, Toyota.

Ad.4) Międzynarodowe ugrupowania integracyjne: 1959 r. – europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG UE), w latach 90-tych UE, Europejska Strefa Wolnego Handlu (EFTA), CEFTA, NAFTA.

Integracja przebiega według etapów:

1. Znoszenie przeszkód w wymianie handlowej,

2. Unia celna – na zewnątrz ugrupowania jest jednolita polityka celna,

3. Wspólny rynek w zakresie przepływu kapitału, towaru i rynku pracy,

4. Unia ekonomiczna i walutowa – ujednolicenie i harmonizacja polityki gospodarczej.

Ad.5) Międzynarodowe organizacje gospodarcze: po roku 1945 rola tych organizacji wzrosła – pełną one funkcje regulujące w ramach gospodarki światowej, ustalają pewne wzorce, zalecenia, normy postępowania. Do takich organizacji należą organizacje finansowe: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. W tej grupie można wyróżnić też pewne porozumienia i organizacje: Układ ogólny w sprawie ceł i handlu (GATT) od 1995r. zastąpiony Światową Organizacją Handlu (WTO). W zakresie stosunków zagranicznych działa szereg organizacji świadczących humanitarną i społeczną pomoc, np. ONZ, Światowa Organizacja Do Spraw Żywności (FAO), Światowa Organizacja Do Spraw Pomocy Dzieciom (UNICEF).

TEORIA WYMIANY HANDLOWEJ

Rodzaje teorii wymiany międzynarodowej:

1. Merkantylizm,

2. Teoria kosztów absolutnych (A. Smith),

3. Teoria kosztów alternatywnych (G. Haberler),

4. Teoria kosztów względnych (R. Heckscher, B. Ohlin i P.A. Samuelson),

5. Teoria neotechnologiczna (teoria luki technologicznej, teoria korzyści skali, teoria cyklu życia produktów).

Obecnie w dobie liberalizacji handlu światowego, w dobie globalizacji występuje proces ograniczenia szans polit. celnej, ograniczenie barier w polityce handlowej.

Subsydia (subwencje) eksportowe – to dopłaty państwa do eksportu. Aby zwiększyć konkurencyjność, cena zagranicą (w eksporcie) jest niższa niż cena tego dobra w kraju. Różnicę między cenali dopłaca producentom państwo.

Wyróżniamy subsydia:

1. Bezpośrednie – wypłacane producentom - poręczenie kredytowe, ulgi podatkowe, kredyty preferencyjne;

2. Pośrednie – ulgi podatkowe lub kredytowe dla producentów, poręczenie kredytowe.

Subsydia stosuje rząd państwa.

Subsydia dzielą się na krajowe oraz eksportowe.

Zabronione jest subwencjonowanie eksportu surowców, półfabrykatów innych niż pochodzenia rolnego, leśnego i rybnego oraz wszelkich wyrobów przetwórczych, ale można subsydiować surowce podstawowe (żywność).

Ad2. Środki administracyjne (nakazowe) – maja stymulować określone działania eksporterów lub importerów ale również ograniczać wielkościowo lub ilościowo eksport lub import.

Są dwie grupy tych instrumentów, to tzw.:

1. Środki bezpośrednie – obejmują bardzo liczną grupę instrumentów, do których możemy zaliczyć: tzw. kwoty globalne, ograniczenia sezonowe, embarga, licencjonowanie importu.

2. Środki pośrednie, czyli tzw. pozostałe środki pozacelne – obejmują: narodowe przepisy sanitarne, narodowe przepisy zdrowotne, standardy jakościowe, standardy dotyczące bezpieczeństwa, przepisy dotyczące opakowań, formalności celne, certyfikaty, wymagania dotyczące testowania produktów.

Ad3. Środki o mechanizmie dochodowym – są to środki głównie polityki wewnątrzekonomicznej, które powinny być neutralne dla handlu zagranicznego i nie są przedmiotem negocjacji między krajami. Te instrumenty oddziałują na dochody przedsiębiorstw i konsumentów, a pośrednio na wielkości i strukturę popytu globalnego:

• Wszelkie instrumenty polityki fiskalnej,

• Wszelkie instrumenty polityki monetarnej,

• Polityka kursu walutowego.

Kurs walutowy – jest ważnym czynnikiem decydującym o dokonywaniu transakcji handlowych za granicą. Od poziomu kursu walutowego zależy zagraniczna cena towaru krajowego oraz kurs walutowy określa cenę wewnętrzną dobra zagranicznego.

