Podaż pieniądza (Baza monetarna i Mnożnik kreacji pieniądza)
Podaż pieniądza gotówkowego – całkowita wartość znajdująca się w obiegu zasobów pieniądza występujące w roli środka wymiany. Obejmuje ona wartość gotówki (banknotów i bilonu) znajdującej się w obiegu pozabankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie.
Pp = Mn · Bm
[Mn] – mnożnik kreacji pieniądza;
[Bm] – baza monetarna.
Baza monetarna - [Bm] – inaczej pieniądz wielkiej mocy; to całkowita ilość pieniądza gotówkowego w obiegu bankowym i pozabankowym.
Mnożnik kreacji pieniądza – [Mn] - ilustruje wielkość zmiany ilości pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę.
Cp + 1
Cp + Cp
[Cp] – stopa rezerw do wkładów;
[Cb] – stopa rezerw do wkładów
Podaż pieniądza to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, traktowanego jako środek wymiany. Obejmuje ona ilość gotówki, będącej w obiegu poza bankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie, czyli aktywa, które są płynne, a więc które bez problemu można zamienić na gotówkę (aktywa najbardziej płynne), sprzedając je na rynku finansowym, przy minimalnym koszcie tej operacji.
Na wielkość podaży pieniądza wpływają przede wszystkim:
- wartość wyemitowanych przez bank centralny znaków pieniężnych (baza monetarna);
- wartość udzielonych przez banki komercyjne kredytów w formie gotówkowej i bezgotówkowej.
- ludność, która decyduje o podziale posiadanych pieniędzy na gotówkę i depozyty.
Stosunek ten rośnie, gdy zwiększa się udział konsumpcji w PNB (gotówka zależy od konsumpcji, a depozyty od dochodu) Polityka monetarna powinna być dostosowana do potrzeb gospodarki, gdyż zarówno nadmierna, jak i niedostateczna podaż pieniądza wpływa niekorzystnie na przebieg procesów gospodarczych w kraju. Bank centralny w pełni kontroluje ilość znajdujących się w obiegu banknotów i bilonu, które sam emituje. Nie oznacza to jednak, że panuje nad ilością krążącego pieniądza.
Obroty handlu zagranicznego
Handel zagraniczny to odpłatna wymiana towarów lub usług z partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą celną państwa.
w wąskim znaczeniu – odnosi się jedynie do dóbr materialnych sprzedawanych za granicę lub zakupywanych za granicą;
w szerokim znaczeniu – obejmuje obroty majątkowo-kredytowe oraz obroty bieżące, na które oprócz wymiany składają się zakup i sprzedaż za granicę usług, dóbr niematerialnych oraz zobowiązania wynikające z ruchu ludności poza granicę, utrzymywania własnych placówek dyplomatycznych za granicą i inne.
Ogólne pojęcie cyklu koniunkturalnego
Cyklem koniunkturalnym, nazwiemy proces gospodarczy o określonej dynamice wewnętrznej, zbudowany z dwóch faz podstawowych oraz czterech podokresów.
Na fazę spadku składa się kryzys i depresja. Fazę wzrostu obejmuje ożywienie i rozkwit.
Kryzys jest przejawem dynamicznego spadku cen, ogólnej aktywności gospodarczej i zatrudnienia.
Depresja jest najniższym punktem cyklu koniunkturalnego, w którym ceny oraz ogólny poziom aktywności gospodarczej stabilizuje się.
Ożywienie cechuje powolny wzrost cen i aktywności gospodarczej, następuje wzrost zatrudnienia.
Rozkwit dotyczy sytuacji, gdy początkowo ceny i ogólny poziom aktywności gospodarczej rośnie nad przeciętnie natomiast później przestaje rosnąć i stabilizuje się.
Cykl koniunkturalny zawiera również punkty zwrotne, w których gospodarka osiąga najwyższe lub najniższe punkty swej aktywności. Pozwalają one określić w czasie momenty początkowe i końcowe poszczególnych faz.
Koniunktura gospodarcza (cykl koniunkturalny, jakie wielkości)
Koniunktura - splot okoliczności wywierający znaczny, głównie pozytywny, wpływ na warunki ekonomiczne.
Pojęcie to oznacza stan aktywności gospodarczej charakteryzowany poprzez całokształt zmieniających się w czasie wskaźników życia gospodarczego, takich jak: PKB, ceny, płace, zatrudnienie.
