1.intruzje magmowe zgodne i niezgodne

Intruzje magmowe dzielimy na zgodne (układające się równolegle do powierzchni

strukturalnych w skałach) i intruzje niezgodne (przecinające pierwotne granice warstw skalnych).

Batolity - olbrzymie intruzje magmowe typu niezgodnego, których dno jest nierozpoznawane dla badań geologicznych, a górna powierzchnia przecina niezgodnie różne skały. Powstają zazwyczaj podczas ruchów górotwórczych lub tuż po ich ustaniu w wyniku połączenia się pojedynczych intruzji . Największe batolity zajmują powierzchnie rzędu setek tysięcy km2. W Polsce tworzą między innymi masywy karkonoski, strzegomski, tatrzański - batolity te powstały podczas orogenezy waryscyjskiej, hercyńskiej.

Dajka - intruzja niezgodna w postaci żył przecinających otaczające warstwy skalne.

Mogą występować pojedynczo lub tworzą koncentryczne zgrupowania.

Żyła kominowa (pień) – intruzja niezgodna w kształcie pionowego walca niewielkiej na

ogół średnicy

Sill - żyła pokładowa - intruzja zgodna w postaci cienkiej warstwy magmy, która

wcisnęła się miedzy warstwy skalne. Sille najczęściej powstają blisko powierzchni

Ziemi

Lakolit (lakkolit) - intruzja zgodna, między dwoma warstwami skalnymi powstaje

soczewka magmy wypukłą ku górze

Lapolit - intruzja zgodna, między dwoma warstwami skalnymi powstaje soczewka

magmy wypukłą ku dołowi

Fakolit - drobna, soczewkowata intruzja zgodna występująca głównie w przegubach

fałdów

2.materialy piroklastyczne

3.czynniki wietrzenia fizycznego

- zmiany termiczne skał związane z nasłonecznieniem

- wahania ciśnienia na powierzchni skał

- zmiany wilgotności skał

- wzrost obcych kryształów w szczelinach i porach skał

- mechaniczne oddziaływanie mechanizmów żywych

4.rodzaje wietrzenia chemicznego

Hydroliza, to rozpad minerału pod wpływem zdysocjowanych cząsteczek wody, które w postaci jonów H+ (H3O+) i OH- są włączane do produktów reakcji. W większości przypadków jeden z produktów jest nierozpuszczalny w wodzie i tworzy nowy (wtórny) minerał. Jest to najważniejszy proces przyczyniający się do rozkładu chemicznego minerałów glebowych. Produktem reakcji są minerały uwodnione i wodorotlenki, które choć wytrącają się w formie nowych minerałów są zazwyczaj lepiej rozpuszczalne w wodzie, niż substraty reakcji. W strefie wietrzenia najpospolitszym przykładem takiego procesu jest hydrolityczny rozkład krzemianów i glinokrzemianów.

Hydratacja

Polega ona na wiązaniu powstałych w wyniku dysocjacji wody jonów H+ i OH- przez strukturę kryształu. Hydratacja łyszczyków prowadzi do wnikania części jonów H+ i OH- w przestrzenie międzypakietowe. Skutkiem tego jest rozszerzenie sieci kryształu i zwiększenie jego porowatości, co z kolei przyspiesza inne procesy rozkładu. Reakcje hydratacji powodują przemianę minerału bezwodnego w uwodniony i słabo uwodnionego w silnie uwodniony.

Karbonatyzacja

Kwas węglowy jest słabym kwasem powstającym w wyniku reakcji CO2 z wodą. Dwutlenek węgla w środowisku wietrzeniowym pochodzi częściowo z atmosfery, a częściowo z reakcji biologicznego oddychania i rozkładu materii organicznej. Roztwór kwasu węglowego działa na minerały silniej niż czysta woda. Powstające w wyniku karbonatyzacji produkty są znacznie łatwiej rozpuszczalne niż minerał macierzyste. Proces karbonatyzacji szczególnie silnie zaznacza się w przemianach kalcytu, w wyniku których dochodzi do powstawania rozpuszczalnego wodorowęglanu:

Utlenianie

Utlenianie w procesach wietrzenia rozumieć należy zarówno jako reakcje minerałów z tlenem jak i zmiany wartościowości występujących w ich sieci krystalicznej metali (tzn. zmiany związane z przyjmowaniem lub oddawaniem przez nie elektronów). Za doskonały przykład posłużyć tu mogą przemiany minerałów zawierających żelazo. Jeżeli w sieci krystalicznej występują jony żelaza dwuwartościowego i ulegną one utlenieniu do form trójwartościowych, to pozostałe składniki sieci muszą dostosować się do zaistniałej sytuacji. Prowadzi to do osłabienia struktury kryształu, który ulega rozkruszeniu i rozkładowi np. piryt.