Skutki ekonomiczne ceł:

Równowaga na rynku samochodów

Przed wprowadzeniem ceł produkcja wynosi C (0,Q_S), popyt G(0,Q_D) powoduje nadwyżkę popytu nad podaż. Większy popyt – trzeba zaimportować samochody (Q_S – Q_D). dyży import to wyższa cena, np. wprowadzenie ceł. Skutkiem będzie wyższa cena. Podaż krajowa była w punkcie C, a teraz jest w E, popyt nam zmalał, bo jest wyższa cena (teraz Q_D1), zmalał import samochodów (Q_S ↔ Q_D).

AGFB – zwiększone wydatki społeczeństwa na zakup samochodów, w ramach tego pola wyróżniamy:

• EFHI – wpływy do budżetu państwa z tytułu ceł,

• CIE – zwiększone wydatki społeczeństwa związane z podjęciem dodatkowej produkcji samochodu, która zapewnia import.

• HFG – strata, wynikająca z konieczności ograniczenia konsumpcji w wyniku ograniczenia importu.

Skutki ekonomiczne subwencji:

rynek komputerów → skutki prowadzenia subwencji

Przy cenie światowej popyt wynosi D (Q_D) a podaż E (Q_S), występuje nadwyżka (musimy ja wyeksportować). Państwo zaczęło subwencjonować komputery, w wyniku wyższych cen popyt na komputery będzie wynosił Q_D’. nadwyżkę trzeba wyeksportować.

Spadek popytu → wzrost produkcji.

ACG → społeczny koszt wynikający z ograniczenia krajowej konsumpcji komputerów.

EBF → produkcji komputerów powyżej ceny światowej

Instrumenty cła i instrumenty subwencji to ograniczenia subwencjonalne.

Organizacje wspierające handel (GATT – WHO)

W 1948 roku układ GATT – układ ogólny w sprawie ceł i handlu. Porozumienie wielostronne. Dąży do zliberalizowania handlu światowego. Dopiero od 1995r. porozumienie to zastąpiono WHO - Światowa Organizacja handlu.

WYMIENIALNOŚĆ A POLSKI ZŁOTY

Wcześniej istniała gospodarka nakazowo – rozdzielcza, istniało więc rozdzielnictwo waluty. Kursy były jedynie przelicznikami, służyły do ewidencji. Od 1982r. wprowadzono kurs na poziomie 1$USD = 9500 starych zł. Był to poziom zbliżony do kursu czarnorynkowego. Czarny rynek przestał więc istnieć. Był to kurs stały w stosunku do dolara, czyli tzw. kurs centralny.

Od 17.05.1991r. przeprowadzono dewaluację złotówki (1$ = 11000zł). Wprowadzono ustalenie kursu w stosunku do wiązki (koszyka) 5 walut: dolar USD (45%), marka niemiecka (35%), funt (10%), frank szwajcarski (5%), frank francuski (5%).

Od 14.10.1991r. wprowadzono tzw. kurs stały pełzający, czyli crowling peg. Wprowadzono zasadę, że złotówka będzie ulegała miesięcznej deprecjacji o 1,8% - zasada codziennej dewaluacji. Zasadę stałego obniżania wartości złotówki zmieniono najpierw do 1% a 26.02.1998r. podano, że złotówka będzie ulegała deprecjacji 0,8% miesięcznie.

Większe zmiany w zakresie systemu kursowego rozpoczęły się 16.05.1995r. – przeprowadzono tzw. częściowe upłynnienie kursu walutowego polskiego zł.

Przedział wahań wokół kursu centralnego rozszerzono z pierwotnych +2,-2% do +7,-7%. Bank Centralny mógł jednak interweniować znacznie szybciej, nawet gdy odchylenie było, np. +3,-3%. utrzymano zasadę dewaluacji złotówki. Od końca lutego 1998r. pasmo wahań rozszerzono na +10.-10%. Bank Centralny sprzedaje/kupuje waluty od banków komercyjnych w granicach tych wahań.

Rok 1995 był przełomowy w polityce walutowej i kursowej Polski. Od 01.01.1995r. Polska wprowadziła istotne zmiany w prawie dewizowym. Zadeklarowano wolę przyjęcia przez Polskę wymienialności waluty według standardów MFW (wymienialności zewnętrznej). Po 1995r. próbuje się liberalizować prawo dewizowe w zakresie obrotów kapitałowych. Od 1995r. stopniowo poszerzono rolę rynku i w tej dziedzinie, aż w kwietniu 2000r. Polska odważyła się na pełne uwolnienie zł i zaczęto stosować system kursu płynnego. Obecny kryzys pokazał, że dobrze zrobiono.

