Istota ZAiP

Na pieniądz tak jak na każdy towar oddziałują wszelkie czynniki i prawa rynkowe, takie jak:

• popyt i podaż na pieniądz

• cena pieniądza

• ograniczenia swobodnej cyrkulacji przez władze monetarne

• systemy walutowe

Banki są szczególnie narażone na wahania rynkowe, gdyż ich podstawowe aktywa stanowi pieniądz

Przez banki przepływają strumienie pieniężne o ogromnej wartości, w różnym czasie i różnej walucie

Wahania kursów na rynku walutowym i stóp procentowych na rynku pieniężnym stwarzają ryzyko utraty realnej wartości posiadanych środków.

Cena pieniądza w banku może być wyrażona za pomocą:

• Stopy procentowej

• Kursu walutowego

Przedmiot ZAiP

• Zarządzanie i gospodarowanie pieniądzem sprowadza się do rozpoznawania, kontrolowania i ograniczania ryzyka wynikającego z ciągłego ruchu strumieni pieniężnych

• Ograniczenie ryzyka pozwala na zaplanowanie ewentualnego wyniku finansowego

Definicja ZAiP

Zarządzanie aktywami i pasywami jest procesem finansowym, w którym dąży się do takiego ukształtowania struktury ilościowej i jakościowej źródeł tworzących obie strony bilansu banku, aby umożliwić osiągnięcie optymalnego wyniku finansowego przy jednoczesnym zachowaniu odpowiedniego bezpieczeństwa i płynności.

Budowa bilansu banku komercyjnego

• Bilans banku można rozpatrywać w kilku obszarach.

• w układzie tradycyjnym

• w ujęciu z raportu rocznego

• w ujęciu centrów kosztów i zysków

• ze względu na dyskrecjonalność

raport roczny

AKTYWA	PASYWA
Kasa, środki w banku centralnym	Zobowiązania wobec banku centralnego
Należności od banków	Zobowiązania wobec innych banków
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu	Pochodne instrumenty finansowe
Pochodne instrumenty finansowe	Zobowiązania wobec klientów
Pozostałe instrumenty finansowe wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat	Zobowiązania z tytułu dłużnych papierów wartościowych
Kredyty i pożyczki udzielone klientom	Pozostałe zobowiązania
Inwestycyjne papiery wartościowe: Dostępne do sprzedaży utrzymywane do terminu wymagalności	Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Inwestycje w jednostki stowarzyszone i współzależne	Rezerwy
Wartości niematerialne	Kapitał własny (przypisany akcjonariuszom jednostki dominującej):
Rzeczowe aktywa trwałe	Kapitał zakładowy
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego	Pozostałe kapitały
Inne aktywa	Różnice kursowe wynikające z przeliczenia jednostek zagranicznych
	Kapitał własny mniejszości
	Wynik finansowy

Bilans banku w układzie centrów kosztów i zysków

AKTYWA	PASYWA
Przychodowe (pracujące)	Niepracujące
Kredyty i pożyczki	Gotówka w kasie
Lokaty w innych bankach	Środki na nieoprocentowanych rachunkach w banku centralnycm w tym z tytułu rozliczeń międzybankowych
Akcje i udziały w innych podmiotach	Wartości niematerialne i prawne
Dłużne papiery wartościowe	Rzeczowy majątek trwały
Jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych
Inwestycje terminowe
Inne aktywa przychodowe

Bilans banku komercyjnego z punktu widzenia zarządzania jego strukturą

AKTYWA	PASYWA
Dyskrecjonalne	Niedyskrecjonalne
Gotówka w kasie	Należności z tytułu operacji rozliczeniowych
Środki na rachunkach w banku centralnym i w innych bankach	Kredyty i pożyczki
Akcje spekulacyjne I papiery dłużne	Akcje i udziały w podmiotach zależnych i stowarzyszonych
Akcje własne do zbycia	Rzeczowe środki trwałe

Bilans banku według tradycyjnego układu stosowanego
dla sprawozdań podmiotów gospodarczych

Kapitał zakładowy (założycielski)

Statutowy – w bankach państwowych

Akcyjny – w spółkach akcyjnych

Udziałowy – w bankach spółdzielczych

AKTYWA

• Gotówka

• Obrotowe środki kasowe

• Lokaty w bankach

• Inwestycje rynkowe

• Należności od innych banków

• Kredyty

• Udziały

• Rzeczowe środki trwałe

Gotówka

• Powinna być utrzymywana na takim poziomie, aby zapewnić funkcjonowanie kas banku

• Szacunek powinien być wykonany rzetelnie, bo gotówka w skarbcu nie pracuje

• Bank musi monitorować swoje potrzeby gotówkowe (nie ma wzoru określającego poziom gotówki)

AKTYWA	PASYWA
Majątek trwały	Majątek obrotowy
Składniki rzeczowe:	Środki pieniężne:
Nieruchomości	Gotówka w kasie
Ruchome środki trwałe	Środki na rachunkach w banku centralnym
Inwestycje rozpoczęte	Środki na rachunkach nostro
Zaliczki na poczet inwestycji	Należności:
Składniki finansowe:	Od sektora finansowego
Akcje i udziały w jednostkach podporządkowanych	Od sektora niefinansowego
….. stowarzyszonych	Od budżetu
Akcje i udziały mniejszościowe	Inne należności
Długoterminowe papiery wartościowe	Rozliczenia międzyokresowe czynne
Inne instrumenty finansowe o zapadalności powyżej roku
Wartości niematerialne i prawne
Oprogramowanie
Licencje
Wartość firmy

Obrotowe środki kasowe

• Środki wyznaczające faktyczną płynność banku, czyli zdolność do pokrycia wymagalnych zobowiązań

Są to:

• Salda na rachunkach w banku centralnym

• Salda na rachunkach nostro

• Krótkoterminowe zobowiązania wobec Skarbu Państwa i banku centralnego (bony skarbowe i pieniężne)

Lokaty w bankach

• Środki ulokowane w innym banku

• Duża oferta terminów

• O niskim ryzyku

• Wykorzystywane jako instrument regulowania płynności finansowej

Inwestycje rynkowe

• środki zainwestowane na dłuższy czas z możliwością ich sprzedaży na rynku wtórnym

• Wykorzystywane do zarządzania płynnością

• Bardziej płynne od lokat międzybankowych

Należności od innych banków

• Spodziewane wpływy na rzecz klientów z reguły z tytułu inkasa

• Po realizacji zasilają obrotowe środki kasowe

• Ze względu na płynność ważna jest informacja o terminach wpływu należności

Kredyty

• Największa pod względem udziału pozycja aktywów

• Najbardziej zróżnicowana

• Największe przychody z działalności

• Największe ryzyko dla banku, ale najlepiej poznane (wypracowane metody pomiaru i ograniczania)

Udziały

• Inwestycje o charakterze partycypacyjnym (własnościowym)

• Nie mają wpływu na bieżącą płynność finansową

• Stanowią pozycję strukturalną i nie brany pod uwagę przy obliczaniu pozycji finansowej

