32. Organizacja tkankowa w budowie pierwotnej i wtórnej korzenia i łodygi

W młodym korzeniu podobnie jak w łodydze wyróżniamy: skórkę (epidermę), korę pierwotną i walec osiowy zwany stelą, który obejmuje wiązki i łyko drzewne. Skórka utworzona jest z jednej warstwy komórek przy czym niektóre zmienione są na włośniki. Komórki skórki są cienkościenne - łatwo przepuszczają wodę. Brak tu szparek. Pod skórą znajduje się kora pierwotna, złożona z komórek miękiszowych, przeprowadzających wodę i sole mineralne zewnętrzna warstwa kory pierwotnej, granicząca z walcem osiowym to endoderma która zwykle ma pasemka Caspary'ego. Komórki endodermy tworzą pochwę dookoła walca osiowego. Podobnie wykształca się zewnętrzna warstwa kory pierwotnej - egzoderma, pełniąca funkcje ochronne. Pierwszą zewnętrzną warstwą walca osiowego stanowi okolnia (perycykl) warstwa tkanki miękiszowej, zdolna do wytworzenia merystemów wtórnych. Wiązki łyka i drewna tworzą pierścienie ułożone na przemian (w łodydze na przeciwko siebie). Jest to układ promienisty lub radialny. Protoksylem - najwcześniejsze komórki drewna znajduje się na zewnątrz od metaksylemu. Rozwój drewna jest więc dośrodkowy. Budowa wtórna korzenia kambium, podobnie jak w łodydze, powstaje między wiązkami drewna i łyka a więc tworzy linię falistą gdzie wiązki drewna znajdują się od wewnątrz a łyka na zewnątrz. Z czasem linia falista przekształca się w prawidłowy pierścień. Wskutek rozrastania się tkanek wtórnych endoderma rozrywa się a łyko pierwotne zostaje zgniecione. Miazga korkorodna w korzeniach drzew tworzy się w zazwyczaj w zewnętrznych warstwach okólnicy. Drewno wtórne korzenia zawiera mniej sklerenchymy niż łodyga więc słoje roczne są mniej wyraźne. Włókna są dłuższe. Elementy przewodzące są silniej rozwinięte, mają cieńsze ścianki wskutek czego drewno jest bardzo giętkie, bardziej porowate i lepiej przewodzi wodę. Silniej rozwinięte są też tkanki spieluzowe, miękisz drzewny i promienie drzewne. Budowa pierwotna łodygi. Powierzchniowa tkankę młodej łodygi stanowi skóra powstała z praskórki. Pomiędzy skórką a walcem osiowym jest kora pierwotna zbudowana z komórek miękiszowych, a także czasem sklerenchymy i kolchymy. Wewnętrzna część kory pierwotnej to endoderma. kora pierwotna otacza walec osiowy. Zewnętrzna jego część to okolnica zbudowana z miękiszu. Zasadniczym elementem walca osiowego są tkanki przewodzące - ksylem i floem ułożone naprzeciwlegle. Łyko znajduje się na zewnątrz, a drewno od wewnątrz wiązki są rozmieszczone wokół rdzenia zbudowanego z miękiszu. Budowa wtórna łodygi jest wynikiem działalności dwóch bocznych mersystemów: kambium i felogenu. Merystemy te wytwarzają nowe tkanki przewodzące oraz okrywające (korek). Kambium w obszarach między łykiem a drewnem pierwotnym pochodzi wprost od zachowanych tam niezróżnicowanych pasm prekambialnych. W obszarach międzywiązkowych kambium powstaje przez zróżnicowanie komórek miękiszowych promieniowo rdzeniowych leżących na przedłużeniach kambium wiązkowego. W ten sposób powstaje ciągły cylinder tkanki merystematycznej. W trakcie przyrostu wtórnego zanikaw większości przypadków wiązkowy układ tkanek przewodzących, tworzy się ciągły cylinder łykodrzewny. Jedynie na małych odcinkach tworzą się promienie łykodrzewne. Felogen tworzy wtórną tkankę okrywającą. Na zewnątrz odkłada się korek a do środka feloderma.

