Czerniak

Powstaje w skórze niezmienionej lub w obrębie znamion barwnikowych,gł. atypowych

• b. złośliwy i dający wczesne przerzuty

Etiopatogeneza: nowotwór wywodzi się z melanocytów po złośliwej transformacji, w której biorą udział:

• promienie słoneczne

• układ immunogenny → ab p/ag GP + swoiste T + nieswoiste Tc ←(+)← IL-2

• układ hormonalny:uaktywnienie w okresie pokwitania, ciąży i połogu

PODZIAŁ:

• Czerniak szerzący się powierzchownie

• ( superficial spreading melanoma)

• Czerniak guzkowy ( nodular melanoma)

• Czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej (lentigo maligna melanoma)

• Czerniak akralny (acral-lentiginous melanoma)

• Czerniak rozwijający się ze znamienia błękitnego (melanoma arising from blue nevus)

• Czerniak złośliwy związany z obecnością wcześniej znamienia melanocytowego

• Czerniak złośliwy brodawkujący

• Czerniak złośliwy poliploidalny

• Czerniak złośliwy niesklasyfikowany

Do czynników ryzyka zalicza się:

• czynniki genetyczne: rodzinne występowanie ( około 10%), pojawienie się nowotworu u monozygotycznych bliźniąt oraz stwierdzane aberracje chromosomalne). U osób z defektem endonukleazy ( dziedziczenie autosomalne recesywne) w przebiegu Xeroderma pigmentosum obserwuje się 1000-krotnie częstsze występowanie czerniaka niż w populacji osób zdrowych

• jasną karnację, piwne oczy przy jasnych lub rudych włosach- są to osoby z 1 i 2 typem skóry wg Fitzpatricka. U osób o skórze brązowej ( Hindusi) lub czarnej ( Murzyni) czerniak występuje stosunkowo rzadziej niż u osób rasy białej,

• zmieniające się znamiona i plamy barwnikowe skóry

• atypowe znamiona ( każde znamię charakteryzujące się dużymi rozmiarami-powyżej 6mm , niejednolitym rozkładem barwinka, asymetrią, nieregularnymi brzegami oraz nierówną powierzchnią można uznać za atypowe)

• zespół znamion atypowych (ZZA)- jest stwierdzany u osób z bardzo licznymi, powyżej 100 znamionami. W przebiegu ZZA znamiona atypowe występują u kilku członków rodziny. Dziedziczenie może być autosomalne, dominujące

• oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub młodym wieku

• niektóre związki chemiczne (chlorek winylu stanowi istotny czynnik rozwoju czerniaka)

• zachorowania na czerniaka w przeszłości

Melanoma malignum( MM ) aż w 90% rozwija się w skórze. Może rozwinąć się ponadto na błonach śluzowych, w gałce ocznej i w oponach mózgu. MM może powstać w obrębie: znamion barwnikowych, głównie nieowłosionych , a szczególnie w obrębie wrodzonego znamienia olbrzymiego, złośliwych plam soczewicowatych; znamienia łączącego, znamienia mieszanego, skórno-naskórkowego oraz bardzo rzadko może rozwinąć się ze znamienia błękitnego.

Czerniak z plamy soczewicowatej:

– przebieg wieloletni; z płaskich plam barwnikowych o nieregularnym zarysie i nierównomiernym rozłożeniu, zlokalizowane na twarzy lub w innych okolicach odsłoniętych u osób w wieku podeszłym, odmiana stosunkowo łagodna

Czerniak szerzący się powierzchownie:

-charakterystycznie nierównomiernie przebarwiona plama, z nieregularnymi drobnymi guzkami, o nierównych zarysach;okolice odsłonięte (♀ nogi) i osłonięte (♂ tułów); stosunkowo powolny rozwój, zaczyna się od powiększenia, zmiany barwy, obwódki zap. i skłonności do rozpadu

Czerniak guzkowy:

-guzek przebarwiony, szybko powiększający się i ulegający wrzodzeniu, zlokalizowany najczęściej na głowie, karku lub plecach; ♂ > ♀; szybki przebieg

Czerniak akralny:

– występuje w obrębie odsiebnych odcinków rąk i stóp, stanowiąc od 2-8% wszystkich czerniaków skóry , zajmuje gł. okolice około- i podpaznokciowe, plamy barwinkowe ulegają rozpadowi ze zniszczeniem płytki paznokciowej; powolny wzrost

Czerniak bezbarwnikowy

– z powodu minimalnego stopnia zróżnicowania, komórki nawet nie wytwarzają barwnika

Czerniak może powstać również de novo, ze skóry niezmienionej .

Najczęstszy z czerniaków ( 60-70%) to czerniak szerzący się powierzchownie(SSM), powstaje on głównie ze znamion barwnikowych, najczęściej dysplastycznych.

Czerniak guzkowy to najcięższa postać, występuje w 10-30%

Rokowanie w czerniaku zależy od odmiany klinicznej, głębokości naciekania skóry oraz grubości zmiany. Mimo, iż na ryzyko powstania przerzutów wpływają takie czynniki jak : wiek, płeć chorego oraz umiejscowienie zmiany, to uważa się, że najistotniejszym czynnikiem rokowniczym jest określenie grubości zmiany

Czerniak skóry może dawać zarówno przerzuty miejscowe jak i odległe. Przerzuty miejscowe to:

• przerzuty satelitarne – występujące w skórze w bezpośrednim sąsiedztwie guza

• przerzuty tranzytowe- umiejscowione śródskórnie lub podskórnie w przebiegu spływu chłonki pomiędzy guzem pierwotnym a miejscowymi węzłami chłonnymi

• miejscowe przerzuty do węzłów chłonnych – zlokalizowane odpowiednio do miejsc spływu chłonki

• Melanoma malignum daje również przerzuty drogą naczyń limfatycznych do odległych węzłów chłonnych oraz drogą naczyń krwionośnych:

• do płuc,

• wątroby,

• mózgu,

• kości

• skóry.