Rzeczowe środki trwałe

• Budynki, budowle i wyposażenie

oddziałów

• Pozycja strukturalna nie mająca wpływu na bieżącą płynność

PASYWA

• Kapitał i rezerwy

• Rachunki klientów

• Lokaty międzybankowe przyjęte

• Kredyty przyjęte

• Inne pasywa

Kapitał i rezerwy

• Baza kapitałowa określa poziom bezpieczeństwa banku

• Jest ostatecznym źródłem finansowania strat

• Nie ma terminu wymagalności

• Nie ma wpływu na bieżącą płynność

• Minimalny poziom określają przepisy i normy prawa bankowego oraz nadzoru bankowego

Rachunki klientów

Detalicznych

• wysoka fluktuacja – trudno określić faktyczny termin wypłaty

• najłatwiej dostępne środki

• największy udział w pasywach

Przedsiębiorstw

• stabilne źródło środków

• ich znaczenie w pasywach wzrasta

• łatwe do monitorowania (m.in. przez kredyty)

Lokaty międzybankowe przyjęte

• bardzo stabilne źródło uzupełniania bieżących niedoborów środków

• banki przestrzegają terminów (nie likwidują lokat przed terminem)

• duże banki mają nieograniczony dostęp do środków

• instrument zarządzania aktywami i pasywami

Kredyty przyjęt

• Kredyty zaciągane w banku centralnym

• Pozwalają na regulowanie płynności finansowej

• Bankowi centralnemu służą jako instrument oddziaływania na banki komercyjne

• Narzędzie regulacji podaży pieniądza

inne pasywa

• Pasywa długoterminowe (np. pożyczki podporządkowane)

• Nie mają znaczenia dla bieżącej płynności

• Pozycja strukturalna

Metody pomiaru i zarządzania ryzykiem

Ryzyko płynności - korelacja terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów

Ryzyko stopy procentowej - określenie terminów przeszacowania aktywów i pasywów

Ryzyko inwestycji – wybór instrumentu, ocena emitenta, strategia doboru instrumentów do portfela)

Zestawienie metod pomiaru ryzyka zarządzania aktywami i pasywami

Metoda pomiaru	Zastosowanie	Stopień trudności
Luka płynności	Ocena dopasowania przepływów środków pieniężnych	Niski dla terminów kontraktowych, średni dla terminów urealnionych
Ocena depozytów rdzennych	Ocena struktury pasywów	Niski
Ocena aktywów płynnych	Ocena płynności aktywów	Niski
Luka stopy procentowej	Ocena pozycji o stałym oprocentowaniu	Niski
Duration	Ocena pozycji o stałym oprocentowaniu oraz inwestycji w papiery dłużne	Średni
Analiza wrażliwości	Ocena pozycji o stałym i zmiennym oprocentowaniu	Wysoki – niezbędne dane historyczne
Modele VaR	Ocena pozycji o stałym i zmiennym oprocentowaniu	Wysoki – niezbędne dane historyczne
Analiza portfelowa	Ocena portfela inwestycyjnego	Średni

Luka płynności

• Konstrukcja luki obejmuje zestawienie terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów

• Sprawozdanie luki powinno być urealnione

• Szczególną wagę należy przywiązywać do najkrótszych okresów

• W tych okresach należy zapewnić nadwyżki środków

Ocena depozytów rdzennych

• Depozyty rdzenne stanowią depozyty długoterminowe i osady we wkładach

• Depozyty rdzenne wyznaczane są indywidualnie dla poszczególnych banków

• Ich miarą jest relacja depozytów rdzennych do wartości aktywów ogółem

• Wysoka wartość wskaźnika oznacza stabilne źródła finansowania

• Obliczany na podstawie obserwacji zachowania klientów w przeszłości

Ocena aktywów płynnych

• Aktywa płynne ocenia się indeksem płynności

• Wysoki poziom wskaźnika świadczy o wysokiej jakości aktywów płynnych – możliwości ich sprzedaży po dobrej cenie

Gdzie:

udział poszczególnych pozycji w portfelu

Luka stopy procentowej

• Luka bada niedopasowanie terminów przeszacowania oprocentowania aktywów i pasywów

• Ocena udziału aktywów i pasywów o stałej i zmiennej stopie procentowej w strukturze bilansu (w sumie bilansowej)

• Wpływ stopy procentowej
  ΔWO – zmiana wyniku odsetkowego banku

LUKAi - wielkość luki okresowej w i-tym okresie

Δr – przewidywana zmiana stopy procentowej

Wi - waga mierząca długość okresu, dla którego

zmieni się oprocentowanie

n – liczba wyodrębnionych pasm luki

i – numer okresu

Duration

• Analiza czasu trwania

• Pozwala na ocenę wpływu zmian rynkowych stóp procentowych na wartość rynkową banku, w tym zmianę wartości inwestycji w dłużne papiery wartościowe księgi handlowej

• Średni okres pozostający do wykupu danego instrumentu finansowego (średni okres odzyskania środków z inwestycji – zamrożenia oprocentowania aktywów i pasywów)

Duration - wzór

gdzie:

n – liczba okresów wypłaty dochodu (kuponów)

t - numer okresu

r – stopa procentowa (dyskonta)

- wpływy z tytułu odsetek i spłaty kapitału w okresie t

• Wpływ zmian stóp procentowych na wartość inwestycji

gdzie:

PV – wartość instrumentu

r – stopa dyskonta

• Luka duration

• Stosowana do analizy ryzyka stopy procentowej całego banku

• Bada wpływ zmian stóp procentowych na rynkową wartość kapitału własnego

• DGAP = DA - Dpk

Gdzie:

DGAP – luka duration

DA - duration aktywów

Dp - duration zobowiązań

• Stosunek wartości rynkowej zobowiązań do wartości rynkowej aktywów

gdzie:

-- zmiana wartości rynkowej kapitału własnego

PV(A) – wartość bieżąca aktywów

Analiza wrażliwości

• Pozycje o zmiennym oprocentowaniu tworzą ryzyko bazy

• Każda pozycja o zmiennym oprocentowaniu otrzymuje określony współczynnik elastyczności informujący o zmianie oprocentowania danej pozycji w relacji do zmiany oprocentowania rynkowego

• Współczynnik elastyczności obliczany jest na podstawie danych historycznych

• Miary wrażliwości

• Badają odchylenie od wartości docelowej powstające na skutek jednostkowej zmiany parametru rynkowego

• Należą do nich wariancja i odchylenie standardowe in plus i in minus

• Odchylenie standardowe - wzór

Gdzie:

n - liczba obserwacji (dla małej próby n -1)

x – analizowana zmienna

x’ – średnia z obserwacji analizowanej zmiennej

Modele wartości zagrożonej VaR

• Syntetyczna miara skali ryzyka

• Kwotowe wyrażenie poziomu ryzyka z zastosowaniem metod statystycznych

• Możliwość porównania różnych rodzajów ryzyka, w tym:

• Kredytowego

• Stopy procentowej

• Inwestycji

• Rynkowego

• Operacyjnego

var

• Jest miarą strat oczekiwanych i nieoczekiwanych

• Koncentruje się na odchyleniach negatywnych

• Jej kompleksowość wynika z połączenia oceny zmienności i wrażliwości

• Wymaga oceny rozkładu prawdopodobieństwa

Formuła var

• Gdzie:

- wartość początkowa portfela

- stopa zwrotu z inwestycji

- poziom istotności

- wartość oczekiwana stopy zwrotu

- współczynnik wynikający z rozkładu normalnego, którego

wartość zależy od poziomu istotności

- odchylenie standardowe

• Współczynnik c

• Dla rozkładu jednostronnego wynosi

VaR = oczekiwana strata (zysk) – maksymalna strata przy danym α

Lub

VaR (absolutny) = maksymalna strata przy danym α

Analiza portfelowa

• Pozwala na analizę, oczekiwanych stóp zwrotu i ryzyka inwestycji łącznie dla instrumentów wchodzących w skład portfela

• Ryzyko portfela wyrażone jest odchyleniem standardowym i korelacją między poszczególnymi aktywami (instrumentami)

• Im mniejsza korelacja, tym mniejsze ryzyko portfela

• Wzór na ryzyko portfela

• Portfel składa się z dwóch aktywów

Gdzie:

- ryzyko portfela

- udział aktywu 1 w portfelu

- udział aktywu 2 w portfelu ( )

- ryzyko aktywu 1 mierzone odchyleniem standardowym

- ryzyko aktywu 2 mierzone odchyleniem standardowym

- korelacja między stopami zwrotu aktywu 1 i aktywu 2

- kowariancja (łączna zmienność) aktywów 1 i 2

Organizacja ZAiP w banku komercyjnym

Delegacja uprawnień

• Ze względu na występujące w banku ryzyko niezbędna jest hierarchizacja zarządzania, aby działalność wszystkich szczebli była skoordynowana

• Kontrola ryzyka musi być na tyle ścisła, aby ryzyko to było świadomie podejmowane do granic, jakie w banku zostały wyznaczone i nie następowało dublowanie operacji

• Kontrola nie może jednak krępować swobodnej działalności banku i musi sprzyjać elastycznemu wykorzystaniu sytuacji rynkowych

W departamencie skarbu

• Koncentrują się wszystkie strumienie pieniężne wynikające z wpływów i wypłat złotowych i dewizowych

• Zapewniana jest płynność

• Pozyskuje się fundusze najtańszym kosztem

• Określana jest scentralizowana cena pieniądza dla całego banku na podstawie możliwości refinansowych

Wpływy

Depozyty od klientów

• Spłata kredytów

• Spłata lokat ulokowanych w innych bankach

• Sprzedaż papierów wartościowych

• Kupno walut (w zależności od kursu)

• Emisja własnych papierów wartościowych

• Inne

Wypłaty

• Wycofanie lokat przez klienta

• Udzielanie kredytów

• Lokata w innym banku

• Sprzedaż walut (w zależności od kursu)

• Wykup własnych papierów wartościowych

• Inne

Strumienie pieniężne różnią się między pod względem:

• Przedmiotowym

• Podmiotowym

• Walutowym

• Terminowym

• Rodzaju i poziomu stopy procentowej

Narusza to bilans banku tworząc tzw. otwarte pozycje walutowe i niedopasowanie czasowe aktywów i pasywów, czyniąc banki podatnym na ryzyko kursowe, stopy procentowe i płynności.

Komórka zarządzania aktywami i pasywami przez dynamiczne oddziaływanie na strumienie pieniężne powinna doprowadzić bilans do pożądanego stanu.

• Pozycja finansowa (walutowa)

Różnica między aktywami i pasywami w danej walucie lub w danym przedziale zapadalności/wymagalności

• Rodzaje pozycji finansowych

• Zamknięta – aktywa = pasywa

• Otwarta

- długa – aktywa > pasywa

- krótka – aktywa < pasywa

Pozycja finansowa w wymiarze pieniężnym nazywana jest luką finansową.

Luka dodatnia – pozycja otwarta długa

Luka ujemna – pozycja otwarta krótka

• Zapadalność aktywów- Przedział czasu między datą sporządzenia sprawozdania informacji, a datą spłaty różnych należności banku

• Wymagalność pasywów Przedział czasu między datą, na którą sporządza się sprawozdanie, a datą realizacji zobowiązań wobec deponentów

Zapadalność i wymagalność

• Liczona jest w dniach

• W terminach nominalnych – wynikających z umowy z klientem

• W terminach realnych – wynikających z faktycznego okresu trwania należności lub zobowiązania

Umiejscowienie komórki ZAiP w strukturze banku komercyjnego

• W oddziale

• W centrali

Argumenty za oddziałem

• Szybsze i lepsze rozpoznanie potrzeb i pozycji finansowej

• Bezpośrednia odpowiedzialność i korzyści z wypracowanej działalności

Argumenty za centralą

• Koncentracja i koordynacja działań identyfikujących ryzyko w całym banku

• Optymalizacja działań ograniczających ryzyko przez centralizację otwartych pozycji banku (brak dublowania operacji)

• Określenie realnych dochodów i kosztów banku przez porównanie wyników działalności z rynkami finansowymi kształtującymi ceny

• Optymalna alokacja środków banku i pozyskiwanie funduszy na działalność możliwie najniższym kosztem

Obniżenie kosztów zamykania pozycji finansowych

• Zadania departamentu skarbu

• Zapewnienie płynności finansowej banku

• Zapewnienie odpowiedniej dochodowości

Metody działania departamentu skarbu

• Operacje arbitrażowe

• Operacje spekulacyjne (zarobkowe)

• Operacje arbitrażowe

• Wykorzystanie wszelkiego rodzaju niedopasowania między poszczególnymi rynkami, instrumentami, kursami, terminami, stopami procentowymi itp. W celu dokonania zamknięcia pozycji finansowych, przynoszącego określony wynik.

Przy arbitrażu nie jest podejmowane ryzyko

• Operacje zarobkowe

• Spekulacja, czyli wykorzystanie ruchów kursów walut i stóp procentowych w celu zarobienia na ich różnicach

• Przeznacza się w tym celu część dochodu na obrót rynkowy

• Spekulacja wiąże się z ryzykiem

Zadaniem departamentu jest niedopuszczenie:

Do deprecjacji aktywów i aprecjacji pasywów

• W ujęciu dynamicznym – aby aprecjacja pasywów była większa od aprecjacji aktywów

Przykładowa organizacja departamentu

Zespół dealerski
(front office)

• Określanie i monitorowanie bieżących pozycji finansowych na podstawie otrzymanych informacji

• Określanie wyjściowych kursów walut, stóp procentowych i cen papierów wartościowych

• Operacje na rynkach finansowych (zamykanie pozycji)

Zespół analityczno - kontrolny

• Kontrola operacji przeprowadzanych przez dealerów pod względem merytorycznym i stopnia wykorzystania limitów

• Tworzenie bazy danych o przeprowadzanych operacjach i rynku finansowym dla dealerów

• Dokonywanie prognoz pozycji finansowych banku w oparciu o te informacje

Zespół rozliczeniowy

• Rozliczanie operacji dealerskich

• Kontrola zespołu dealerskiego

• Rejestracja operacji

• Wysyłanie poleceń płatniczych do banków

• Wysyłanie potwierdzeń wykonanych operacji

• księgowanie

• Wyjaśnianie i rozliczanie spraw spornych

• Konieczność nadzoru nad departamentem skarbu –

przyczyny

• Rosnące ryzyko operacji na rynkach finansowych

• Sieć powiązań departamentu jest rozbudowana

• Jego działań nie da się w pełni sformalizować – konieczna szybka reakcja na sytuację rynkową