33. Związek struktury z funkcją korzenia, modyfikacja korzenia.

Główne funkcje korzeni to pobieranie wody i soli mineralnych z gleby oraz przytwierdzanie rośliny do podłoża. Woda jest pobierana z gleby przez włośniki oraz przez zwykłe cienkościenne komórki skórki korzenia. Przez cienką ścianę komórkową i warstewkę cytoplazmy woda wnika do wodniczek komórek skórki na zasadzie dyfuzji i osmozy, a stąd do innych komórek korzenia. Przez miękisz kory pierwotnej woda dociera do endodermy. Tu pasemka Caspary’ego blokują przepływ wody apoplastem więc wędruje przez protoplasty endodermy i okolnicy do walca osiowego gdzie wciągana jest do cewek i naczyń drewna. System korzeniowy przenika do podłoża wykorzystując zasoby wodne i mineralne. Ogromna liczba korzeni stale rośnie a nowe włośniki tworzą się tuż za wierzchołkiem korzenia. Korzenie sa też miejscem syntezy pewnych substancji takich jak: aminokwasy, hormony, alkaloidy które są transportowane do liści i łodygi. Inną funkcją jest magazynowanie substancji pokarmowych w miękiszu. Wzdłuż korzenia można wyróżnić następujące części mniej lub bardziej zachodzące na siebie: czapeczka i DALEJ NIECZYTELNE!!!

37. Sposoby rozgałęzienia pędów roślin i typy wzrostu osi pędu. Podstawy podziału roślin na zielne i drzewiaste oraz ich rodzaje.

U roślin naczyniowych występują rozgałęzienia boczne. Jedynie widłaki mają rozgałęzienie widlaste (dychotomiczne). Właściwe rozgałęzienia boczne powstają przez rozwój pąków pachwinowych. Wyróżnia się dwa rodzaje rozgałęzień: monopodialne (jednoosiowe z wykształconą osią główną) oraz sympodialne (wieloosiowe, powstałe w wyniku silniejszego wzrostu odgałęzień bocznych). Odmiana rozgałęzienia sympodialnego jest rozgałęzienie pozorne – widlaste (pseudodychotomiczne) powstające w wyniku zamierania pąka wierzchołkowego. Typy wzrostu osi pędu: długopędy i krótkopędy. Długopędy mają długie międzywęźla, natomiast krótkopędy mają silnie skrócone, zawiązki liści są silnie skupione. Łodyga jest wykształcona różnie, a w zależności od trwałości i formy ekologicznej rośliny. Łodygi zielne maja stosunkowo delikatną budowę, są organami o niewielkim stopniu zdrewnienia, organami nietrwałymi, obumierającymi pod koniec każdego sezonu wegetacyjnego. Występują u roślin rocznych, dwuletnich oraz u wieloletnich, które na zimę tracą części nadziemne a zimują w postaci organów przetrwalnikowych. Łodygi zdrewniałe występują u form drzewiastych: drzew, krzewów i krzewinek. Są to rośliny wieloletnie o łodygach trwałych. U drzew występuje potężna oś główna pędu w postaci grubego, zdrewniałego pnia. U krzewów łodyga główna jest bardzo krótka lub nie ma jej wcale, a rozgałęzienia boczne tworzą się już u podstawy pędu. Podobne do krzewów krzewinki różnią się od nich małymi rozmiarami. Formy drzewiaste u jednoliściennych występują bardzo rzadko, np. palmy, będące jednoliściennymi drzewami nie tworzą rozgałęzień, maja jedną oś w postaci pnia zakończonego pąkiem wierzchołkowym – z bardzo szerokim stożkiem wzrostu.

38. Związek między budową i funkcją pączka, typy ulistnienia i układ pąków.

Ze względu na położenie wyróżnia się pąki wierzchołkowe i boczne. Wierzchołkowy znajduje się na szczycie pędu i jest miejscem w którym odbywa się wzrost pędu – jego stożek wzrostu produkuje nowe tkanki. Paki boczne występują w kątach liści, przy czym pachwiną liściową – kątem liściowym nazywamy górny kąt między nasadą liścia a łodygą. Takie pąki boczne nazywane są też pąkami kątowymi lub pachwinowymi. Pąki, w których są tylko zawiązki organów wegetatywnych nazywają się liściowymi. W pąkach mogą tworzyć się zawiązki kwiatów – są to pąki kwiatowe. Mogą być też pąki mieszane. Delikatne merystematyczne tkanki stożka i zawiązki organów są osłonięte starszymi zawiązkami liści. Ulistnienie (fitotaksja) to regularne rozmieszczenie liści na łodydze. Jeśli z jednego węzła na łodydze wyrasta więcej niż jeden liść mówimy o ulistnieniu okółkowym. Częstą odmianą jest ulistnienie nakrzyżległe - pary liści w następujących po sobie węzłach krzyżują się pod kątem prostym. Linie proste przechodzące przez nasady liści osadzonych na łodydze nazywają się prostnicami. Jeśli w każdym węźle jest tylko jeden liść a kolejne liście ustawione są naprzeciw w dwóch prostnicach to jest to ulistnienie naprzemianległe. Bardziej skomplikowane jest ulistnienie skrętoległe (helikalne). Kąt między prostnicami dwóch kolejnych liści (kąt dywergencji) wyraża się go jako ułamek kąta pełnego 360°

