Geneza i rozwój pedagogiki społecznej
Podstawowy bodziec dla kształtowania się pedagogiki społecznej stanowiły przeobrażenia gospodarcze, społeczne i kulturowe Europy i Ameryki XIX w., wywołane przez postępy techniki i ruchy rewolucyjne.
Fenomeny cywilizacji rozwiniętych społeczeństw XIX w. :
uspołecznianie się i uobywatelnianie warstw upośledzonych , dążących do zdobycia praw politycznych ,
narastanie potrzeb najszerszych mas w zakresie oświaty i kultury,
Opieki i pomocy społecznej,
Rekreacji
-spowodowały rozwój ciał publicznych , stowarzyszeń, instytucji i placówek służących ich zaspokajaniu.
Były to cztery różne kategorie potrzeb, ale w istocie wszystkie zbiegały się w problematyce warunków życia szerokich mas ludzkich , warunków, które mogą dezorganizowac i niszczyc ale mogą rozwijać się i wzbogacać.
Dostrzegli tego twórcy socjalizmu : K. Marks i F .Engels oraz prekursorzy pedagogiki społecznej.
Tak zaczęła wyłaniać się pedagogika społeczna jako teoria zmierzająca do uogólnienia wychowawczego aspektu warunków społecznych , środowiskowych ludzkiego życia i praktyki instytucji powoływanych do ich ulepszania.
Pedagogika społeczna czerpała inspiracje i pierwsze zasoby wiedzy z pedagogiki a mówiąc ściślej z teorii wychowania.
Jako swą naukę pomocnicza pedagogika społeczna traktowała socjologię , natomiast szczególnie użyteczną okazała się teoria małych grup społecznych i psychologia społeczna.
Inną dyscypliną pomocniczą była teoria polityki społecznej, zajmująca się celowym oddziaływaniem państwa i partii politycznych na istniejący układ stosunków ekonomicznych i społecznych.
Polityka społeczna wg Szuberta – to sfera działania zmierzającego do zaspokojenia potrzeb ludzkich , która decyduje o prawidłowym rozwoju całego społeczeństwa.
Szubert ma tu na myśli zaspokojenie podstawowych powszechnych potrzeb materialnych i kulturalnych wszystkich członków społeczeństwa.
Pedagogika społeczna należy do nauk praktycznych , obejmująca teorię praktycznego działania , czyli zamierzeń , projektowania i realizacji. Nauki praktyczne zajmują się badaniem celowego przekształcania i tworzenia nowej rzeczywistości, łączą opis z oceną , przechodzą od twierdzeń ogólnych do twierdzeń praktycznych , ustalają środki działania.
Pedagogika społeczna, wg polskiej twórczyni Heleny Radlińskiej „ jest nauką praktyczną rozwijającą się na skrzyżowaniach nauk o człowieku , biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem dzięki własnemu punktowi widzenia. ’’
Pedagogika społeczna wg R. Wroczyńskiego – opierając się na badaniach empirycznych , analizuje wpływy wychowawcze , których źródłem jest środowisko , oraz ustala zasady organizowania środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowania.
Pedagogika społeczna jako swoisty kierunek pedagogiczny
Kierunek ten koncentruje uwagę na środowisku jako sprawcy trudności i sukcesów wychowania a proces wychowawczy wiąże głównie z właściwym organizowaniem środowiska.
(Czesław Czapów podkreśla że pedagogika społeczna to właśnie specyficzny punkt widzenia rzeczywistości , postrzegającej zadania wychowawcze w takim oddziaływaniu na środowisko , które środowisko to aktywizuje wychowawczo .
„Pedagogika społeczna jest raczej uwarunkowanym historycznie nurtem myśli pedagogicznej niż odrębną dyscypliną pedagogiczna.”1 ).
Pedagogika społeczna jako odrębna dyscyplina naukowa
Pedagogika społeczna jako dyscyplina naukowa zajmuje się osobami i zbiorowościami wszelkiego wieku, wymagającymi opieki i pomocy w rozwoju, oraz instytucjami powoływanymi dla realizacji tych zadań.
W biegu lat ukształtowało się kilka specjalizacji : pedagogika opiekuńcza, teoria pracy socjalnej, teoria pracy kulturalno- wychowawczej, teoria wczasowania, teoria wychowania pozaszkolnego…
Prekursorzy pedagogiki społecznej
Precyzja pedagogiki społecznej nastąpiła w pierwszym XX w., ale jej prekursorzy zwiastowali nowe pojmowanie procesów wychowawczych już od końca XVIII wieku.
Wszyscy prekursorzy mieli dwie cechy wspólne: przejawiali niezwykłą wrażliwość na losy upośledzonych grup i warstw społecznych ale zarazem ujawniali zapał reformatorów , rozumiejących iż tylko przeobrażenia społeczne mogą uzdrowić warunki i okoliczności wpływające na kształtowanie życia ludzi.
