Wykład II
Epidemiologia wypadków urazów i zatruć.
Według danych WHO, wypadki, urazy i zatrucia znajdują się na 4 miejscu w statystyce światowej po chorobach serca i naczyń, nowotworami i przyczynach nieokreślonych.
Jako zewnętrzne przyczyny urazów i zatruć rozumie się wszystkie przyczyny tych zdarzeń niezależnie od naszego podłoża genetycznego i psychologicznego.
Zakres tej grupy obejmuje głównie wypadki.
Wypadki- komunikacyjne, śmiertelna zatrucia, utonięcia, samobójstwa, zabójstwa.
Zewnętrzne przyczyny urazów i zatruć są najważniejszą przyczyną zgonów mężczyzn w wieku 1-45 lat i kobiet w wieku 1-35 lat.
Znaczna część zgonów z.p.u. i z.–około ¼ wśród mężczyzn i 1/5 wśród kobiet jest skutkiem wypadków drogowych.
14% leczonych w szpitalach mężczyzn i 6% kobiet znajduje się tam z pow. tych przyczyn.
W roku 2006 na każde 100 000 hospitalizowanych osób przypadało 163,1 pacjentów urazowych, w tym 215,6 każdych 100 000 mężczyzn i 113,9 na 100 000 kobiet.
Problematyka kontroli:
Wypadki drogowe urazy zawodowe, urazy w domu i miejscach wypoczynku, intencjonalne wypadki, czyli zabójstwa i samobójstwa, gwałty i przemoc seksualna, wypadki wśród dzieci,
Systemy pomocy doraźnej i rehabilitacji,
Systemy bezpieczeństwa w społeczeństwach lokalnych
Program prewencji urazów
Wielkość potencjalnych lat straconych (YPLL)- z powodu urazów jest 3 krotnie większa niż z powodu chorób serca.
Z powodu urazów ginie największa ilość osób od 5 -24 r.ż.
Uraz jest to intencjonalne lub nie uszkodzenie lub zniszczenie tkanki w skutek działania energii termiczne, mechanicznej, elektrycznej, chemicznej lub z powodu braku ciepła lub tlenu.
Ekspozycja na ryzyko- jest to środowisko lub zachowanie jednostki lub grupy , które stwarza duże prawdopodobieństwo wystąpienia urazu.
Prewencja urazów- czyli zapobieganie urazom, powinno mieć charakter usystematyzowanego i zaprogramowanego działania:
Prewencja pierwotna- przeciwdziała pojawieniu się lub eliminuje zagrożenie(in. Profilaktyka)
P. wtórna- działania zmierzające do redukcji stanów zagrożenia.
P. trzeciego stopnia- działania zmierzające do przywrócenia utraconej sprawności zdrowotnej, powrót pacjenta do społeczeństwa(rehabilitacja)
Analiza epidemiologiczna występujących urazów:
Częstotliwość występowania różnych urazów
Grup występowania wysokiego ryzyka w danej populacji
Przyczyn urazów
Skutków urazów, w tym kosztów
Ile danego typu urazów miało miejsce i w jakim czasie
Jaka część populacji ulega tym urazom
Jakie są tendencje
Które z urazów są najważniejsze i najbardziej kosztowne
Jaki jest profil urazowości
Jak jest to postrzegane przez społeczeństwo
Prewencja urazów, możliwości:
Prewencja stwarzania sytuacji ryzyka np. Zaprzestanie produkcji trucizn,
Redukcja liczby istniejących sytuacji ryzyka( Pakowanie substancji toksycznych do mniejszych opakowań)
P. uruchamiania ryzyka(maty antypoślizgowe do wanny
Zmiana rozkładu i wielkości ryzyka (poduszki powietrzne)
Izolowanie ryzyka od osób szczególnie narażonych
Modyfikacja podstawowych cech jakościowych ryzyka
Zwiększania odporności na działanie powodujące zagrożenie
Modyfikacja systemów prewencji i kontroli urazów
Ulepszanie systemów leczenia i rehabilitacji
Programy prewencji:
Edukacja- oddziaływanie na poziomie społecznym w celu zmiany indywidualnego zachowania
Działania legislacyjne- wprowadzenia i administracyjne egzekwowanie
Działania technologiczne- wykorzystywanie postępu.