5.podzial skal okruchowych

Skały okruchowe składają się z:

ziaren szkieletu ziarnowego, pomiędzy którymi występują ziarna drobniejszej frakcji zwane matriks.

Bardzo często te elementy są spojone substancjami mineralnymi nazywanymi cementem albo spoiwem.

-TERYGENICZNE

-PIROKLASTYCZNE

Struktura [frakcja]	Skały luźne	Skały scementowane
Psefitowa (Grubookruchowa) [>2,0 mm]	Żwiry, Gruzy	Zlepieńce [okruchy obtoczone] Brekcje [okruchy ostrokrawędziste]
Psamitowa (Średniookruchowa) [2,0 – 0,0625 mm]	Piaski	Piaskowce [ok. 80% ziaren kwarcu]
Aleurytowa (Drobnookruchowa) [0,0625 – 0,0039 mm]	Muły, Pyły	Mułowce, Pyłowce, Less
Pelitowa (Bardzo drobnookruchowa) [< 0,0039 mm]	Iły	Iłowce, Łupki ilaste

Żwir – okruchowa skała osadowa o luźnej postaci,

złożona z otoczaków o średnicy większej niż 2 mm – nawet do kilku cm. (W budownictwie żwirem nazywane jest kruszywo naturalne o frakcji do 80 mm.) Żwir może być pochodzenia morskiego, rzecznego, jeziornego, polodowcowego

Piasek - skała osadowa, luźna, złożona z niezwiązanych spoiwem ziaren mineralnych. Wielkość ziaren od 0,0625 do 2 mm, gęstość piasku kwarcowego ok. 2,62 g/cm3.

Wraz z innymi składnikami tworzą gleby. Pod wpływem oddziaływania wody i wiatru piasek tworzy formy akumulacyjne takie jak wydmy, wały piaszczyste,

Wykorzystywany jest m.in. do wyrobu szkła, a w budownictwie jako składnik zapraw i betonu.

Piaskowiec - drobnoziarnista, zwięzła skała osadowa powstała w wyniku scementowania ziaren kwarcu, skalenia i mik, oraz okruchów innych skał i minerałów o średnicy 0,063-2 mm za pomocą spoiwa węglanowego, ilastego, krzemionkowego lub żelazistego. Przyjmuje różne zabarwienia od szarego po żółte, czerwone i białe. Ze względu na skład mineralny szkieletu ziarnowego wyróżnia się piaskowce kwarcowe, arkozowe (zawierają znaczne ilości skaleni) i lityczne (zawierają okruchy różnych skał).

Mułowiec – zwięzła skała osadowa, będąca zlityfikowanym mułem. Złożona głównie z ziaren kwarcu, czasem łyszczyków, skaleni, minerałów węglanowych i ilastych.

W Polsce występuje m.in. jako skała płonna w zagłebiach węglowych Górnego i Dolnego Śląska oraz często wśród różnowiekowych utworów Gór Świętokrzyskich.

Less – pylasta skała osadowa pochodzenia eolicznego. W lessach dominuje frakcja aleurytowa (0,05-0,02 mm) złożona przede wszystkim z kwarcu z domieszką minerałów ilastych, skaleni i węglanów. Zróżnicowanie wielkości ziaren w skałach jest bardzo małe, jest to więc skała dobrze wysortowana. Zazwyczaj bezstrukturalna, dość porowata. Barwa przeważnie żółtawoszara. Less jest skłonny do osiadania pod wpływem zawilgocenia względnie dodatkowego obciążenia. W stanie suchym wykazuje skłonności do pękania i tworzenia pionowych obrywisk, które zanikają, gdy less jest wilgotny i nasycony wodą.