Jan Henryk Pestalozzi
Jan Henryk Pestalozzi urodził się w Zurychu 12 stycznia 1746 roku, zmarł 17 lutego 1827r. Uczestnik Wielkiej Rewolucji Francuskiej, przyjaciel ludu- twórca nowoczesnej pedagogiki.
Dwie idee Pestalozziego: zapoczątkowanie idei oświaty ludu i stworzenie modelu wychowania rodzinno- opiekuńczego .
W latach 1781- 1787 pojawiła się powieść pt „ Leonard i Gertruda” W tej powieści przestawiającej nędzę i poniżenie nizin społecznych Pestalozzi wyraził pogląd, iż lud może wznieść się na wyższy poziom życia zarówno kulturalnego jak i gospodarczego tylko wyłącznie dzięki pomocy i filantropii warstw wyższych.
Ideę drugą Pestalozzi urzeczywistnił w dwóch prowadzonych przez siebie sierocińcach- w Neuhof ( 1774-1780) i Stans (1798). Oddane pod opiekę dzieci dążono do wytworzenia uczuć rodzinnych i postaw charakteryzujących rodzinę chłopską lub rzemieślniczą w toku uczenia się , zabaw oraz w warsztatach rzemieślniczych.
Robert Owen
Robert Owen urodził się 14 maja 1771 r. w Newtown, zmarł 17 listopada 1858.
Brytyjski działacz robotniczy , twórca jednego z nurtów socjalizmu.Stworzył wzory życia robotniczego i szeroko zakrojonej pracy kulturalnej, przez zbudowanie Nowej Instytucji wzniesionej w centrum dzielnicy robotniczej.
Owen wypracował model spółdzielni produkcyjnej, w której poczynania ekonomiczne były nasycane tendencjami moralno- społecznymi.
„ Nowy pogląd na społeczeństwo , czyli doświadczenie o początkach określających kształtowanie się charakteru ludzkiego” – w swojej publikacji pisze że ludzie są tworami warunków swojego życia oraz „ w parze z poprawianiem się warunków powinno iść uszlachetnienie ludzi za pomocą umiejętnie prowadzonego wychowania”.
NOWA INSTYTUCJA SKŁADA SIĘ Z:
Dziedzińca ( pierwsze w europie przedszkola i żłobek)
Szkoła elementarna ( dzieci poniżej 10 r.ż.)
Szkoła dokształcająca dla młodzieży ( pierwsza w europie )
Teren zabaw dla dzieci
Klub dla robotników i ich rodzin ( w nim : biblioteka czytelnia sala na referaty zebrania zabawy dla dorosłych )
Ludwik Krzywicki
Ludwik Krzywicki urodził się21 sierpnia 1859 w Płocku zmarł 10 czerwca 1941 w Warszawie. Marksista, socjolog i ekonomista, wychowawca, działacz społeczny i oświatowy.
Jako pierwszy w Polsce zarysował współzależność ideału i praktyki wychowania z przemianami w życiu zbiorowym.
„Stworzył teorię wielkiego ruchu demokratyzacji wiedzy” .
Głosił postulat upowszechnienia wykształcenia ogólnego jako warunku równości społecznej, propagował samokształcenie, informował o nowych formach upowszechniania kultury i kształcenia dorosłych.
Przewodniczył radzie naukowej Warszawskiego Uniwersytetu dla Wszystkich (1905-1908).
Był spiritus movens licznych kół samokształcenia i wydawnictw popularnych.
(SPIRITUS MOVENS osoba, która przez swoje wielkie zaangażowanie w jakieś przedsięwzięcie sprawia, że coś zaczyna się dziać, inspirator: Instytut powstał dzięki profesorowi, to on był spiritus movens tego niezwykłego przedsięwzięcia.)
Edward Abramowski
Edward Abramowski urodził się 17 sierpnia 1868 roku w Stefaninie zmarł 21 czerwca 1918 roku w Warszawie .Rewolucjonista, socjolog, psycholog; twórca teorii pracy społecznej jako procesu społeczno- wychowawczego.
Abramowski głosił że „sumienie jest rodnikiem życia społecznego” tzn. w głębi naszej psychiki zawarte są zalążki potrzeb i pragnień społecznych, połączone z ich oceną moralną.
Idee i koncepcje organizacyjne Abramowskiego:
utopijne, bliskie anarchizmowi, miejscami nierealistyczne – były przez dłuższy czas siłą dynamizującą licznych polskich działaczy społecznych, kulturalnych i spółdzielczych.
Bibliografia :
Aleksander Kamiński
„Funkcje Pedagogiki Społecznej”
Warszawa 1982r.