BILANS PŁATNICZY KRAJU

Bilans płatniczy to zestawienie wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą. Zestawienie to dotyczy określonego czasu – zwykle 1rok; sporządza się też b. kwartalny, półroczny:

1. są porównywalne

2. mogą być miesięczne, kwartalne, półroczne

3. dla poszczególnych obszarów, dla obrotów z jednym krajem

4. towarzyszy bilans zobowiązań, płatniczy, bilans zadłużenia

5. powiązanie z zagranicą

Bilans płatniczy wyraża więzi gospodarcze jakie dany kraj posiada z zagranicą oraz wyraża stopień otwarcia gospodarki wobec zagranicy. W sposób istotny wpływa na politykę gospodarczą, monetarną, fiskalną w zakresie handlu zagranicznego. Stan bilansu wpływa na poziom kursu walutowego i na politykę kursu państwa.

Dwa rodzaje transakcji zagranicznych uwzględnianych w bilansie płatniczym:

1. transakcje odpłatne – to takie, które wiążą się z osiągnięciem korzyści majątkowych z tego tytułu, np. kupno lub sprzedaż produktów, zamiana materiałów na towar, zakup obligacji

2. transakcje nieodpłatne – nie wiążą się z osiągnięciem zysku, np. nieodpłatne nabycie albo dostarczenie towarów i usług (wysyłanie przesyłki za kredyt)

Każda transakcja pojawia się w bilansie płatniczym w takiej samej wartości raz po stronie WINIEN, raz po stronie MA. Strona WINIEN obejmuje te elementy transakcji zagranicznych, które powodują zwiększenie finansowych lub rzeczowych aktywów danego kraju (wartość towarów importowych, przyrost należności na rachunkach w bankach z tytułu importu). Strona MA to te elementy transakcji zagranicznych, które powodują zmniejszanie aktywów kraju (sprzedaż złota).

Formalnie rzecz biorąc bilans płatniczy będzie zawsze zrównoważony, co nie oznacza, że z punktu widzenia ekonomicznego bilans płatniczy będzie zrównoważony, możemy tu określić kiedy bilans płatniczy będzie zrównoważony, dodatni, ujemny.

Składniki bilansu płatniczego:

1. bilans obrotów bieżących

2. bilans obrotów kapitałowych

3. bilans obrotów wyrównawczych

Ad.1.BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH

(zwany rachunkiem bieżącym) wszelkie płatności związane z wymianą międzynarodową (dóbr i usług), dochody z kapitału, transfery bieżące. Składa się z 4 elementów:

1. bilans handlowy

2. bilans obrotów usługami

3. bilans procentów i dywidend ( saldo dochodów)

4. bilans transferów jednostronnych

Ad.a)BILANS HANDLOWY – zestawienie porównawcze importu i eksportu między danym krajem a zagranicą. Może być zrównoważony, deficyt lub nadwyżka.

Ad. b) BILANS OBROTÓW USŁUGAMI – zestawieni płatności z obrotu usługami między krajem a zagranicą (usługi transportowe, spedycyjne, turystyczne, logistyczne, prawne, zdrowotne).

Ad. c) BILANS PROCENTÓW I DYWIDEND – zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitałów (przesyłanie dywidendy, procenty od pożyczek udzielonych, przekazanych).

Ad.d) BILAN TRANSFERÓW JEDNOSTRONNYCH – zestawienie transakcji stanowiących jednostronny przepływ dóbr i usług (transfery rządowe, fundusz walutowy, nieodpłatne zestawienie towarów, co sprzedajemy za granicą i co otrzymujemy).

Migrację można rozumieć jako zmianę miejsca zamieszkania osoby, rodziny lub gospod. domowego.

Dzieli się je na dwa kierunki:

1. położenie pierwotne

2. położenie docelowe

*Ze względu na położenie wyróżnia się migracje

- międzynarodowa, - międzyregionalna, - lokalna

Przyczyny migracji; Decyzje o migracji musza być niezależne i niewymuszone. Mogą być efektem wymuszonych zdarzeń: -przyczyny ekonomiczne, polityczne, etniczne, kulturowe itd.