6.skały węglanowe pochodzenia chem
Wapienie

[>90% CaCO3 - kalcyt]

Dolomity

[Ca Mg[(CO3)]2 – dolomit]

Syderyty

[FeCO3 - syderyt]

Kreda jeziorna

[szlam węglanowy - kalcyt

wytrącony z wody jeziornej]

WAPIENIE

Skały wapienne powstawać mogą w wyniku nagromadzenia się węglanowych szczątków zwierząt, niekiedy również roślin, na dnie zbiorników morskich i śródlądowych oraz w wyniku wytrącenia węglanu wapnia z roztworów wodnych. Luźny osad wapienny ulega przekształceniu w zwięzłą skałę w wyniku szeregu procesów, określanych łącznie mianem diagenezy. Skały węglanowe, dzięki swemu składowi chemicznemu, intensywnie reagują ("burzą") z 10% kwasem solnym, a nawet z kwasem octowym. Czyste wapienie są barwy białej, lecz często zawierają domieszki (np. kwarc minerały ilaste i gips), nadające im zabarwienie szare, żółtawe, kremowe, różowe, a nawet czarne.

DOLOMITY

Dolomity są skałami pochodzenia chemicznego, zbudowanymi przede wszystkim z dolomitu. Ze względu na różny sposób powstawania tych skał wyróżniamy dolomity pierwotne

(sedymentacyjne) oraz dolomity wtórne (metasomatyczne). Dolomity sedymentacyjne tworzą się wskutek bezpośredniego wytrącania dolomitu z wód morskich oraz jeziornych. Tworzą pokłady dość jednolite litologicznie, o wyraźnym uławiceniu i jednorodnej, zbitej strukturze. Dolomity metasomatyczne powstają w procesie metasomatycznych przemian osadów wapiennych (kalcytowych). Proces ten polega na częściowym wyparciu węglanu wapnia i zastąpieniu go przez węglan magnezu. Źródłem magnezu niezbędnego do tych przemian jest woda morska.

KREDA JEZIORNA

jest skałą wapienną pochodzenia chemicznego. Zbudowana jest ze szlamu wapiennego, wytrąconego z wody jeziornej. Często zawiera w swym składzie pewną ilość minerałów ilastych.

7.czynniki metamorfizmu
TEMPERATURA: jest jednym z najważniejszych czynników metamorfizmu. Wzrost temperatury powoduje w skale macierzystej różnorodne zmiany składu mineralnego, prowadząc do jej przebudowy. Temperatura w strefie (epi, mezo, kata) metamorfizmu (5-30 km) waha się w granicach od 100 do ponad 800 °C, powyżej tej ostatniej część minerałów ulega przetopieniu.

CIŚNIENIE  STATYCZNE: jest ciśnieniem wywieranym przez nadległe masy skalne. Jeśli w czasie ewolucji geologicznej skały ukształtowane w powierzchniowych strefach Ziemi pogrążają się coraz głębiej, podlegają wzrostowi ciśnienia w skali regionalnej. Natomiast podnoszenie się jakiegoś rejonu na przykład dźwiganie się masywu górskiego powoduje spadek ciśnienia w skali regionalnej. Wzrost ciśnienia powoduje, zgodnie z zasadami termodynamiki, zagęszczenie materii, czyli zmniejszenie objętości minerałów i skał. Wzrost ciśnienia wywołany pogrążaniem się kompleksu skalnego jest związany z równoczesnym wzrostem temperatury. Ciśnienie wywiera bezpośredni nacisk na ziarno mineralne co ma wpływ na wywołanie reakcji, jej przebieg, prędkość itd. Ogólnie można stwierdzić że ciśnienie statyczne jest przyczyną zastępowania minerałów o strukturach luźniejszych przez minerały o strukturach bardziej skupionych.

CIŚNIENIE KIERUNKOWE (STRESS): jest czynnikiem kinetycznym występującym przede wszystkim podczas ruchów górotwórczych. Jego głównym efektem działania są przesunięcia elementów skał w określonym kierunku, powodujące tworzenie się tekstur kierunkowych. W płytkich częściach skorupy stress jest zwykle czynnikiem destruktywnym doprowadzającym do skruszenia i zmielenia skał. Po tym wstępnym etapie destruktywnym następuje zwykle adaptacja zespołów mineralnych do zmienionej sytuacji geologicznej i ten etap zaliczany jest już do procesów metamorficznych polegających na rekrystalizacji skał. Tworzą się nowe zespoły mineralne, mogące istnieć w warunkach ciśnienia kierunkowego. Pierwotne zmielenie skały powiększa powierzchnie wzajemnego reagowania starych minerałów i tym samym ułatwia tworzenie się nowych paragenez mineralnych.

