46. Rzeźba dziewiętnastowieczna: tendencje akademickie i antyakademickie
Rzeźba klasycystyczna:
- Neoklasycyzm powstał w drugiej połowie XVIII wieku jako reakcja na rokoko i ukształtował się ostatecznie w latach osiemdziesiątych,
- w XIX w. na czoło sztuk pięknych zdecydowanie wysunęło się malarstwo – tu bowiem dokonywały się najważniejsze przemiany stylowe o doniosłym znaczeniu dla dalszego rozwoju sztuki.
- rzeźbiarzom trudniej było uwolnić się od uświęconych tradycjom stereotypów.
- w XIX wieku marmur staje się symbolem rzeźby, jednak w istocie wiek ten jest epoką gliny - była ona podstawowym materiałem na którym koncentrował się wysiłek twórczy rzeźbiarza.
- w epoce klasycyzmu uważano, że szczyt doskonałości w rzeźbie został już osiągnięty przez starożytnych.
- artysta musiał wykazać maksimum zręczności w naśladowaniu Greków, lecz równocześnie zawrzeć rys indywidualny, ślepe naśladownictwo antyku podlegało krytyce, zbyt daleko od niego idące odstępstwa piętnowano jako trywializm niegodny „sztuki posągowej”.
Nurt „aleksandryjski” w rzeźbie neoklasycznej.
- rokokowy wdzięk przetrwał w tak zawnym „greckim”, „aleksandryjskim” (Louis Hautecoeur) nurcie rzeźby klasycznej, na który silnie oddziałała sztuka hellenistyczna,
- przedstawienia mitologiczne były pretekstem do ukazywania młodzieńczych ciał efebów i dziewcząt oraz idyllicznych scen miłosnych.
- w pierwszej fazie, drugiej połowie XVIII wieku rzeźba ciągle ujawnia silne związki z barokiem.
Jean-Baptiste Pigalle
- na przykładzie jego twórczości można prześledzić rozwój form od baroku do klasycyzmu.
pomnik marszałka Claude d’Harcourta w kat. Notre Dame z 1774 roku
pomnik Maurycego Saskiego w k. św. Tomasza w Strasburgu z 1777 r
Etienne-Maurice Falconet
- w pierwszej fazie twórczości pracował w manufakturze porcelany w Sevres projektując rokokowe figurki.
- tworzył również rzeźby o tematyce alegorycznej i mitologicznej,
pomnik Piotra Wielkiego w Petersburgu (1760-82)
- szczytowe osiągniecie,
- barokowo-klasycystyczny
Jean-Antoine Houdon
- był przede wszystkim portrecistą (tutaj realizm).
Najada,
Morfeusz (1777)
Apollo,
Ceres (1788)
Diana (1776)
Antionio Canova
- najwybitniejszy przedstawiciel nurtu aleksandryjskiego
- pasjonowała go sztuka różnych epok, o czym świadczą jego szkicowniki, co jednak nie znalazło oddźwięku w jego własnej twórczości artystycznej.
– początkowo był związany z rzeźba barokową, Berninim i barokiem rzymskim.
- w późniejszych jego rzeźbach widać harmonię, naśladownictwo antyku i idealizację.
- w jego rzeźbach uwidoczniło się charakterystyczne dla tego nurtu urzeczenie pięknem smukłego młodzieńczego ciała,
- w szczególny sposób upodobał sobie mitycznych kochanków,
- Canova nigdy nie wyzwolił się całkowicie z reminiscencji baroku, w szczególności Berniniego.
- jego bozetta świadczą o fascynacji gliną i jej możliwościami, choć on sam nigdy by nie pozostawił rzeźby w tym stadium.
– zarzucano mu, że jego posągi i grupy sprawiają wrażenie wykonanych z waty, skomplikowane układy piętnowano zaś jako „rzeźbione obrazy”, zarzuty te jednak nie zdołały osłabić jego pozycji.
