Wzrost zapotrzebowania na aktualną informację, doskonalenie technik telekomunikacyjnych, wynalezienie telegrafu, łączności radiowej, coraz szybciej, coraz więcej informacji, coraz lepsza jakość na coraz większą skalę.

INNE (WYBRANE) AGENCJE

Stany Zjednoczone. W 1907 (1898) powstała United Press Assiociacion założona przez Edwarda Willisa Scrippsa ( wielka sieć dzienników lokalnych, przekaz informacji lokalne regionalne, potem przekazywanie inf. do klientów w Europie, Azji, znana z szybkości, atak na Pearl Harbour) , a w 1909 Wiliam Hearst powołał do życia International Press Service( News Seryjce). W 1958 roku doszło do fuzji tych dwóch agencji i powstała w ten sposób United Press International, która przełamała monopol AP. Jako pierwsza uruchomiła system dostarczania swoich informacji do stacji radiowych i wprowadziła techniki komputerowe jako przekaźniki informacji. Posiada biura i sieć korespondentów w 90 krajach świata, prowadzi serwisy w językach: angielskim, hiszpańskim i arabskim, dostarcza teksty, zdjęcia i materiały filmowe dla prasy, radia i telewizji. W 1992 została kupiona przez koncerny z Arabii Saudyjskiej.

Kanada. Pierwszą agencją powstałą w Kanadzie była Canadian Associated Press powstała w roku 1903 i działająca do roku 1917, związana między innymi amerykańską Associated Press. W 1917 roku – w jej miejsce— powstała The Canadian Press, utworzona przez wydawców gazet w tym kraju, m.in. dla dostarczania informacji z frontów I wojny światowej, gdzie walczyli kanadyjscy żołnierze. Dość szybko CP stała się głównym dystrybutorem informacji krajowych i zagranicznych dla kanadyjskich mediów.

EUROPA

POLSKA

Historia Polskiej Agencji Telegraficznej ściśle łączy się z historią Polski. Początek PAT datuje się na jesień 1918 roku kiedy to nastąpiło przejęcie przez grupę polskich dziennikarzy oddziałów Wiedeńskiego Biura Korespondencyjnego w Krakowie i we Lwowie. 5 grudnia 1918 r. PAT stał się urzędową agencją prasowo-informacyjną Rzeczypospolitej Polskiej, podporządkowaną Prezydium Rady Ministrów RP. Oprócz centrali PAT w Warszawie uruchomiono oddziały w Lublinie i Łodzi. W następnym roku PAT nawiązał współpracę z Wiedeńskim Biurem Korespondencyjnym oraz Agencją Havas w Paryżu. PAT rozwijało się prężnie, działalność rozpoczęły kolejne oddziały PAT w Poznaniu, Bydgoszczy, Toruniu, Gdańsku i Wilnie. Niezakłócony rozwój agencji nie trwał długo. W 1920 roku - w obliczu bezpośredniego zagrożenia ze strony wojsk sowieckich zbliżających się do Warszawy - władze wojskowe zajęły linie telefoniczne i telegraficzne na potrzeby polskiej armii, wprowadzona została cenzura wojskowa. W następnym roku PAT przestał być urzędem i otrzymał autonomię. Wówczas podpisano szczegółowe umowy o współpracy z Agencją Havasa w Paryżu i Agencją Reutera w Londynie. Otworzone zostały też pierwsze stałe placówki korespondentów PAT za granicą: w Berlinie, Wiedniu, Paryżu, Rzymie, Królewcu i Moskwie. W 1922 roku PAT umożliwił odbiór depesz za pomocą radiotelegrafu. Tylko najbogatsze wydawnictwa i redakcje mogły sobie pozwolić na zainstalowanie, stałego połączenia z centralą PAT gdyż wiązało się to z dużymi kosztami. Dwa lata później, rozporządzeniem Prezydenta RP z 26 czerwca 1924 r., Polska Agencja Telegraficzna uzyskała nowy statut i została przekształcona w przedsiębiorstwo państwowe. PAT otrzymał wyłączność w zakresie płatnych ogłoszeń państwowych w prasie. W kolejnych latach monopol PAT został rozszerzony na wszelkie rodzaje reklamy państwowej, włącznie z reklamą „świetlną, filmową i fotograficzną” oraz zdjęcia filmowe i fotograficzne w obrębie gmachów i terenów państwowych .Rok później powstał „Tygodnik filmowy PAT”, czyli późniejsza cotygodniowa „Kronika Filmowa PAT”, która zawierała przegląd najważniejszych wydarzeń z kraju i ze świata. Dziś jest to najciekawsze świadectwo życia Polaków w okresie dwudziestolecia międzywojennego .W 1932 roku do PAT włączono przedsiębiorstwo „Wydawnictwa Państwowe”, a Agencja przejęła wydawanie „Monitora Polskiego”, Zbioru Wyroków Najwyższego Trybunału Administracyjnego i „Gazety Lwowskiej”. Uruchomiono też serwis radiowo-telegraficzny „Polpat” do obsługi agencji zagranicznych. Wtedy też PAT przeniósł swoją siedzibę do kamienicy przy ul. Królewskiej 5. W 1934 roku na mocy dekretu Prezydenta RP do PAT przyłączono „Drukarnie Państwowe”. Rok później PAT przejął Instytut Filmowy, którego głównym zadaniem było zapewnienie średnim szkołom ogólnokształcącym aparatów do wyświetlania filmów wąskotaśmowych. Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój Agencji. W 1939 roku w ślad za ewakuowanym rządem RP Polska Agencja Telegraficzna opuściła kraj i wznowiła pracę najpierw w Paryżu, a następnie w Londynie - przy rządzie polskim na uchodźstwie Ważnym etapem istnienia PAT była jej podziemna działalność w okupowanym kraju. W ramach Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu funkcjonowała specjalna komórka agencji, gromadząca - niezależnie od innych organizacji konspiracyjnych - informacje dotyczące życia społeczeństwa pod okupacją. Podczas Powstania Warszawskiego PAT wydawała codziennie (często dwa razy dziennie) komunikaty informujące o sytuacji w mieście, a także o wydarzeniach na frontach wojny. Działali też fotoreporterzy, którzy wykonali ponad tysiąc zdjęć. Po upadku powstania pracownicy Agencji opuścili miasto i przenieśli swą działalność m.in. do Krakowa, gdzie ponownie podjęli pracę. Po zakończeniu wojny PAT, działająca przy polskim rządzie w Wielkiej Brytanii, mimo bardzo trudnej sytuacji finansowej publikowała biuletyny dla Polonii o działalności polskich władz na emigracji i na temat sytuacji w kraju. Ostatnią depeszę nadała 8 stycznia 1991 r. Jeszcze trwała wojna, gdy komunistyczne władze utworzyły Polską Agencję Prasową „Polpress”, która od sierpnia 1944 roku działała w Lublinie, a od następnego roku w Łodzi i w Warszawie. Nazwa „Polpress” nie przetrwała długo pozostały tylko trzy litery – PAP. I tak zostało.