SKŁADNIKI GAZOWE I CIEKŁE (fluidy) - reakcje między minerałami są możliwe dopiero wtedy gdy przejdą, przynajmniej częściowo, do roztworu. Warunkiem rekrystalizacji jest także częściowe rozpuszczenie minerałów. W środowisku skalnym, w którym przebiegają procesy metamorficzne, obecna jest pewna ilość wody (w stanie gazowym), która odgrywa rolę rozpuszczalnika. O jej obecności w środowiskach metamorficznych świadczy choćby fakt, że powstają tu liczne minerały zawierające grupy hydroksylowe (OH) np.: łyszczyki, chloryt czy amfibole.

 

CZAS - jest ważnym czynnikiem we wszystkich procesach geologicznych. Z reguły skały starsze, np. prekambryjskie, są w mniejszym lub większym stopniu przeobrażone. Tym niemniej znane są skały ze starszych okresów geologicznych słabo tylko lub wcale nie dotknięte procesami metamorficznymi, a także skały stosunkowo młode (np. z okresu kredowego) o wyraźnych znamionach przeobrażeń metamorficznych.

8.cechy mechaniczne minerałow
Twardość

Twardość jest to opór jaki stawia minerał przed

zarysowaniem inną substancją/minerałem.

Jest to wartość stała i charakterystyczna dla danego

minerału, co powoduje, że jest to jedna z

najważniejszych cech rozpoznawczych.

Twardość określa się na podstawie 10-cio stopniowej

skali Mohsa (10 wzorcowych minerałów). Jest to skala

względna, nie liniowa, różnice twardości pomiędzy

każdym z kolejnych minerałów nie są stałe.

Skala Mohsa

1. Talk

2. Gips

3. Kalcyt

4. Fluoryt

5. Apatyt

6. Ortoklaz

7. Kwarc

8. Topaz

9. Korund

10.Diament

Łupliwość

Zdolność minerału do pękania i podziałów wzdłuż określonych kierunków zwanych

płaszczyznami łupliwości pod wpływem uderzenia lub nacisku.

Liczba kierunków łupliwości oraz kątów, które one tworzą, jest zmienna, ale stała

dla wszystkich osobników tego samego rodzaju minerału. Wyróżnia się następujące

rodzaje łupliwości:

doskonała - dostrzegalna

na łyszczykach, które mają

zdolność do dzielenia się

na cieniutkie blaszki dokładna - pod naciskiem lub uderzeniem z łatwością rozpadają się na odłamki

ograniczone prawidłowymi ścianami przypominającymi ściany kryształów

naturalnych; np. galena, kalcyt

wyraźna - pod wpływem uderzenia pękają wzdłuż równych płaszczyzn łupliwości,

obok których pojawiają się przełamy w kierunkach przypadkowych, np. amfibole,

pirokseny

niewyraźna - płaszczyzny łupliwości niewyraźnej trzeba wyszukiwać wśród

przeważających przypadkowych przełamów; np. kasyteryt

bardzo niewyraźna lub brak – płaszczyzny można wyjątkowo dostrzec na

odłamkach rozbitego kryształu; np. złoto, kwarc

Przełam

Zdolność minerału do dzielenia się wzdłuż powierzchni nierównych,

przypadkowych nie związanych z wewnętrzną strukturą kryształu.

O przełamie mówimy tylko w przypadku tych kryształów, które nie mają

łupliwości i rozpadają się pod działaniem czynników mechanicznych

nieprawidłowo, wzdłuż krzywych powierzchni przełamu.

Powierzchnie przełamu są zazwyczaj nierówne, a najbardziej

charakterystyczne formy są określane własnymi nazwami opisowymi.