Formy migracji:

EMIGRACJA oznacza dobrowolne opuszczenie kraju rodzinnego najczęściej ma charakter ekonomiczny . Może mieć charakter polityczny jako efekt ucisku polityczn lub rozbieżności w poglądach politycznych.

READMISJI (emigracja ma często charakter nielegalny); polega na odsyłaniu nielegalnych emigrantów do ich krajów ojczystych lub jeśli są uchodźcami do pierwszego bezpiecznego kraju na którego ter pozostawali po ucieczce z kraju rodzinnego.

REEMIGRACJA to dobrowolny powrót do emigrantów

REPATRIACJA to rodzaj reemigracji . Nie zawsze ma charakter dobrowolny . Zazwyczaj jest związany ze zmiana granic państwa lub zmianami politycznymi . Zjawisko repatriacji na skali światowej występuje po zakończonych wojnach. „działanie z przymusu”.

IMIGRACJA przyjazd do obcego kraju na popyt stały.

Dynamika wzrostu:

- czasy nowożytne–ok.300mln (było to przemieszczanie się ludzi za wojskiem w podbijanych krajach –mobilność armii pociągała za sobą mobilność gospoda.)

- lata 1850-1860 wzrost przemian gospodarczych i ruchów migracyjnych, ok. 40 milionów.

- lata 1945-1970 ruch migracyjny ok.10 milionów.

Uchodźctwo:

- odmienna forma przemieszczania się ludności. Formą uchodźctwa jest ucieczka. Połączona jest zazwyczaj z działaniami wojennymi z konfliktami o char. zbrojnym

-1921 pierwsze regulacje prawne odnośnie uchodźctwa. Stworzony został nowy urząd „Urząd Wysokiego Komisarza ds.Uchodźców.-Pierwszym zwierzchnikiem był F. Nansen (pełnił funkcje ambasadora Norwegii. W czasie pierwszej wojny światowej pracował w Londynie. Od 1920r. był pierwszym wysokim komisarzem Ligi Narodów od spraw uchodźców. Pomógł uchodźcom politycznym wydostać się z Rosji Radzieckiej a gdy nigdzie nie chciano ich przyjąć zaczął wydawać specjalne dowody tożsamości, które pełniły role dokumentu podróży za społeczną praca i za angażowanie otrzymał Pokojowa Nagr Nobla w 1922r.

-apatryda apolida- bezpaństwowiec, osoba nie posiadała obywatelstwa żadnego kraju. W celu przypadłych paszport nanesowski był podstawa do udzielania statusu cudzo ziemstwa.

-1951r konwencja genewska zgodnie z konwencja ozn. Konieczność udzielenia azylu politycznego, czyli nie odsyłanie do kraju, w którym grozi prześladowanie lub śmierć, a także zapewnienie porwanym ekonomicznych i społecznych warunków do bezpiecznego życia w miejscu pobytu.

- nadanie danej osobie status cudzoziemca jest sprawa trudna i wymagana rzetelnych dowodów.

-Dane: 1970 2, 5 mln uchodźców, 1990 ponad 15mln uchodźców, 2001 nieco poniżej 15mln uchodźców.

TYPY TEORII MIGRACJI:

1) teoria Ravensteina/Hick’a - wyjaśnia przyczyny migracji. Zgodnie z ta teorią strumienie migracyjne wyznaczane są przez istniejące różnice w dochodach realnych między określonymi krajami lub regionami. Uzupełniona przez teorię P. Tornado, który dorzucił różnice uwzględniające wielkości zatrudnienia.

2)teoria rozważań Sjaastad’a - zgodnie z nią nie jest istotne czy płaca realna jest wyższa czy nie, ale stwierdza, że wszystkie decyzje związane z migracją są decyzjami inwestycyjnymi. Dokonuje się tu pieniężnego i niepieniężnego sumowania wartości netto w określ czasie. Sjaastad określa, że kapitał ludzki jest podstawą mikroekonomicznych decyzji migracyjnych.

• „DRENAŻ MÓZGU” - pozyskiwanie ludzi z określonym wykształceniem na teren innego państwa(np. ze Skandynawii do USA - lekarze, dentyści -„dolina krzemowa”)

• TEORIA „PUSH-PULL”- zgodnie z nią są dwie grupy czynników, które powodują powstawanie ruchów migracyjnych: *pierwsza grupa to czynniki wypychające (negatywne w kraju rodzimym, np. bezrobocie, zmiany polityczne); *druga grupa to czynniki przyciągające(czynniki zachodzące w państwach docelowych)

BILANS DLA PAŃSTW PRZYJMUJĄCYCH:

I.POZYTYWNE EFEKTY: 1) wykształcona, zawodowo czynna ludność o dobrym, często poszukiwanym zawodzie; 2) osoby bez wykształcenia, ale wykonujące pracę, która nie jest akceptowana przez państwo przyjmujące; 3) efekt dodatni: uposażenie tych osób jest z reguły niższe niż ludności.