• Nadzór nad departamentem sprawuje

ALCO – Komitet Aktywów i Pasywów

• Kontrola poszczególnych rodzajów ryzyka

• Wyznaczanie granic ryzyka rynkowego, jakie bank może podjąć – limitów działania

Zadania ALCO

Określenie rodzaju ryzyka i jego hierarchizacja z punktu widzenia priorytetów banku

• Zarządzanie ryzykiem płynności

• Zarządzanie ryzykiem kursowym

• Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej

Zarządzanie ryzykiem – określanie pozycji walutowej i płynności

• Strukturalnej

• Operacyjnej

• Transakcyjnej

• Pozycja strukturalna

Określenie maksymalnych limitów niedopasowania w poszczególnych lukach, dotyczących długoterminowych inwestycji kapitałowych

• Pozycja operacyjna

Dotyczy pozycji średnioterminowych, które mogą pozostać do pewnego poziomu otwarte bez szkody dla działalności banku

• Pozycja transakcyjna

• Dotyczy transakcji dokonywanych w ciągu dnia

• Musi być na koniec dnia zamknięta

RYZYKO PŁYNNOŚCI

Ryzyko płynności

• Spowodowane nieodpowiednią strukturą terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów

• Brakiem możliwości pozyskania kapitału na rynku

• Brakiem płynnych aktywów

Istota płynności

• zdolność banku do terminowego realizowania zobowiązań wobec klientów

• zdolność do pokrycia zgłaszanego przez klientów popytu na kredyt

Przyczyny ryzyka płynności

• Zewnętrzne

• Wewnętrzne

Przyczyny zewnętrzne

• Nie zależne od standingu banku i prowadzonej przez niego polityki

• Spowodowane stopniem rozwoju rynku finansowego, polityką banku centralnego i zmianami gospodarczymi, powodującymi np. gwałtowne wycofywanie wkładów przez klientów

Przyczyny wewnętrzne

• Niespodziewany wzrost depozytów wycofanych przed terminem (szczególnie masowy wywołany paniką klientów)

• Wzrost trudnych należności

• Nieprzewidziane koszty poniesione przez bank

• Spadek cen na rynku finansowym

• Możliwość refinansowania na rynku finansowym (np. dzięki wysokim kapitałom własnym)

• Transformacji terminów

• Wrażliwości banków na zmiany stóp procentowych

Kapitał własny a płynność banku

• Kapitał nie stanowi bezpośredniego źródła płynności

• Ma wpływ na pozycję rynkową i bezpieczeństwo banku

• Wpływa na postrzeganie banku na rynku i możliwość pozyskania kapitału

ZARZĄDZANIE PŁYNNOŚCIĄ

• Ustalenie przyczyn ryzyka

• Ustalenie odpowiedniej struktury aktywów i pasywów i relacji między nimi (portfela depozytów, kredytów i papierów wartościowych)

• Określenie pozycji finansowej banku i reagowanie na nią

• Lokowanie nadwyżek

• Pozyskiwanie środków na rynku pieniężnym (refinansowanie)

Metody zarządzania

• Zarządzanie płynnością w banku komercyjnym polega na stałym szacowaniu zapotrzebowania na środki pieniężne ze strony klientów banku oraz ocenie źródeł jego pokrycia

W teorii zarządzania płynnością występują 2 koncepcje analizy płynności banku :

• analiza bilansowa

• analiza strumieniowa

• Analiza bilansowa - zarządzanie

Po stronie pasywów – przez pozyskanie

kapitałów

Po stronie aktywów – przez

utrzymywanie pozycji

o dużej płynności

Występują 3 podstawowe strategie zarządzania płynnością finansową:

• 1.Zarządzanie płynnością aktywów

• 2.Strategia pożyczania płynności

• 3.Strategia zarządzania aktywami i pasywami

Zarządzanie płynnością aktywów

• Zapewnienie płynności w formie najbardziej płynnych aktywów, czyli gotówki i łatwo zbywalnych papierów wartościowych

• Gdy zagrożona jest płynność banku, w celu zagwarantowania realizacji zobowiązań bank sprzedaje aktywa od najbardziej do najmniej płynnych

Przesłanki płynności aktywów

• Solidność należności

• Mała różnica między należnościami i zobowiązaniami o stałym oprocentowaniu

• Krótkie terminy zapadalności

• Wysokie oprocentowanie nominalne

• Wysoki poziom kapitału własnego w stosunku do całości aktywów

• Część środków pieniężnych (m.in. gotówka w kasie), które służą zabezpieczeniu płynności banku, to aktywa nieoprocentowane.

• Stąd utrzymywanie wysokiego poziomu aktywów płynnych wzmacnia płynność banku, obniża jednak poziom generowanych przychodów

• Bank musi zachować równowagę pomiędzy poziomem ryzyka a rentownością

Strategia pożyczania płynności

• Pożyczanie płynności jest bardziej ryzykownym podejściem niż zarządzanie płynnością aktywów

• Pozyskiwanie środków ma miejsce na rynku pieniężnym, którego warunki ulegają ciągłym zmianom

Strategia zarządzania aktywami i pasywami

• Jest to kompromisowe rozwiązanie polegające na tym, że część prognozowanego zapotrzebowania na płynność jest magazynowana w aktywach płynnych, podczas gdy reszta jest zapewniana poprzez finansowanie się banku na rynku pieniężnym

Analiza strumieniowa

• Zgodnie z nią dla utrzymania płynności ważniejsze są strumienie płatności

• Należy oszacować przyszłe przewidywane strumienie wpływów i wypłat

Reguły płynności

• pozwalają na analizę wielkości przewidywanych wpłat i wypłat z banku

• ukazują sposoby zabezpieczenia środków na przewidywane wypłaty w danym okresie wymagalności za pomocą dostępnych metod

Klasyczne reguły płynności

• złota reguła bankowa

• reguła osadu we wkładach

• reguła przesunięć

• reguła maksymalnego obciążenia

Złota reguła bankowa

• Sformułowana przez Otto Hubnera w 1824r.

• Zapadalność aktywów i wymagalność pasywów musi być zawsze zsynchronizowana co do kwot i terminów

Bilans banku wg złotej reguły

AKTYWA	PASYWA
Środki płatnicze (gotówka)	Wkłady a vista
Kredyty na 1 miesiąc	Wkłady na 1 miesiąc
Kredyt na 3 miesiące itd.	Wkłady na 3 miesiące itd.
Inwestycje długoterminowe	Kapitał własny

Wady reguły złotej

• Nie uwzględnia cichej, bezumownej prolongaty wkładów

• Nie bierze pod uwagę nowych wpłat depozytów

• Jedynym źródłem wypłaty depozytów jest spłata kredytów

• Nie bierze pod uwagę możliwości pozyskania środków na rynku pieniężnym

• Nie bierze pod uwagę ryzyka niespłacenia kredytów

Reguła osadu we wkładach

• Sformułowana przez Wagnera

• Uwzględnia możliwość prolongaty wkładów na rachunkach i nowych wkładów, które zastępują stare

• Stanowi to podstawę transformacji terminów

Depozyty rdzenne (osady) pozwalają na udzielanie kredytów o dłuższych terminach zapadalności

Bilans wg reguły osadu

AKTYWA	PASYWA
Środki płatnicze (gotówka)	Wkłady zmienne powyżej osadu
Kredyty krótkoterminowe	Wkłady stałe (tzw. osad we wkładach)
Inwestycje długoterminowe	Kapitał własny

