Opracowała:

mgr Małgorzata Gądek

Nauczycielka

Szkoły Podstawowej

w Wielmoży i Woli Kalinowskiej

RODZINA JAKO PODSTAWOWE

ŚRODOWISKO ŻYCIA I ROZWOJU DZIECI.

Charakterystyczną cechą życia człowieka jest jego dążenie do kontaktów z innymi ludźmi. Kontakt społeczny jest warunkiem normalnego rozwoju i prawidłowego funkcjonowania. Każdy z nas należy do co najmniej jednej rodziny, rodziny macierzystej, w której dojrzewa i która kierunkuje jego postawę życiową oraz uczy współżycia z ludźmi. Rodzina to podstawowa grupa społeczna składająca się z rodziców i ich dzieci oraz krewnych. Małżonków łączy więź małżeńska, natomiast rodziców i dzieci więź rodzicielska, która określa także obowiązki rodziców względem dzieci (W. Okoń 1985).

Rodzina stanowi pierwsze podstawowe środowisko społeczne dziecka, w którym rozpoczyna się i toczy główny nurt socjalizacja jednostki, przebiega jej rozwój i kształtują się struktury poznawcze osobliwości oraz jej cechy

( M. Tyszkowa 1985 ).

Jak wskazuje M. Ziemska ( 1985) rodzina jest grupą podstawowa, w tym sensie, że daje jednostce pierwsze i najbardziej całkowite przeżycie przynależności do grupy społecznej, a także w tym, że stosunki emocjonalne i społeczne, jakie w niej panują nie polegają w tym samym stopniu zmiana, co wzajemne stosunki w innych grupach społecznych. Rodzina ma swoją indywidualną, niepowtarzalną, wewnętrzną organizację i układ stosunków rodzinnych. Rodzina musi się przystosować od wewnątrz do różnorodnych oddziaływań niezliczonych i zmiennych czynników, składających się na życie codzienne i wpływających na stosunki jednych członków rodziny do drugich.

Jak wskazuje J. Raczkowska (1988) szczególna rola rodziny w życiu i rozwoju jej członków polega na tym, że : zaspakaja ona podstawowe potrzeby biologiczne i psychiczne, w tym potrzeby emocjonalne, daje oparcie w sytuacjach trudnych, zapewniając w ten sposób poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji;

.tworzy warunki do zachowania fizycznego i psychicznego zdrowia człowieka wspiera go w sytuacjach zmniejszonej sprawności, zapewnia opiekę;

.wyzwala motywację działania, inspiruje poszczególnych członków do realizacji własnych potrzeb i pragnień oraz zaspokajania potrzeb najbliższych, do aktywności zawodowej i społecznej.

. wzbogaca życie każdego członka rodziny oraz chroni przed neurotyczna koncentracją na własnej osobie, dzięki silnemu przeżywaniu z bliskimi ich problemów; wzmacnianie zrozumienia sensu życia, dając poczucie, że jest się komuś potrzebnym. Organizacja rodziny wpływ na formy wzajemnego odnoszenia się jej członków i sposoby ich zachowania się. Role męża, żony, ojcostwo i macierzyństwo oraz rola dziecka realizują się w pełni i ujawniają bogactwo swej treści tylko w rodzinie zgodnej i harmonijnie funkcjonującej.

W rodzinach istnieją różne wzajemne powiązania i sposoby oddziaływań M. Ziemska(1985) zaliczyła do podstawowych funkcji rodziny;

-funkcję prokreacyjną, dzięki której rodzina dostarcza nowych członków, nie tylko dla własnej grupy, lecz również dla całego społeczeństwa. Równocześnie, choć obecnie już nie tylko z prokreacją , zaspakajane są potrzeby seksualne męża i żony. Kolejna funkcja ;

-produkcyjna związana jest z faktem, że rodzina dostarcza społeczeństwu pracowników, a przez to przyczynia się do zwiększenia się jego sił twórczych i wytwórczych.

Funkcja:

-usługowo-opiekuńcza rodziny związana jest z zapewnieniem wszystkim swoim członkom codziennej usługi w zakresie: wyżywienia, czystości, mieszkania i odzieży itp. Oraz opieki nad tymi członkami, którzy nie są samodzielni w utrzymaniu czystości osobistej z powodu wieku ( dzieci, osoby w podeszłym wieku), choroby lub kalectwa. Rodzina więc zaspakaja potrzeby bytowe oraz opiekuńcze swoich członków, przy czym zostają zaspokojone zarówno potrzeby troszczenia się o innych jak, też doznawania opieki.