39. Rodzaje i funkcje tkanek merystematycznych roślin nasiennych

Merystemy to grupa komórek cienkościennych zdolnych do podziału w wyniku czego powstają tkanki dojrzałe. W zależności od rozmieszczenia merystemów w roślinie możemy podzielić je na: wierzchołkowe, boczne, interkalarne. Wierzchołkowe powodują wzrost organów na długość. Merystemy boczne to kambium oraz fellogen. Ułożone są warstwowo równolegle do obwodu pędu. Zadaniem fellogenu jest wytworzenie tkanki wtórnej okrywającej – korka na zewnątrz, oraz miękiszowej – felodermy do wewnątrz. Merystemy interkalarne, czyli wstawowe, występują między dojrzałymi tkankami jako wstawki i sprawiają że łodygi mogą się bardzo szybko wydłużać (trzciny, trawy).

40. Organizacja komórkowa wierzchołka pędu i korzenia

Na wierzchołku korzenia znajduje się czapeczka utworzona zwykle z komórek żywych. Zewnętrzne jej warstwy ulegają ścieraniu. Czapeczka chroni komórki merystematyczne. Właściwy merystem wierzchołkowy obejmuje protomerystem oraz strefę wzrostu na długość gdzie różnicują się komórki. W skład protomerystemu wchodzą komórki inicjalnej ich najbliższe pochodne. Ułożone są w 1-3 pięter, a ich pochodne tworzą wyraźne warstwy, odpowiadające późniejszym tkankom. Za protomerystemem jest strefa wzrostu gdzie można już wyróżnić : praskórkę, pramiękisz, prakorę oraz prakambium tworzący walec środkowy. Merystemy wierzchołkowe pędu mają zwykle kształt kopulasto zaokrąglony, często stożkowaty. Biorą z nich początek tkanki, łodygi, liście a także kwiaty. Tak jak inne merystemy składa się z komórek inicjalnych. Wraz z tymi najbliższymi pochodnymi tworzy protomerystem. Komórki szczytowe, dzielące się antyklinalnie, tworzą tkankę. Rejon merystemu położony za protomerystemem może być nazwany rejonem organogenetycznym, gdzie pojawiają się zawiązki liści i pąków. Za tym rejonem układ komórek w merystemie staje się zgodny z późniejszym układem tkanek.

41 Organizacja komórkowa kambium roślin drzewiastych

Kambium w obszarach między łykiem i drewnem pierwotnym pochodzi wprost od zachowanych tam niezróżnicowanych pasm pokambialnych. W obszarach międzywiązkowych powstaje przez odróżnicowanie komórek miękiszowych promieni rdzeniowych leżących na przedłużeniach kambium ........ Oba typy kambium łączą się ze sobą i tworzą ciągły cylinder tkanki merystematycznej. Komórki dzielą się peryklinalnie i składają do środka łodygi nowe komórki różnicujące się w elementy drewna wtórnego i ku obwodowi w elementy łyka wtórnego. Na pewnych małych odcinkach pochodne kambium różnicują się w komórki miękiszowe promieni łykodrzewnych.

43. Różnicowanie elementów przewodzących i wzmacniających drewna

u iglastych cewki pełnią funkcje przewodzenia i wzmacniania, z tym że w zależności od pory wytworzenia funkcja dominująca zmienia się. W drewnie wczesnym podkreślona jest funkcja przewodzenia gdyż komórki są cienkościenne, a ich światło duże. jest to spowodowane zmienną szybkością odkładania ściany i wzrostu promieniowego. W drewnie późnym podkreślona jest funkcja wzmacniająca gdyż cewki są grubościenne. W ewolucji drewna ten typ można uważać za wyjściowy. U dwuliściennych jest podobny lecz występują tu naczynia (funkcja przewodząca) oraz włókna (f. wzmacniająca). Dalsza specjalizacja doprowadziła do typu, w którym występują naczynia otoczone pochwą miękiszową. W drewnie okrytozalążkowych występują także cewki spełniające obie funkcje. Do elementów przewodzących należą też promienie drzewne, z tym że promienie podłużne powstają z komórek wrzecionowatych, a poprzeczne z komórek promieniowych.

