Charakterystyka konstytucji Republiki Włoskiej.
22 XII 1947 r. – uchwalenie konstytucji
- jest podzielona na 2 części: pierwsza jest poświęcona prawom i obowiązkom obywatelskim, druga reguluje ustrój republiki
- konstytucja przyjęła różne formy udziału społeczeństwa w życiu politycznym w postaci: inicjatywy ludowej, referendum ratyfikacyjnego i referendum weto
- konstytucja zawiera jasno sformułowane gwarancje konstytucyjne, np. przyjęcie demokratycznego trybu zmiany ustawy zasadniczej, ustanowienie instytucji Trybunału Konstytucyjnego
- konstytucja zachowuje unitarny charakter państwa, wprowadza regiony stanowiące jednostki autonomiczne
- w zakresie wykonywania władzy państwowej konstytucja przyjęła zasady systemu parlamentarno – gabinetowego
- inną grupę przepisów konstytucyjnych stanowią Statuty regionów o autonomii specjalnej i ich późniejsze nowelizacje

Autonomia Regionów we Włoszech.
- w ramach konstytucji stworzono dwa rodzaje regionów:
• regiony o autonomii specjalnej (dwie wielkie wyspy włoskie: Sycylia i Sardynia oraz trzy regiony przygraniczne Trentino – Górnej Adygi, Doliny d’Aosty oraz Fruli Wenecji Julijskiej
• regiony o mniejszej autonomii
- w zakresie regulacji autonomii specjalnej istnieje konstytucyjne uznanie dwujęzyczności niektórych regionów
- regionom przysługuje władza ustawodawcza we wszystkich sprawach, które nie są zastrzeżone do ustawodawstwa krajowego
- regiony posiadają prawo zawierania porozumień międzynarodowych z państwami oraz ich jednostkami terytorialnymi, zawieranie porozumień między sobą
- regiony mają możliwość uchwalania i poboru podatków lokalnych oraz udziału w dochodach państwa
- organy regionu:
• Rada Regionu
• Zarząd Regionu (la Giunta)
• Prezydent Regionu


System partyjny Włoch jako przykład klasycznego systemu wielopartyjnego, kierunek jego ewolucji – ogólny zarys.
- początek republiki był związany z trójpartyjną koalicją w składzie: chrześcijańscy demokraci, socjaliści, komuniści (trwała do 1947 r.)
- po upadku koalicji dochodzi do sojuszu chadecji z partiami tzw. trzeciej siły – liberałami, republikanami i socjaldemokratami
- najważniejszą rolę w tym okresie odgrywała Chrześcijańska Demokracja
- cechy włoskiego systemu partyjnego
• zdecydowana w społeczeństwie włoskim przewaga, jaką posiadały dwie partie: Chrześcijańska Demokracja i komuniści
• duża ilość partii o znacznej skali ideologicznego zróżnicowania
• konieczność tworzenia koalicji tworzenia koalicji rządowych z góry skazanych na niepowodzenie
• brak wymiany między większością stanowiącą oparcie dla rządu a opozycją

System wyborczy Włoch i instytucje demokracji bezpośredniej.

Parlament:
Izba Deputowanych - czynne prawo wyborcze: 18 lat; bierne: 25 lat
Senat – czynne: 25 lat; bierne: 40 lat
- system wyborczy wprowadza zasadę obowiązkowego udziału obywateli w wyborach
Instytucje demokracji bezpośredniej:
- referendum
• jest stosowane w sprawach konstytucyjnych i ustaw zwykłych
• z inicjatywą dokonania rewizji konstytucji mogą wystąpić: 1/5 deputowanych lub senatorów, pięć rad regionalnych albo 500 tys. wyborców
- ludowa inicjatywa ustawodawcza
• uprawnienie, dzięki któremu obywatele mogą podjąć się uchwalenia ustawy zwykłej lub dokonać rewizji konstytucji