Może dotyczyć stanu gospodarki kraju lub konkretnego rynku towarowego.
W przypadku giełdy dobra koniunktura polega na ogólnym wzroście wartości akcji.
Cykl koniunkturalny – zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych char. poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.
Najczęściej tymi zmiennymi są:
PKB,
zatrudnienie,
ceny,
wielkość eksportu i importu,
wskaźniki rynku kapitałowego,
nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw,
dochody i wydatki ludności,
obroty i zyski przedsiębiorstw.
Rodzaje cykli (+osoby tworzące je)
Fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego: (do II Wojny Światowej)
AB – faza kryzysu:
o rośnie: bezrobocie,
o maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny;
BC – faza depresji:
o koniec spadku; ww. wielkości pozostaje się na niskim poziomie;
CD – faza ożywienia:
o rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny;
o maleje: bezrobocie
DE – faza rozkwitu:
o koniec wzrostu; ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie.
Po II Wojnie Światowej: AC – faza recesji; CE – faza ekspansji.
Podział cykli koniunkturalnych:
krótkie - Cykle Kitchina – trwające 2-4lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych; 1890-1922, GB, USA;
średnie:
o Cykle Juglara – trwające 7-11lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, PNB, inflacją i bezrobociem; piniężno-kredytowe przyczyny zmian w gospodarce, XIX wiek, Francja;
o Cykle Kuznetsa – trwające 15-23lata, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje);
długie – Cykle Kondratiewa – trwające 40-60lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, Internet); Kondratiew zauważył 3 długie fale: 1790-1951, 1851-1896, 1896-19??, w każdej najpierw wzrost a potem spadek;
super długie – Cykle van Ewijka – trwające 150-160lat z czego ok. 90lat to spadek, a ok. 70lat to wzrost gospodarczy; tworzą go lata 1760 do 1915/1920, po przełomie rozpoczął się drugi; brytyjska gospodarka
Integracja gospodarcza to proces scalania się gospodarek ( z łac. integratio – łączenie się pewnych elementów w jedną całość). Podaje się zwykle dwa podejścia traktowania integracji: uniwersalistyczne – traktuje integrację jako formę współpracy gospodarczej czyli połączenie dwóch lub więcej jednostek ekonomicznych w jedną całość (F.Perg) Drugie podejście traktuje integrację jako całkowicie nową jakość – integracja jako proces prowadzący do zamierzonego stanu (Balass)
Literatura wyróżnia również dwie tendencje we współczesnych procesach integracyjnych:
proces globalizacji
proces współpracy regionalnej – jest przyczyną powstawania ugrupowań integracyjnych we wszystkich regionach. Powszechność tych zjawisk nie ułatwia definiowania tego zjawiska ze względu na różnorodność rozwoju gospodarczego.
Proces integracji polega na rozwijaniu takich powiązań gospodarczych, które wszystkim krajom należącym do danego ugrupowania integracyjnego przynoszą korzyści większe od tych możliwych do uzyskania w przypadku braku integracji. Kraje integracyjne szacują co mogą uzyskać, czyli biorą pod uwagę rachunek ekonomiczny.
Formy instytucjonalne w procesie integracji
STREFA WOLNEGO HANDLU ( AFTA, NAFTA, CEFTA, EFTA, BFTA): kraje integrując się znoszą wszelkie ograniczenia handlowe między sobą , ale prowadzą własną politykę handlową względem krajów 3- ich.
UNIA CELNA – kraje integrujące się znoszą wszelkie bariery względem siebie, ale prowadzą wspólną politykę handlową względem krajów trzecich. Stawka celna – ad waloren (od wartości). Wspólna polityka handlowa zakłada m.in. unifikację stawek celnych (Czechy – Słowacja, Szwajcaria, Lichtenstein, Andean Group, MERCOSUR.
WSPÓLNY RYNEK ( EWWS, Euratom) – posiada cechy unii celnej oraz dodatkowo istnieje swoboda przepływu czynników produkcji ( kapitału, technologii, ziemi, siły roboczej, towarów)
UNIA GOSPODARCZA ( UE) – zawiera elementy wspólnego rynku oraz prowadzona jest wspólna polityka gospodarcza. Kraje wchodzące w skład UG dobrowolnie rezygnują ze swej suwerenności ( częściowo). Ustalają wspólną politykę lub polityki.
UNIA WALUTOWA – wprowadzana jest wspólna waluta na terenie krajów zintegrowanych UE.