26 października 1945 r. przewodniczący Krajowej Rady Narodowej powołał Polską Agencję Prasową jako przedsiębiorstwo państwowe. W 1983 przyjętą przez Sejm ustawą z 28 lipca PAP stał się agencją rządową działającą na zasadzie zakładu budżetowego.

27 lutego 1991 roku, na nadzwyczajnym posiedzeniu kolegium PAP, doszło do symbolicznego połączenia obu Polskiej Agencji Telegraficznej z Polską Agencją Prasową Wpływ na to miały zmiany ustrojowe, demokratyzacji życia, przejściu na gospodarkę wolnorynkową oraz nowa kadra charakteryzująca się zapałem i poczuciem misji. Ostatni redaktor PAT Ferdynand Pasiecznik przekazał ówczesnemu prezesowi PAP Ignacemu Rutkiewiczowi kopie serwisów informacyjnych PAT. Od tej chwili PAP działa jako drugie wcielenie PAT.

Włochy . Agencja Stefaniego - „Agenzia Stefani - Telegrafia privata" (potem: Agencia Telegrafica Stefani). Stworzona 26 stycznia 1853 (  tydzień po inauguracji linii telegraficznej Turyn-Chambery, łączącej Rzym z Paryżem) w Turynie przez  Guglielmo Stefani ( twórca dwóch dzienników „lEuganeo" i „il Caffe Pedrocchi, redaktor oficjalnej gazety Królestwa - „Gazzetta Piemontese) przy wsparciu premiera rządku piemonckiego Cavoura., który podobno udzielał jej tajnych funduszy ( tajne, bo istniała ustawa zakazująca monopoli) Wychodzi wtedy pierwszy biuletyn tej agencji -„Notiziario telegrafico Stefani. Stefani współpracował z Havasem i Reutersem (angielska agencja miała połowę udziałów), tworząc sieć korespondentów we Włoszech, a po zjednoczeniu Włoch jego firma stała się półoficjalną agencją Królestwa Włoch. W roku 1889, po interwencji premiera rządu włoskiego Francisco Crispiego, Agencja Stefani uniezależniła się od Reutersa.

(Dania) Pierwszą duńską agencję informacyjną założył w styczniu 1866 roku 26-1etni Erik Nikolai Ritzau, dziennikarz kopenhaski, pracujący w „Dansk Rig- stidende" (wcześniej oficer w wojnie duńsko-pruskiej 1864 roku). Był reporterem obsługującym duński parlament oraz Radę Miejską Kopenhagi. Zainspirowany działalnością innych agencji europejskich założył własną agencję telegraficzną, którą nazwał „Nordisk Ceritralbureau for Telegrammer", znaną jako „Ritzau"s Bureau" (Ritzau"s Bureau Dansk Telegrambyra).