44. Aktywność mitotyczna w strefie kambialnej drzew prowadząca do powstawania elementów drewna

Zasadniczym kierunkiem wzrostu komórek kambium jest kierunek promieniowy zaś zasadniczym podziałem są podziały peryklinalne. We wrzecionowatych komórkach kambium jądro jest duże i występuje jedna duża wakuola. Komórki kambium wytwarzają tkanki zarówno do środka jak i na zewnątrz. komórki powstające do wewnątrz przekształcają się w elementy drewna, komórki odkładane na zewnątrz w elementy łyka. Inicjał macierzysty dzieli się mitotycznie na dwie komórki siostrzane z których jedna zostaje merystematyczną (inicjalna). Pierścień komórek kambialnych utrzymuje się zatem stale ale w miarę przybywania komórek drewna oddala się od środka łodygi, przy czym średnica tego pierścienia wzrasta. Jest to możliwe dlatego że komórki inicjalne dzielą się też antyklinalnie

45 Mechanizm reprodukcji kambium

Kambium normalnie powstaje z prokambium i miękiszy między wiązkowego , jednak może się też wytwarzać w miejscu zranienia rośliny. Komórki znajdujące się na powierzchni rany zaczynają się dzielić tworząc pokład kalusa. Jeżeli zranienie obejmuje kambium, wówczas kalus tworzy się tylko wskutek jego działania. Gdy uszkodzenie nie dochodzi do kambium żywe komórki różnicują się i stają się merystemem i wytwarzają tkankę kalusową. Na powierzchni kalusa tworzy się peryderma, a w głębi różnicuje się kambium. Regenerujące kambium tworzy się stycznie do powierzchni organu i zachowuje polarność odkładania poszczególnych tkanek. Wykazuje też silne tendencje łączenia z istniejącym już kambium.

46. Budowa i różnicowanie tkankowe floemu wtórnego roślin drzewiastych

Floem zwany również łykiem, jest tkanką, w której odbywa się przewodzenie na dalsze odległości substancji organicznych. Najwyższy stopień zróżnicowania i specjalizacji tej tkanki występuje u okrytozalążkowych, u których możemy wyróżnić: rurki sitowe, komórki towarzyszące, miękisz łykowy, włókno łykowe. Rurki sitowe to pionowe szeregi członów rur sitowych. Są to komórki żywe, o wydłużonym kształcie i celulozowej ścianie. Wnętrze wypełnia duża wodniczka otoczona cienkim cytoplazmatycznym płaszczem. W dojrzałych komórkach jądro zanika. Na poprzecznych ścianach występują pola sitowe, przez które przechodzą pasma cytoplazmy. Pory wyściełane są kalozą która w okresie spoczynku zasklepia sita. Komórki towarzyszące zwane przyrurkowymi występują u okrytozalążkowych. Są to komórki żywe. Człon komórki sitowej i towarzyszące komórki mają wspólne pochodzenie. Do jednego członu rurki sitowej przylega zwykle kilka komórek przyrurkowych. U nagozalążkowych rurki sitowe kontaktują się z komórkami białka (albuminowymi, Strasburgera) które są odpowiednikiem komórek towarzyszących , lecz nie powstają przez podział ze wspólnej komórki macierzystej . Komórki miękiszowe łyka występują w postaci pasm wśród innych elementów. Mogą spełniać funkcję tkanki zapasowej. Włókna łykowe są zwykle dłuższe od włókien drzewnych i różnią się od nich jamkami prostymi. Włókna nie występują u iglastych i paproci. Komórki sitowe powstają z komórki macierzystej floemu. Włókna właściwe biorą początek z komórek wrzecionowatych na ogół bez podziałów antyklinalnych.

47. Różnicowanie elementów sitowych floemu

Komórki sitowe u iglastych powstają zwykle z komórki wrzecionowatej bez podziałów podłużnych, mogą wystąpić podziały poprzeczne i wtedy albo obie komórki różnicują się na komórki sitowe, albo tylko jedna z nich. Druga, dzieląc się poprzecznie tworzy szereg komórek miękiszowych. Długość członu komórki sitowej nie jest dłuższa niz w kambium bowiem w czasie jego rozwoju nie występuje wzrost intruzywny. Często jest nawet krótszy bowiem przed wytworzeniem komórki macierzystej występują podziały skośne lub poprzeczne.