Trzy Gracje 1813-1816
Bertel Thornvaldsen
- linearyzm i surowa prostota,
- w przeciwieństwie do Canovy nie miał nic wspólnego z barokiem, romantyzmem i sentymentalizmem.
- czerpał tematy głównie z mitologii, chętnie powtarzał tematy Canovy (Psyche, Amor i Psyche, Hebe, Trzy Gracje), jednak w styl tych prac bardzo się różnił.
- odczuwa się monotonię, zwłaszcza, że większość powtarza ten sam schemat – lekkie przegięcie postaci, często opartej o pień lub postument, noga ugięta w kolanie i odchylona w bok lub do tyłu.
- popularność zyskał także w Polsce, którą odwiedził w 1820 roku, aby poznać cara Aleksandra I.
- o wiele bardziej niż Canova był wierny wzorom antycznym,
- podstawą kompozycji był dla niego precyzyjny rysunek, a nie bozzetto.
- chłód rzeźb Thorvaldsena wywołał reakcję, usiłowanie wprowadzenia do sztuki większej swobody i ekspresji.
Cyceron
Jason
Pomnik Kopernika w Warszawie
Pomnik konny Józefa Poniatowskiego w Warszawie
Trzy gracje
Ganimedes i orzeł,
płaskorzeźby Merkury przynoszący małego Bakchusa nimfie Ino,
Porwanie Ganimedesa (1833),
statua Gutenberga w Moguncji
We Francji manierę Canovy naśladowali między innymi:
Joseph Chinard (Perseusz i Andromeda),
Claude Ramey (Safona 1801),
Aime Milhomme (psyche 1806),
Antoine-Denis Chaudet (Pasterz z Forbas i Edyp 1799-1801)
Francois-Joseph Bosio nazywany „francuską namiastką Canovy (Amor ciskający strzały 1808, Aristajos, bóg ogrodów, Herkules walczący z Acheloosem przemienionym w węża)
W Niemczech pod tymi wpływami pozostawał Johann Heinrich von Dannecker (Safona, Ariadna na panterze, Amor i Psyche oraz Eros).
W Anglii wyróżniali się:
Richard Westmacott (Achilles)
John Gibson, jego uczeń (Amor i Psyche, Hylas i najady 1826),
W Szwecji działał Johan Tobias Sergel (Faun, Diomenes, Rozpaczający Achilles)
W Rosji z mitologii czerpał Michaił Kozłowski (śpiący Amor, Hymen, Amor ze Strzałą).
Polska:
- w Polsce początki neoklasycyzmu przypadają na ostatnie dziesięciolecia XVIII wieku i wiążą się z działalnością obcokrajowców pracujących na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Paweł Maliński
- profesor rzeźby na UW, który w Rzymie kształcił się pod kierunkiem Thornvaldsena w latach 1820-22.
Achilles 1823,
Parys 1825,
Triumf Bakchusa na frontonie Pałacu Błękitnego
grupa Neptun w gronie najad i syren na tympanonach budynków Komory Wodnej 1831.
Jakub Tatarkiewicz
- uczeń Malińskiego,
- najwybitniejszy polski rzeźbiarz pierwszej połowy XIX wieku.
- pod kierunkiem Thornvaldsena kształcił się pięć lat w Accademia di San Luca
Psyche Omdlewająca 1830
Tematyka Historyczna i alegoryczna.
- żywoty Plutarcha i Neposa, dzieła Liviusa i innych autorów starożytnych dostarczały artystom wzorów piękna duchowego – mądrości, cnót moralnych i obywatelskich - ich personifikacją były postacie filozofów, westalek oraz Brutsa, Katona i Miltiadesa szczególnie popularnych w latach rewolcji.
- za cesarstwa modnym tematem były triumfy wodzów, w Polsce zaś szukano dążeń wolnościowych.
