ZAGADNIENIA WALUTOWO-BANKOWE W TURYSTYCE
MIĘDZYNARODOWA WYMIANA USŁUG
Międzynarodowy handel usługami jest tym obszarem międzynarodowej wymiany gospodarczej, który zyskuje coraz bardziej na swoim znaczeniu. Usługi – zazwyczaj określane jako świadczenie społecznie użytecznych czynności, niezwiązanych bezpośrednio z wytwarzaniem dóbr rzeczowych – zaczęły odgrywać coraz większą rolę, jako odrębny składnik wymiany międzynarodowej. Ich wzrost i rozszerzanie w ramach wymiany jest ściśle związane z postępem technicznym i intensyfikacją powiązań gospodarczych. Jednocześnie koniecznym stało się rozszerzenie pojęcia usług, na te działalności, które tworzą dobra materialne (poza działalnością w przemyśle przetwórczym i wydobywczym oraz w rolnictwie) jak np. usługi budowlane, krawieckie itp.
Ogromna różnorodność i nieporównywalność usług przy znacznych różnicach terminologicznych i nieporównywalności statystyk narodowych stanowi znaczące utrudnienie w analizach i ocenach roli tego obszaru wymiany międzynarodowej w gospodarce światowej. Na przeszkodzie stoją zwłaszcza cechy usług. Efekt większości z nich nie przybiera postaci materialnej, co powoduje, że większości usług nie można produkować na zapas oraz magazynować. Trudno je również rejestrować, a zwłaszcza uchwycić moment sprzedaży. Ich zaletą jest natomiast to, że ich eksport jest na ogół bardziej efektywny niż eksport dóbr materialnych.
Wzrost znaczenia usług w międzynarodowych obrotach gospodarczych nastąpił za przyczyną wielu czynników. Do najważniejszych zaliczyć należy: wzrost zamożności społeczeństw i dysponowanie większą ilością wolnego czasu – co wywołało zapotrzebowanie na dodatkowe usługi wykonywane dotąd w obrębie gospodarstw domowych oraz na usługi przedtem nieistniejące; wzrost produkcji towarów, które pociągnęły za sobą rozwój usług uzupełniających (np. transport, ubezpieczenia) unowocześnienie sektora usług w miarę postępu techniki i w ślad za tym narodziny nowych rodzajów usług; zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość dzięki nowoczesnej technice (np. łączność komputerowa) wzrost specjalizacji usług i rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych itd.
Czynniki te spowodowały istotny wzrost roli usług w rozwoju gospodarczym wielu krajów oraz w tworzeniu produktu krajowego a także kształtowaniu sytuacji płatniczej tych krajów. W związku z tym dała się zaobserwować następująca prawidłowość: im gospodarka jest bardziej rozwinięta, tym wyższy jest w niej udział usług w tworzeniu PKB oraz mają one większy udział w ogólnym zatrudnieniu.
Czynniki wpływające na rozwój międzynarodowych usług turystycznych:
-II połowa XX w.:
Wzrost gospodarczy
Rozwój środków transportu
Zmiany w prawie pracy
Płatne urlopy
Wzrost dochodów
-obecnie:
Rozwój turystycznego biznesu, nowych rynków i doświadczeń turystycznych,
Ulepszenie transportu (wprowadzenie samolotów odrzutowych, szeroko pokładowych, np. Boeing 747) oraz szersze wykorzystanie szybkiej kolei i większych samolotów pasażerskich
Rozwój nowych form zakwaterowania turystycznego np. Timeshare, drugie domy,
Innowacje wprowadzane przez touroperatorów, włączając w to nowe formy promocji, sprzedaży (np. Sprzedaż bezpośrednia, zakupy poprzez Internet), konkurencyjne ceny, a także poszerzenie zakresu usług (pakietyzacja, ubezpieczenia),
Zwiększenie możliwości w zakresie informacji na temat destynacji turystycznej,
Zwiększona promocja destynacji turystycznych prowadzona przez rządy państw, wzrastająca ochrona konsumentów dzięki większej regulacji prawnej w tym zakresie i promocji w Internecie i innych mediach.
KURS WALUTOWY
Kurs walutowy – cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Miejscem transakcji, na którym przedmiotem są waluty krajowe jest rynek walutowy; sprzedaje się jedną walutę w zamian za inną. Mowa jest o rynku, aby podkreślić, że występuje na nim: podaż, popyt i cena. Na ogół o relacjach wymiany walut, czyli o kursach walut, decyduje podstawowe prawo rynku tworzące kurs (cenę) równowagi przy zrównaniu popytu z podażą danej waluty.
Czynniki określające podaż danej waluty i popyt na nią:
Obroty handlowe w stosunkach dwustronnych, wymiana usług, ruch turystyczny, przepływ technologii itp., czyli tzw. bilans płatniczy
Polityka walutowa rządu, która między innymi określa system kursów.