48. Procesy prowadzące do zaprzestania funkcji przewodzenia i reorganizacji tkankowej floemu nie przewodzącego

U większości drzew elementy sitowe żyją tylko w tym sezonie w którym zostały wytworzone. Zakończenie funkcjonowania zaznacza się odkładaniem kalozy na polach sitowych oraz obumieraniem komórek towarzyszących. Później elementy sitowe ulegają zgniataniu. Ściany promieniowe stają się wichrowate w skrajnym przypadku, a ściany styczne przylegające. Zmniejsza się grubość pokładu łyka.

49. Domenowa struktura kambium i rozwój drewna o skrętnej lub falistej włóknistości

Szereg zdarzeń komórkowych w kambium występuje w dwóch odmianach: prawej i lewej. Do zdarzeń tych należą skośne podziały antyklinalne, zachodzenie na siebie końców komórek wrzecionowatych rosnących intruzywnie w przeciwnych kierunkach, rozszczepianie promieni. Jednokierunkowość zdarzeń komórkowych w obrębie domeny powoduje zmianę orientacji komórek kambium, czyli ich pochylanie się. Mogą też być zdarzenia komórkowe w dwóch odmianach Z i S (domeny). Przesuwająca się struktura domenowa jest własnością kambium i istnieją tendencje do określonych cech wzoru domenowego które można uznać za typowe. Wzór domenowy znajduje odbicie w falisty układzie komórek kambium, który zostaje utrwalony w warstwie drewna. W przypadku dużej częstości zdarzeń w kambium fale ukierunkowania odzwierciedlają się w falistej włóknistości drewna . Gdy częstotliwość zdarzeń domenowych jest duża a domeny danego typu są szersze niż drugiego - układ komórek jest falisty, ale ogólny komórek kierunek układu jest skośny. W ten sposób powstaje skośny i falisty układ komórkowy w kambium, czemu odpowiada przebieg włóknistości w drewnie.

50. Procesy formowania twardzieli

Gdy komórki miękiszowe zdrewnieją i gdy drewno zatraci zdolność przewodzenia nazywamy je twardzielą, pełniącą funkcję mechaniczną. W czasie przekształcania się bielu w twardziel w naczyniach bądź jamkach pojawiają się wcistki, a błony zamykające jamki przylegają do ich wylotu. W komórkach twardzieli gromadzą się rozmaite substancje: oleje, gumy, żywice, związki garbnikowe oraz aromatyczne i barwiące. Oleje, żywice i substancje barwiące impregnują ścianki , a gumy i żywice wypełniają wnętrze komórek. Nie ma w twardzieli ziaren skrobi. Twardziel powstaje w wewnętrznych partiach pni, gałęzi i korzeni.

51. Rozwój naprężeń wzrostowych w części pędowej rdzenia a struktura i powstawanie drewna reakcyjnego

Różne czynniki zewnętrzne powodują zmianę kształtu przekroju poprzecznego pnia i gałęzi drzew. Pod względem morfologicznym zmiana polega na tym że w wyniku działania wspomnianych czynników powstaje strefa wzmożonego przyrostu z rozszerzonym słojem rocznym, a układ słojów staje się mimośrodowy. Aby przeciwdziałać siłom zmieniającym normalne położenie łodygi tworzy się drewno reakcyjne. Drewno od strony górnej (drewno napięciowe) narażone jest na zerwanie, natomiast drewno po drugiej stronie na ściskanie (drewno kompensyjne). W drewnie kompensyjnym przeważają cewki grubościenne. U drzew liściastych po stronie rozciąganej drewno zbudowane jest z mniejszej liczby naczyń i licznych włókien drzewnych, ponadto zawiera mniejszą ilość ligniny a więcej celulozy. Wewnętrzne części drewna wydawałoby się są niewykorzystywane przy zginaniu – nie powoduje ono naprężeń w tych częściach drewna. Ponieważ jednak już przed zgięciem występują w zewnętrznej części drewna napięcia rozciągające a w wewnętrznej ściskające jako naprężenia wzrostowe, wskutek zginania naprężenia te zmieniają się w drewnie wewnętrznym i wskutek tego także to drewno „pracuje”. Warunkiem trwania naprężeń w drewnie jest produkcja nowego drewna, aby ustaliła się równowaga. Zmiana szybkości odkładania się drewna zmniejsza wytrzymałość.