(Hiszpania) Agencia Fabra - jej twórcą był Nile Maria Fabra y Deas, dziennikarz i biznesmen kataloński. W 1865 roku zaczął wydawać serwis informacyjny w założonym przez siebie Centrum Korespondentów w Madrycie. Zbierał informacje, które sprzedawał subskrybentom. W 1867 roku w porozumieniu, a początkowo także według wskazówek Hayasa (i subsydiowany przez niego), założył i prowadził „Agencia TelegrafIca Fabra". Wprowadził pocztę gołębią w kilku głównych miastach Hiszpanii i na Majorce, specjalizował się też w przekazie informacji z hiszpańskich miast portowych.

(Norwegia I Szwecja I Finlandia) W 1867 roku, w Norwegii powstała agencja „Norsk Telegrambyrż AS" (Norweska Agencja Telegraficzna - NTB) zajmowała się zdobywaniem, przekazywaniem informacji dla gazet ukazujących się w tym kraju. W tym samym roku powstała też „Syenska Telegrambyrżn" (Szwedzka Agencja Telegraficzna - STB). Znaczący wpływ na powstanie obu agencji miał redaktor naczelny kopenhaskiego dziennika „Dansk Rigstidende"- Alfred Fich. Obie instytucje powstały we współpracy z niemieckim biurem Wollfa i – na początku swojej działalności- były od niego zależne. Początkowo, obie firmy - norweska i szwedzka, były jedną organizacją, z czasem jednak nastąpiło rozłączenie się obu agencji.

W 1921 r. powstała kolejna agencja „Tidningarnas Telegrambyr" (Telegraficzna agencja dla dzienników - TT), założona przez grupę wydawców szwedzkiej prasy codziennej. Dwadzieścia lat po powstaniu agencji informacyjnych w Norwegii i Szwecji (1887), w Wielkim Księstwie Finlandii została założona „Finska Notisbyran"(Fińska Agencja Telegraficzna - FTB), która w 1915 roku zmienia nazwę na „Suomen Tietotoimisto" (Fińska Agencja Informacyjna - STT).

(Anglia) „Press Association" powstała w 1867 roku jako agencja organizująca dostarczanie informacji krajowych dla lokalnych gazet angielskich. W 1868 zawarła porozumienie z Reutersem w sprawie wymiany informacji i uzyskiwania wiadomości zagranicznych. W 1925 roku Reuters został właścicielem większościowego pakietu akcji PA.

(Węgry) „Magyar Tźyirati Iroda" (Węgierskie Biuro Informacyjne), zostało powołane w roku 1880, ale pierwsze serwisy informacyjne zaczęło nadawać dopiero rok później. MTI stworzone przez dwóch sprawozdawców parlamentarnych (Gćza Egyesy i Hugó Maszdk) stało się oficjalną agencją informacyjną Królestwa Węgier (w ramach Austro-Węgier). W 1918 roku - po uzyskaniu przez Węgry niepodległości - MTI zostało przejęte przez państwo.

(Szwajcaria) Gdy nie było tam jeszcze żadnej agencji prasa szwajcarska korzystała z serwisu Havasa (prasa francuskojęzyczna) i Wolfa (niemieckojęzyczna). Uległo to jednak zmianie w 1894 roku, kiedy to w Bernie powstała „Agence Tlgraphique Suisse I Schweizerische Depeschenagentur I Agenzia Telegrafica Syizzera" (Szwajcarska Agencja Telegraficzna). Była niezbyt dużą firmą o mało znaczącej roli na arenie europejskiej, która początkowo utrzymywała się z dostarczania informacji dla 18 dzienników szwajcarskich, z biegiem czasu liczba abonentów agencji ciągle rosła. W 1899 roku wchłonęła jedyną konkurentkę na krajowym rynku - agencję Berna. Założony z inicjatywy „Journal de Genye", Syndykat Dziennikarzy Szwajcarskich, zdecydował się przyjąć na siebie obsługę gazet, czemu sprzeciwiała się francuska agencja, powołując się na podpisaną wcześniej umowę. Negocjacje i rozmowy trwały długo w końcu jednak Havas zrezygnował i nowa agencja szwajcarska zaczęła działalność.