II.KOSZTY: 1) pomoc finansowa związana z zabezpieczeniem minimum socjalnego(konflikt w Irlandii między polskimi a afrykańskimi imigrantami); 2) wzrost przestępczości(mafia); 3) wzrost napięć na tle kulturowym, politycznym, religijnym; 4) niechęć do asymilacji nowych warunków proponowanych przez państwo przyjmujące(migracja z państw arabskich do Niemiec czy Francji)

BILANS DLA PAŃSTW, Z KTÓRYCH NASTĘPUJE EMIGRACJA:

I.KORZYŚCI: 1) zmniejszenie bezrobocia; 2) zwiększenie popytu krajowego, napływ dewiz; 3) zmniejszenie przestępczości; 4) wzrost wykształcenia i poziomu kulturowego; 5) powrót (napływ kapitału i ludności z kapitałem-wzrost poziomu gospodarczego)

II.SKUTKI UJEMNE: 1) ucieczka kapitału ludzkiego i problem demograficzny(Ukraina)

1. Nowe teorie, np. teoria nakładających się popytów (Lindler), teoria przewagi konkurencyjnej narodów (Porter).

1) Merkantylizm:

• Jedna z pierwszych doktryn ekonomicznych (od 1550 do 1800r)

• Bogactwo narodu mierzone jest ilością posiadanych kruszców (głównie złota): zasada podstawowa – gromadzenie kruszców i eksploatacja kolonii; kruszce są dobrem ograniczonym – jeżeli jedne kraje je zyskują inne tracą.

• Rządy stosują wysokie cła ochronne

• Francja, Japonia to współczesne przykładów krajów „neomerkantylistycznych”.

2) Teoria kosztów absolutnych:

Zgodnie z tą teorią podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i zarazem świata osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami (lub większą liczbą krajów) bezwzględnych różnic kosztów wytworzenia, zwłaszcza w wymiarze nakładów pracy.

Założenia: dwa kraje A i B oraz dwa dobra X i Y

Przykład rozwoju handlu międzynarodowego zgodnie z zasadą przewagi absolutnej.

Towary	Wyszczególnienie	KrajA	KrajB
X Y	Krajowe nakłady pracy ogółem 1 godzina 1 godzina	6 ton 3 tony	1 tona 6 ton
X Y	Krajowe nakłady pracy na produkcję, jednostki towaru mierzone czasem pracy 1 tona 1 tona	10 m 20 m	60 m 10 m
X Y	Kierunki pożądanej specjalizacji	6 ton	6 ton

W czym leży istota teorii kosztów absolutnych?

Zdaniem A. Smitha, jeśli w pewnych warunkach określony kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje absolutna przewagą) w produkcji towaru X, a zarazem jest mniej efektywny niż inny kraj B (nie dysponuje nad tym krajem absolutna przewaga) w produkcji dobra Y, to oba kraje mogą osiągnąć korzyści wskutek rozwoju międzynarodowego podziały pracy (bez względu na stan bilansu handlowego), pod warunkiem, że kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru X, w przypadku którego dysponuje absolutną przewagą, w zamian za import z kraju B całości lub części produkcji towaru Y, w przypadku którego absolutną przewagą dysponuje jego partner handlowy.

Innymi słowy, rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów, co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści (zwiększona wielkość produkcji do podziału między krajami – partnerami).

Oczywiście teoria A. Smitha nie tłumaczy wszystkich przepływów handlu międzynarodowego. W swej publikacji autor nie daje żadnych wskazówek państwom, które produkują wszystkie dobra (lub większość) absolutnie drożej niż ich partnerzy handlowi. W tej sytuacji nastąpiłby niekorzystny bilans handlowy, który prowadziłby w konsekwencji do wpływu kruszców i kapitału od słabszego partnera.

W teorii A. Smitha nie wzięto pod uwagę kosztów transportu, przepływu technologii, a także istnienia barier, które uniemożliwiają lub utrudniają prowadzenie międzynarodowego handlu (do takich barier można zaliczyć chociażby cło). Teoria ta sprowadza się w przypadku handlu surowcami (które występują tylko u jednego z partnerów), czy w przypadku wymiany produktów rolnych.

