EDUKACJA – obejmuje ogól wielowymiarowych działań oraz procesów służących wychowaniu i kształceniu osób czy gr społ; proces stałego uczenia się człow przez całe życie.
KSZTAŁCENIE – ogół procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społ i kult, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również w osiągnięcie rozwoju sprawności fizycznej, umysłowej, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych; łączy nauczanie i uczenie się, rezultatem kształcenia jest wykształcenie.
SAMOKSZTAŁCENIE – wg Okonia – jest to osiąganie wykształcenia przez działalność, której cele, treści, warunki i środki ustala sam podmiot (wychowanek); wg Radlińskiej – jest to wyrabianie się wszechstronne i harmonijne ćwiczenie swych zdolności i sprawności, uzupełnienie braków, żeby żyć pełniej i lepiej. Cele: kontynuowanie rozwoju umysłowego człow, dokształcanie i doskonalenie zawodowe, utrzym w aktywności intelektualnej i kult. Cechy: działania indywidualne, aktywność, samodzielność, systematyczność, racjonalność, dobrowolność.
WYCHOWANIE – świadomie org działalność społ, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka, zmiany te obejmują stronę poznawczo-intelektualną i aksjologiczną (stosunek człow do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, ukł wartości i celu życia).
Wychowanie = wpływanie = oddziaływanie.
Wychowanie = wydobywanie z drugiego człowieka wiedzy.
WY DOBYWANIE CHOWANIE
Wg Rucińskiego: wychowanie nie jest dokonywaniem, z góry zmian w osobowości i ciele wychowanka. Nie jest też wspieraniem rozwoju fizycznego i psychicznego. Uznaje i szanuje podmiotowość wychowanka. Apel do myślenia i jego wyzwolenia. Wyznaczanie z góry założonych celów i ich realizacja, nie do końca musi być wychowaniem. Dopiero kierowanie się ku prawdzie i dobru, wyzwalając absurd i lęk ma odniesienie aksjologiczne i jest wychowaniem.
Wychowanie pozbawione aksjologicznego odniesienia przestaje być wychowaniem. Odniesienie aksjologicznego wychowania polega na skierowaniu się w kontaktach wychowawczych na wartości, a nie na posługiwaniu się wartością jako argumentem uzasadniającym określone wymagania społ wobec jednostek czy określone prawa jednostek wobec społ. Wg Arystotelesa: dziecko rodzi się zwierzęciem, a dopiero dzięki wychowaniu w społ staje się człow. Durkheim: jednostka potrzebuje społ nie tylko dla łatwiejszego zaspokojenia potrzeb bio, ale dlatego, by rozwinąć się w człow i dlatego powinna się temu społ podporządkować.
UCZENIE SIĘ – aktywność zmierzająca do nabywania i gromadzenia doświadczenia indywidualnego, prowadząca do zmian w zachowaniu się człow lub zwierzęcia; by mówić o pełnym procesie wychowawczym, należy wziąć pod uwagę: wytwory wychowania, samorzutny rozwój jednostki, sytuacje bodźcowe oraz mieć świadomość, ze proces ten trwa przez całe życie człowieka.
NAUCZANIE – to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości – pod wypływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywani wartości i działań praktycznych; działalność intencjonalna.
DIALOG (dia – jeden z drugim; logos – słowo) – jest najbardziej dojrzałą formą kontaktu międzyludzkiego, kryje w sobie najgłębszy sens wychowania, jest on podst warunkiem ciągłości i zmiany w rozwoju człowieka. Dialog pedagogiczny: jako metoda, jako proces, jako postawa. Łączy się z pojęciem wartości; dialog bez wartości nie jest dialogiem, lecz zwykłą rozmową, przekazem inf w rozumieniu informatycznym. Dialog jako wartość w kierunku tróje dni Platona: prawdy, dobra i piękna. Spotkanie w dialogu niesie ze sobą możliwość urzeczywistnienia się jednostki jako osoby. „Istnieć – to znaczy dialogowo obcować z kimś”.
Dialog określa ukierunkowanie na człowieka i jego faktyczność istnienia stanowią podłoże dla relacyjnego ujmowania człowieka za pomocą relacji dialogicznej Ja-Ty. Cecha: Ja traci moc konstytutywną dla siebie samego i w sten sposób odkrywa swoją uprzedniość wobec Ty oraz swą podmiotową nieredukowalność do istniejącego przedmiotu. Dialogiczne formy doświadczenia egzystencjalnego człow – wynikające z takich pojęć jak relacja Ja-Ty (Inny), spotkanie (twarz Innego, ikona) – stanowią podstawę dla rozwijania pa idei Innego.