(Grecja) W 1896 roku powstaje „Athinaikon Praktorion Idiseon" (Athens News Agency-Athenagence) - Ateńska Agencja Informacyjna. Taką informację można znaleźć m.in. w Encyklopedii PWN i w wielu innych źródłach; cyt. opracowanie UNESCO podaje jako datę powstania agencji rok 1905. Wyjaśnienie różnicy dat jest następujące: w roku 1896 (niektóre źródła greckie wymieniają nawet rok 1895) powstaje prywatna agencja „Stefanopoli Telegtaphic Agency". W roku 1905 państwo postanawia sybsydiować agencję, która - stając się oficjalną - zmienia nazwę na „Athinaikon Praktorion Idiseon" (Athens News Agency - Athenagence). ANA współpracowała w tym czasie ściśle z agencją Havasa. Obecna jej nazwa to ANA/MPA, jako że częścią składową tej greckiej firmy jest Macedońska Agencja Prasowa - Macedonian Press Agency (MPA).

(Bułgaria) W 1898 roku, na mocy dekretu księcia Ferdynanda I Koburga rozpoczyna działalność BTA - „Byłgarska TielegrafnaAgencija" (Bułgarska Agencja Telegraficzna)

(Rosja) Petersburskoje Tielegrafnoje Agienstwo powstała w 1902 roku jako pierwsza rządowa agencja rosyjska i działała aż do wybuchu pierwszej wojny światowej. Początkowo była silnie uzależniona od agencji Wolffa, później przechodziła pod skrzyła ministrów spraw wewnętrznych, zagranicznych oraz finansów, by w 1909 przejść w ręce rady ministrów. W 1914 nastąpiła zmiana nazwy na Piotrogrodzką Agencję Informacyjną, a po wybuchu Rewolucji Rada Komisarzy Ludowych przekształciła PAI w ROSTA – Rossijskoje Tielegrafnoje Agienstwo (grudzień 1917).  ROSTA stała się oficjalną agencją państwa, później połączono ją z Biurem Prasy przy Wszechrosyjskim Centralnym Komitecie Wykonawczym Rad Delegatów Robotniczych, Chłopskich i Żołnierskich W 1925 roku jej funkcje przejęła TASS Tielegrafnoje Agienstwo Sowietskogo Sojuza. Agencja ta miała do dyspozycji agencje poszczególnych republik radzieckich. Działała aż do lat 90. XX wieku

     

(Belgia) „Agence tlgraphique Belge de presse SA" (Belga) została założona z końcem 1920 roku przez Pierre-Marie Oliyier"a i Maurice Trayailleur"a, ale depesze zaczęła wysyłać dopiero 1 stycznia 1921 r. Pierwszymi abonentami informacji agencji Belga były władze rządowe, 45 gazet, 16 banków oraz 9 przedsiębiorstw prywatnych. Belga jest jedyną agencją informacyjną w tym kraju.

(Turcja) Pierwsza agencja turecka powstała już w roku 1889; była to „Agencja Konstantynopol" została przez młodoturków przemianowana najpierw na „Agencję Ottomańską", potem -»Agencję Milli", na końcu wreszcie na „Agencję Anatolijską", czyli „Ariactolu Ajansi". Za rządów Mustafy Kemala Attatiirka i na mocy jego decyzji powstaje państwowa agencja Republiki Turcji - „Anaclolu Ajansi" (1920 r.). Obecnie ma 28 oddziałów krajowych oraz 22 biura zagraniczne.

(Litwa) W 1920 w Kownie powstała „Lietuyos Telegramq Agentra" - ELTA (Litewska Agencja Telegraficzna); jej założycielem był Szwajcar z pochodzenia, profesor literatury i publicysta Jospeh Eret (Juozas Eretas). Była to nowoczesna - na owe czasy agencja - stale współpracowała z Reutersem, Havasem, TASS, biurem WoIffa oraz włoską agencją Stefani. Przestała istnieć po zajęciu Litwy przez wojska radzieckie (1940). Została reaktywowana po uzyskaniu przez Litwę niepodległości w roku 1990.

Z NOTATEK

5. NAJWAŻNIEJSZE ŚWIATOWE AGENCJE TELEGRAFICZNE I PRASOWE

Agencja prasowa- instytucja gromadząca informacje, i udostępniające je telewizji, radiu i prasie. Materiał pochodzi od korespondentów krajowych i zagranicznych oraz różnych instytucji. Opracowany materiał rozsyłany jest w postaci serwisów lub biuletynów informacyjnych. Początki w XVIII wieku (Agencja Havas 1835, Francja)

1. PYT. Z WYKŁADU: Kto gromadzi informacje?

Podział ze względu na zasięg terytorialny: światowe, krajowe, regionalne, lokalne.

Podział ze względu na politykę: oficjalne(stanowisko rządu), półoficjalne(koła zbliżone do rządu), nieoficjalne(różne opcje polityczne).

2. PYT. Z WYKLADU: Dokonaj podziału agencji ze względu na różne aspekty i podaj przykłady.

• światowe: Associated Press, krajowe: Polska Agencja Telegraficzna, regionalne: Kyodo (Japonia) , lokalne: Podkarpacka Agencja Prasowa.