- kwitła również tematyka alegoryczna, rzeźbiono więc różne uosobienia Miłości, przyjaźni etc,
- w okresie przedrewolucyjnym dominowała we Francji alegoria sentymentalna, a po rewolucji tematyka alegoryczna poświęcona ideałom rewolucyjnym.
- po upadku Robespierre’a miejsce alegorii rewolucyjnej i patriotycznej zajęły wyszukane przedstawienia alegoryczne o nucie sentymentalnej,
kompozycja Pierre Cartelliera z 1796 roku: Przyjaźń tuląca do łona uschnięty wiaz, równocześnie podlewająca go, symbol pomocy, jakiej należy udzielić nieszczęśliwemu przyjacielowi.
- dalej tworzono rzeźby – personifikacje cnót, sztuk i nauki.
Rzeźba nagrobkowa i o tematyce religijnej.
- przedstawienia alegoryczne stały się znamienne również dla rzeźby nagrobkowej, co wiązało się w z postępującą laicyzacją.
- symbolikę chrześcijańską zastąpiły antyczne personifikacje śmierci.
- bardzo typowe są dla neoklasycyzmu zwłaszcza pomniki projektowane przez Canovę, który stosował wyłącznie marmur biały, co podkreślało surową prostotę kompozycji,
pomnik córki Marii Teresy, arcyksiężny Marii Krystyny w wiedeńskim Augustiner-Kirche (1798-1805) - prawzór dla późniejszych dziewiętnastowiecznych grobowców.
- Thorvaldsen wprowadził nowy, skromniejszy typ rzeźby sepulkralnej,
pomnik Włodzimierza Potockiego z katedry wawelskiej (1820-30).
pomnik Hrabiego von der Mark w berlińskim kościele św. Doroty projektu Johanna Gottfrieda Schadowa (1789-90),
pomnik Królowej Luizy w Charlottenburgu projekt Christiana Raucha.
- w Anglii rzeźbią miała przeważnie charakter pomników wznoszonych ku czci zmarłego,
nagrobek kapitana Richarda Burgessa (1802) Thomasa Banksa.
nagrobek generała Johna Moore’a (1809) John Bacon
- spokój i harmonia cechują też rzeźbę o tematyce religijnej,
św. Brunonie Houdona z 1767 roku (Santa Maria degli Angeli w Rzymie)
Chrystus Thornvaldsena z katedry kopenhaskiej (1820).
Rzeźba portretowa. Posągi ludzi wybitnych i zasłużonych.
- w drugiej połowie XVIII wieku rzeźby kultowe stawały się coraz rzadsze, miejsce świętych zajęli bowiem wybitni i zasłużeni.
- rzeźba portretowa nie uniknęła idealizacji.
Pomnik Voltaire’a z Comedie Francaise (1779-81),
Posąg Poussina (Pierre Julien),
Vergniauda (pierre Cartellier),
Gustawa III (Sergel).
- coraz częściej przedstawiano też ludzi współczesnych w kostiumach greckich lub rzymskich, np. Canova w Ferdynandzie IV Neapolitańskim w stroju imperatora a Aime Milhomme przekształcił generała Hoche’a w antycznego wojownika (1812). - dla pomników konnych wzorem był posąg Marka Aureliusza, naśladowali go m.in. Franz Zauer (Józef II w Wiedniu), Canova (Karol III Burbon w Neapolu 1808-12) oraz Thornvaldsen (Poniatowski 1829-30).
- przybranie w kostium antyczny miało uwznioślić i unieśmiertelnić, gdyż był to strój bogów i herosów oraz wielkich ludzi świata starożytnego.
Sceny z historii współczesnej. Tematyka literacka i średniowieczna
- współczesność doszła do głosu zarówno w scenach wojennych z czasów Rewolucji jak i w postaciach napoleońskich wiarusów reprezentujących różne rodzaje broni, oraz ilustrujących różne epizody z kampanii Napoleona – na paryskim Ard d Carrouusel.