Dialog jako pewna forma komunikacji między ludźmi. Cechy: równość, wspólna płaszczyzna, dobra wola.
Nie da się prowadzić dialogu, jeśli nie uwzględnimy wewn nastawienia rozmówcy. Dialog wyznaczony jest pewną postawą uczestników. Hierarchia działań występujących w dialogu: słuchanie, odpowiadanie i mówienie. Każdy dialog powinien zawierać gotowość oddania pierwszeństwa rozmówcy.
Warunkiem dialogu jest wspólnota języka, zdolność poznawania, uczestnictwo w ludzkiej naturze.
Dialog okazuje się najważniejszą metodą komunikacji między osobami w pewnym sensie niezastąpioną. Wydaje się jednak, że jest znacznie czymś więcej, jest ponadto postawą, która znajduje swoje uzasadnienie w sposobie bycia właściwym człowiekiem – otwartość bytu, czyli przekraczanie siebie, czyli zdolności do bycia innym i dla innych.
Wg Sokratesa: dialog z drugim człowiekiem, którego celem było odkrycie prawdy, stał się jego pasją. Sokrates wierzył w potencjał ludzkiego umysłu i możliwości poznawcze swych rozmówców, których starał się naprowadzić na właściwą drogę – drogę do samodzielnego, konstruktywnego myślenia. Uważał, że istnieją wartości, których przekroczenie wyrządziłoby szkodę drugiemu człowiekowi, gr, wspólnocie.
„Poznaj samego siebie” „Bo większym dobrem jest samemu zostać uwolnionym od wielkiego zła, niż uwolnić od niego kogoś innego”
Nadrzędnym celem sokratejskiej etyki było zaprowadzenie porządku przede wszystkim we własnej, a nie cudzej duszy. Sokratejskie pojęcie duchowości zawierało w sobie czynnik etyczny, oparty na dążeniu do cnoty sprawiedliwości oraz czynnik intelektualny.
Sokratejska dusza (daimonion) nie działa pod wpływem uniesień, lecz wiedzy. Uważał, że wiedza o tym, co jest dobre musi prowadzić do tego, że człowiek dokonuje świadomych wyborów i nie wykracza na drogę złego postępowania. W tym znaczeniu cnota (arete) miała wymiar intelektualny, podobny do stwierdzeń matematycznych, gdzie jeśli naprawdę wiemy i rozumiemy jakieś prawdy to potrafimy je zastosować w praktyce, rozwiązując konkretne zadanie. Sokratejska cnoty nie można było się wyuczyć, co z kolei wymagało stałej pracy nad swoim charakterem, ciągłego poszukiwania odpowiedzi na nurtujące pytania a przez to doskonalenie się. Prawość postępowania dla Sokratesa była naturalnym stanem duszy dążącej do dobra, a zło wynikało z działań bezmyślnych i emocjonalnych.
Dobroć w myśleniu i działaniu uznał za cnotę najwyższą.
Rozmowa – drogą ku prawdzie.
Niezliczone dialogi odbywały się według pewnego scenariusza, pewnej metody, zwanej przez jej twórcę akuszeryjną. Sokrates nie uczestniczył w rodzeniu dzieci, lecz w rodzeniu myśli.
Metoda ta zwana też majeutyczną, erotematyczną (stawiania pytań), heurystyczną (poszukiwanie), polegała na tym, aby pomóc ludziom którzy nosili w sobie myśli zdrowe, prawdziwe, ale często nie zdawali sobie o tym sprawy. W elenktyce, zwanej metodą negatywną lub metodą ironii, zajmował się zwalczaniem w umysłach rozmówców, często bardzo zadufanych w sobie, fałszywych twierdzeń.
Jego działalność cechował optymizm pedagogiczny. Wierząc w wychowanie zwykł przyrównywać inteligentnego człowieka do wierzchowca, który tylko wtedy stawał się użyteczny, jeżeli był poddawany treningowi we wczesnych latach życia.