• oficjalne: Agence Havas, półoficjalne: Fars (Iran),

• nieoficjalne: Polska Agencja Prasowa .

• Wlk. Brytania: Reuters (1851), The Press Association (PA, 1868)

• Francja: Agence Havas (Havas, 1835) zmiana we France Press (AFP, 1945)

• Włochy: L’Informazione (1925)

• Austria: Osterreichichen Correspondenz(OC, 1849) K. K. Telegraphen Korrenspondenz Bureau (TKB, 1860- 1918)

• Niemcy: Wolff Telegrapf Berau (WTB, 1849- 1933) Deutsche Presse Agentur (DPA, 1949)

• ZSSR/ Rosja: Petersburskoje Tielegrafnoje Agienstwo Tieliegrafnoje Agienstwo Sowietskogo Sojuza (PTA/ TASS, 1902)

• USA: The Associated Press (AP, 1846), United Press Associations (UP, 1907), International News Service (INS, 1909)

• Indie: Press Trust of India (PTI [Associated Press of India], 1905)

• Chiny: Central News Agency (CAN, 1924)

• Japonia: Shimbun Yotatsu Kaisha (1886- 1888), Domei News Agency (Domei, 1936- 1945)

• Polska: Polska Agencja Telegraficzna (PAT, 1918)

AGENCJA CHARLSA HAVASA (FRANCJA, 1835- Pierwsza na świecie nowoczesna agencja informacyjna. Status oficjalnego rządowego dostawcy informacji pozwolił agencji na szybki rozwój oraz funkcjonowanie przez kolejne dziesiątki lat jako najstarszej agencji telegraficznej na świecie. Do przesyłania wiadomości oprócz sieci kurierskiej wykorzystywał także gołębie(Paryż- Londyn, Bruksela). Ponad to zainstalował swoich korespondentów w najważniejszych stolicach Europy. Korzystał także z linii telegrafu optycznego. W roku 1870, agencje Reutera, Havasa i Wolffa zawarły umowę określającą ich strefy wpływów. Havas utrzymał w swojej strefie europejskie kraje romańskie (Włochy, Francja, Hiszpania) oraz część północną i południową Afryki. Bezpośrednio po II wojnie światowej w miejsce agencji Havas, powstała Agence France Presse.

ASSOCIATED PRESS (USA 1846)- Najważniejsza amerykańska agencja, początkowo działalność dotyczya wspólnego zbierania i przesyłania informacji z wojny z Meksykiem. 1848 roku narodziła się formalna ,Spółdzielnia wydawców" - Harbor News Association. AP mogło pozwolić sobie na wydzierżawianie linii telegraficznych (Nowy Jork- Waszyngton), co z roku na rok usprawniało przekazywanie wiadomości. AP Aby obniżyć koszty przekazu informacji telegrafem, stworzono specjalny system szyfrowania wiadomości, który umożliwił przekazywanie wielu informacji przy pomocy małej liczby słów. W 1872 roku AP jako pierwsza agencja na świecie wydzierżawiła linię telegraficzną, służącą wyłącznie do przekazywania informacji dla stowarzyszonych gazet. W czasach najnowszych jako pierwsza wprowadziła i rozwinęła satelitarny system przekazu informacji, fotografii i serwisu graficznego. Serwis fotograficzny Associated Press został utworzony w 1927 r. przez Kent'a Coopera. Początkowo mała grupa fotografów AP przesyłała swoje zdjęcia do gazet przez posłańców, pocztą, autobusem, pociągiem, statkiem, czasem samolotem. Po dziewięciu latach AP jako pierwsza agencja informacyjna na świecie rozpoczęła przewodową transmisję zdjęć, czyli tzw. Fototelegrafię.

K. K. Telegraphen Korrenspondenz Bureau (Austria, 1860- 1918)- W 1849 roku dziennikarz Joseph Tuwara zakłada w Wiedniu biuro informacyjne - Oesterreichischen Correspondenz. Jego zadaniem miało być dostarczanie informacji i wiadomości dla gazet austriackich. K. k. Telegraphen - Korrespondenz - Bureau (Wiedeńskie Biuro Korespondencyjne, w skrócie - Korrbureau) powstaje, jako półoficjalna agencja monarchii habsburskiej, w 1860 roku. W tej postaci wiedeńskie biuro istniało do końca I wojny światowej.