Wyróżnia się następujące rodzaje przełamu:

muszlowy - kwarc

nierówny -opal

haczykowaty - srebro

zadziorowaty – nefryt

9.ewaporaty

Skały	Chemiczne
Ewaporaty	Gips/Gipsowiec [CaSO4 x 2H2O] Anhydryt/Anhydrytowiec [CaSO4] Sól kamienna [NaCl]

SKAŁY GIPSOWE (GIPSOWCE)
Skład mineralny: 99% gips pozostałe to domieszkami: kwarc, kalcyt, dolomit, minerały ilaste, wodorotlenek żelazowy, a także substancje bitumiczne
Barwa: gips może być bezbarwny, biały, szary, lub żółtawy, brunatne od domieszek substancji bitumicznych bitumicznych wodorotlenku żelazewego. Przezroczyste, czyste odmiany gipsu nazywa się selenitem, zaś drobnokrystaliczne, zbite, o białej barwie - alabastrem;

SKAŁY ANHYDRYTOWE (ANHYDRYTOWCE)
Skład mineralny: anhydryt - dobrze wykształcone kryształy występują rzadko Barwa: najczęściej bezbarwny, biały, szary z odcieniem niebieskim lub czerwonym drobnokrystaliczne odmiana anhydrytu nosi nazwę vulpinitu

SOLE KAMIENNE
Skład mineralny: głównie halit i domieszki minerałów solnych takich jak gips anhydryt, polihalit, langbeinit, kizeryt i in.
Skały solno ilaste: - sole ilaste (95 - 85% halitu)
- zubry (85 - 15 % halitu)
- iły solne (15 - 5 % halitu)
sole piaszczyste - zawierają domieszkę piasku kwarcowego
sole zlepieńcowate i mułowcowe

10.opisz skaly:granit,bazalt,marmur,gips,wapien organiczny,less

Less – pylasta skała osadowa pochodzenia eolicznego. W lessach dominuje frakcja aleurytowa (0,05-0,02 mm) złożona przede wszystkim z kwarcu z domieszką minerałów ilastych, skaleni i węglanów. Zróżnicowanie wielkości ziaren w skałach jest bardzo małe, jest to więc skała dobrze wysortowana. Zazwyczaj bezstrukturalna, dość porowata. Barwa przeważnie żółtawoszara. Less jest skłonny do osiadania pod wpływem zawilgocenia względnie dodatkowego obciążenia. W stanie suchym wykazuje skłonności do pękania i tworzenia pionowych obrywisk, które zanikają, gdy less jest wilgotny i nasycony wodą.

Gips

Skład chemiczny – CaSO4 2H2O

Barwa – bezbarwny niekiedy szary lub żółty

Połysk – szklisty, perłowy niekiedy jedwabisty

Twardość – 2,0

Łupliwość – doskonała

Pokrój kryształów – tabliczkowy, igiełkowy

Marmur skała powstała z przeobrażenia wapieni, rzadziej dolomitów. Składa się głównie z krystalicznego kalcytu lub dolomitu (marmur dolomityczny). Niewielka część geologów definiuje jako marmur wyłącznie skały węglanowe przeobrażone w warunkach głębokiego metamorfizmu strefy kata (temperatury 500-700 0C, wysokie ciśnienie), skały przeobrażone w strefach niższego metamorfizmu (epi i mezo) nazywając wapieniami krystalicznymi. Przeważnie jednak terminu "wapień krystaliczny" używa się w przypadku skał metamorficznych jako synonimu marmuru dla każdej skały węglanowej poddanej metamorfizmowi.

Granity to skały o strukturze krystalicznej (średnio -, drobno -, grubo-,

krystalicznej) oraz teksturze zbitej i nieuporządkowanej. Duża zawartość

kwarcu, jasna barwa skały oraz ziarnista struktura umożliwia stosunkowo

łatwo odróżnić granity od innych skał magmowych.

Granity występują zazwyczaj w dużych masywach skalnych (batolity,

lakkolity). W Polsce występują głównie w Sudetach i na ich przedgórzu oraz

w Tatrach. W rejonie Dolnego Śląska granity występują w kilku masywach:

masyw Strzegom-Sobótka; masyw Strzelin-Ziębice; masyw Karkonoszy;

masyw Kłodzko-Złotostocki i okolic Niemczy; masyw łużycki (prawie cały

leży na terytorium Niemiec, z wyjątkiem okolic Zgorzelca). Masyw Tatr

Wysokich zbudowany jest z granitu szarego, zwanego tatrytem. Granity są

eksploatowane przede wszystkim w Strzegomiu i Strzelinie. Bazalt – skała pochodzenia wulkanicznego – wylewna o strukturze

bardzo drobnokrystalicznej a najczęściej afanitowej. Barwa od szarej do

czarnej niekiedy zielonkawa. W drobnokrystalicznej masie skalnej często

widoczne są małe kryształy lub większe skupienia oliwinu (bomby oliwinowe).