Rodzaje kursów walutowych:
Kurs sztywny – ustalony przez organ państwa, nie podlega wahaniom
Kurs stały – ulega wahaniom wywołanym grą popytu i podaży, zakres wahań jest ściśle określony
Kurs płynny – kształtowany jedynie poprzez popyt i podaż
Zmiany kursów:
Kursy stałe
-dewaluacja – skokowe, administracyjne zmniejszenie międzynarodowej wartości waluty
-rewaluacja – skokowe, administracyjne zwiększenie międzynarodowej wartości waluty
Kursy płynne
-deprecjacja – spadek międzynarodowej wartości waluty
-aprecjacja – wzrost międzynarodowej wartości waluty
Funkcje kursu walutowego:
Współczynnik efektywności wymiany – gdy ceny i koszty ustalane są w różnej walucie
Regulator wymiany – zmniejszenie lub zwiększenie efektywności wymiany łączy się ze zmniejszeniem lub zwiększeniem liczby i wartości zawieranych transakcji
Instrument polityki gospodarczej – aby kurs walutowy był instrumentem polityki gospodarczej musi być podatny na wpływy władz publicznych w kraju. Władze monetarne mając możliwość kształtowania kursu walutowego, mogą stanowić bądź wspierać określone tendencje zmian
Instrument gier finansowych – zróżnicowanie kursów walutowych w przestrzeni i w czasie pozwala na dokonywanie różnego rodzaju transakcji walutowych, np. transakcje arbitrażowe, opcje walutowe, transakcje future
Kurs walutowy, jako kryterium porównywalności gospodarek i dochodów – kursy pełnią funkcję jakby wspólnego mianownika przy porównywaniu wartości wyrażonych w różnych walutach
Funkcja informacyjna – informuje o cenie walut obcych
Funkcja cenotwórcza – kurs przenosi zagraniczne układy cen na układ krajowy wraz ze wszystkimi wynikającymi stąd ekonomicznymi konsekwencjami dla gospodarki światowej
Czynniki oddziałujące na wysokość i zmiany kursu:
Ekonomiczne
Podaż walut obcych na krajowym rynku
Popyt na waluty obce
Różnice stóp procentowych oraz stóp inflacji na rynku obcym i krajowym
Stopień reglamentacji waluty
Polityka walutowa
Stan gospodarki kraju oraz jego partnerów gospodarczych
Polityczne
Sytuacja międzynarodowa
Napięcia polityczne
Psychologiczne
Związane z oczekiwaniami dotyczącymi przyszłego stanu gospodarki
Rynek walutowy
Rynek, na którym handluje się walutami (ew. dewizami). Na rynku tym tworzy się kurs walutowy (kurs wymiany), który odzwierciedla stosunek ceny między dwoma walutami.
Najważniejszymi uczestnikami rynku walutowego są:
Inwestorzy, którzy zajmują się wyłącznie spekulacją.
Ponadto aktywne są podmioty zajmujące się eksportem bądź importem towarów i usług.
Do trzeciej istotnej grupy uczestników rynku walutowego należą banki centralne, które sprzedają lub skupują walutę w celu zapobiegania nadmiernemu wzrostowi bądź spadkowi danej waluty (interwencja).
Spekulacja – jeden z rodzajów transakcji sprzedaży określonej rzeczy. Celem spekulacji jest osiągnięcie określonego dochodu poprzez wykorzystanie przewidywanych zmian cenowych w określonym czasie pomiędzy danym terminem zawarcia określonej umowy, a jej terminem realizacji. Przedmiotami tych transakcji są najczęściej dobra materialne, nieruchomości oraz papiery wartościowe. Cechą spekulacji jest niepewność.
Atak spekulacyjny na kurs waluty
Szczególną formą spekulacji są ataki spekulacyjne obliczone na spadek kursu waluty. W ataku najczęściej biorą udział fundusze hedgingowe i fundusze inwestycyjne oraz czasami inwestorzy działający za pośrednictwem banków.
Przebieg ataku:
Spekulant pożycza walutę, którą chce zaatakować (obniżyć kurs)
Sprzedaje ją na rynku po dobrej dla niego wysokiej cenie
Stara się nakłonić do tego innych inwestorów (np. strasząc, że gospodarka danego kraju jest na skraju załamania)
Jeśli inni inwestorzy przyłączą się do sprzedaży waluty jej kurs spada
Wówczas spekulant odkupuje walutę po niższej cenie i zwraca pożyczkę
Różnicę inkasuje, jako swój zysk
Spekulacje na spadek kursu złotego
W lipcu 2001 inicjatorem ataku na kurs złotego był nowojorski fundusz Moore Capital Management, gdy dane statystyczne potwierdziły, że polska gospodarka zwalnia, a premier Leszek Miller stwierdził, "że nie było jeszcze tak złej sytuacji w finansach publicznych". Kurs złotego spadł wówczas w ciągu tygodnia z 3,38 do 3,95 za €.