52. Związek między sezonowymi zmianami środowiska zewnętrznego i aktywnością kambium.

W łodygach mających okresy spoczynku , działalność kambium kończy się przed tym okresem. Kambium rozpoczyna działalność pod koniec okresu spoczynku, a więc wczesną wiosną, zazwyczaj przed okresem pękania pączków lub w tym czasie, najpierw w połowie pnia (najczęściej). Często późną zimą w słoneczne dni komórki kambium zaczynają dzielić się od strony południowo zachodniej. Gdy następnie nagły spadek temperatury komórki (!!!!!!) wczesnym latem , po czym intensywna (!!!!!!!) jest kambium w drobnych, szybko rosnących pędach lub też pędach kończących się późno swój wzrost wierzchołkowy . Wzrost podziałowy kambium regulowany jest przez wierzchołki pędu oraz młode liście za pośrednictwem hormonów np. gibereliny, auksyny i inhibitory.

53. Rozwój organów a związek między kambium a wzrostem i rozwojem drzewa.

Najgrubszy roczny przyrost drewna występuje w pniu na wysokości środka korony, w drzewach leśnych dominujący roczny przyrost w dolnej części pnia jest mniejszy niż w środkowej części lecz nie mniejszy niż 1:2. W okresie wiosennego wznawiania działalności kambium istnieje naprężenie rozciągające w kierunku promieniowym co powoduje zróżnicowanie drewna wczesnego i późnego. Wpływ na sezonowość słojów mają także hormony.

54. Rozwój organów rozmnażania płciowego w okresie kwitnienia i owocowania roślin okrytonasienych.

Kwiaty rozwijają się z merystemów wierzchołkowych znajdujących się na szczytach pędu lub w pachwinach liści. Merystem kwiatowy zostaje w całości zużyty na wytworzenie kwiatu i kończy się wzrost pędu na długość. Kwiat można traktować jako skrócony pęd zarodnionośny, którego części ulegają różnym modyfikacjom. Oś kwiatowa jest silnie skrócona często bywa poszerzona, płaska, wypukła lub wklęsła. Jest to dno kwiatowe na którym osadzone są boczne części kwiatu tj. działki kielicha i płatki korony tworzące razem okwiat, pręciki oraz owocolistki zrastające się w słupek. Części te są osadzone spiralnie lub w okółku. W większości kwiatów są zarówno pręciki jak i słupki (obupłciowe). Obie gamety męskie biorą udział w zapłodnieniu. Jedna łączy się z komórką jajową, a wynikiem jest diploidalna zygota, z której powstaje diploidalny zarodek a następnie młody organizm. Haploidalne jądro zlewa się z dwoma jądrami biegunowymi lub jądrem wtórnym. Rezultatem tego jest powstanie triploidalnego jądra o liczbie chromosomów 3n. Jest to jądro bielmowe. Zewnętrznym objawem zapłodnienia jest więdnięcie znamienia i szyjki słupka , pręcików, a czasami opadanie płatków. Po podwójnym zapłodnieniu w woreczku zalążkowym zygota rozwija się w zalążek rośliny, a komórka bielmowa wytwarza bielmo, równocześnie osłonki zalążka rozwijają się łupinę nasienną, ściany zalążni rozwijają się natomiast w owocnię.

55. Rozwój organów rozmnażania płciowego w okresie kwitnienia i wytwarzanie nasion roślin nagozalążkowych.

W różnych grupach obecnie żyjących paprotników organy, na których tworzą się zarodnie mają różną postać. Liście zarodnionośne to sporofile. U widłaków sporofile skupione są na strobilach, u skrzypów gęsto skupione sporofile tworzą się na spodniej stronie tarczek osadzonych na krótkich trzoneczkach.. Sporofil sosny jest dużym (CZYMŚ) na którym występują oddzielnie strobile męskie i żeńskie. Mikrostobile (męskie) są drobne, szyszkowate, składają się z osi oraz gęsto ułożonych łuskowatych mikrosporofili zawierających po dwa mikrosporangia. Żeńskimi organami rozmnażania u sosny są szyszki złożone z osi oraz gęsto osadzonych na niej dwojakiego rodzaju łusek. Są to zewnętrzne łuski wspierające oraz łuski nasienne w pachwinach. Łuski szyszki żeńskiej w czasie wykształcania nasion drewnieją a dojrzałe nasiona przechodzą następnie w stan spoczynku.