Agencja Bernardha Wolffa (Niemcy, 1849- 1933)- Powstanie Wolff Telegraph Buro wiąże się z połączeniem liniami telegraficznymi Berlina z Europą, co znacznie ułatwiło i usprawniło przekaz informacji. Biuro Wolffa otrzymało pierwsze depesze z Londynu bardzo szybko, bo jedynie dzień po jego założeniu. W kolejnych miesiącach informacje nadchodziły także z Pragi, Brukseli, Kolonii innych miast; ponieważ linie telegraficzne były tworzone „odcinkowo", wiadomości pomiędzy niektórymi miastami przekazywane były koleją. W roku 1865 działalnością agencji zainteresowały się władze państwowe, które udzielały jej dotacji, co spowodowało, że WTB stało się agencją półoficjalną. WTB zaczęło mieć coraz większe znaczenie również na rynku zagranicznym, miała monopol w gromadzeniu i dostarczaniu informacji z krajów Europy Środkowo – Wschodniej (podział wpływów z Havasem Routersem). W roku 1934, kiedy Hitler przejął władzę w Niemczech, znikła dotychczasowa nazwa agencji (ze względu na pochodzenie Wolffa; był drugim synem żydowskiego bankiera); przemianowano ją na Deutsches Nachrichtenburo i stała się oficjalną agencją Niemiec hitlerowskich. Po II wojnie, po przekształceniach, także po denazyfikacji jej zespołu, agencja funkcjonuje jako nowy organizm pod nazwą DPA - Deutsche Presse Agentur (od 1949 r).

Agencja Paula Juliusa Reutera (Wlk. Brytania, 1851)- Agencja Reutera została założona w Akwizgranie w 1848 roku, po roku, kiedy linia telegraficzna połączyła Akwizgran z Brukselą, podjął decyzję o przeniesieniu się ze swoim biurem do Anglii, gdzie kończył się okres fiskalnego ograniczenia wolności prasy i gdzie szybko rozwijał się handel i przemysł. Wraz z rozwojem udogodnień komunikacyjnych, takich jak skonstruowanie telegrafu naziemnego oraz przeprowadzenie kabla pod dnem morza, zasięg działalności agencji zaczął rozszerzać się poza granice Europy, by w roku 1872 dotrzeć na Daleki Wschód, a w 1874 do Ameryki Południowej. W 1883 Agencja Reutera zaczęła przesyłać wiadomości do gazet londyńskich za pomocą aparatu telegraficznego (prototypu dalekopisu), zaś w roku 1923 jako pierwsza rozpoczęła transmitowanie wiadomości do wielu krajów drogą radiową. W 1927 skorzystała z dalekopisu, by rozsyłać wiadomości do londyńskich gazet. Obecnie jej działalność nie ogranicza się jedynie do mediów (ta część stanowi jedynie 10% w przychodach całej grupy). Firma skupia się głównie na obsłudze rynków finansowych dostarczając kontrahentom i różnym podmiotom biznesowym najważniejszych informacji gospodarczych.

AGENCJE PRASOWE

Agencje prasowe, instytucje gromadzące, opracowujące oraz udostępniające prasie, radiu i telewizji informacje oraz publicystykę. Gromadzony przez agencje materiał prasowy pochodzi od własnych korespondentów krajowych i zagranicznych, różnych instytucji (np. rządowych) oraz z innych agencji prasowych. Opracowane teksty przesyłane są redakcjom prasowym, radiowym i telewizyjnym, a także innym agencjom prasowym, głównie w formie serwisów informacyjnych lub biuletynów informacyjno-publicystycznych. Niektóre agencje prasowe zbierają materiał bez ograniczenia jego tematyki, charakteru i środka wyrazu (obok informacji słownej, także fotograficzna i filmowa). Inne mają sprecyzowany profil, który określa rodzaj gromadzonego i rozpowszechnianego materiału (np. agencje informacyjne, publicystyczne, fotograficzne, reklamowe) i jego tematykę (np. agencje ekonomiczne, finansowe, artystyczne, sportowe, turystyczne), bądź reprezentowaną przez agencję prasową społeczność (robotnicy, młodzież, katolicy itp.).

Ze względu na zasięg terytorialny rozróżnia się agencje prasowe: światowe, regionalne, krajowe i lokalne. Pod względem politycznym krajowe agencje prasowe to instytucje: oficjalne (reprezentujące stanowisko rządu), na ogół o statusie organów państwowych, półoficjalne (reprezentujące stanowisko kół zbliżonych do rządu) oraz tzw. niezależne (powiązane z różnymi opcjami politycznymi i gospodarczymi). Pod względem prawno-ekonomicznym agencje prasowe należą do instytucji państwowych, międzypaństwowych, prywatnych i publicznych (o statusie spółdzielni, spółki akcyjnej lub towarzystwa akcyjnego).