Kurs walutowy a turystyka
Ceny wakacyjnych wycieczek ustalane są zazwyczaj jesienią. Klienci korzystają z atrakcyjnej oferty, i nabywają wycieczkę wakacyjną, na którą pojadą dopiero za kilka miesięcy. Kiedy jednak zbliża się termin wyjazdu, może się okazać, że trzeba dopłacić do wyjazdu, bo zmienił się kurs np. Euro, wzrosły koszty dojazdu lub cła. Czy na pewno jest to konieczne? Co na to prawo?
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych Art. 17.
1. Cena ustalona w umowie nie może być podwyższona, chyba, że umowa wyraźnie
przewiduje możliwość podwyższenia ceny, a organizator turystyki udokumentuje
wpływ na podwyższenie ceny jednej z następujących okoliczności:
1) wzrostu kosztów transportu;
2) wzrostu opłat urzędowych, podatków lub opłat należnych za takie usługi,
jak lotniskowe, załadunkowe lub przeładunkowe w portach morskich i lotniczych;
3) wzrostu kursów walut.
2. W okresie 20 dni przed datą wyjazdu cena ustalona w umowie nie może być
podwyższona.
Należy pamiętać, że 20 dni przed terminem wycieczki, niezależnie od tego, jakie są powody podwyżki, touroperator nie może żądać od klienta dopłaty. Jeśli operator żąda dopłaty w tym terminie, jest to działanie niezgodne z prawem. Niestety, biura podróży mogą żądać dopłaty wcześniej i jeśli klient nie zabezpieczy się odpowiednio, będzie musiał dopłacić.
Jak się zabezpieczyć?
Gwarancja stałej ceny jest ubezpieczeniem, dzięki któremu, nie interesują nas wahania kursowe czy wzrost ceny paliwa. Jeśli ją mamy, płacimy za wycieczkę dokładnie tyle ile zostało zawarte w umowie. Kupując wycieczkę, musimy dopytać biuro o takie ubezpieczenie.
Niektóre biura, gwarancję stałej ceny wliczają bezpłatnie do oferty. Jeśli korzystamy z takiej oferty, upewnijmy się, czy w naszej umowie z operatorem istnieje odpowiedni zapis, który to potwierdza. Gwarancja stałej ceny może być też dodawana fakultatywnie do oferty. Wtedy koszt gwarancji musimy doliczyć do kosztów wycieczki. Najczęściej wynosi ona 120 – 160 zł od osoby. Warto poczynić taką inwestycję, bo przed wyjazdem może okazać się, że musielibyśmy dopłacać znacznie więcej.
Częściowa gwarancja ceny to inna forma gwarancji, którą oferują biura podróży. Oznacza ona tyle, że na pewne elementy ceny wycieczki mamy gwarancje, a na inne nie. Przykładowo, jeśli nasza częściowa gwarancja ceny obejmuje wahania kursu, to jeśli powodem zmiany ceny wycieczki jest wzrost kursu walut, nie będziemy dopłacać, ale jeśli podwyżka wynika z wyższych cen paliwa, to będziemy musieli tę różnicę pokryć. Inną formą częściowej gwarancji ceny jest ochrona turysty do określonej wartości waluty. Jeśli wahania kursów będą wyższe niż założone w gwarancji – dopłata nas nie ominie.
Kupując wycieczkę (zwłaszcza ze znacznym wyprzedzeniem), zawsze warto dopytać o gwarancję stałości ceny i sprawdzić jej formę. Niektóre biura, nie objaśniają klientom dokładnie zasad działania częściowej gwarancji ceny i potem klient jest zdziwiony koniecznością dopłaty, myślał bowiem, że ma gwarancję a tymczasem okazało się, że nie obejmuje ona powodów wzrostu kosztów wycieczki.
USŁUGI BANKOWE
W warunkach stale rozwijającego się ruchu turystycznego usługi bankowe nabierają wielkiego znaczenia. Ich stały rozwój ułatwia podróżowanie, stymuluje popyt na usługi turystyczne i dynamizuje obroty gospodarki turystycznej. Rozmaite potrzeby turystyczne wywołują z kolei powstawanie nowych instrumentów finansowych i doskonalenie ich oparte na nowoczesnej technice informatycznej. Rośnie więc sieć instytucji bankowych, które w porozumieniu z biurami podróży podejmują to wezwanie ruchu turystycznego.