Głównymi składnikami bazaltu są: plagioklazy (labrador-bytownit) i pirokseny

– augit. Ponadto występują: oliwny, amfibole i biotyt. Cechą

charakterystyczną jest oddzielnośc słupowa bazaltu, powstała w wyniku

kurczenia się zastygłej lawy w czasie jej oziębiania.

11.podzial procesow geologicznych
Procesy geologiczne wewnętrzne

(endogeniczne):

- trzęsienia ziemi,

- wulkanizm,

- plutonizm,

- ruchy górotwórcze (orogenezy),

- ruchy lądotwórcze (epejrogenezy).

Procesy geologiczne zewnętrzne

(egzogeniczne):

- wietrzenie,

- erozja (rzeczna, morska, eoliczna,

lodowcowa),

- ruchy masowe,

- transport,

- akumulacja.

Zjawiska magmowe lub inaczej – plutoniczne, związane są z

powstawaniem magmy w skorupie ziemskiej i z jej wędrówką ku

powierzchni Ziemi.

Magmą nazywamy gorący stop krzemianowy wydzielony z głębokich

części skorupy ziemskiej, a produkty jego krzepnięcia nazywamy skałami

magmowymi. Średnia temperatura magmy wynosi 700 – 900oC i w

większości przypadków nie przekracza 1150oC.

Magma jako gorący, ognistopłynny stop składa się z trzech faz:

•stałej

•ciekłej

•gazowej

Chemizm magm

Magmy ze względu na zawartość krzemionki (SiO2) dzielimy na: kwaśne,

zawierające > 65% krzemionki i zasadowe, zawierające < 50 % krzemionki

oraz znaczne ilości tlenków metali, przede wszystkim żelaza i magnezu.

Pod pojęciem wulkanizm rozumiemy wszystkie procesy związane z wydostawaniem się na powierzchnię ziemi lawy i substancji jej towarzyszących. Natomiast pojęcie wulkan (z łac.

Vulcanus – imię rzymskiego boga ognia) oznacza miejsce na powierzchni Ziemi, z którego

wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne (solfatary, mofety, fumarole) i materiał piroklastyczny.

ERUPCJE WULKANICZNE

Magma, która wydostaje się na powierzchnie nosi nazwę lawy, proces ten może

przebiegać spokojnie, linijnie lub powierzchniowo. Przez co wyróżnia się

następujące rodzaje erupcji wulkanicznych: centralne, linijne i arealne.

Erupcje centralne - najczęstszy obecnie typ erupcji, podczas której

materiał wulkaniczny wydobywa się punktowo z krateru

wulkanicznego lub jego najbliższego sąsiedztwa.

Erupcje linearne (erupcje linijne, erupcje szczelinowe) – materiał wulkaniczny, głównie lawa bazaltowa wydobywa się wzdłuż szczelin w skorupie ziemskiej. W przeszłości geologicznej takie erupcje były powszechne, w ich wyniku powstały rozległe pokrywy lawowe tzw. Trapy.

Erupcje arealne – znane z przeszłości geologicznej, polegały na wydobywaniu się magmy nie kominem wulkanicznym, lecz na całej rozległej powierzchni, np. wskutek przetopienia skał nadkładu (nazwą erupcji arealnej określa się również wybuch wielu wulkanów na jakimś obszarze, zasilanych ze wspólnej komory wulkanicznej).
12.strefy metamorfizmu

Strefa górna (Epi) - charakteryzuje się działaniem dużych ciśnień kierunkowych stressu, małego ciśnienia hydrostatycznego oraz niskiej temperatury. Stress decyduje o wykształceniu się wyraźnej tekstury łupkowej. Najpłytsza strefa z temperaturą do 300 0C.