Efekty programu prewencji:
Regulacja ilości zgonów
Redukcja ilości hospitalizacji
Redukcja interwencji pogotowia ratunkowego
Pomiar zachowania ryzyka
PRAKTYCZNIE: wzrost poczucia bezpieczeństwa (również w użytkowaniu niebezpiecznych produktów)
OSTRE ZATRUCIA: Substancjami chemicznymi(b często), w tym także biologicznymi (naturalnymi) toksynami zdarzają się ….. (brak w notatkach)
Nie ma substancji obojętnych dla naszego organizmu. Najczęściej ludzie trują się alkoholem i lekami, lub takimi, które uważane są za nieszkodliwe: zwykła woda, tlen, sól kuchenna, glukoza, woda destylowana.
Trucizna jest to każda substancja wprowadzana do organizmu wywołuje w nim uszkodzenia, zaburzenia czynności fizjologicznych lub śmierć.
Działanie:
- odwracalne
- nieodwracalne
Dawki:
- dawka graniczna (DM, progowa) -najmniejsza dawka, która daje zauważalne efekty
- dawka lecznicza ( DC) - nie mogę przeczytać
- dawka toksyczna (DT)- objawy zatrucia, odwracalne zab czynności organizmu
- dawka śmiertelna (DL) - nieodwracalne uszkodzenie organizmu i śmierć
Leki bezpieczne DC<DT,
Różnica pomiędzy DC i DT to bezpieczeństwo stosowania leku.
DL50 – dawka śmiertelna połowicza, połowa ginie.
Zatrucia:
- ostre: do 24 h
- podostre: po kilku dawkach
- przewlekłe- małe dawki i często
Zatrucia:
- rozmyślne: celowe podanie, 65% hospitalizacji, 2.3% Zgonów
- przypadkowe:32,7% hosp, 2,1% zgonów
- zawodowe 1,9% hosp, zmarło 4,4%
Zatrucia rozmyślne: celowe zażycie trucizny, w Europie 20-29 lat, w Polsce jeszcze do 50 lat.
Najczęściej używane leki to: barbiturany, leki uspokajające, przeciwbólowe, gaz Świetlny
Często tym zatruciom towarzyszy upojeni e alkoholowe
Zatrucia przypadkowe: dotyczą jednostek lub grup, mogą być ostre lub przewlekłe.
Dość często to pomyłkowe podanie leków, przedawkowanie.
Zatrucia zawodowe: niewłaściwe warunki pracy, mogą być to zatrucia grupowe, ostre i przewlekłe.
Substancje trujące:
1) Leki- niska śmiertelność
2) Alkohole ( etylowy-rzadko zgon, metylowy i glikol-dużo zgonów)
3) CO
4) Pestycydy
5) Subst żrące
W Polsce hospitalizuje się ok. 30 tyś osób rocznie, z tego 4% to kobiety.
Ośrodki toksykologiczne – leczenie i pomoc zatrutym.
- leczenie chorych
- całodobowa inf telefoniczna
- tworzenie i uzupełnienie banku informacji
- wszystkie produkty obecnie wprowadzane do handlu mają kartę toksykologiczną.
Wypadki komunikacyjne:
1) Drogowe
2) Samolotowe
3) Kolejowe
4) Morskie
51069 wypadków rocznie, 5712 ofiar
Wypadek drogowy: zdarzenia mające związek z ruchem pojazdów na drogach publicznych, w wyniku, którym nastąpiła śmierć lub uszkodzenie ciała.
Przyczyny:
1) Cechy psychofizyczne kierowców
2) Uszkodzeni pojazdów
3) Uszkodzenia nawierzchni
4) Nieprzestrzeganie kodeksu
5) Złe zachowanie przechodniów
6) Złe warunki atmosferyczne
Najwięcej wypadków w październiku, a najmniej w lutym; najgorzej w piątki w godz. 15-20.
Przyczyny od str. kierowców:
1) Niedostosowanie prędkości
2) Nieustąpienie pierwszeństwa
3) Złe wyprzedzanie i wymijanie
4) Złe zachowanie na przejściach
5) Wjazd na czerwonym świetle
Katastrofa lotnicza: musi, chociaż 1 osoba zginąć …. Choroba członka załogi lub statku (?)
Przyczyny: błędy w pilotażu: 50% w cywilnym, a 75% w wojskowym, trudne warunki atm., awarie techniczne.