56. Rozwój zarodka i tkanki odżywczej nasienia

Zapłodniona komórka jajowa (zygota) otacza się cienką ścianą komórkową i przez pewien czas pozostaje niepodzielona. Pierwszy podział jest poprzeczny (prostopadły do dłuższej osi). Komórka leżąca bliżej bieguna mikropylarnego dzieli się płaszczyznami poprzecznymi (NIECZYTATE) bliżej bieguna chalazalnego dzieli się podłużnie, po czym komórki potomne dzielą się dwukrotnie prostopadle do podziałów poprzedzających co daje 8 komórek w dwóch piętrach. Z nich tworzą się liścienie i wierzchołek pędu oraz hipokotyl. Następnie podziały peryklinalne odcinają komórki powierzchniowe. w tym stadium zarodek jest sercowaty. Komórka wieszadełka daje początek korzeniowi i czapeczce. Bielmo (endosperma) dzieli się jeszcze przed podziałem zygoty. W komórce centralnej woreczka zalążkowego powstaje duża liczba wolnych jąder, więc bielmo jest typu jądrowego, mające konsystencję płynną. Po pewnym czasie w cytoplazmie tworzą się ściany i bielmo staje się tkanką.

57. Struktura i rozwój pierwotnych tkanek okrywających.

Epiderma czyli skórka stanowi najczęściej pojedynczą warstwę komórek na powierzchni młodych organów lub części młodych organów. Zbudowana jest z komórek żywych, otoczonych celulozową ścianką, ściśle do siebie przylegających i zwykle pozbawionych chloroplastów. Dla roślin lądowych ważnym problemem jest gospodarka wodna i dlatego skóra musi posiadać zabezpieczenie przed nadmierną utratą wody. Zewnętrzne ścianki są zwykle grubsze, zawierają kutynę. Dodatkowo może występować warstwa kutikuli oraz wosk. Regulacją procesu transpiracji zajmują się aparaty szparkowe zbudowane z dwóch nerkowatych komórek i w zależności od turgoru komórki mogą się zbliżać lub oddalać. Skórka może posiadać wyrostki, włoski lub kolce.

58. Struktura i rozwój wtórnych tkanek okrywających.

Peryderma, czyli korkowica okrywa starsze organy lub starsze części organów rośliny. Jest to tkanka wytworzona przez felogen. Felogen czyli miazga korkotwórcza powstaje w obwodowych partiach organu z odróżnicowania żywych tkanek stałych np. miękiszu lub łyka. Dzieląc się płaszczyznami stycznymi do powierzchni organu wytwarza (CZEGOŚ BRAK). Felem powstaje z komórek ściśle przylegających, martwych i wypełnionych powietrzem, o ścianach zawierających suberynę. Ściana może być też zdrewniała i wtedy tkanka korkowa jest sztywna i twarda. Korek jest nieprzepuszczalny dla wody i powietrza i stanowi warstwę chroniącą wnętrze organy przed utratą wody oraz uszkodzeniami mechanicznymi i temperaturowymi. Wymianę gazową umożliwiają przetchlinki w których komórki są luźno ułożone z pozostawieniem przestworów międzykomórkowych. Feloderma jest to warstwa komórek miękiszowych od wewnątrz do felogenu.

59. Rodzaje, budowa i funkcje układu wydalniczego roślin

Są to pojedyncze komórki lub zespoły komórkowe wydzielające produkty przemiany materii. Komórki te odznaczają się gęstą cytoplazmą i dużymi jądrami z wysokim poziomem DNA, ponadto dobrym rozwojem ER i aparatu Golgiego. Są to cechy związane z intensywną przemianą materii. Wydzieliny wytworzone w ER i aparacie Golgiego pojawiają się w pęcherzykach, które drogą egzocytozy wyprowadzają je na zewnątrz protoplastu lub komórki. Mogą też grupować się w wodniczkach. Utwory wydzielnicze mogą występować na powierzchni rośliny: olejki lotne, nektary i enzymy trawienne. Funkcje wydzielnicze pełnią tu: skórka: olejki lotne, enzymy trawienne. Utwory wydzielnicze wewnątrz organów roślinnych: garbniki, olejki lotne, śluzy, gumy, alkaloidy, składniki soku mlecznego. Charakterystycznymi utworami wydzielniczymi wewnątrz organów są komórki mleczne... rurami mlecznymi (sok mleczny zawiera cukry, olejki, woski, żywice, gumy, białka i skrobię). Produkty utworów wydzielniczych mogą też występować poza obrębem komórek, w specjalnych kanałach lub zbiornikach np. kanały żywiczne. Innym przykładem są zbiorniki olejków lotnych w owocach i liściach cytrusowych znajdujące się w przestworach między komórkowych.