Sokratejski dialog, niezależnie od metodologii, którą się posługiwał, miał jeden niezmienny i fundamentalny cel: wzbudzenie refleksji i samodzielnego meślenia. Rozmowa mistrza z uczniem opierała się na dialektycznej umiejętności dochodzenia do prawdy przez zestawienie i porównywanie przeciwstawnych twierdzeń przez wykrywanie sprzeczności.
ZASTOSOWANIE OKRESLONYCH METOD:
Metoda elenktyczna:
Na początku trzeba ukazać dziecku, dlaczego jego zachowanie było karygodne, koniecznie na forum klasy, aby nie poczuło się urażone.
Zadając konkretne pytania na forum, klasa powinna dojść do konkretnych wniosku, że takie zachowanie jest złe i że nie powinno się już więcej powtórzyć.
Metoda majeutyczna:
Osobista relacja między nauczycielem a uczniem, który dopuścił się złego zachowania.
Najprostszą metodą analizowania zdarzeń w naszym wypadku powinna polegać na postawieniu serii pytań różnego rodzaju, które naprowadzą nas na problem, bądź sytuację, z którą boryka się uczeń.
Powinniśmy odpowiednio sformułować pytanie:
Dlaczego zależało mu na tej wyższej ocenie?
Dlaczego taka sytuacja zaistniała?
Oraz stwierdzenia, które pokażą mu jak powinien się zachować i że ma różne możliwości poprawy swojej oceny (wykonanie dodatkowej pracy, poprawa zadania, wykazanie się swoją wiedzą itd.)
Działania, które mają pomóc uczniowi:
Umożliwienie uczniowi odpowiedzialnego i samodzielnego zastosowania we własnym postępowaniu wiedzy szkolnej, z uwagami nauczyciela.
Nie wprawiać ucznia w zakłopotanie w obecności innych uczniów.
Stworzyć uczniowi sytuację do wyrobienia własnego osądu, zamiast powiedzieć mu po prostu, co należy robić i jak postępować.
Nie robimy z zajścia problemu wychowawczego, wymagającego udziału rodziców i innych osób w całym zdarzeniu.
PRZYPADEK:
Na lekcji nauczyciel rozdał uczniom zadanie klasowe, następnie poprosił o podanie ocen, które zapisywał. Kiedy wymienił nazwisko UCZNIA - X ten powiedział dobry, jego sąsiad podskoczył i powiedział, że kłamie - "On ma 3+". Efekt tego był taki, że nauczyciel bardzo skarcił ucznia, który okłamał i "przekreślił" jego prace, a uczeń przyszedł i rzucił pracą w twarz nauczyciela i wyszedł.
KONCEPCJA PERSONALISTYCZNO/SOKRATYCZNA
Analizując jakiś przypadek w celu skonstruowania zdarzenia krytycznego, staramy się potwierdzić (zweryfikować) coś całkiem nowego. Bez względu na ukierunkowanie starań, systematyczna, dokładna i jasna analiza leży u podstaw właściwie wykonywanych obowiązków zawodowych, jako że diagnoza i krytyka podają w wątpliwość to, co już istnieje, i pozwalają zastanowić się, co być może.
Co się nie wydarzyło na zajęciach --> Uczeń podał prawidłową ocenę.
PLUSY, zaistniałej sytuacji:
Nie sprzecza się z nauczycielem.
Nie ma pretensji do kolegi.
MINUSY, zaistniałej sytuacji:
Kłamstwo, które wychodzi na jaw.
Unoszenie się gniewem.
Agresja, wobec nauczyciela.
Napięta atmosfera pomiędzy uczniem a nauczycielem.
W ramach kary za kłamstwo uczeń nie zaliczył pracy.
Patrząc w ten sposób na zaistniała sytuację, dowiadujemy się czegoś o naszym stanowisku, gdyż od naszego punktu widzenia zależy, czy uznamy coś za dobre, czy za złe (mając na myśli nie tylko daną sytuację, ale również samego ucznia).
INNY PUNKT WIDZENIA jest ważny zarówno dla nas jak i dla osób, które są świadkami tego zdarzenia. W naszym wypadku zaczynamy od forum klasy, żeby uczniowie dowiedzieli się jak maja właściwie postępować, następnie odnosimy się do tego ucznia, który źle postąpił. A na samym końcu warto porozmawiać z pedagogiem szkolnym a nawet z psychologiem, gdyż osoba ta może nam podsunąć, jak mamy postępować w przypadku takich zachowań.