- w końcu XVIII i początku XIX wieku pojawiły się też nieśmiałe próby siegniecia po tematy do literatury współczesnej, oraz do średniowiecza.
Paweł i Wirginia, Chaudet
Rzeźba romantyczna:
- podawano w wątpliwość istnienie rzeźby romantycznej twierdząc, że była rzeźba epoki romantyzmu, nie istniała natomiast rzeźba romantyczna jako odrębne zjawisko stylowe
-w rzeźbie romantyzm doszedł do głosu dopiero z początkiem lat trzydziestych, choć pierwsze jego zapowiedzi pojawiły się już wcześniej, głównie w nagrobkach (zwłaszcza w Anglii), portretach i rzeźbie historycznej, gdzie stosunkowo szybko zaznaczyły się wpływy „stylu trubadurowego”.
- dużą rolę odegrało odkrycie rzeźby greckiej Vw.p.n.e., przede wszystkim z zespołem dzieł zdjętych z Akropolu i umieszczonych w British Museum w 1816 roku (między innymi rzeźby Partenonu – metopy, posągi z przyczółka i płaskorzeźby fryzu),
Charakterystyczne cechy rzeźby romantycznej:
- dynamizm oraz nowa tematyka
- u większości artystów wciąż dominowała forma neoklasyczna, względnie neogotycka, neorenesansowa, etc., lecz tak naprawdę istotnym jej czynnikiem była treść.
- dążenie do malarskości (wielu rzeźbiarzy zaczynało swą karierę od malarstwa).
- efektów malarskich szukano w dramatycznej grze świateł i cieni przez kontrastowanie partii wypukłych i wklęsłych, głęboki drążenie reliefów i silne zróżnicowanie powierzchni.
- szczególnie modne stały się statuetki, w nich bowiem znalazła najpełniejszy wyraz romantyczna spontaniczność tworzenia.
Słoń z placu Bastylii
- miał być głównym akcentem monumentalnej fontanny projektu Jean-Antoine Alavoinego na polecenie Napoleona pragnącego przyozdobić plac na cześć Rewolucji Francuskiej.
- upadek Cesarstwa spowodował wstrzymanie prac nad fontanną, jednak w 1817 roku Pierre-Charles Bridan ukończył model słona wysokości 15 i długości 17 metrów.
- realizacji fontanny sprzeciwiła się komisja akademicka, w efekcie gipsowy model coraz bardziej niszczał i w 1846 roku został zburzony
Wątki polityczne i patriotyczne.
- romantyzm objawiał się też w tematyce politycznej,
- takie poglądy znajdowały wyraz w płaskorzeźbach ukazujących epizody walk rewolucyjnych oraz w portretach bohaterów walk narodowowyzwoleńczych, choć nie było to dobrze widziane przez władze (w 1842 roku Antoine Etex musiał zmienić tytuł rzeźby z Polski w kajdanach opłakującej swoją wolność na Olimpias).
Jose Alvarez de Pereira y Cubero
Obrona Saragossy
- mimo neoklasycznej formy realizuje romantyczną koncepcję
David d’Angers
- elementy neoklasycznej formy wciąż dominują lub mieszają się z romantyczną treścią
- z romantykami łączyła go postawa twórcza i wspólnota dążeń – głosił prymat idei nad formą,
- głosił też hasła sztuki narodowej, przemawiającej do szerokich rzesz, sztuki dla ludu i inspirowanej przez lud.
Młoda greczynka u grobu Markosa Botsarisa
- bezpośrednia reakcja na wypadki greckie, rzeźba na cześć bojowników o wolność w Grecji,
Philopoemen (1837)
płaskorzeźba Ojczyzna rozdzielająca swym wielkim synom palmę nieśmiertelności (fronton paryskiego Panteonu)
Jean-Etienne Champonniere
Branka z Missolungi przy grobie Lorda Byrona
Tematyka społeczna. Rzeźba rodzajowa.