Parlament w klasycznym systemie parlamentarnym (parlamentarno-gabinetowym) – funkcje i wewnętrzna struktura.
- kadencja: 5 lat (jest liczona od daty zwołania pierwszego posiedzenia izb)
- dla ważności obrad niezbędny jest udział większości członków izby (w celu podjęcia uchwał), dla przyjęcia ustaw konstytucyjnych wymagana jest większość kwalifikowana
- każda z izb posiada odrębny regulamin, który określa tryb funkcjonowania oraz jej organizację wewnętrzną
- organy parlamentu: przewodniczący, prezydium izby, komisje parlamentarne, kluby partyjne
• skład prezydium: przewodniczący, wiceprzewodniczący ( wybierani po 4 w każdej z izb; zastępuje przewodniczącego i wypełnia zlecone zadania przez niego), sekretarze (8 osób; sporządzają protokół obrad, prowadzą listy uczestników, wykonują polecenia przewodniczącego), kwestorzy (w każdej izbie po trzech; pomagają przewodniczącemu w utrzymaniu porządku obrad)
• istotną rolę odgrywają komisje: są one zbudowane na zasadzie resortowości, ich zadania są ściśle związane z funkcjami parlamentu
* komisje kontrolują rząd i administrację państwową oraz dziedzinę ustawodawstwa
- istnieją także organy – rady (giunte)
- członkowie parlamentu korzystają z immunitetu materialnego i formalnego
Kompetencje parlamentu:
- funkcja ustawodawcza
- współdziałanie w wyborze polityki państwa
- kontrola wobec rządu
- wybór prezydenta, postawienie prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Konstytucyjnym, powoływanie 1/3 członków Najwyższej Rady Sądownictwa oraz 1/3 Trybunału Konstytucyjnego

Uprawnienia prezydenta Włoch wobec innych organów państwa.
- kandydat na prezydenta musi mieć ukończone 50 lat, korzystać z pełni praw cywilnych i politycznych
Uprawnienia prezydenta:
a) w stosunku do parlamentu
- prawo zarządzania wyborów do izb i ustalania terminu ich pierwszego posiedzenia
- prawo kierowania orędzia do izb
- prawo wyrażania zgody na przedstawienie izbom rządowego projektu ustawy
- prawo weta wobec ustaw uchwalonych przez parlament (gdy narusza konstytucję)
- prawo zatwierdzania ustaw oraz ogłaszania dekretów mających moc ustawy, a także rozporządzeń
- prawo rozwiązania parlamentu (obydwu izb lub jednej)
b) wobec rządu
- powołanie premiera
- powołanie i odwołanie ministrów na wniosek premiera
- przyjmowanie dymisji rządu
- obsadzanie określonych stanowisk funkcjonariuszy państwowych
c) wobec sądów
- prawo przewodniczenia Najwyższej Radzie Sądownictwa
- prawo całkowitego lub częściowego darowani kary
- powoływanie 5 członków Trybunału Konstytucyjnego

Rząd włoski i rola w nim premiera.
- składa się z premiera i ministrów
- rząd działa pod kontrolą izb i odpowiada politycznie za swoje zadania
- zadania rządu:
• kierowanie ogólną polityką państwa
• przygotowywanie i przedkładanie parlamentowi programu politycznego oraz jego realizacja
• występowanie z inicjatywą ustawodawczą
• powoływanie wysokich funkcjonariuszy administracji publicznej
• zabezpieczenie porządku publicznego
• zapewnienie bezpieczeństwa w państwie
• realizacja polityki zagranicznej
- szczególną rolę w rządzie odgrywa premier:
• kieruje ogólną polityką rządu i koordynuje działalność ministrów
• jemu podlegają poszczególne komitety działające w rządzie
• ponosi odpowiedzialność za politykę rządu
• przedkłada prezydentowi kandydatów na ministrów
• zwołuje posiedzenia Rady Ministrów, przewodniczy obradom

Trybunał Konstytucyjny – skład i materia jaką zajmuje się.
Skład:
- 15 członków, których powołują następujące podmioty: 1/3 powołuje prezydent, 1/3 parlament na wspólnym posiedzeniu izb, 1/3 wyższe sądownictwo powszechne i administracyjne


Uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego:
- rozpatruje ustawy i akty z mocą ustaw (dotyczy państwa i regionów) pod względem zgodności z konstytucją
- rozstrzyga spory w przypadku konfliktów kompetencyjnych między władzami państwa, między państwem a regionami oraz między regionami
- rozstrzyga w przypadku oskarżenia wniesionego przeciwko prezydentowi