PRZYSŁÓWKI PREFIKSALNO-SUFIKSALNE
Są to przysłówki derywowane od przymiotników za pomocą jednoczesnej prefiksacji i sufiksacji, np.
polski > po polsku (po- i –u)
francuski > z francuska (z- i –a)
syty > do syta (do- i –a)
Przysłówki te są motywowane przez odpowiednie przymiotniki
w sposób amatorski > po amatorsku
lub rzeczowniki
jak amator > po amatorsku
Grupy przysłówków prefiksalno-sufiksalne:
derywaty z prefiksem po- i sufiksem –u (grupa najliczniejsza)
po chamsku
po ojcowsku
po francusku
Są one tworzone niemal regularnie od przymiotników z sufiksem –ski
i –cki.
Przysłówek nawiązuje wprost do rzeczownika:
jak król > po królewsku
jak kolega > po koleżeńsku
Od derywatów z zatartym związkiem motywacyjnym przymiotnika z rzeczownikiem przysłówków z reguły się nie tworzy, np.
elegancki > elegancko, a nie po elegancku.
Wyjątek stanowi tu po męsku
Derywaty nazw zawodów lub przynależności społecznej
po kupiecku
po kominiarsku
po aptekarsku
po nauczycielsku
lub związanych z ideologiami
po faszystowsku
po katolicku
Derywaty nazw narodowości (grupa najregularniejsza)
po angielsku
po turecku
Wyjątki stanowią nazwy języków, które nie tworzą odpowiedniego przymiotnika zakończonego na –ski. Mówimy więc
językiem hausa lub językiem afrikaans zamiast po hausyjsku lub po afrikaansyjsku.
Pod względem znaczeniowym przysłówki typu po mistrzowsku, po koleżeńsku są bardzo bliskie przysłówkom na –o
Zagrał po mistrzowsku > mistrzowsko
Fotografuje po amatorsku > amatorsko
jednak nie są z nimi równoznaczne.
Różnice:
typ po- + -u odnosi się przy mówieniu o sposobie zachowania się:
po amerykańsku – szczególnie odnosi się do językowego sposobu zachowania.
typ –o, -e wytwarza się znacznie „pod względem”, którego nie ma w typie prefiksalno-sufiksalnym po- i –u. Przykłady:
Deklamuje po aktorsku = aktorsko. Nie powiemy więc mówi angielsko.
I to jest ta zasadnicza różnica.
O wiele mniej jest przysłówków derywowanych z z- i –a (z cicha,
z lekka). Podobnie jak poprzedni typ informują o cesze czynności, wskazując na osłabienie tej cechy, np.
mówi po cichu > mówi z cicha
mówi z francuska > mówi trochę jak Francuz
Przy zwrotach przestrzenno – czasowych wskazują na ukierunkowanie:
przybył z daleka
pisał to z dawna > pisał to od dawna.