UNIA POLITYCZNA – jest to na razie sytuacja docelowa. Bo jest to zlanie w 1 organizm, powstaje 1 rząd itd., układ monolityczny.
Rodzaje integracji
Integracja krajów suwerennych – ograniczają się do strefy wolnego handlu, unii celnej lub wspólnego rynku
Integracja krajów ograniczających suwerenność – unia gospodarcza
Integracja krajów nie równoprawnych politycznie – kraje kolonialne np. W. Brytania i jej kolonie
Integracja krajów nie równoprawnych gospodarczo – np. USA – Meksyk, USA – Kanada, ASEAN, USA – kraje Ameryki Środkowej
Struktury gospodarcze krajów integrujących się muszą być rzeczywiście lub przynajmniej potencjalnie komplementarne. Przeciwieństwem komplementarności jest konkurencyjność. Kraje są względem siebie bardziej lub mniej konkurencyjne. Zakłada się, że po upływie pewnego czasu te gospodarki staną się komplementarne ( potencjalne komplementarność). Rzeczywista komplementarność nastąpi, gdy gospodarki są faktycznie komplementarne, ale zazwyczaj przynajmniej trochę konkurencyjne. Musi istnieć nadzieja, że gospodarki staną się komplementarne.
Integracja gospodarcza (unia, nafta itp.)
Unia jest to dobrowolny związek dwóch lub więcej państw przynoszący im korzyści.
Unia Europejska – powstały 1 XI 1993r. na mocy Traktatu z Maastricht gospodarczo-polityczny związek demokratycznych krajów europejskich (27), będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po II Wojnie Światowej. Jest unikalna formą tego typu na świecie mającą 30% udziału w światowym PKB.
NAFTA (Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu) – umowa zawarta
1 I 1994 między USA, Kanadą i Meksykiem, tworząca pomiędzy tymi państwami strefę wolnego handlu. Kraje należące zniosły stawki celne w handlu wzajemnym, zachowując jednak autonomiczne stawki celne w handlu z krajami trzecimi. NAFTA w przeciwieństwie do UE nie tworzy ponadpaństwowych ciał rządowych, a jej prawo nie jest nadrzędne w stosunku do prawa narodowego.
CEFTA - Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu – powstała na podstawie porozumienia podpisanego 21 grudnia 1992 r. w Krakowie. Sygnatariuszami porozumienia były pierwotnie trzy kraje: Czechosłowacja, Polska i Węgry. Przyczyną powstania CEFTY był drastyczny spadek wymiany handlowej między krajami Europy Środkowej po upadku muru berlińskiego i rozwiązaniu RWPG. Obecnie rozciąga się od Bałtyku po Morze Czarne i Adriatyk.
Interwencjonizm państwowy
Interwencjonizm państwowy to polityka czynnego oddziaływania państwa na gospodarkę narodową. Zaliczają się do niej:
polityka pieniężno-kredytowa – państwo wykorzystuje związek między działalnością banków, a produkcją przedsiębiorstw (manipulowanie stopą %, reglamentacja rezerwy obowiązkowej, operacje otwart. rynku),
polityka budżetowa – wpływa na gospodarkę przez stosowanie ulg podatkowych, potrącanie kwot do opodatkowania, sum wydawanych na inwestycje; stosowanie przyspieszonej amortyzacji – zmniejsza się zysk bilansowy do opodatkowania,
polityka cen - cena maksymalna, żeby ochronić konsumentów,
polityka dochodów – wpływ na dochody pewnych grup społecznych (aby nie były zbyt wysokie) oraz planowanie gospodarcze (indykatywne) –zachęcanie do działalności w tych dziedzinach, które państwo chce rozwijać (wszystkie dziedziny powinny się równomiernie rozwijać).
Rola państwa w gospodarce rynkowej:
zapewnienie podaży dóbr tzw. publicznych, a wiec takich, których rynek nie dostarczyłby w należytej ilości,
zapewnienie ładu i porządku wewnętrznego,
organizacja systemu pieniężnego.
stabilizacja gospodarki przy użyciu dostępnych narzędzi polityki fiskalnej i monetarnej,
stymulowanie wzrostu gospodarczego,
protekcjonizm socjalny i gospodarczy,
redystrybucja dochodu,
utrzymywanie sektora przedsiębiorstw państwowych w celu zapewnienia podaży niektórych dóbr prywatnych (np. w Polsce hutnictwo, górnictwo),
Determinanty Dochodu Narodowego.