4) Teoria obfitości zasobów (E. Heckscher, B. Ohlin, P.A. Samuelson).

Dany kraj powinien produkować, spartować te towary, których produkcja wymaga zastosowania czynnika wytwórczego, którego moja większą obfitość tego czynnika, a importować te towary, których jest mniej – jest mniejsza ich obfitość.

Jeżeli mamy jakiś kraj, który ma bardzo dużo kapitału, to powinien te towary eksportować, gdyż SA kapitałochłonne (potrzebna jest do ich wyprodukowania duża ilość kapitału), także gdy ma towary pracochłonne to powinien je eksportować, jeśli ma dużo pracowników.

Teorie neoczynnikowe

*Teoria cyklu życia produktu (1964) – handel międzynarodowy jest pochodną przechodzenia produktu przez 3 fazy życia produktu:

I faza – produkt wytworzony i sprzedawany na własnym rynku

II faza – produkt eksportowany

III faza – produkt wszędzie produkowany (spada produkcja i eksport tego kraju)

*Teoria luki technologicznej (M.V. Posner) – zróżnicowanie poziomu technologicznego terminuje kształt, charakter i kierunki wymiany międzynarodowej, te nowości przechodzą z pewnym opóźnieniem do innych krajów, dobrze rozwinięte kraje

posiadają przewagę w eksporcie różnych dóbr.

*Teoria korzyści skali (Linder) – jedną z przyczyn rozwoju handlu i eksportu dóbr do innych krajów jest wielkość produkcji, która rożnie szybciej niż nakłady.

W ramach GATT postanowiono, że cła SA narzędziem, przy pomocy którego można ochronić rodzinną produkcję przed konkurencją. Za cel postawiła sobie stopniową redukcję taryf celnych i eliminowanie innych przeszkód w wymianie handlowej.

GATT stworzył kodeks postępowania w handlu międzynarodowym. Zalecał przede wszystkim zasadę stosowania niedyskryminacji i równości traktowania partnerów handlowych. Wprowadzono Klauzurę Największego Uprzywilejowania (KNU) – oznacza również traktowanie partnerów w wymianie (np. jakiś kraj da przywileje jednemu partnerowi, to ta klauzura zobowiązuje so podobnego potraktowania innych partnerów). Obowiązuje zasada wzajemności(cośza coś.

Argumenty za ograniczeniem handlu światowego (ekonomiczne):

1. Przemysły „wchodzące”,

2. Zamiana w przewagach komparatywnych,

3. Ochron przed dumpingiem, nieuczciwą konkurencją

4. Obrona przed monopolami,

5. Zmniejszenie zależności od eksportu towarów nierozwojowych,

6. Ochrona przemysłów gasnących,

7. Argumenty poza ekonomiczne.

Problemy związane z protekcjonalizmem.

1. Protekcjonalizm rozwiązanie suboptymalne,

2. Liberalizacja w handlu światowym,

3. Retorsje,

4. Protekcjonalizm a nieefektywność,

5. Biurokracja.

KURS WALUTOWY I BILANS PŁATNICZY

Podst pojęcie i kategorie finansów międzynarodowych

1. Wymienialność walut i kursu walutowego,

2. Bilans płatniczy kraju,

3. Mechanizmy funkcjonowania gospodarki światowej i pieniądz światowy.

Wymiana międzynarodowa powoduje powstanie należności i zobowiązań między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach. Regulowanie należności między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach nazywa się rozliczeniami międzynarod.

Rozliczenia mogą być prowadzone z udziałem pieniądza, ale wtedy gdy istnieje wymienialność walut narodowych. Istnieją również rozliczenia międzynarodowe nawet wtedy gdy nie ma wymienialności walut. Są to rozliczenia bez udziału pieniądza, tzw. transakcje kompensacyjne (clearing). Istnieje też bezpośrednia wymiana towaru na towar bez udziału pieniądza, czyli tzw. barter.

Czym jest rynek walutowy? To całokształt transakcji wymiany walut wraz z instrumentami oraz wraz z zespołem reguł, za pomocą których dokonuje się wymiana walut. Współczesny rynek walutowy jest zdecentralizowany, jest to sieć powiązań, r współczesny nie jest rynkiem narodowym ale globalnym, powiązany ściśle z rynkami pieniężnymi, kapitałowymi:

Co określa podaż walut?