Strefa pośrednia (Mezo) - cechuje się działaniem silnego stressu, dużego ciśnienia hydrostatycznego oraz średniej temperatury. Warunki takie sprzyjają rekrystalizacji składników i powstawaniu minerałów o dużej gęstości np. granatów. W strefie tej powstają skały o strukturze bezładnej lub grubołupkowej, podkreślonej równoległym ułożeniem blaszek łyszczyków, słupków amfiboli itp. Temperatura do 500 0C i głębokość 10-20 km.

Strefa dolna (Kata) - panuje w niej duże ciśnienie hydrostatyczne i wysoka temperatura, aż do powstania faz półpłynnych. Oddziaływanie stressu jest nieznaczne. Powstają tu skały wykazujące na ogół teksturę bezładną i strukturę gruboblastyczną, co upodabnia je do magmowych skał głębinowych. Temperatura do 800 0C i głębokość powyżej 20 km.

13.mineraly i skaly ilaste

Bentonit – skała powstała z przeobrażenia tufów i tufitów, barwy białej, szarej, żółtawej lub brunatnej, monomineralna lub prawie monomineralna, zbudowana przede wszystkim z montmorillonitu, powstająca na skutek halmyrolizy, środowisko powstania pH 9-8.

Charakteryzuje się dużą zdolnością do chłonięcia wody i pęcznienia, dlatego materiały na bazie bentonitu znajdują duże zastosowanie w ochronie środowiska przy tworzeniu barier, w płuczkach wiertniczych, przechwytywaniu zanieczyszczeń itp. Wykorzystywany również w budownictwie do produkcji tzw. zawiesiny bentonitowej, służącej m.in. do zabezpieczania ścian wąskich otworów przy wszelkiego rodzaju wierceniach, używa się go również jako składnika przy tworzeniu mas formierskich, jak również jest używany jako żwirek dla zwierząt. Używany jest także przy wyrobie win – ponieważ posiada unikalną zdolność wchłaniania białka, używany jest do klarowania wina.

W Polsce bentonit występuje m.in. w osadach miocenu południowej Polski i osadach fliszu Karpat

Kaolin, glinka porcelanowa –skała osadowa zawierająca w swym składzie głównie kaolinit, a także m.in. Kwarc i miki.

Nazwa skały pochodzi od chińskiej góry Gaoling,

skąd rzekomo pierwszy raz wydobyto kaolin.

Kaolin powstaje na skutek wietrzenia skał magmowych, metamorficznych i osadowych. Jest "tłusty" w dotyku.

Barwa – biała, szara, żółtawa do brunatnej lub błękitnawa.

Kaolin stosowany jest w ceramice – porcelana – dodawany

jest przy produkcji dachówek), przemyśle chemicznym i papierniczym. Służy też do wytwarzania form odlewniczych w poligrafii.

Łupek ilasty (dawniej Iłołupek) – skała osadowa bardzo drobnoziarnista, o wyraźnej kierunkowości, często laminowana lub warstwowana. Składa się z bardzo drobnych ziarn kwarcu i minerałów ilastych, głównie kaolinitu i illitu. Powstaje w wyniku kompakcji iłu. Barwa: szara, niebieskoszara, zielonkawoszara, białoszara, żółtawa, żółtobrązowa, czerwona do czarnej, w zależności od różnych domieszek. Charakteryzuje się oddzielnością międzywarstwową lub złupkowaniem.

Łupki ilaste różnego wieku w Polsce występują w Karpatach, towarzyszą pokładom węgla kamiennego, w obrzeżeniu mezozoicznym Gór Świętokrzyskich, oraz w głębokim podłożu Niżu Polskiego.

Łupki ilaste mają zastosowanie w produkcji lekkich bloków budowlanych, papy bitumicznej, środków izolacyjnych i do budowy ulepszonych nawierzchni drogowych. W przypadku dużej zawartości substancji bitumicznych mogą być przerabiane na produkty naftowe. Jego odmianą jest łupek bitumiczny zawierający bituminy.

14.przyklady zastosowan skal w budow

15.narysuj jakas strukture skaly magmowej lub metamorficznej

METAMORFICZNA

GRANOBLASTYCZNA – dominują blasty prawie izometryczne

LEPIDOBLASTYCZNA – występują blasty pokroju płytkowego i blaszkowegpo

NEMATOBLASTYCZNA –

występują blasty pokroju wydłużonego i słupkowego