- szczególny temat ludzi wydziedziczonych znalazł szeroki wyraz w rzeźbach wystawianych na Salonie z 1833 roku (dla rzeźby romantycznej analogiczne znaczenie jak ten z 1824 roku dla malarstwa) – wystawiali tam swoje rzeźby przede wszystkim Guionnet i Preault,
Pierre-Adrien Graillon
- samouk, który inspiracji do rzeźb poszukiwał w swoim najbliższym otoczeniu (był szewcem z Dieppe).
- modelował i rzeźbił z pamięci zaobserwowane scenki rodzajowe, przede wszystkim jednak odtwarzał świat prowincjonalnej biedoty
Grający w karty, 1848
figurki charakterystycznych postaci - Głowa marynarza
Nędza;
Żebrak, 1834
Alexandre Guionnet
- wystawił na Salonie w 1833 roku drewnianego Żebraka,
Antoine-Auguste Preault
- uczeń d’Angersa
- był najwybitniejszym artystą z grupy mniejszych romantyków i jego twórczość była najbardziej reprezentatywna dla tej epoki.
- zdaniem historyków sztuki był jednym z prekursorów sztuki Rodina i Dalou (autora rzeźb poświęconych ludziom pracy).
- był w rzeźbie głównym przedstawicielem subiektywizmu, sztuki aluzyjnej i dynamicznej, czego dobrym przykładem jest jego relief Rzeź.
- wystawił na Salonie 1833:
Agonię poety Gilberta,
Głód (reliefy)
grupę Nędza.
- w 1834 roku odrzucono
reliefy cesarza rzymskiego,
głowę Żyda armeńskiego
Pariasów
Paweł Maliński
Pomnik Pracy w Warszawie (1825)
- tematyka współczesna i społeczna,
- jedna z zapowiedzi romantyzmu w sztuce polskiej.
- przykład przełamywania neoklasycznych konwencji przez tematykę współczesną.
Francisque-Joseph Duret
- tematy czerpał ze współczesności, pozostał jednak wierny formie neoklasycznej, nawiązując zarazem do renesansowej rzeźby neoflorenckiej,
Młody rybak tańczący tarantelę
- wystawiony w 1833 roku na Salonie,
- do tej tematyki artysta powracał później w pracach takich jak Tancerz neapolitański (1838) czy Zbieracz winogron improwizujący na temat komiczny,
Francois Rude
Młody rybak neapolitański bawiący się żółwiem
- spotkał się z bardzo przychylnym przyjęciem zarówno ze strony neoklasyków, jak i romantyków.
Merkury przypinający do nogi skrzydełka po ucięciu głowy Argusowi (1827-1828).
- wpływy florenckie
Tematy egzotyczne
- tematyka egzotyczna pojawiła się w rzeźbie dość późno i przeciwnie niż w malarstwie była słabo reprezentowana.
- do pełniejszego poznania wschodu miała znaczenie wyprawa Napoleona do Egiptu odzwierciedlona u Grosa, Girodeta, Guerina.
- na rozwój tej tematyki miały wpływ także powstanie w Grecji, walka z Turkami, podbój Algierii przez Francję oraz w drugiej połowie stulecia ekspansja kolonialna.
T. Gericault
grupa Murzyn znęcający się nad swoją żoną
Antoine-Auguste Perault
Arab
Czerwonoskóry
Emile Chatrousse
szkic gipsowy Khair-ed-Din, zwany Rudobrodym,
Charles-Henri-Joseph Cordier
popiersia Said Abdalla z plemienia Majaków w królestwie Dar Fur
Louis Rochet
głowa Kafra
Thomas Crawford
Umierający wódz kontemplujący postęp cywilizacji (ok. 1850).