Determinanty to czynniki wyznaczające wielkość DN
Popyt globalny - suma konsumpcji gosp. dom. i inwestycji przedsiębiorstw.
AD = C + I
Funkcja konsumpcji – pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji całkowitej przy każdym poziomie dochodów rozporządzalnych.
C = a + bY
[a] – popyt autonomiczny – popyt niezależny od dochodu rozporządzalnego;
[b] – krańcowa skłonność do konsumpcji – [MPC] – jest to część dochodu rozporządzalnego przeznaczana na wzrost konsumpcji;
[Y] – dochód rozporządzalny.
Funkcja oszczędności – pokazuje poziom zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodu rozporządzalnego.
S = -a + bY
[-a] – oszczędności;
[b] – krańcowa skłonność do oszczędzania
[MPS] – cześć dochodu rozporządzalnego przeznaczana na wzrost oszczędności.
Popyt inwestycyjny – popyt autonomiczny
Inwestycje wywołują dwa efekty:
efekt popytowy – wzrost popytu na dobra inwestycyjne i konsumpcyjne spowodowany przez inwestycje (powstaje z chwilą rozpoczęcia inwest.);
efekt podażowy – powiększenie możliwości kreowania dóbr przez rozbudowę zdolności produkcyjnych (powstaje dopiero po zakończeniu inwestycji).
Determinanty inwestycji to stopa procentowa i koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego.
Wydatki rządowe
polityka zrównoważonego budżetu
deficyt budżetowy
Eksport netto
stosunek cen towarów krajowych to cen towarów zagranicznych,
wielkość krajowego dochodu narodowego, kurs walutowy.
Bilans płatniczy (pozycje bilansu płatniczego)
Bilans płatniczy – zestawienie (dochody – wpływy kontra wydatki – płatności) wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie.
Jest on sporządzany dla całej gospodarki narodowej. Bilans płatniczy Polski (za poszczególne miesiące, kwartały oraz lata) publikuje NBP. Zestawieniem komplementarnym dla bilansu płatniczego jest międzynarodowa pozycja inwestycyjna.
Pozycje bilansu płatniczego:
Rachunek bieżący bilansu płatniczego – rachunek obrotówo bieżących:
o obroty towarowe,
o usługi,
o dochody,
o transfery bieżące,
o NOB – niesklasyfikowane obroty bieżące;
Rachunek obrotów kapitałowych;
Rachunek finansowy:
o inwestycje bezpośrednie,
o inwestycje portfelowe,
o pozostałe inwestycje
o pochodne instrumenty finansowe;
Saldo błędów i opuszczeń (w tym transferowe zyski i efekty stosowania cen transferowych);
Oficjalne aktywa rezerwowe.
System bankowy (wydziały i zadania banków)
System bankowy 2-stopniowy:
banki komercyjne:
o obsługa klientów: indywidualnych osób, przedsiębiorstw i firm,
o finansowanie, prowadzenie rachunków międzynarodowych firm,
o są nadzorowane przez Bank Centralny,
o w Polsce są tylko one i obsługują wszelkiego rodzaju działania finansowe;
banki inwestycyjne:
o specjalizują się w transakcjach inwestycyjnych,
o pozyskiwanie nowych źródeł finansowania działalności przedsięb.,
o emisja i handel papierów wartościowych dla swoich klientów,
o przejęcia i fuzje firm.
Systemy walutowe (jakie są, charakterystyki)
System walutowy - ściśle określony zespół norm prawnych, reguł oraz zasad, które określają warunki oraz regulują określony sposób funkcjonowania pieniądza danego kraju świata w transakcjach międzynarodowych.
Międzynarodowy system walutowy kształtuje się w wyniku różnych umów międzypaństwowych. W warunkach istnienia odrębnych systemów pieniężnych oraz walutowych w poszczególnych krajach zachodzi konieczność szczegółowej regulacji określonych stosunków walutowych pomiędzy poszczególnymi krajami.
Rodzaje:
stały – waluta danego kraju w stosunku do innych walut jest utrzymywana na stałym poziomie (utrzymuje go rząd za pośrednictwem Banku Centralnego),
płynny – nie ma stałego kursu walutowego; w zależności od zmian popytu i podaży na rynku międzynarodowym na określone waluty kształtują się kursy walut poszczególnych krajów,