Początki działalności typowej dla agencji prasowych sięgają XVII w., ich rozwój jest jednak ściśle związany z doskonaleniem techniki łączności (wynalezienie telegrafu). Pierwszą na świecie nowoczesną agencję prasową założył 1835 w Paryżu Ch. Havas. 1849 powstała pierwsza agencja prasowa w Niemczech – Wolffsche Telegraphenbüro (od nazwiska założyciela B. Wolffa). 1851 kabel telegraficzny połączył Paryż z Londynem, a J. Reuter (były współpracownik Havasa) założył w Londynie własną agencję. 1870 agencje Havasa, Reutera i Wolffa zawarły umowę określającą ich strefy wpływów (Havas – europejskie kraje romańskie oraz część północną i południową Afryki, Reuter – Wielka Brytania oraz posiadłości brytyjskie w Afryce i Azji, Wolff – środkowa i północna Europa).

1881 powstało Wiedeńskie Biuro Korespondencyjne, a 1902 – Petersburska Agencja Telegraficzna, które aż do I wojny światowej były właściwie podporządkowane agencji prasowej Wolffa. W końcu XIX w. na arenę międzynarodową wkroczyła amerykańska agencja Associated Press (AP, założona 1848, zreorganizowana 1892). Po 1918 znacznie rozszerzyła się strefa wpływów AP oraz spadło znaczenie WoIffa, głównie na skutek powstania narodowych agencji w krajach środkowej i wschodniej Europy (m.in. Polska Agencja Telegraficzna, Tielegrafnoje Agientstwo Sowietskogo Sojuza – TASS).

Dominacja Reutera, Havasa i Wolffa (od 1934 – Niemieckie Biuro Informacyjne, DNB) została wzmocniona przez powstałą 1923 Ligę Agencji Sprzymierzonych. Rozwój agencji prasowych w okresie międzywojennym związany był z zastosowaniem radiotelegrafu (1919) i dalekopisów (1929). Po ll wojnie światowej wzrosło znaczenie agencji prasowych ZSRR (TASS stała się agencją światową) oraz USA (AP, United Press International, UPI). We Francji miejsce zamkniętej 1940 agencji Havasa zajęła Agence France Presse, która znalazła się – obok AP, UPI, TASS i Reutera – w gronie agencji światowych.

1944 w Polsce powstała Polska Agencja Prasowa (PAP). Po upadku III Rzeszy przestało istnieć hitlerowskie DNB. 1946 w radzieckiej strefie okupacyjnej utworzono agencję ADN (od 1953 oficjalna agencja prasowa NRD). 1949 z połączenia trzech agencji funkcjonujących w 3 zachodnich strefach okupacyjnych powstała Deutsche Presse-Agentur (DPA), najważniejsza agencja prasowa RFN. ADN i DPA należą – obok włoskiej Agenzia Nazionale Stampa Associata (ANSA) i hiszpańskiej Agencia Editorial Falange Espańola (EFE) – do najbardziej liczących się na światowym rynku agencji informacyjnych.

Liczba agencji prasowych po II wojnie światowej znacznie wzrosła (1945 istniało ich 55 w 30 krajach, 1951 – 96 w 54 krajach, 1962 – 130 w 85 krajach, 1972 – 146 w 87 krajach, 1978 – 173, 1991 – ok. 220 w 140 krajach). Wiązało się to z powstawaniem nowych państw (np. 1955–1964 w Afryce powstało 21 agencji prasowych). Na skutek rozpadu Jugosławii i ZSRR utworzono nowe agencje republik i narodów znajdujących się na obszarze tych państw.

1992 agencja TASS została, dekretem prezydenta Rosji, przekształcona w Informacyonnoje Tielegrafnoje Agientstwo Rossiji-Tielegrafnoje Agientstwo Suwieriennych Stran, ITAR-TASS, obsługujące Rosję i WNP, a Agientstwo Pieczati "Nowosti" – w RIA-Nowosti. Powstały również agencje niezależne (m.in. Interfaks i Postfactum w Moskwie), a także agencje prasowe w niepodległej Litwie (ELTA), Estonii (ETA), Łotwie (LETTA), na Ukrainie (Ukrinform), Białorusi (BEŁTA), w Gruzji (Sakartwelo i Sakinform), Armenii (Armenpress), Azerbejdżanie (Azerinform) i Kazachstanie (Kazag).

Dużym ułatwieniem dla rozwoju współpracy sieci agencji prasowych stało się zastąpienie konwencjonalnych metod przekazu informacji (dalekopis, radiotelegraf) środkami elektronicznymi (zdalny skład, gazeta elektroniczna, system automatycznego kierowania i przetwarzania informacji). Od 1970 agencje prasowe wykorzystują łączność satelitarną. Prowadzi się ponadto doświadczenia w zakresie zastosowania wiązki laserowej do przesyłania i gromadzenia informacji.

Polska Agencja Telegraficzna (PAT), założona 31 października 1918 roku jako rządowa agencja prasowa z siedzibą w Krakowie i Lwowie, a później w Warszawie.