James Pradier
Odaliski z 1841 roku,
Młoda indianka siedząca na ziemi i przywiązująca do jednej z nóg opaskę ozdobioną muszelkami
Antoine-Louis Bary
Arabowie polujący na lwa,
Jeździec afrykański zaatakowany przez węża,
Jeźdźcy tatarscy,
Wojownik tatarski zatrzymujący konia,
Wątki fantastyczne. Literackie inspiracje rzeźbiarzy.
- w rzeźbie fantastyka znalazła słabe odzwierciedlenie,
- inspirowano się twórczością Waltera Scotta (Opat), Byrona, Edgara Quineta (Ahaswer), Macphersona (Osjan), Szekspira, Bernardin de Saint-Pierre’a czy Chateaubrianda.
Jean-Jacques Fuchere
Szatana, który owinął się swoimi skrzydłami,
Antonin Moine
- komponował postacie demonów, chochlików i elfów, jednak te rzeźby nie zachowały się.
Sceny z Sabatu (1833)
płaskorzeźby Podróź Koboldów i Walka demonów na skrzydlatym koniu
Jean Du Seigneur
- wzbudził żywe zainteresowanie romantyków rzeźbą Orland Szalony, a w rok później Esmeraldą dającą pić Quasimodo (inspiracja Hugo, zaginiona).
Louis Rochet
grupa Hrabia Ugolino i jego dzieci
Antoine-Auguste Perault
płaskorzeźba Dante i Wergiliusz w Piekle.
Romantyczna fascynacja średniowieczem. Dwa jej nurty – „trubadurowy” i polityczny.
- romantyków fascynował przede wszystkim okres średniowiecza, a także renesansu, przy czym na ogół nie robiono między nimi specjalnego rozróżnienia.
- zwracano się także do sag skandynawskich i poematów celtyckich.
- równocześnie w Anglii pojawiła się moda na gotyk, co przejawiło się głównie w architekturze i literaturze.
Macpherson
Pieśni Osjana,
Edame Gois
Joanna w czasie walki,
Wielkie postacie. Legenda napoleońska. Tematy historyczne w rzeźbie polskiej.
Francois Rude
- wszystkie rzeźby łączy dbałość detalu oraz dążeniem do psychologizacji postaci
Marechal de Saxe (1836),
Ludwik XIII w wieku młodzieńczym (1840),
Konetabl Albert de Luyenes,
Gaspard Monge (1848),
Poussin (1854-55),
Houdon
Napoleon budzący się do nieśmiertelności
pomnik marszałka Neya
Ważną rolę (zwłaszcza w Polsce) odgrywała tematyka historyczna, dzięki niej dokonywało się przejście niektórych rzeźbiarzy od klasycyzmu do romantyzmu.
Jakub Tatarkiewicz
- w latach 1848-1858 stworzył całą serię popiersi ludzi zasłużonych dla polskiej kultury (Kochanowski, Karpiński, Trembecki, Brodziński, Staszic, Ossoliński etc).
Tomasz Oskara Sosnowski
- rzeźbiarz akademicki, który stworzył między innymi gotycyzującą grupę Jadwiga i Jagiełło (na Plantach, oprócz tego popiersia analogicznie do Tatarkiewicza).
Teofil Lenartowicz
- mimo późnego początku (lata sześćdziesiąte) poruszał typową dla tego okresu tematykę biblijną i historyczną
Kazimierz Wielki jako budowniczy
posąg Dantego w stroju historycznym
reliefy takie jak Ks. Augustyn Kordecki i parlamentarzysta, 1878;
Pomniki romantyczne.
- rzeźba pomnikowa zaczęła odgrywać w XIX wieku dużą rolę.
- narody dążyły do ugruntowania swojej tradycji historycznej, gdyż aktualne życie narodu pojmowano jako rezultat minionych dziejów.
- w XIX wieku pomnik w miejscu publicznym przestaje być zastrzeżony dla władcy, stopniowo pojawia się coraz więcej takich pomników, czci się Durera, Goethego, Dantego, Moliere’a, Racine’a, Szekspira, Joannę d’Arc.