Warunki reguły osadów we wkładach

• Dotyczą operacji krótkoterminowych

• Różnice między terminami aktywów i pasywów nie mogą być zbyt duże

• Wymaga wnikliwej obserwacji realizacji operacji w długim okresie

• Konieczność określania poziomu osadu we wkładach

Wady reguły osadu

• Konieczność utrzymywania rezerwy

• Duże zmiany w dłuższych okresach

• Możliwość zaistnienia nieprzewidzianych płatności

• Konieczność wnikliwego planowania wpłat i wypłat

• Warunek – stałe zachowania klientów

• Trudności w określaniu osadów w nowych bankach

Reguła przesunięć

• Jest uzupełnieniem poprzedniej

• Powstała w Anglii na początku XX wieku

• Ratowanie płynności za pomocą wcześniejszej likwidacji aktywów, których termin zapadalności jeszcze nie nastąpił

Reguła przesunięć

Aktywna polityka inwestowania prowadzona przez bank powinna być tak zorganizowana, aby w wypadku spiętrzenia płatności likwidacja aktywów przed ich umownie przewidywanym terminem płatności mogła nastąpić bez większych strat.

Bilans wg reguły przesunięć

AKTYWA	PASYWA
Środki płatnicze (gotówka)	Wkłady zmienne powyżej osadu
Kredyty krótkoterminowe (do likwidacji bez straty)	Wkłady rdzenne (osad)
Inwestycje długoterminowe (nie do likwidacji)	Kapitał własny

• Stosując regułę przesunięć należy wziąć pod uwagę

• Solidność aktywów i możliwość ich refinansowania

• Kwotę osiągniętą z likwidacji aktywów, zależną od rynkowej stopy procentowej

• Koszty likwidacji

• Ocenę elastyczności zbytu aktywów (porównanie kosztów zbytu aktywów do ich wartości)

Reguła maksymalnego obciążenia

• Uwzględnia formalne terminy płatności pasywów (tzw. maksymalne obciążenie)

• Zwraca mniejszą uwagę na terminy płatności aktywów

• Eksponuje możliwość odstąpienia aktywów przed terminem

Suma strat, która musi być wzięta pod uwagę przy tego rodzaju przedwczesnym odstępowaniu określonych aktywów nie może być większa niż kapitał własny banku.

• Bilans wg reguły maksymalnego obciążenia

AKTYWA	PASYWA
Kwota otrzymana dzięki likwidacji natychmiast zbywalnych aktywów (bez strat)	Kwota natychmiast płatnych zobowiązań
Kwota otrzymana dzięki likwidacji pozostałych aktywów pomniejszona o straty	Kwota zobowiązań o późniejszym terminie płatności
Suma straty	Kapitał własny netto

Reguła maksymalnego obciążenia, jak i reguła przesunięć, akcentują potrzebę stosowania przez

bank właściwej polityki inwestowania, zapewniającej wysoką jakość aktywów oraz utrzymanie odpowiedniego dla zapewnienia płynności poziomu należności płynnych (krótkoterminowych).

Warunki reguły

• Sformułowana w końcu lat 50 – tych

• Spłata zobowiązań powinna być zabezpieczona kapitałem własnym

• Cała wartość likwidowanych aktywów musi być równa lub większa od sumy wymagalnych zobowiązań

• Strata poniesiona przy likwidacji aktywów musi być mniejsza od funduszy własnych banku

• Należy sporządzać specjalny bilans dla ochrony depozytariuszy na wypadek paniki klientów

• Nowoczesne metody zarządzania płynnością

• Puli zasobów finansowych

• Konwersji zasobów finansowych

• Zamiany wierzytelności (sekurytyzacji)

• Aktywnego zarządzania pasywami

• Metoda puli zasobów finansowych

• Wszystkie zobowiązania banku są traktowane jako jedno zagregowane źródło zasobów

• Nie wyszczególnia się zobowiązań pod względem terminów wymagalności, waluty, czy stóp procentowych

• Nie znając terminów wymagalności bank w celu zapewnienia dostatecznej płynności musi utrzymywać aktywa płynne na wysokim poziomie

• Alokacja zasobów finansowych

• Rezerwy podstawowe

Niezbędne do obsługi kasowej banku i jako

zabezpieczenie przed niespodziewanym

wzrostem wypłat

Nie przynoszą dochodu

• Gotówka w kasie

• Salda na rachunku w banku centralnym

• Salda na rachunkach nostro

Rezerwy drugiej linii

• Aktywa o zapadalności do 1 roku (Krótkoterminowe papiery dłużne, lokaty międzybankowe)

• Zapewniają płynność natychmiastową i w średnim terminie

• Przynoszą dochód – mają wpływ na rentowność

• Niski poziom ryzyka

• Zasadnicze źródło płynności

Kredyty

• Portfel kredytowy w tej metodzie nie jest traktowany jako źródło płynności

• Nie podaje się struktury portfela

• Struktura zależy wyłącznie od potrzeb klientów

• Długoterminowe papiery wartościowe

Inwestycje długoterminowe

• Przynoszą względnie wysoki dochód

• Są uzupełnieniem rezerw drugiej linii

Wady metody puli zasobów

• Brak zróżnicowania zobowiązań nie pozwala na ich optymalną alokację

• Nie uwzględnia chwiejności wkładów

• Obniża rentowność przez utrzymywanie wysokich rezerw kasowych

• Nie uwzględnia możliwości wykorzystania spłaty kredytów jako źródła płynności

• Ignoruje wzajemny wpływ aktywów i pasywów na zapewnienie płynności

Metoda konwersji zasobów finansowych

• Traktuje każde źródło kapitału indywidualnie

• Dochodzi do alokacji zgodnie z terminami wymagalności / zapadalności – lepsze dopasowanie (mniejsze rezerwy)

• Większą uwagę zwraca się na rentowność – akcent przenosi się z płynności

• Źródła konwersji zasobów finansowych

• Wady metody konwersji zasobów

Metoda opiera się na terminach nominalnych pasywów, nie uwzględniając chwiejności depozytów

• Rentowność nie jest optymalna, gdyż ze względów bezpieczeństwa dochodzi do zawyżania rezerw płynności

• Nie uwzględnia się zróżnicowania portfela kredytowego - nie jest źródłem płynności

• Brak korelacji między aktywami i pasywami

Metoda aktywnego zarządzania pasywami

• W przeciwieństwie do pozostałych metod koncentruje się na pozyskaniu zasobów jako źródle płynności

• Rentowność uzależniona jest od pozyskania taniego pieniądza na rynku

• Płynność uzależniona jest od dostępu do środków na rynku pieniężnym

Typy aktywnego zarządzania pasywami

• Kasowy

• Kredytowy

Typ kasowy

• Wykorzystanie pozyskanych na rynku zasobów pieniężnych do pokrycia potrzeb bieżącej płynności

• Uzupełnianie luki – zamykanie pozycji krótkiej

• Możliwość ograniczenia płynnych rezerw po stronie aktywów – większa rentowność

• Wzrost ryzyka płynności

Typ kasowy - bilans

Typ kredytowy

• Wykorzystanie pozyskiwanych zasobów do zwiększania aktywów

• Powiększanie portfela kredytowego

• Wzrost rentowności przez wzrost inwestycji

• Typ kredytowy - bilans

Metoda sekurytyzacji

• proces zamiany określonych grup aktywów w dłużne papiery wartościowe sprzedawane na rynku finansowym