Instytucja ta wydawała 14 biuletynów dotyczących wydarzeń politycznych, gospodarczych, kulturalnych i sportowych w kraju i zagranicą. Informacje te były tłumaczone na różne języki i stanowiły główne źródło wiadomości o Polsce w prasie zagranicznej. W roku 1927 PAT zorganizowała przy współudziale kilkunastu korespondentów zagranicznych tygodniową kronikę filmową. Krótkie 10-minutowe filmy były wyświetlane w Polskich kinach przed seansem filmowym. Do wybuchu wojny powstało ok. 600 odcinków kroniki. W wyniku zniszczenia Warszawy archiwum Polskiej Agencji Telegraficznej zostało zniszczone, a w związku z tym przepadły również taśmy filmowe. Do naszych czasów zachowało się jedynie ok. 100 odcinków kroniki filmowej. Tradycja ta była kontynuowana w czasach PRL-u przez Polską Kronikę Filmową. W okresie II wojny światowej PAT była oficjalną agencją rządu RP w Paryżu, a później w Londynie. Po wojnie agencja praktycznie zaprzestała swej działalności, wydawała sporadycznie biuletyny dla Polonii o działalności polskiego rządu na wychodźstwie i sytuacji w kraju pod rządami komunistów. W roku 1991 PAT została symbolicznie połączona z Polską Agencją Prasową.

Z PAT współpracowali między innymi: Aleksander Bregman, Roman Brandstaetter, Marian Kamil Dziewanowski, Stefan Litauer, Jerzy Stempowski i Bolesław Wierzbiański.

Od 1921 r. prezesem był Piotr Górecki. Podczas przewrotu majowego PAT zmilitaryzowano. Po zamachu wszystkie najważniejsze stanowiska w PAT powierzono piłsudczykom. W październiku 1929 r. prezesem został Roman Starzyński. Od lipca 1933 prezesem był Konrad Libicki. Od września 1938 funkcję tę pełnił Mieczysław Obarski. Po śmierci marszałka na sześciu członków dyrekcji PAT tylko jeden nie miał wojskowej przeszłości. Dzięki związkowi PAT z wojskiem nastąpiła kontrola serwisów informacyjnych; wojskowi faworyzowali ogłoszenia, reklamy, zamówienia państwowe. Od początku lat 30. PAT działał na zasadach komercyjnych. W 1932 zatrudniano w agencji 200 pracowników umysłowych.

Periodyki PAT:

1. „Monitor Polski”

2. „Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej”

3. „Zbiór Wyroków Najwyższego Trybunału Administracyjnego”

Struktura organizacyjna PAT: W 1926 r. PAT tworzyły dwa piony: dział informacyjny, dział ogłoszeń i reklam. W 1927 r. utworzono dział filmowy, a w 1930 r. biuro filmowo-fotograficzne. W 1935 r. stworzono autonomiczną jednostkę – instytut filmowy. W 1935 r. dział informacyjny składał się z 5 redakcji specjalistycznych: politycznej, gospodarczej, artystyczno-kulturalnej, sportowej i prowincjonalnej. Oddzielną redakcją była redakcja zagraniczna.

Krajową sieć terenową PAT w 1935 r. tworzyło 14 oddziałów: Białystok, Bydgoszcz, Gdynia, Grudziądz, Katowice, Kraków, Lublin, Lwów, Łódź, Łuck, Poznań, Sosnowiec, Toruń i Wilno. Zagranicą PAT miał 10 etatowych placówek korespondenckich, których działalność była kontrolowana przez miejscowych dyplomatów. Nadzór miał też wydział prasowy MSZ. Placówki zagraniczne: Berlin, Gdańsk (wolne miasto), Genewa, Londyn, Moskwa, Paryż, Nowy Jork, Paryż, Ryga, Rzym, Wiedeń.

W połowie lat 30. w PAT pracowało 250 korespondentów nadzwyczajnych krajowych i zagranicznych, płatnych od informacji. 10.03.1932 w Sejmie przegłosowano ustawę o połączeniu PAT z Wydawnictwem Państwowym; celem ustawy było: dochody Wydawnictwa Państwowego miały usprawnić działalność PAT, zyski przeznaczane były na wydawanie biuletynów. Od 1932 r. powołano 4 nowe tytuły:

1. „Rocznik polityczny i gospodarczy PAT”

2. „Biuletyn Giełdowy”

3. „Wiadomości portu gdyńskiego”

4. „Arkady”

W 1935 r. PAT była największą instytucją zajmującą się reklamami. Nowym pomysłem było podpisanie umowy o reklamach z trzema wielkimi przedsiębiorstwami państwowymi:

1. Polski Monopol Spirytusowy

2. Polski Monopol Tytoniowy

3. Pocztowa Kasa Oszczędności.

W 1939 r. PAT zatrudniała około 100 pracowników; wydawała 13 codziennych biuletynów, serwis ilustracyjny, filmy; pośredniczył w ogłoszeniach i reklamach.