-funkcja socjalizująca rodziny przejawia się zarówno w stosunku do dzieci, które dzięki temu, że wychowują się w rodzinie wrastają w społeczeństwo, jak też w stosunku do współmałżonków, gdyż proces ich wzajemnego dostosowania się do w małżeństwie jest także procesem socjalizacji. Potrzeby rodzicielskie związane z wychowywaniem dzieci oraz przekazywania im własnego systemu wartości, znajdują zaspokojenie w rodzinie. Funkcja psycho- higieniczna rodziny związana jest z zapewnieniem jej członkom stabilizacji, bezpieczeństwa oraz możliwości wymiany emocjonalnej, jak też ze stworzeniem warunków dla rozwoju osobowości. Realizacja tej funkcji przyczynia się do osiągania przez członków rodziny dojrzałości emocjonalnej oraz równowagi psychicznej. Funkcja ta częściej bywa określana jako funkcja wymiany emocjonalnej lub ekspresji uczuć, rozumienia i uznania, bądź też rozładowania napięć emocjonalnych czy też zapewnienie członkom rodziny poczucia bezpieczeństwa.

O możliwości spełnienia przez rodzinę wymienionych funkcji decyduje przede wszystkim wzajemne stosunki między małżonkami . W pojęciu integracji małżeńskiej zawierają się dwa aspekty : jeden to integracja celów, przez, które rozumiemy stopniowe dochodzenie do ustalania jednakowej hierarchii wartości, drugi stanowi integrację środków, za pomocą których osiąga się ten cel. Można wyróżnić pięć warunków dobrego przystosowania się w małżeństwie : 1)zgodność w kwestiach zasadniczych,2) wspólne zainteresowania, 3) łatwość okazywania miłości,4) zdolność powstrzymywania się od roszczeń i pretensji oraz 5) wolność od cech neurotycznych.

Jak już zaznaczyłam atmosferę współżycia w rodzinie, preferowane w niej określone wartości kształtują przede wszystkim małżonkowie-rodzice. Ważne są więc ich oczekiwania związane z tą wspólnotą. E. Sujak (1978) wyróżnia w tym zakresie trzy główne rodzaje nastawień, mniej lub bardziej uświadamianych sobie przez rodziców;

• nastawienie ukierunkowywania na „ bycie szczęśliwym” i uszczęśliwianie wszystkich członków rodziny;

• nastawienie społeczno-eksponujące przede wszystkim obowiązki związane z wypełnianiem ekonomicznych, opiekuńczo-wychowawczych i innych funkcji rodziny, jako podstawowej komórki społecznej;

• nastawienie rozwojowe, wyrażające się w uznaniu małżeństwa i rodziny za środowisko najkorzystniejsze dla rozwoju osobowości członków rodziny oraz ich indywidualnego doskonalenia się i spełnienia się w rodzinnej wspólnocie. Rodzaje tych konsekwentnie realizowanych nastawień różnicuje sposób życia w rodzinie.

W rodzinie ujawniać się mogą różne rodzaje problemów czy konfliktów. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez K. Godorowskiego (1979) do najważniejszych subiektywnych przyczyn problemów w rodzinie należą:

-niedojrzałość życiowa rodziców; brak realizmu w ocenie własnych możliwości, nadmierne wymagania od otoczenia przy równoczesnej rezygnacji z jakiegokolwiek własnego wysiłku; niedojrzałość uczuciowa członków rodziny;

nadmierne zainteresowanie płcią przeciwną, prowadzące do zdrady i upokorzenia partnera; słabość charakteru, uleganie niekorzystnym wpływom otoczenia, brak własnego zdania, a zatem i autorytetu; brutalność, wybuchowość i popędliwość, komplikujące przeżywanie przez rodzinę trudnych sytuacji; egoizm stała dążność do przewodzenia niechęć do kompromisów; rozrzutność i bezplanowość dezorganizujące życie własne i rodziny; brak własnej hierarchii potrzeb; choroby psychiczne i somatyczne; niewybredność w doborze towarzystwa, przestępczość.

Rozbieżności potrzeb i interesów między poszczególnymi członkami rodziny mogą mieć różny zakres od drobnych- nieznacznych, do poważnych- kryzysowych. Istota sprawy tkwi jednak przede wszystkim w sposobie rozwiązywania problemów. Jeśli nie podejmuje się prób rozwiązywania lub czyni to źle, problemy narastają i powracając wzmagają napięcie, a nawet nienawiść i wrogość.

LITERATURA :

1. Godorowski K. : Dzień powszedni ich dwoje. Warszawa 1779, Warta

2. Obuchowska I. : Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim w: Obuchowska I. (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa 1991, WSiP

3. Okoń W. : Słownik pedagogiczny. Warszawa 1987, PWN

4. Raczkowska J. : Na tropach rodzicielskich niepowodzeń. Warszawa, IWZZ

5. Sujak K. : Życie jako zadanie. Warszawa 1978, PAX

6. Tyszkowa M. : Rozwój dziecka w rodzinie i poza rodziną. Poznań 1985, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

7. Ziemska M. : Rodzina i dziecko. Warszawa 1986 , PWN

---