60. Rodzaje i rola miękiszu drzewnego

Klasyfikacja miękiszu oparta jest na jego rozmieszczeniu: miękisz apotrachalny (rozmieszczony niezależnie od naczyń), miękisz paratrachalny (zgrupowany przy nacyniach lub cewkach). Z punktu widzenia fizjologii: przynaczyniowy (paratrachialny), przycewkowy (paratracheidalny), międzywłóknowy (interfibrylny). Rola miękiszu to głównie magazynowanie i regulowanie zawartości różnych substancji. Szczególną formą miękiszu jest miękisz terminalny przy granicy słoja. Miękisz występuje również w promieniach drzewnych i przy przewodach żywicznych pełniąc również funkcje spichrzowe. Miękisz drzewny tworzy żywą sieć powiązaną ze sobą.

61. Budowa nasion i owoców oraz ich klasyfikacje

Nasiona składają się z zarodka, bielma oraz łupiny nasiennej. Zarodek składa się z liścieni i wierzchołka pędu oraz zawiązka korzenia. Układa się w kształcie litery U, aż do kiełkowania. Bielmo to tkanka odżywcza, składająca się zwykle z triploidalnego jądra. Ma konsystencję płynną aż do wytworzenia w cytoplazmie ścian komórkowych. Łupina nasienna to okrywa rozwijająca się z osłonek zalążka, ściany sa zwykle mocne i skorkowaciałe. Na powierzchni zazwyczaj pokryte kutykulą. Gdy nasienie otoczone jest sztywną owocnią, łupina jest delikatna lub zanika. Owoce składają się z rozrośniętej ściany zalążni oraz nasion. Ściana zalążni tworzy owocnię czyli perykarp, składający się z trzech warstw: egzokarpu, mezokarpu i endokarpu. Egzo – i endokarp są cienkie, zbudowane z jednej warstwy komórek, a mezokarp może być mięsistą tkanką. W zależności czy owoc powstaje z jednej czy więcej zalążni rozróżnia się owoce pojedyncze (suche i mięsiste) lub złożone. Wśród owoców suchych : pękające - mieszek, strąk, torebka, łuszczyna - i niepękające – orzech, ziarniak, niełupka, rozłupnia. Do mięsistych należą: jagoda, pestkowiec. Owoce zbiorowe: wielopestkowce, wieloorzeszkowe. Owocostany: pestkowce i orzeszkowe. Nasiona mogą być: bielmowe, obielmowe i bezbielmowe.

62. Związek budowy nasion i owoców ze sposobem ich rozsiewania.

Samorzutne wysiewanie nasion występuje dość rzadko. Na ogół są one roznoszone przez: wiatr, wodę, zwierzęta, ludzi. Przystosowaniem do rozsiewania przez wiatr są skrzydełka lotne lub puch. Są one małe i lekkie. Nasiona roślin wodnych i przybrzeżnych zawierają w tkankach dużo powietrza, dzięki czemu nie toną. Zwierzęta uczestniczą w rozsiewaniu nasion biernie lub aktywnie. Biernie – przenosząc owoce lub nasiona przyczepione do ciała haczykami, zadziorkami i elementami czepnymi. Aktywnie – zbierając i zjadając owoce przy czy nasiona zostają porzucone lub wydalone z kałem. Człowiek może rozsiewać nasiona nieświadomie, jak zwierzęta lub świadomie przez uprawę, transport itp.

63. Podobieństwa i różnice w budowie różnych typów komórek miękiszowych

U roślin naczyniowych parenchyma może spełniać różne funkcje i w związku z tym występować w kilku odmianach: miękisz zasadniczy, zieleniowy, spichrzowy i powietrzny. Miękisz zasadniczy zbudowany jest z cienkościennych równo wymiarowych komórek. Wypełnia on przestrzenie między innymi komórkami. Zieleniowy, czyli asymilacyjny, składa się z komórek obfitych w chlorplasty. Spichrzowy składa się komórek wypełnionych materiałem zapasowym postaci: skrobi, tłuszczów, białek. Odmiana tego miękiszu jest miękisz wodny z komórkami o dużych wakuolach, miękisz powietrzny, czyli aerenchyma, pełni funkcję tkanki przewietrzającej, zawiera dużo przestworów międzykomórkowych tworzących wewnętrzną atmosferę rośliny. Wszystkie komórki miękiszowe sa cienkościenne, w dużymi wakuolami, łatwo ulegają odróżnicowaniu.