1. Skąd się biorą waluty w kraju (co przesuwa SF w prawo lub w lewo)

• Źródła walut zagranicznych:

• Turyści,

• Polscy pracownicy pracujący za granicą,

• Eksportowanie towarów,

• Inwestycje zagraniczne (zielone pola, portfelowe inwestycje, zakładanie fabryk)

• Fundusze UE,

• Kredyty, które otrzymuje polski rząd.

1. Kto potrzebuje zagranicznych walut tu w Polsce (co przesuwa DF w prawo lub w lewo)

• Polscy turyści,

• Importerzy,

• Polscy inwestorzy,

• Kredyty udzielone.

Aby waluty można było wymienić potrzebny jest przelicznik, czyli kurs walutowy.

Kurs walutowy – to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej, np. 1$ = 4,20 zł.

Funkcje kursu walutowego (spełnia bardzo ważne funkcje w gospodarce) najważniejsze to:

• Funkcja informacyjna – umożliwia ustalenie należności i zobowiązań. Kurs zawiera podstawowe informacj dla importerów,eksporterów,producentów.

• Funkcja cenotwórcza – kurs umożliwia przenoszenie zagranicznego wkładu cen na układ krajowy czyli istnieje możliwość porównywania cen w kraju z cenami zagranicznymi.

Rodzaje rynków walutowych:

1. Wolny rynek walutowy – podmioty gospodarcze mogą swobodnie wymieniać walutę krajową na inne waluty bez ograniczeń władz państwowych, swobodne zasady popytu i podaży.

2. Regulowany rynek walutowy – charakteryzuje się tym, że podmioty gospodarcze nie mogą swobodnie wymieniać waluty, związane jest to z monopolem państwa na skup walut.

3. Pośredni rynek walutowy – ograniczenia w wymianie walut.

Porównywalność ta może być ograniczona, głównie wtedy gdy istnieją cła podatki i inne opłaty związane z eksportem i importem, bo zniekształcają one ceny. Kurs walutowy jest ważnym narzędziem polityki gospodarczej państwa. Państwo prowadzi taką politykę kursową, która pozwala mu realizować określone cele. Jest elementem polityki makroekonomicznej. (2 śc. Cd)

Ad.2. BILANS OBROTÓW KAPITAŁOWYCH (rachunek obrotów kapitałowych i finansowych)

Uwzględnia transakcje zakupu i sprzedaży bardzo szeroko rozumianych aktywów dokonywanych przez sektor prywatny i BC. Obejmuje:

1. rachunek kapitałowy – transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na sfinansowanie środków trwałych, umorzenia długu, nabywania czy zbywania aktywów niefinansowych (patenty)

2. rachunek finansowy – aktywa i pasywa w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych, inwestycji portfelowych (papiery wartościowe) oraz innych zobowiązań krótko- i długoterminowych (np. kredyty)

Ad.3. BILANS OBROTÓW WYRÓWNAWCZYCH

Zmiany stanu oficjalnych rezerw walutowych, rezerw w kraju w walutach wymienialnych czy w złocie.

SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ – zestawienie wszystkich transakcji, które zostały zewidencjonowane przez banki, ale trudno je zaklasyfikować do którejś z poprzednich grup.

RÓWNOWAGA BILANSU PŁATNICZEGO

Z rachunkowego punktu widzenia bilans zawsze jest zrównoważony. Bilans jest zestawieniem sporządzonym według ogólnych zasad księgowości czyli każda transakcja jest księgowana podwójnie.

Z ekonomicznego punktu widzenia bilans jest zrównoważony, gdy saldo obrotów na rachunkach bieżących równe jest saldu obrotów na rachunkach kapitałowych. Gdy kurs walutowy jest nieograniczenie płynny to bilans równoważy się w sposób automatyczny. Gdy kurs walutowy jest kursem centralnym, to nie ma automatycznego równoważenia się bilansu. Saldo nie musi równać się zero i zwykle występuje nadwyżka lub deficyt w bilansie płatniczym.

Konieczne są wtedy transakcje wyrównawcze polegające na zmianie stanu oficjalnych rezerw walutowych państwa i zaciągnięciu przez państwo pożyczek w taki sposób, że deficyt w obrotach bieżących musi być zrównoważony.