• rynkowa sprzedaż papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami inicjatora operacji

• zaspokojenie roszczeń inwestorów nabywających papiery wartościowe z wpływów z wierzytelności pierwotnych, czyli z realizacji aktywów będących przedmiotem sekurytyzacji, bądź ich zabezpieczeń

Cele sekurytyzacji

• Pozyskanie na rynku finansowym nowych źródeł finansowania

• Zwiększenie płynności aktywów

• Schemat procesu sekurytyzacji

Efekty sekurytyzacji

poprawa płynności finansowej aranżera

• ograniczenie ryzyka jego niewypłacalności

• poprawa podstawowych mierników oceny standingu ekonomiczno - finansowego

• pozyskanie nowych źródeł finansowania działalności i dywersyfikacji ich struktury

• obniżenie kosztów pozyskania kapitału

Korzyści z zastosowania sekurytyzacji w bankach

• ograniczenie ryzyka kredytowego

• niższy w porównaniu z kredytem koszt obsługi długu

• możliwość sterowania płynnością przez zamianę niedyskrecjonalnych kredytów na dyskrecjonalne papiery wartościowe

• zwiększenie atrakcyjności oferty dla klienta

• dostęp do nowych źródeł finansowania

• zwiększenie dochodowości aktywów

• wykorzystanie ratingu do wzmocnienia wizerunku banku na rynku

• możliwość zmniejszenia odpisu na rezerwę celową

• zmniejszenie ryzyka stopy procentowej

• większą dywersyfikację aktywów

• możliwość lepszej korelacji zapadalności aktywów i wymagalności pasywów

Wady sekurytyzacji

• koszty emisji

• ryzyko sprzedaży papierów wartościowych

• ryzyko niespłacenia długu podstawowego (kredytu)

• potrzeba zabezpieczenia walorów i ratingu

• ewentualna konieczność stworzenia wtórnego obrotu

• konieczność korelacji obsługi obrotu walorami ze spłatą wierzytelności pierwotnych

• dostosowanie się do wymogów rynku kapitałowego w zakresie emisji papierów wartościowych

Metody pomiary ryzyka płynności

• Wskaźniki płynności

• Luka płynności

• Urealnione (zmodyfikowane) zestawienie luki płynności

• Zestawienie przepływów pieniężnych

• Wskaźniki płynności

• W sposób statyczny przedstawiają najistotniejsze informacje na temat płynności banku

• Wskaźnik płynności bieżącej

• Wskaźnik płynności szybkiej

• Wskaźniki płynności

Aktywa o zapadalności do 3 miesięcy

Wsk. Pł. Bieżącej = --------------------------------------------------

Zobowiązania do 3 miesięcy

Aktywa o zapadalności do 1 miesiąca

Wsk. Pł. Szybkiej = ----------------------------------------------------

Zobowiązania do 1 miesiąca

• Poziomy płynności

• Dobra płynność – wskaźnik powyżej 0,9

• Średnia – wskaźnik pomiędzy 0,7 – 0,9

• Niska – poniżej 0,7

Wskaźniki

W celu oceny płynności finansowej bank może przeprowadzić analizę wskaźnikową, wykorzystując w tym celu dane bilansowe.

wskaźnik płynności =

gotówka + krótkoterminowe należności + łatwo zbywalne papiery wartościowe

=

krótkoterminowe zobowiązania

depozyty rdzenne

wskaźnik depozytów rdzennych =

archiwa ogółem

należności netto

wskaźnik równowagi =

depozyty (rdzenne)

wskaźnik zależności od depozytów =

depozyty nierdzenne - krótkoterminowe inwestycje/

aktywa długoterminowe

• Cechy wskaźników

• Syntetyczna miara płynności

• Instrument oceny płynności finansowej banku

• Przydatne do dokonywania porównań międzybankowych

• Luka płynności

• Główny instrument zarządzania płynności

• Zestawienie luki płynności bazujące na terminach zapadalności / wymagalności

• Sporządzone zgodnie ze Złotą Regułą Bankową

• Klasyfikacja według trzech kategorii:

• Aktywów i pasywów

• Terminów zapadalności / wymagalności

• Podmiotów (stopnia ryzyka)

Luka płynności

Jest to różnica między wielkością aktywów a pasywów zapadalnych/wymagalnych w danym paśmie czasowym. A więc bazuje na wartościach aktywów (pasywów) i przyporządkowuje je poszczególnym pasmom czasowym.

Rys. Zestawienie aktywów i pasywów wg terminów zapadalności/wymagalności

• Na podstawie zestawienia luki płynności bank

może podjąć stosowne działania w celu

zapewnienia odpowiedniej ilości środków

płynnych

• Samo zestawienie niedopasowania (luki) płynności, bez urealnienia terminów może doprowadzić do nadmiernej lub niedostatecznej płynności

Urealnione (zmodyfikowane) zestawienie luki płynności

• Urealniona luka płynności – różnica pomiędzy

wielkością aktywów i pasywów o urealnionych

terminach zapadalności/wymagalności w danym

paśmie czasowym

• Urealnienie polega na oszacowaniu faktycznych terminów realizacji należności i zobowiązań

• Urealnienie aktywów i pasywów jest zabiegiem celowym

• Może być dokonane dopiero wtedy, kiedy bank posiada odpowiednie dane historyczne, które pozwalałyby na statystyczne określenie, jak zachowywały się poszczególne aktywa i pasywa

• Statystyczne analizy powinny być dodatkowo skorygowane o doświadczenia ekspertów bankowych

Rys. Zestawienie aktywów i pasywów wg urealnionych terminów zapadalności/ wymagalności

Termin

-

Termin Termin

=

• Urealnianie aktywów

• Dotyczy należności w różnym przekroju podmiotowym, rodzajowym i kwotowym

• Oszacować należy opóźnienia w spłacie

• Należy wziąć pod uwagę możliwość wcześniejszej spłaty należności (kredytów)

• Urealnianie pasywów

• Dotyczy depozytów w układzie podmiotowym, rodzajowym i kwotowym

• Określenie poziomu tzw. osadu we wkładach, czyli stabilności wkładów a vista i lokat krótkoterminowych

• Oszacowanie udziału lokat wypłacanych przed upływem terminu ich wymagalności

• Zestawienie przepływów pieniężnych

• Skuteczny instrument zarządzania płynnością

• Wskazuje faktyczny poziom rozporządzalnej gotówki

• Uwzględnia wpływ odsetek na poziom gotówki

• Ustala poziom faktycznego zapotrzebowania na gotówkę

• Uwzględnia sezonowość wpłat i wypłat

• Prognozując wpłaty i wypłaty należy wziąć pod uwagę

• Wahania przypadkowe, charakteryzujące się przypadkowością

• Konieczność tworzenia dodatkowych rezerw na pokrycie ewentualnych niedoborów

• Konieczność monitorowania wpłat i wypłat w celu ustalenia wpływu udzielonych kredytów i wypłaconych depozytów na poziom gotówki w banku

Na sezonowe wahania wpłat i wypłat są szczególnie narażone te banki, które:

• nie posiadają rozwiniętej w różnych regionach sieci oddziałów i innych placówek terenowych,

• charakteryzują się mało zdywersyfikowanymi portfelami kredytów oraz depozytów,

• prowadzą bardzo wyspecjalizowaną działalność (np. w niszach rynkowych)

Rys. Zestawienie wpływów i wypływów wg terminów zapadalności/wymagalności

• Działania instytucjonalne – regulacje ostrożnościowe

• Zabezpieczenie spłaty zobowiązań banku wobec klientów, czyli ograniczania ryzyka płynności jest tak ważne, że władze nadzorcze określają dla banków normy ostrożnościowe, które mają służyć minimalizowaniu tego ryzyka

• Elementy ostrożnościowego podejścia do pomiaru płynności banku:

• 1 – stała ocena struktury aktywów i pasywów

• 2 – prognozowanie przepływów gotówkowych

• 3 – ustalanie i utrzymywanie bezpiecznego poziomu płynności

• 4 – ustanowienie odpowiednich procedur i praktyk wewnętrznych

• 5 – posiadanie systemu limitów w zakresie płynności zatwierdzonego przez zarząd banku i przestrzeganego przez jego personel

• 5 najważniejszych aspektów zalecanych przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego do dobrej praktyki w zakresie zarządzania ryzykiem płynności:

• plany zarządzania płynnością oraz ich wprowadzanie w życie i przestrzeganie ustalonych zasad

• zarządzanie płynnością w walutach obcych

• kontrola wewnętrzna procesu zarządzania płynnością

• publiczny dostęp do informacji na temat płynności w całym procesie zarządzania nią

• zaangażowanie zewnętrznych audytorów

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM STÓP PROCENTOWYCH

Stopa procentowa

• Koszt pożyczenia pieniędzy

• Wartość pieniądza w czasie wyrażona w procentach w stosunku rocznym

• Stopa procentowa na rynku międzybankowym wyrażona jest w postaci

Kursu kupna – gotowość przyjęcia

depozytów

Kursu sprzedaży – gotowość

udzielania kredytów

• K.S. > K.K. dla stopy procentowej

• K.S. < K.K. dla stopy dyskontowej

K.S. – K.K. = marża bankowa

Stopy na rynku międzybankowym

• Kwotowanie - określanie stóp na rynku międzybankowym

• BOR (Banking Offered Rate) – kredyt

• BID (Banking Interesed Rate) – depozyt

• WIBOR, WIBID – w Warszawie

• LIBOR, LIBID – w Londynie

• EURIBOR, EURIBID – rynek europejski

Stopy międzybankowe ustalane są w trzech obszarach

• Przedmiotowym – depozyty i kredyty

• Terminowym – O/N, T/N, 1W – 1Y

• Walutowym:

• Wibor, Wibid – w złotych

• Euribor, Euribid – w euro

• Libor, Libid – w: funtach, dolarach

amer., frankach szw.,

euro, jenach

Pojęcie ryzyka stopy procentowej

• Niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmiany rynkowej stopy procentowej (RSP) na sytuację finansową banku

• Może dotyczyć:

  • pozycji bilansowych

  • pozycji pozabilansowych

Rodzaje ryzyka stopy procentowej

• Stałej stopy procentowej

• Zmiennej stopy procentowej

• DYNAMIKA MARŻY ODSETKOWEJ

Stała stopa procentowa – stawka procentowa, która nie ulega zmianie aż do nadejścia terminu płatności

Zmienna stopa procentowa – stawka procentowa, która przed upływem terminu płatności ulega zmianie wraz ze zmianą:

• warunków rynkowych (automatyczne przeszacowanie wynikające ze wzrostu inflacji)

• stóp procentowych banku centralnego

Ryzyko stopy zmiennej

• Ryzyko utraty klientów (wzrost ceny kredytów, zbyt niskie oprocentowanie depozytów)

• Konieczność spisania na straty części należności w wyniku utraty przez klientów zdolności do ich spłaty

• Zagrożenie niewielkie

• Zmiana stóp przez bank centralny wykorzystywana do zwiększania marży

Ryzyko stopy stałej

• Ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania stóp procentowych

• Tworzy się luka czasowa

• Ryzyko zmniejszenia różnicy między odsetkami otrzymanymi a zapłaconymi

Czynniki ryzyka zmiennej stopy procentowej

• Struktura aktywów

• Struktura pasywów

• Różnica między oprocentowaniem aktywów i pasywów

• Wielkość i rodzaj luki

• Kierunek i poziom zmiany stóp procentowych banku centralnego

• Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej

• Analiza luki – metoda GAP

• Analiza czasu trwania - duration

Sterowanie luką obejmuje koordynowanie wszystkich kategorii bilansowych w taki sposób, by maksymalnie zwiększyć wartość majątku akcjonariuszy.

W praktyce sterowanie luką koncentruje się przede wszystkim na zależności między aktywami o zmiennych stopach procentowych i pasywami o zmiennych stopach procentowych.

• pozycja luki zerowej

Aktywa o zmiennych stopach procentowych	Zobowiązania o zmiennych stopach procentowych
Aktywa o stałych stopach procentowych	Zobowiązania o stałych stopach procentowych

• pozycja luki dodatniej

Aktywa o zmiennych stopach procentowych	Zobowiązania o zmiennych stopach procentowych
Aktywa o stałych stopach procentowych	Zobowiązania o stałych stopach procentowych

• pozycja luki ujemnej

Analiza luki

• Różnica między aktywami i pasywami, których przeszacowanie odbywa się w różnym terminie

• Luki czasowe powstają w sytuacji niedopasowania tych terminów

Zarządzanie luką polega na:

• niedopuszczeniu do tego, aby różnica między oprocentowaniem pasywów i aktywów nie zmniejszyła się nadmiernie

• wykorzystaniu sytuacji rynkowej tak, aby luka była jak największa i w odpowiednim kierunku

• SYTUACJA 1
  WSZYSTKIE PRODUKTY MAJĄ ZMIENNĄ STOPĘ PROCENTOWĄ

• SYTUACJA 2
  WSZYSTKIE PRODUKTY MAJĄ STAŁĄ STOPĘ PROCENTOWĄ

• SYTUACJA 3
  WIĘKSZOŚĆ AKTYWÓW MA STAŁE OPROCENTOWANIE,
  A PASYWÓW ZMIENNE

• SYTUACJA 4
  WIĘKSZOŚĆ AKTYWÓW MA ZMIENNE OPROCENTOWANIE, A PASYWÓW STAŁE

• SYTUACJA 5 WIĘKSZOŚĆ AKTYWÓW MA STAŁE OPROCENTOWANIE,
  A PASYWÓW ZMIENNE

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI OPROCENTOWANIA BILANS – STRUKTURA PODSTAWOWA

Różne strategie zarządzania aktywami i zobowiązaniami

• Elastyczność oprocentowania

Metoda elastyczności stopy procentowej, w przeciwieństwie do metody gap, pozwala na oszacowanie ryzyka stopy procentowej, związanego z pozycjami, których dochodowość (koszt) związana jest ze zmiennymi stopami procentowymi.