Na światowym rynku turystycznym w obrocie bezgotówkowym funkcjonują rozmaite dokumenty podróżnicze. Uważa się przy tym, że czeki podróżnicze i przekazy zagraniczne jako pracochłonne i kosztowne należą do przeszłości. Duże znaczenie w operacjach finansowych ma World Travel Voucher, czyli Światowy Voucher Podróżniczy (WTV). W większości krajów świata jest on traktowany jako najlepszy instrument płatniczy na rynku turystycznym zarówno dla biura podróży, hotelarza jak i dla klienta. Dokument ten powstał w efekcie inicjatywy Światowej Federacji Stowarzyszeń Biur Podróży i porozumienia zawartego przez nią z jedną z największych instytucji kredytowych na świecie. Światowy Voucher Podróżniczy jest rekomendowany jako optymalny środek regulowania należności za usługi hotelowe, transportowe, wynajmu samochodów oraz podobnych świadczeń na rzecz turysty. Zaletą tego środka płatniczego jest to, że jest gwarantowany w skali światowej, w związku z tym zbędna staje się potrzeba negocjowania indywidualnych porozumień kredytowych. Oferuje on np. hotelarzowi uregulowanie rachunku natychmiast po udzieleniu usługi turystycznej. System voucherów zapewnia też klientowi utrzymanie w mocy rezerwacji miejsc w hotelu do godziny 12:00 następnego dnia po planowanej dacie przyjazdu. Należy dodać, że na rynku turystycznym funkcjonuje też konkurencyjny system voucherów Światowego Stowarzyszenia Biur Podróży. Jest on preferowany w niektórych krajach europejskich, ale w porównaniu z WTV ma mniej zalet.
W obrocie płatniczym na rynku turystycznym popularne są karty płatnicze, które można klasyfikować według trzech kryteriów: obszarów akceptacji, czasu zapłaty i funkcji.
Przyjmując kryterium obszarów akceptacji, karty płatnicze dzielimy na uniwersalne i specjalne. Karty uniwersalne, nazywane też międzynarodowymi, są wydawane przez wielkie międzynarodowe organizacje kart płatniczych, często we współpracy z różnymi bankami. Najbardziej znane to: VISA, MasterCard, American Express. Natomiast karty płatnicze specjalne są wydawane przez przedsiębiorstwa handlowe i usługowe np. przez sieci hotelowe czy linie lotnicze. W odróżnieniu od kart uniwersalnych, karty specjalne mają ograniczony obszar akceptacji np. regionalny, lokalny bądź obejmujący jedynie emitujące je sieci hotelów, domów towarowych itp. Karty te noszą nazwę wydającego je przedsiębiorstwa i odgrywają istotną rolę instrumentu marketingowego.
Kryterium czasu zapłaty pozwala na podział kart na kredytowe, debetowe i charge card. Użytkownikowi karty kredytowej zostaje udzielony w określonym zakresie pewien kredyt. W zakresie tym może on dokonywać zakupów bezgotówkowych. Z reguły raz w miesiącu właściciel takiej karty otrzymuje rachunek z wykazem wszystkich transakcji. Właściciel karty może wybrać: albo wyrównuje rachunek natychmiast, albo też daną kwotę spłaca w ratach wraz z odsetkami. Do najsłynniejszych tego typu kart należą VISA i American Express. Innym przykładem kart płatniczych według tego kryterium jest charge card. Właściciel takiej karty w zależności od swojej wiarygodności płatniczej może nieograniczenie bądź w określonych granicach płacić bezgotówkowo. Różnica między charge card a kartą kredytową polega na tym, że w przypadku charge card właściciel karty jest zobowiązany do wyrównania rachunku maksymalnie w ciągu 14 dni od jego otrzymania. Przedstawiciele tego rodzaju kart to American Express i Diners Club. Karty płatnicze debetowe nie są kartami kredytowymi, gdyż po ich zastosowaniu do zapłaty bezgotówkowej dana kwota zostaje natychmiast bądź po kilku dniach pobrana z konta właściciela. Istnieją dwa rodzaje kart debetowych: pośrednie i bezpośrednie. Przy bezpośrednich kartach autoryzacja i pobranie pieniędzy z konta właściciela następuje równocześnie. Natomiast w przypadku kart pośrednich autoryzacja następuje od razu przy przedłożeniu karty, a do obciążenia konta dochodzi z reguły kilka dni później. W Polsce najważniejsza karta debetowa to VISA.
Karty płatnicze można również klasyfikować według pełnionych funkcji. W grupie podstawowych występuje funkcja płatnicza. Umożliwia ona zakup towarów i usług. Kolejną funkcją jest funkcja kredytowa, ale jest ona uzależniona od rodzaju karty. Klient ma możliwość ustalenia z bankiem w ilu ratach chce uregulować zobowiązanie oraz wysokość tych rat. Istnieje także funkcja serwisu gotówkowego. Pobranie gotówki jest możliwe w banku bądź w bankomacie. Dodatkowe funkcje to między innymi ubezpieczenia oraz uprzyjemnienia podróży.