Geneza pedagogiki społecznej w Polsce. Wkład Radlińskiej w rozwój pedagogiki społecznej.
Przełom dziewiętnastego i dwudziestego wieku przyniósł w Polsce żywe zainteresowanie się problemami społecznymi. Był to też czas rozwoju głównych myśli w pedagogice społecznej. Sytuacja oświatowa tego okresu wyglądała tak, że rozkwitały kółka zainteresowań, podejmujące się samokształcenia. Powstawało mnóstwo różnorodnych inicjatyw oświatowych, ponieważ nauczanie publiczne w szkołach funkcjonowało bardzo mizernie. Tworzono nowe pozaszkolne instytucje, podejmujące się oświaty i wychowania. Działali w nich wybitni ludzie, jak na przykład Bolesław Prus, który inicjował kolonie letnie dające wypoczynek dzieciom i młodzieży. Wielki wkład w rozwój polskiej pedagogiki społecznej wniósł Stanisław Karpowicz. Podkreślał on ścisły związek jaki zachodzi między procesami życiowymi człowieka, w tym także procesem wychowania, a środowiskiem jego życia. Helena Radlińska (1879-1954). Zawdzięczamy jej rozwój pedagogiki społecznej od strony dyscypliny społecznej w Polsce. Rozwój pedagogiki społecznej w Polsce- jako dyscypliny naukowej- wiąże się z nazwiskiem Heleny Radlińskiej. Interesowała się ona przede wszystkim takimi dziedzinami jak: historia pracy społecznej i oświatowej, czytelnictwo i samokształcenie, teoria oświaty dorosłych i teoria pracy społecznej. Wypracowała własne podejście w pedagogice społecznej do procesów wychowawczych. Traktowała wychowanie jako proces integralny, całościowy. Uważała, że całe życie człowieka poddawane jest procesowi wychowania, a na jednostkę ma wpływ bardzo dużo czynników bytowych i kulturowych. W swojej pracy "Społeczne przyczyny niepowodzeń szkolnych" ukazuje zależność jaka występuje między pracą wychowawczą szkoły, a wpływem środowiska rodzinnego, rówieśniczego i lokalnego. Środowisko według Radlińskiej to zespół warunków wśród których żyje człowiek, oraz zespół bodźców, które wpływają na rozwój jego osobowości. Środowisko życia nie przesądza losów jednostki, ale determinuje skuteczność wychowawczych oddziaływań. Środowisko życia wychowanka powinno być nieustannie poznawane, badane przez wychowawcę. Wychowawca, pedagog musi znać metody badań środowiskowych i przeprowadzać te badania. Pedagog społeczny ma za zadanie poznać i wychwycić wszystkie czynniki w środowisku, które działają hamująco na rozwój wychowanka. Powinien również szukać sposobów ich niwelowania, przezwyciężania, kompensowania. Kompensacja to jedno z podstawowych pojęć, które używa Helena Radlińska. Mówi o konieczności stosowania diagnozy, aby rozpoznać przyczyny danego stanu rzeczy, możliwości przemian, i profilaktyki, w celu zapobiegania patologii. Kompensacja polega zaś na celowym uzupełnianiu braków, odnajdywaniu sił, potencjału który drzemie w społeczeństwie, aby zadośćuczynić niezaspokojonym potrzebom. Kolejnym pojęciem, którym posługuje się Radlińska, jest przetwarzanie środowiska. Polega ono na celowej reorganizacji środowiska, w celu odnalezienia w nim tych sił społecznych, które są aktualnie ukryte, a które są niezbędne do prawidłowego rozwoju. Radlińska mówi również, że w społeczeństwie występują pewne wzorce, normy społeczne, które jednostka powinna poznać i zaakceptować w procesie wychowania i socjalizacji. Ludwik Chmaj wymienia wybitnych pedagogów społecznych dwudziestego wieku: Jan Wł. Dawid, Antoni Bolesław Dobrowolski, Józef Chałasiński, Kazimierz Korniłowicz, Stanisław Karpowicz, Józef Misrski, Izabella Moszczeńska, Helena Radliska, Aniela Szycówna. Kazimierz Korniłowicz wysunął nową koncepcję wychowania, którą nazwał: "pomoc w tworzeniu". Miało ono na celu rozwijanie twórczych uzdolnień młodzieży oraz dążenie do wspierania procesu samorealizacji. Uważał, że dorobek kultury powinien być nie tylko upowszechniany, ale również wzbogacany przez aktywność twórczą. Działalność twórczą może prowadzić każdy człowiek niezależnie od poziomu wykształcenia, trzeba tylko ją rozwijać. Zwolennikami i propagatorami koncepcji edukacji kulturalnej, wysuniętej przez Korniłowicza, byli: Ignacy Solarz, Władysław Radwan, Bogdan Suchodolski, Jędrzej Cierniak, Antoni Konewka, Kazimierz Maj, Feliks Popławski, Zygmunt Kobyliński, Władysława Weychert- Szymanowska, Eustachy Nowicki i Robert Froelich.
Z notatek : w literaturze występują 3 stanowiska powstania pedagogiki społecznej w Polsce:
Andrzej Frych Modrzejewski – w jego twórczości zauważamy pedagogikę społeczna XVIw komisja edukacji XVIII wzmożenie duchowe po upadku powstania styczniowego od 1864r.
Wzmożenie duchowe – to praca oświatowo wychowawcza o charakterze politycznym. To pedagogika była bardzo różna od współczesnej pedagogiki. To pedagogika jest socjalna a tamta psychiczna. Te pedagogikę wzmożenia duchowego rozwijały kobiety:Jadwiga Dziubińska, Irena Kosmowska, Władysława Wychert-Szymanowska, Stefania Sempołowska, Helena Radlińska.
Pedagogika społeczna jest jedna z odmian tzw. nowego wychowania, które dotarło do europy z Ameryki pod koniec XIX w. W Polsce osiągnęło apogeum w latach 30 XXw.
Pedagogika społeczna w Polsce powstała na skutek rozwoju przemysłu (industrializacji) i konsekwencji politycznych, kulturowych. Jej rozwój był związany z rozwojem socjologii.