Aby ocenić czy bilans jest zrównoważony dokonuje się podziału transakcji na 2 kategorie:

1. transakcje autonomiczne:

Obroty bieżące + przepływ kapitałów długoterminowych (z kredytami)

1. transakcje wyrównawcze:

Przepływ kapitałów krótkoterminowych (przede wszystkim w formie pożyczek, które powodują zmiany zadłużenia kraju)

Zmiany stanu rezerw dewizowych

Bilans płatniczy jest zrównoważony, gdy nie występują transakcje wyrównawcze. Deficyt występuje wtedy gdy transakcje autonomiczne są dodatnie.

Jeżeli obroty autonomiczne są zrównoważone to mamy bilans zrównoważony.

Jeżeli potrzebne są operacje wyrównawcze, to oznacza że bilans jest niezrównoważony.

Przyczyny zakłóceń bilansu mogą być różnorakie, np.:

• zmiany relacji cen krajowych do cen zagranicznych

• zmiany wysokości stopy % za granicą w stosunku do stopy krajowej

• zmiany terms of trade (warunki wymiany handlowej – zmiany relacji cen dóbr eksportowych do dóbr importowych)

• klęski naturalne

W długich okresach czasu (więcej niż 5 lat) o równowadze bilansu płatniczego decydują takie czynniki jak:

1. krajowa stopa oszczędności inwestycji

2. polityka budżetowa państwa

3. postęp techniczny i wydajność pracy

4. zmiany struktury własnościowej

5. rozwój rynku kapitałowego

Równowaga bilansu płatniczego w dłuższym okresie może być zachowana wówczas, gdy wzrostowi gospodarczemu towarzyszy wzrost krajowych oszczędności i napływ kapitału zagranicznego. Gdy oszczędności krajowe są zbyt małe istnieje tendencja do wzrostu importu i pogłębiania się deficytu obrotów bieżących. Jeżeli nie da się tego skompensować to topnieją rezerwy dewizowe lub kraj się zadłuża.

ŚRODKI PRZYWRACANIA RÓWNOWAGI W BILANSIE

• polityka kursu walutowego

• polityka monetarna (wysokie stopy procentowe mogą spowodować napływ kapitału krótkotermin ale zachęcają też do inwestowania)

• polityka fiskalna

• polityka dewizowa

• polityka cenowa

• polityka konkurencji

Często używa się narzędzia typu dewaluacja (obniżenie kursu). Daje ona wzrost konkurencyjności gospodarki w krótkim okresie, bo tanieje eksport a drożeje import. Dewaluacja wpływa jednocześnie na wzrost cen krajowych. W krajach pojawiają się lub wzmacniają tendencje inflacyjne.

Rewaluacja to podwyższanie stałego kursu walutowego. Stosuje się ją gdy w bilansie płatniczym w dłuższym okresie występuje nadwyżka waluty. Rewaluacja jest przesunięciem o charakterze deflacyjnym, może spowodować obniżenie stanu zatrudnienia i poziomu koniunktury.

Generalnie, możemy wyróżnić 3 zasadnicze modele integracji państw -federalizm, konfederalizm i funkcjonalizm.
I. Federalizm

Jest najdalej idącą formą integracji państw, w której państwa decydują się na stopniową rezygnację z posiadanych uprawnień na rzecz wspólnie tworzonych struktur, instytucji o charakterze ponadnarodowym. W ten sposób tworzy się federalne państwo związkowe posiadające ponadnarodowe, demokratyczne instytucje z władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą
II. Konfederalizm

Jest to forma integracji państw, która podobnie jak ma to miejsce w przypadku federalizmu, zakłada zacieśnianie współpracy pomiędzy państwami, ale z wyraźnym podziałem uprawnień oraz z precyzyjnym określeniem kompetencji w poszczególnych dziedzinach przekazywanych wspólnym instytucjom. W przypadku konfederalizmu, integracja państw zakłada zachowanie odrębności oraz suwerenności poszczególnych podmiotów. Integracja w tym modelu sprowadza się w praktyce do ścisłej współpracy pomiędzy państwami, wspomaganej przez wspólne instytucje oraz wypracowywanie wspólne stanowiska w kluczowych dziedzinach. Na gruncie europejskim zwolennikiem tego typu integracji był Charles de Gaulle
III. Funkcjonalizm

Jest pragmatycznym modelem integracji, w którym podstawą jest ścisła współpraca między państwami. W tym przypadku liczą się przede wszystkim konkretne korzyści wynikające z integracji, zwłaszcza natury ekonomicznej) mniejsze znaczenie natomiast przykłada się do zakresu kompetencji państw oraz tworzonych przez te państwa instytucji ponadnarodowych.