Lutra w Wormancji, Ernst Rietschel
- fundatorzy podjęli próbę ukazania i uczczenia całej Reformacji przez wprowadzenie poprzedników Lutra oraz jego zwolenników i protektorów.
pomnik Hermanna (Arminiusa) na górze Gotenburg koło Detmoldu
- Ernst von Bandel,
posągi Mieszka I i Bolesława Chrobrego ze Złotej Kaplicy przy katedrze poznańskiej,
- wykonane na zlecenie hr. Raczyńskiego przez Christiana Raucha
- historyzm kostiumów i nadanie twarzy króla Bolesława rysów Józefa Poniatowskiego (wg Baciarellego) stanowią odbicie tendencji towarzyszących założeniu kaplicy jako „pomnik narodu” z wyraźnie zarysowanym programem patriotyczno-politycznym
Jakub Tatarkiewicz
pomnik księdza Jana Krzysztofa Kluka dla Ciechanowa
posągi Jana Kochanowskiego i Franciszka Karpińskiego
Władysław Oleszczyński
Pomnik Adama Mickiewicza
Pomnij Jana Kochanowskiego.
Carlo de Marochetti
Emanuel Filibert Sabudzki, Turyn
- ukazany w chwili gdy wkłada miecz do pochwy.
David d’Angers
Wielki Kondeusz pod Fryburgiem (1817)
generał Bonchamps, 1824;
nagrobny pomnik generała Foy, 1827;
Racine’a w La Ferte-Milon, 1832),
Rzeźba nagrobkowa.
Francois Rude
nagrobek Godefroy Cavignaca na cmentarzu Montmartre
– ukazuje go leżącego na katafalku, przykrytego bogato drapowanym całunem,
- inspirował się niewątpliwie gotyckimi nagrobkami, być może burgundzkimi.
Władysław Oleszczyński
grobowiec Niemcewicza i Kniaziewicza w k. Saint-Martin w Montmercy,
nagrobek gen. Skrzyneckiego w kościele Domninikanów, 1865,
Jakub Tatarkiewicz
neogotycki grobowiec Stanisława Kostki Potockiego i jego małżonki Aleksandry przed kościołem w Wilanowie,
Tematyka religijna i biblijna.
- w rzeźbie kultowej romantyzm zaczyna odbiegać od oficjalnej sztuki kościelnej, cechuje się bardziej religijną nastrojowością
Dannecker
Chrystus
Perault
Chrystus na krzyżu do paryskiego kościoła Saint-Gervais-Saint-Protais,
Maindron
Męczeństwo św. Małgorzaty (1838).
Carlo de Marochetti
Maria Magdalena z głównego ołtarza kościoła św. Magdaleny w Paryżu
- potraktowana jest niemal w sposób prerafaelitowski.
Antoine Etex
grupa Kain i jego ród przeklęci przez Boga
Giovanni Dupre
Abel umierający,
Kain.
Vincenzo Consani
Głowa Jana Chrzciciela na misie
Lenartowicz
Głowa św. Jana.
Prorok Samuel (1870)
Pochód Izraelitów do Ziemi Obiecanej.
Rzeźba portretowa.
- dążenie do prawdy, a także ekspresji i malowniczości przeobraziło również rzeźbę portretową, która w twórczości wielu artystów odgrywała poważną, czasem nawet dominującą rolę.
Tatarkiewicz
- nie zawahał się nawet przed ukazaniem brzydoty portretowanej postaci, jak w popiersiach Wyczechowskiego z nagrobka w warszawskim kościele Kapucynów czy generała Rautensteraucha, którego przybrał w togę. P
Franocis Rude
popiersie przewodniczącego Izby Deputowanych Dupina
- starał się raczej odzwierciedlić jego cechy psychiczne, przy ustępstwie na rzecz neoklasycyzmu (rozpięta koszula).
popiersie Jacques-Louis Davida (1826).