Elastyczność dopasowania się stóp procentowych aktywów oraz pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej definiowana jest jako iloraz procentowej zmiany stopy procentowej danej pozycji aktywów lub pasywów do zmiany rynkowej stopy procentowej

• Wrażliwość na zmiany stóp procentowych

• Stopa procentowa aktywów i pasywów ma tę samą elastyczność

• Stopa procentowa aktywów reaguje silniej niż stopa pasywów

• Stopa procentowa pasywów reaguje silniej niż stopa aktywów

Elastyczność aktywów = elastyczność pasywów

oprocentowanie

Aktywów/pasywów

Elastyczność aktywów > elastyczność pasywów

oprocentowanie

Aktywów/pasywów

Elastyczność aktywów < elastyczność pasywów

oprocentowanie

Aktywów/pasywów

• Analiza okresowa

• Metoda duracji

Metoda duracji (czasu trwania) służy

analizie operacji długoterminowych.

Podstawowym założeniem jest to, że wpływy z długoterminowych operacji są reinwestowane, więc faktyczny termin zapadalności instrumentu jest krótszy niż nominalny.

Przez durację rozumie się średnioważony okres oczekiwania na wpływy środków pieniężnych z danego instrumentu finansowego.

• Durację oblicza się w oparciu o wartość rynkową instrumentu.

• Wartość rynkowa instrumentu finansowego to zdyskontowana suma wszystkich przyszłych przepływów środków pieniężnych z tego instrumentu do terminu jego zapadalności.

Przyszła wartość dla okresu t:

FV= PV x (1+r)^t

Teraźniejsza wartość:

PV = ∑FV / (1+r)^t

^gdzie:

^{r – stopa dyskontowa}

^{t - czas}

Duration to iloraz sumy wartości bieżących ważonych czasem oraz sumy nieważonych wartości bieżących.

gdzie:

n – liczba okresów do terminu zapadalności

• Przykład

Instrument finansowy na 100 zł, termin 3 lata, oprocentowanie 10%

Z wzoru na PV otrzymujemy 100 zł.Natomiast duration wynosi 2,74.

Z powyższych obliczeń wynika, że czas oczekiwania na wpływy z tego instrumentu wynosi około 2,7 lat.

Wskaźnik duration jest tym niższy, im:

- wyższa jest nominalna stopa procentowa,

- wyższa jest rentowność,

- wcześniej rozpoczynają się płatności.

• Duration dla portfela papierów wartościowych oblicza się następująco:

gdzie:

w – liczba papierów wartościowych w portfelu

u_i – udział i-tego papieru w portfelu,

D_i – wskaźnik duration dla i-tego papieru

D_p – duration portfela

Duration wykorzystuje się również do obliczenia wrażliwości instrumentu finansowego (aktywów lub pasywów, papierów wartościowych, portfeli) na zmiany stopy procentowej:

Procentowa zmiana ceny instrumentu finansowego = (-) duration x zmiana rynkowej stopy procentowej

Analizę duration można przeprowadzić dla aktywów i pasywów o stałej stopie procentowej

ryzyko stopy procentowej = duration x zmiany stopy procentowej

duration = aktywa x D_A – pasywa x D_P

• Zarządzanie luką okresu

Banki zarządzając luką okresu nie chcą jej wyeliminować, tylko tak kreować, aby przyniosła im zyski

• Lukę okresu można wyrazić w następujący sposób

Luka okresu = okres aktywów – depozyty / aktywa razem x okres depozytów

Bank kreuje

• ujemną lukę – w przypadku wzrostu stóp procentowych

• dodatnią lukę – w przypadku spadku stóp procentowych

Aby dokonać pomiaru i prawidłowo zarządzać okresem aktywów i zobowiązań bank zbiera informacje o:

• Terminach płatności

• Stopach procentowych

• Wcześniejszych płatnościach

• Możliwościach wcześniejszych wypłat

• Możliwościach opóźnień w spłacie kredytu

Ryzyko w działalności bankowej

Ryzyko

Centralny problem działalności banku

Nie da się go uniknąć

Wynika z błędów w przekazywaniu informacji

Decyzje nie są więc optymalne

Niesie tylko prawdopodobieństwo sukcesu lub porażki

Definicja ryzyka

Na skutek niepełnej informacji są podejmowane decyzje, które nie są optymalne z punktu widzeniaosiągnięcia założonego celu.

Dla banku ryzyko oznacza

Zmniejszenie potencjalnego zyskuUtratę płynności

Utratę wiarygodności

Zmniejszenie kapitału własnego

Trudności finansowe

W ostateczności upadłość

Czynniki ryzyka

Zewnętrzne

Wewnętrzne

Czynniki zewnętrzne

Polityczne – upadek Muru Berlińskiego, zjednoczenie Europy, ataki terrorystyczne, wojny, wewnętrzne konflikty

Ogólnogospodarcze – polityka gospodarcza państwa, zadłużenie budżetu, inflacja, polityka banku centralnego

Demograficzne – liczba i struktura ludności, poziom bezrobocia

Społeczne – zachowania klientów, skłonność do oszczędzania

Techniczne – stan infrastruktury

Czynniki wewnętrzne

Poziom kapitału własnego Przyjęta strategia Organizacja Oferta

Kompetencje załogi Wyposażenie Jakość obsługi Rodzaje ryzyka finansowego Rynku

Bankructwa Inflacji Płynności Ryzyko rynku Wynika z wahań cen

Powstaje w sytuacji wcześniejszej likwidacji inwestycji

Cena instrumentu jest niższa w momencie sprzedaży niż zakupu

Ryzyko rynku

Największe – instrumenty

terminowe

Umiarkowane – nieruchomości,

akcje, obligacje

Najniższe – renty, rachunki bankowe

Ryzyko bankructwa

Powstaje w momencie upadłości przedsiębiorstwa

Papiery stają się bezwartościowe

Występują trudności w spłacie kredytów

Inwestorzy tracą część lub całość kapitału

Ryzyko bankructwa

Największe – w nowych przedsiębiorstwach

Najniższe – rachunki oszczędnościowe,

obligacje skarbowe

Ryzyko inflacji

Siła nabywcza kapitału zmniejsza się

Spadek siły nabywczej pieniądza

Dochód z inwestycji nie pozwala wyrównać wzrostu utrzymania

Ryzyko inflacji

Największe – rachunki oszczędnościowe

Umiarkowane – wysokooprocentowane obligacje

Najniższe – nieruchomości, akcje i

metale szlachetne

Ryzyko płynności

Łatwość likwidacji inwestycji (zbywalność)

Trudności z natychmiastową realizacją bieżących zobowiązań

Konsekwencją zbycia aktywów przed terminem jest niższa cena sprzedaży

Ryzyko płynności

Największe (niska płynność) – nieruchomości, kolekcje

Umiarkowane – łatwozbywalne akcje,

Najniższe (wysoka płynność) – rachunki bieżące, lokaty bankowe, papiery rynku pieniężnego

Przyczyny wzrostu ryzyka bankowego

Ogólny wzrost ryzyka finansowego

Zmniejszający się udział kapitału własnego przedsiębiorstw

Rezygnacja z pewnych, ale uciążliwych zabezpieczeń (np. gwarancji bankowych)

Częste zmiany na rynku wymagające szybkiego dostosowania do nowych warunków, często kosztownego

Wzrastające ryzyko transakcji z zagranicą (liberalizacja, globalizacja rynków)

Rosnąca konkurencja na rynkach finansowych

Rodzaje ryzyka bankowego